Dario Xohan Cabana

Biografia
Nacemento	(es) Dario Xohan Cabana Yanes 19 de abril de 1952 Roas, Espana
Morte	16 de novembro de 2021 (69 anos) Romean, Espana
Causa da morte	cancro
Datos persoais
Pais de nacionalidade	Espana
Actividade
Ocupacion	escritor , tradutor , funcionario
Partido politico	Union do Povo Galego (1968?) Frente Popular Galega
Membro de	Real Academia Galega (2006?)
Xenero artistico	poesia , narrativa , literatura infantil e xuvenil , traducion , ensaio
Influencias	Alvaro Cunqueiro Ramon Otero Pedrayo Xose Luis Mendez Ferrin . [ 1 ] Aquilino Iglesia Alvarino Xose Crecente Vega Manuel Maria [ 2 ]
Pseudonimo literario	Daniel Mendez O'Donell
Lingua	Lingua galega , lingua castela , lingua italiana e lingua francesa
Obra
Obras destacables (1973) Romanceiro da Terra Cha (1989) Galvan en Saor (1989) Patria do Mar (1990) Fortunato de Trasmundi (1992) A excursion (1992) Vidas senlleiras (1992) O avion de Cangas (1994) O cervo na torre (1996) Morte de rei
Familia
Conxuxe	Amelia Outeiro Portela
Fillos	Alexandra (1975) Martino (1981)
Premios (1994)   Premio Xerais , premiado polo traballo O cervo na torre (1989)   Premio Xerais , premiado polo traballo Galvan en Saor
Sinatura

Dario Xohan Cabana Yanes , nado en Roas ( Cospeito ) o 19 de abril de 1952 e finado en Romean ( Lugo ) o 16 de novembro de 2021 , ^{[ 3 ]} foi un multipremiado escritor galego . Cultivou varios xeneros ( poesia , novela , conto e ensaio ) e escribiu tanto para adultos como para nenos. Foi ademais un prestixioso tradutor ao galego de grandes clasicos da literatura italiana de Dante e Petrarca . As suas obras superan os corenta volumes. Algun deles, como Galvan en Saor ( Xerais , 1989 ), foi un grande exito de vendas. ^{[ 4 ]} Foi membro numerario da Real Academia Galega desde o ano 2006 .

Traxectoria [ editar | editar a fonte ]

Nado en Roas (escrito a inversa, Saor , daria titulo a unha das suas novelas mais destacadas), ^{[ 5 ]} como fillo primoxenito (de cinco irmans) de labregos partidarios da Fronte Popular (o pai, Ricardo Cabana Ben, e mailo tio foran republicanos e comunistas , e un tio da nai, Damiana Yanes Chao, tenente republicano na defensa de Madrid ), criouse na ideoloxia comunista do pai, e desde 1968 militou na esquerda nacionalista, primeiro na Union do Povo Galego e logo na Frente Popular Galega . ^{[ 6 ]}

Cursou o bacharelato no Instituto Masculino de Lugo . Ali asistiu a clases de lingua e literatura galegas, impartidas fora de horario polo profesor Xesus Alonso Montero . Rematado o bacharelato plantou os estudos e botou varios meses traballando en Madrid . De 1971 a 1975 traballou en Vigo con Xose Maria Alvarez Blazquez en Edicions Castrelos . Foi enton cando profundou no conecemento da literatura galega medieval e completou os conecementos que adquirira con anterioridade sobre a literatura galega moderna. Na sua formacion estan presentes, ademais, os poetas europeos, principalmente os clasicos. ^{[ 2 ]} Desa epoca e a amizade con Xose Luis Mendez Ferrin , que mantivo toda a vida, ^{[ 6 ]} e na que houbo moita comunicacion literaria e politica. En Vigo fixo, no Goberno Militar, en 1974, o servizo militar , onde o obrigaron a facer uns versos de loanza ao xefe de Estado Francisco Franco . ^{[ 7 ]}

De volta en Lugo traballou como vendedor de libros a domicilio, e de 1978 a 1982 estivo como liberado sindical pola INTG . De 1983 a 1987 traballou en Corcubion como garda municipal , e ao remate dese periodo regresou a Lugo como funcionario do concello, onde durante un tempo se encargou da vixilancia de edificios culturais municipais ^{[ 6 ]} e foi coordinador de publicacions. Durante as suas decadas de vida como empregado municipal lugues viviu na parroquia de Romean .

