Ivan Illich
| Biografia
|
|---|
| Nacemento
| 4 de setembro de 1926
Viena, Austria
|
|---|
| Morte
| 2 de decembro de 2002
(76 anos)
Bremen, Alemana
|
|---|
| Causa da morte
| cancro de cerebro
|
|---|
|
|
|
|
|
|
|
| Datos persoais
|
|---|
| Pais de nacionalidade
| Austria
Estados Unidos de America
|
|---|
| Ideoloxia politica
| Anarquista
|
|---|
| Relixion
| Catolicismo
|
|---|
| Educacion
| Universidade de Florencia
Pontificia Universidade Gregoriana
Universidade de Salzburgo
(pt)
 |
|---|
| Actividade
|
|---|
| Campo de traballo
| Ecologia politica
(pt)
e
industrial society
(en)
|
|---|
| Lugar de traballo
| Cuernavaca
(pt)
|
|---|
| Ocupacion
| sacerdote catolico
,
critico literario
,
antropologo
,
filosofo
,
historiador
,
pedagogo
,
escritor
|
|---|
| Empregador
| Pontifical Catholic University of Puerto Rico
(en)
(1956?1960)
Escolapios
(pt)
Pennsylvania State University
|
|---|
| Movemento
| Decrecemento
e
Ecoloxismo
|
|---|
| Influencias
| |
|---|
| Lingua
| Lingua alema
,
lingua francesa
,
lingua italiana
,
lingua castela
,
lingua croata
,
lingua inglesa
,
Grego antigo
,
lingua latina
,
lingua portuguesa
e
lingua hindi
|
|---|
| Obra
|
|---|
Obras destacables
|
Premios
|
|
| Paxina web
| ivanillich.org.mx
|
|---|
  |
Ivan Illich
, nado en
Viena
o
4 de setembro
de
1926
e finado en
Bremen
(
Alemana
) o
2 de decembro
de
2002
, foi un pensador
austriaco
da
ecoloxia politica
e unha figura importante da critica da sociedade industrial.
Seu pai, Piero, procedia dunha familia posuidora de terras (vinas e oliveiras) en
Dalmacia
(
Croacia
), preto da cidade de
Split
. Sua mai, Ellen, descendia dunha familia xudeu-alema convertida. Fritz Regenstrief, seu avo materno, fixera fortuna coa venda de madeira en
Bosnia-Hercegovina
e construiu unha quinta, de estilo
art nouveau
, nos arredores de
Viena
.
Durante a decada de 1930, a xenofobia e o antisemitismo medraron na
Iugoslavia
. O goberno perseguiu a Fritz Regenstrief perante a
Corte permanente internacional de xustiza
da
Haia
. En
1932
, Ellen abandonou Split e pasou a se refuxiar na quinta de seu pai en Viena, xunto cos seus tres fillos. Non volveron ver a Piero mais, que morreu no transcurso da
segunda guerra mundial
. En
1942
, Ellen deixou
Austria
a causa das leis
antisemitas
, mentres os
nazis
se apoderaron da quinta familiar.
Ivan Illich seguiu a sua educacion en
Florencia
, onde xogou un modesto rol na
resistencia
italiana. Logo da guerra estudou
teoloxia
e
filosofia
na
Universidade Gregoriana
de
Roma
. O
Vaticano
destinouno a
diplomacia
, mais Illich escolleu a vida pastoral. Dixo a sua primeira misa nas
catacumbas
, nas que ainda os cristians romanos se refuxiaban das persecucions.
Procedente dunha familia aristocratica con antigas ligazons coa
Igrexa catolica
, estaba destinado a tornarse un principe desa Igrexa. Giovanni Montini, que posteriormente se tornou o papa
Paulo VI
, estivo entre os que lle recomendaron que quedase en
Roma
.
Mais en
1951
, marchou para os
Estados Unidos
coa idea de estudar os traballos de
alquimia
de
Alberte o Magno
en
Princeton
. Intrigado polos
portorriquenos
e a sua fonda fe
catolica
, solicitoulle ao cardeal
Francis Spellman
un posto nalgunha freguesia portorriquena de
Nova York
. Converteuse axina, entre
1956
e
1960
, en vicerreitor da Universidade catolica de
Porto Rico
, onde contribuiu a crear un centro de formacion destinado a educar os sacerdotes na cultura latinoamericana.
Sorprenderonlle duas cousas na universidade: dunha banda a sorprendente semellanza entre a
Igrexa
e
institucion escolar
; por outra banda, a estrana diferenza entre os obxectivos declarados da
educacion
e os seus resultados. Esta ultima institucion pretendia reducir as desigualdades sociais, mais contribuia a acentualas, ao concentrar os privilexiados nas mans daqueles que posuian medios suficientes para responder ao reto. Esta reflexion desembocara en
1971
no libro
Deschooling Society
("A sociedade desescolarizada").
Abandonou
Porto Rico
en
1960
, logo de diferenzas coa xerarquia eclesiastica, especialmente con dous bispos que se inmiscian na vida politica opondose a calquera candidato que desexase legalizar os
preservativos
. Para Illich entre a
bomba atomica
e os preservativos, a Igrexa erra de branco.