A proposta de Ramon Lorenzo , Anton Santamarina e Francisco Fernandez Rei , o 22 de abril de 2006 ingresou como academico de numero da Real Academia Galega , ocupando a cadeira que quedara vacante tralo pasamento de Manuel Maria . ^{[ 8 ]} O seu discurso de ingreso De Manuel Maria a Ferrin: a grande xeracion , ^{[ 9 ] [ 10 ]} foi respondido por Mendez Ferrin. Na Academia promoveu a candidatura de Xose Maria Alvarez Blazquez como figura a homenaxear no Dia das Letras Galegas do ano 2008, candidatura que foi proclamada por votacion unanime.

Finou na sua casa de Romean, ^{[ 11 ]} aos 69 anos de idade, vitima do cancro . ^{[ 12 ]}

Usou os pseudonimos de Daniel Mendez O´Donell e Funqueiro. ^{[ 13 ]}

Obra [ editar | editar a fonte ]

Nos seus comezos publicou case exclusivamente poesia , e a partir de 1989 pasou a publicar principalmente narrativa . A sua poesia erotica e valorada pola investigadora Maria Lineira como unha contestacion aos prexuizos androcentricos . ^{[ 14 ]}

Colaborou na prensa. Foi corrector do semanario A Nosa Terra e colaborou en Teima , Faro de Vigo , Atlantico Diario , A Trabe de Ouro , La Voz de Galicia , Grial , Dorna , Murguia , Viceversa , Cuadernos de Literatura Infantil y Juvenil e o Boletin da Real Academia Galega . ^{[ 2 ] [ 15 ]} Desde decembro de 1987 publicou diariamente un encrucillado en galego nas paxinas de La Voz de Galicia , tarefa que continuou durante 34 anos, ata o seu falecemento . ^{[ 6 ]} Tamen foi membro do consello de redaccion da revista A Trabe de Ouro .

Poemas seus foron musicados e cantados por Amancio Prada , Suso Vaamonde , Fuxan os Ventos , A Quenlla , Dioivo , etc. ^{[ 16 ] [ 17 ]}

Poesia [ editar | editar a fonte ]

• Home e terra ( 1970 ). Monforte : Ed. Xistral , Coleccion Val de Lemos. ISBN 978-84-85271-11-5 .
• Verbas a un irmao (1970). Edicion do autor. Monforte: Graficas Breogan.
• Romanceiro da Terra Cha ( 1973 ). Vigo: Ed. Castrelos , Coleccion Pico Sagro. ^{[ 18 ]}
• Elexia nunha escuridade mortal ( 1974 ). Xenebra : Ed. Roi Xordo. ^{[ 19 ]}

“	"Carballo" O MUNDO chamase carballo Podia ser abedueira , chopo , capudre , castineiro , sobreira , virgondoiro , teixo sombrio ou freixo de triplice raiz. Pero non, o mundo chamase carballo desde que o mundo e mundo .	”
— Cabalgada na bretema , 2006, Galaxia. [ 20 ]

• Mortos porque Galicia viva (1974). ^{[ a ]} Xenebra: Ed. Roi Xordo.
• Abrelle a porta o dia ( 1981 ). Sada: Edicios do Castro . ISBN 978-84-7492-062-8 .
• A fraga amurallada ( 1983 ). Ed. Limbo. ISBN 978-8485457076 .
• VIII Fragmentos ( 1987 ). Santiago: Sotelo Blanco . ISBN 9788486021504 .
• Amor e tempo liso (1987). Santiago: Sotelo Blanco. ISBN 978-84-86021-49-8 .
• Cantigas de amor vilao (1987). Vigo: Galaxia , Coleccion Ronsel. ISBN 978-8471545916 .
• Patria do mar ( 1989 ). Vigo: Ir Indo , Coleccion A fraga. ISBN 9788476800133 .
• Antoloxia poetica ( 1992 ). Nº 61 da Biblioteca de Autores Galegos , Diario 16 .
• Recolleita (1992). Nº 99 da Biblioteca 114 , El Correo Gallego .
• Cinco lendas ( 1993 ). Deputacion de Lugo .
• Canta de cerca a morte ( 1994 ). ^{[ 21 ]} Vigo: Galaxia. ISBN 978-8471549112 .
• Vinte cadernos: Poemas 1969-2002 ( 2003 ). ^{[ b ]} Vigo: Xerais . 544 paxs. ISBN 978-8483029404 .
• Cabalgada na bretema ( 2006 ). ^{[ 20 ]} Vigo: Galaxia. ISBN 978-84-8288-905-4 .

Narrativa [ editar | editar a fonte ]

• Noticias dunha aldea (1973). Vigo: Ed. Castrelos. ISBN 978-8498650815 .
• Galvan en Saor (1989). Vigo: Xerais ^{[ 22 ] [ c ]} Traducida ao castelan. ^{[ 23 ]} ISBN 978-84-9782-328-9 (2005, 24ª), ePub: ISBN 978-84-9914-753-6 .

“	A taberna da Ines estaba escura e sen xente na parte que para taberna fora prevista, pero oiase un ruxe-ruxe de conversa e viase luz polo cristal esmerilado da porta da cocina adxacente. Anoitecia fora, e venteaba e chovia fio.	”
— Galvan en Saor , 1989, Xerais.

• Fortunato de Trasmundi ( 1990 ). ^{[ d ] [ 24 ]} Vigo: Xerais. ISBN 978-84-9782-438-5 (2006, 8ª).
• Libro dos moradores (1990). Vigo: Ir Indo. ISBN 978-8476800300 .
• Candido Branco e o Cabaleiro Negro (1992). ^{[ 25 ]} Vigo: Xerais. ISBN 978-84-9782-299-2 (2005, 4ª).
• Vidas senlleiras (1992). ^{[ 26 ]} Vigo: Xerais. ISBN 978-84-9782-300-5 .
• A excursion (1992). Contos do Castromil n.º 8.
• Cerco de ferro (1994). ^{[ 27 ]} Vigo: Nigra. ISBN 9788487709210 .
• O cervo na torre (1994). ^{[ 28 ]} Vigo: Xerais. ISBN 978-84-7507-855-7 .
• Morte de rei ( 1996 ). ^{[ 29 ]} Vigo: Xerais. ISBN 9788483020692 .
• Mitos e memorias (2003). ^{[ e ] [ 30 ]} Vigo: Xerais. ISBN 978-84-9782-025-7 .

Literatura infantil e xuvenil [ editar | editar a fonte ]

• As aventuras de Breogan Folgueira (1990). ^{[ 31 ]} Vigo: Xerais. Ilustracions de Fausto C. Isorna . ISBN 978-84-9782-540-5 (2007, 8ª).
• Chirlo merlo na figueira (1990). Santiago: Sotelo Blanco. ISBN 978-84-7824-081-4 .
• O avion de Cangas (1992). ^{[ f ]} Vigo: Xerais, Col. Merlin. ISBN 9788475076416 .
• As viaxes do Principe Azul (1993). ^{[ 32 ]} Vigo: Galaxia, Arbore . 108 paxs. ISBN 978-84-8288-801-9 . Traducida ao catalan . ^{[ 33 ]}
• O milagre das estrelas. Aventuras do Mago Anton no Camino de Santiago (1993). ^{[ 34 ] [ 35 ]} Vigo: Xerais. Ilustracions de Liliana Vazquez. ISBN 8475077390 .
• O castron de ouro (1994). ^{[ 36 ]} O Barco de Vapor , SM . 2007: Vigo: Galaxia, Col. Arbore, ISBN 978-84-8288-982-5 .
• Chucho Cacho (1994). ^{[ 37 ]} Vigo: Xerais. ISBN 9788475078397 .
• Ines e a cadela sabia ( 2000 ). ^{[ 38 ]} Edebe-Rodeira. ISBN 978-84-8116-734-4 .
• Dende o Himalaia a Ceilan (2004). ^{[ 39 ]} Vigo: Galaxia, Col. Arbore. 48 paxs. ISBN 978-84-8288-747-0 . Escolma de lendas populares hindus, dirixidas aos lectores novos.

Ensaio [ editar | editar a fonte ]

• A chegada a Lugo do primeiro tren ( 2005 ). ^{[ 40 ]} Concello de Lugo .
• Xose Maria Alvarez Blazquez. Vida e obra (2008). ^{[ 41 ]} Vigo: Xerais. ISBN 978-8497827157 .
• A musica das palabras. De lingua e literatura (1990-2021) (2022). Vigo: Xerais. Postumo. 456 paxs. ISBN 978-84-1110-071-7 . ePub: ISBN 978-84-1110-067-0 . ^{[ 42 ]} Reflexiona sobre literatura e lingua, compartindo o seu conecemento e prestando especial atencion a traducion e a poesia.