En
1961
, fundou o
Centro para a formacion intercultural
en
Cuernavaca
(
Mexico
) que se convertera no reconecido
CIDOC
(Center for Intercultural Documentation), que funcionou entre
1966
e
1976
. Logo da sua clausura, Illich volveu vivir en
Europa
, dando clases de historia da
Alta Idade Media
en
Bremen
.
Faleceu no ano
2002
por mor dun tumor, que decidira voluntariamente asumir ate o final, e ao que resistiu 20 anos.
Inventor do concepto de
monopolio radical
(cando un medio tecnico e ou parece demasiado eficaz, crea un
monopolio
e impide o acceso de medios mais lentos, como, p.ex., as autoestradas confrontadas coa marcha a pe): "Cando unha industria se abroga o dereito de satisfacer, soa, unha necesidade elemental, ate ir mais alo dun obxecto de resposta individual, produce un tal monopolio. O consumo obrigatorio dun ben que consome moita enerxia (o transporte motorizado) restrinxe as condicions de goce dun valor de uso sobreabundante (a capacidade innata de transito)" (
Enerxia e equidade
, 1975).
A principal nocion illichiana e o concepto de
contraprodutividade
, que describe un fenomeno embarazoso: cando acadan un estadio critico (e estan en situacion de monopolio), as grandes institucions das nosas modernas sociedades industriais, erixense as veces sen decatarse en obstaculos para o seu propio funcionamento: a medicina dana a saude (eliminando a enfermidade as veces en prexuizo da saude do paciente), os transportes e a velocidade fan perder o tempo, a escola embrutece, as comunicacions tornanse tan densas e invasoras que ninguen escoita ou non pode facerse escoitar etc.
Pensador da
ecoloxia politica
, loitou contra o sistema
automobilistico
e contra todos os medios de transporte demasiado rapidos que xulgaba alienantes e ilusorios. Por exemplo, calculou que tendo conta dos tempos medios pasados en traballar para adquirir un automobil e facer fronte aos gastos que aparella, e non so o tempo pasado en conducir, a velocidade do tal bolido era de 6 km/h. En efecto, un norteamericano consagraba en media, durante os
anos 1970
, 1.600 horas por ano para o seu vehiculo e non percorria mais de 10.000 km durante o ano
[
1
]
. Illich estaba tamen en contra dos nosos sistemas de saude e de escola obrigatoria, que consideraba como
utiles non-convivenciais
.
Traballou en crear vias cara a outras posibilidades, que se explican, segundo el, por un retorno aos
utiles non-convivenciais
, que opuna as maquinas. O util acepta varios usos, as veces afastados do seu sentido orixinal, e que son a expresion libre do que os utiliza. Cunha maquina o
ser humano
volvese servidor, o seu papel limitase, en adiante, a facer funcionar unha maquina construida cunha finalidade precisa.
Pode haber unha proximidade entre a idea da convivencialidade de Illich coa relacion
autonomia e heteronomia
ligada aos valores de uso e de cambio marxistas e a idea de
union-co-mundo
de
Erich Fromm
.
Pode considerarselle, xunto co seu amigo
Jacques Ellul
, como un dos principais inspiradores dos conceptos de ≪
post-desenvolvemento
≫ (difundido por autores que traballaran con Illich, tales
Majid Rahnema
ou
Gustavo Esteva
), de ≪
simplicidade voluntaria
≫ e mais recentemente de ≪
crecemento sustentabel
≫.
No libro
River north of the future : the testament of Ivan Illich as told to David Caryley
, Illich relata unha vision particular da historia. Para el, as
institucions
actuais que se postulan universais e estabelecen un monopolio radical son herdeiras do
catolicismo
.
A proposito da escola: ≪Cada pobo ten as suas danzas da choiva e os seus ritos de iniciacion, mais nunca un rito que reclame a sua validez universal, un procedemento que se presente a si mesmo como destino inevitabel para todo o mundo e en todos os paises≫. A escola tornouse, consonte Illich, nunha relixion universal, e en tanto que tal, testemuna a sua herdanza da primeira institucion que declarou os seus servizos e os seus ministerios como a unica via para a saude: a
Igrexa catolica
romana.
Para Illich, segundo o adaxio
corruptio optimi quae est pessima
(≪a corrupcion do mellor convertese no peor≫), o mundo moderno non e nin o cumprimento do cristianismo, nin a sua negacion, senon ante todo a sua perversion. As novas liberdades que
Xesus
nos trouxo fixeron posibles os novos excesos. Ao liberaren o ser humano de antigas tradicions e de costumes etnicos (liberdade manifestada, segundo Illich, na parabola do samaritano, que transgride as convencions para axudar e escoller o seu proximo), o home perde igualmente a devasa que aqueles podian representar.
En ingles:
- David Cayley,
Entretiens avec Ivan Illich
, Bellarmin, Saint-Laurent, Quebec, 1996.
- Gabbard, D. A.,
Silencing Ivan Illich : A Foucauldian Analysis of Intellectual Exclusion
. Nova York: Austin & Winfield, 1993
ISBN 1880921170