Traducion [ editar | editar a fonte ]

A partir de 1984 dedicouse a traducion de poesia do italiano , respectando a metrica e a rima orixinal.

• Cancioneiro , de Francesco Petrarca (1989). Xunta de Galicia . Edicions da Curuxa ( 2012 ). ^{[ 43 ]}
• A divina comedia , de Dante Alighieri (1990). Xunta de Galicia. Edicions da Curuxa (2014). ^{[ 44 ]}
• Vida nova , de Dante Alighieri (1994). Culleredo: Espiral Maior .
• Os tres mosqueteiros (2 v.), de Alexandre Dumas (2000). ^{[ 45 ]} Vigo: Xerais.
• Antoloxia do Doce Estilo Novo (2004). ^{[ 46 ]} Vigo: Galaxia. Edicion bilingue: italiano-galego.
• Os trobadores da Occitania ( 2011 ). ^{[ 47 ]} Edicions da Curuxa.
• As florinas de San Francisco ( 2014 ). ^{[ 48 ]} Alvarellos Editora e Xunta de Galicia.
• Xacome o fatalista , de Denis Diderot ( 2021 ). ^{[ 49 ]} Vigo, Galaxia.
• Claudine na escola, de Colette (2022). ^{[ 50 ]} Vigo, Galaxia.

Obras colectivas [ editar | editar a fonte ]

• Os novisimos da poesia galega ( Akal , 1973 ).
• I Festival de Poesia no Condado (S. C. D. Condado, 1981).
• II Festival da Poesia do Condado (S. C. D. Condado, 1982 ).
• III Festival da Poesia no Condado (S. C. D. Condado, 1983).
• O quiquiriqui e outras narracions (Edicios do Castro, 1983). ^{[ g ]}
• IV Festival da Poesia no Condado (S. C. D. Condado, 1984 ).
• Escolma de poesia galega (1976-1984) (1984, Sotelo Blanco).
• Os escritores lucenses arredor de Anxel Fole (Concello de Lugo, 1986).
• VI Festival da Poesia no Condado (S. C. D. Condado, 1986 ).
• VII Festival da Poesia no Condado (S. C. D. Condado, 1987).
• VIII Festival da Poesia no Condado. Escolma Poetica (S. C. D. Condado, 1988 ).
• Sede central. 1 (Clube Cultural Adiante, 1988).
• X Festival da Poesia no Condado. Escolma Poetica (S. C. D. Condado, 1990).
• XI Festival da Poesia no Condado (S. C. D. Condado, 1991 ).
• Contos da xustiza (Ir Indo, 1991).
• XIII Festival da Poesia no Condado (S. C. D. Condado, 1993).
• Ai esta o conto (Xunta de Galicia, 1993).
• Desde mil novecentos trinta e seis: homenaxe da poesia e da plastica galega aos que loitaron pola liberdade (Edicios do Castro, 1995).
• O Mundo de Fiz: Escolma da poesia de Fiz Vergara Vilarino , (Citania de Publicacions, 1995). ^{[ h ]}
• Relato contemporaneo (Xerais, 1995).
• Unha lina no ceo (58 narradores galegos 1979-1996) (Xerais, 1996).
• Guia da provincia de Lugo ( Caixavigo , 1998). ^{[ i ]}
• Monterroso na Ulloa (Concello de Monterroso, 2001). ^{[ i ]}

• A poesia e o gran milagre do mundo ( PEN Clube de Galicia , 2001).
• Poetas e narradores nas suas voces (Vol. I) ( Consello da Cultura Galega , 2001). ^{[ 51 ]}
• Intifada. Ofrenda dos poetas galegos a Palestina (Fundacion Araguaney, 2003).
• Narradio. 56 historias no ar (Xerais, 2003).
• Negra sombra. Intervencion poetica contra a marea negra (Espiral Maior, 2003).
• Xuro que nunca volverei pasar fame: poesia escarlata (Difusora, 2003).
• 23 poetas cantan a don Antonio Machado (Hipocampo, 2004).
• Cartafol poetico para Alexandre Boveda (Espiral Maior, 2006).
• De Manuel Maria a Ferrin: a grande xeracion (Real Academia Galega, 2006). Con Xose Luis Mendez Ferrin.
• Poemas pola memoria (1936-2006) (Xunta de Galicia, 2006).
• Volverlles a palabra. Homenaxe aos represaliados do franquismo (Difusora, 2006).
• Poemas coruneses: antoloxia de textos poeticos dos seculos XIX e XX sobre a Coruna (Espiral Maior, 2008).
• Marcos Valcarcel . O valor da xenerosidade (Difusora, 2009 ).
• En defensa do Poleiro. A voz dos escritores galegos en Celanova ( Toxosoutos , 2010 ). ^{[ j ]}
• Tamen navegar (Toxosoutos, 2011).
• Urbano. Homenaxe a Urbano Lugris (A Nave das Ideas, 2011). ^{[ 52 ]}
• Cartafol de sonos, homenaxe a Celso Emilio Ferreiro no seu centenario (1912-2012) ( Agrupacion Cultural Alexandre Boveda , 2012).
• Dez anos de poesia nas Pontes (Galebook, 2013 ).
• Versos no Olimpo. O Monte Pindo na poesia galega (Toxosoutos, 2013).
• 1975-2015 Moncho Reboiras Vive! (Arredista Edicions, 2015).
• Arredor das Irmandades da Fala (Xerais, 2016 ).

Reconecementos (seleccion) [ editar | editar a fonte ]

A parte os de certames por poemas, contos ou artigos illados, uns cincuenta, recibiu os seguintes premios: ^{[ 16 ]}

• Premio de poesia da Terra Cha en 1972, por Romanceiro da Terra Cha
• Premio de Poesia Cidade de Ourense en 1982, por A fraga amurallada .
• Premio Celso Emilio Ferreiro do Concello de Santiago no 1983, por Patria do mar . ^{[ 8 ]}
• Premio de Poesia Cidade de Ourense en 1986, por VIII fragmentos .
• Premio Celso Emilio Ferreiro no 1986, por Amor e tempo liso . ^{[ 8 ]}
• Convocatoria especial do Centenario de Otero Pedrayo en 1988, premio ex-aequo a traducion d’ A Divina Comedia .
• Premio Xerais de novela en 1989, por Galvan en Saor . ^{[ 8 ]}
• Medalla de ouro do concello de Florencia ( Italia ) en 1991, pola sua traducion do Cancioneiro e a Divina comedia . ^{[ 8 ]}
• Premio Cidade de Lugo en 1992, por Vidas senlleiras . ^{[ 26 ]}
• Premio O Barco de Vapor en 1993, por O castron de ouro . ^{[ 8 ]}
• Premio de poesia Martin Codax en 1994, por Canta de cerca a morte .
• Premio Xerais de novela en 1994, por O cervo na torre . ^{[ 8 ]}
• Premio Ramon Cabanillas de Traducion en 1994, por Vida nova de Dante.
• Premio Letras de Bretana en 2005.
• Foille adicado un Hectometro literario no Paseo dos Sonos vilalbes en 2010.
• Premio AELG de Traducion no 2012, por Cancioneiro, seguido das Rimas dispersas , de Petrarca.
• Premio Lois Tobio ao Libro Traducido de 2014, por As florinas de San Francisco .
• Premio AELG de Traducion no 2014, por A Divina Comedia .

Vida persoal [ editar | editar a fonte ]

O 12 de agosto de 1973 coneceu na Estacion Maritima de Vigo a Amelia Outeiro Portela, de Bueu . Casou con ela 10 de febreiro de 1974, ^{[ 53 ]} os padrinos foron Manuel Maria e a sua muller, Saleta Goi . Tiveron unha filla e un fillo, Alexandra (10/4/1975) e Martino (25/2/1981).

Notas [ editar | editar a fonte ]

Referencias

Vexase tamen [ editar | editar a fonte ]

Wikimedia Commons ten mais contidos multimedia na categoria:   Dario Xohan Cabana

A Galicitas posue citas sobre:   Dario Xohan Cabana

Bibliografia [ editar | editar a fonte ]

Outros artigos [ editar | editar a fonte ]

• Literatura galega do seculo XX

Videos externos

Videos do escritor no sitio web da AELG.

Ligazons externas [ editar | editar a fonte ]

• Academicos e academicas Real Academia Galega.
• Dario Xohan Cabana na Biblioteca Virtual Galega .
• Hermida, Xerman (4/5/2001). Entrevista a Dario Xohan Cabana , Consello da Cultura Galega .
• Entrevista de Literatura Galega do S.XX do alumnado do IES Manuel Garcia Barros Arquivado 26 de febreiro de 2014 en Wayback Machine .