Polaiteoir
Asarbaiseanach
agus deachtoir a bhi in
Heydar Aliyev
no
Heyd?r ?lirza o?lu ?liyev
(
10 Bealtaine
1923
-
12 Nollaig
2003
).
Is deacair cur sios ceart a thabhairt ar imeachtai a shaoil, ach dealraionn se gurb i Naxcıvan a thainig se chun saoil. Bhain se amach ceim san
oideachas
i scoil traenala na
muinteoir
i i Naxcıvan, agus chaith se seal ag staidear
ailtireachta
. Ba nos leis a aitiu go ndeachaigh se ag foghlaim staraiochta in
Ollscoil
Stait Bakı, ach is e an tuairim ata ag lucht an tsaineolais go ndeachaigh se go
Leningrad
le freastal ar
scoil
slandala an stait ansin.
Sa bhliain 1944, chuaigh ?liyev ag obair do Choimeasaracht Phobail Slandala an Stait (N
KGB
) san Asarbaiseain, is e sin, an eagraiocht cheanna ar ar baisteadh
KGB
- Coiste Slandala an Stait - sa bhliain 1954. Rinne ?liyev an-dul chun cinn sa KGB, agus sa bhliain 1967, bhi se ina Mhaor-Ghinearal agus ina cheannasai ar an KGB san Asarbaiseain.
Sa bhliain 1969, cheap
Leonid Brezhnev
e ina Ard-Runai ar an bPairti Cumannach san Asarbaiseain, o bhi se de chlu air go raibh se ar doigh ag cur troda ar an mbreabaireacht is ar an gcaimileireacht. B'eigean do fein, afach, go leor caimileireachta a dheanamh le gnaoi Brezhnev a tharraingt air fein. Nuair a thainig
Mikhail Gorbachev
i mbun na gcursai san
Aontas Soiveadach
, thug se bata is bothar d'?liyev mar bhreabaire is mar chaimileir.
D'fhan ?liyev i
Mosco
go dti an bhliain 1990, nuair a d'fhill se ar Naxcıvan. Ansin do, chuir se e fein chun tosaigh mar naisiunai measartha, agus de reir a cheile, shealbhaigh se an chumhacht sa chuige, beag beann ar Ayaz Mut?llibov a bhi ina
Uachtaran
ar an Asarbaiseain san am.
San am seo, bhi an
cogadh
idir
an Airmein
agus an Asarbaiseain ag cur chun gearadais, agus i m
Bealtaine
1992, b'eigean do Mut?llibov eiri as agus an Uachtaranacht a fhagail ag
?bulf?z Elcib?y
a bhi i gceannas ar eagraiocht pholaitiuil an fhreasura, Fronta Pobail na hAsarbaiseaine.
Ni raibh an tUachtaran nua abalta Naxcıvan a athshealbhu o ?liyev. Sa deireadh thiar, i
Meitheamh
1993, d'eirigh na forsai armtha amach in aghaidh Elcib?y, agus b'eigean dosan an Uachtaranacht a fhagail ag ?liyev.
Chaith ?liyev an chuid eile da shaol ag
rialu
na hAsarbaiseaine ar nos an
deachtora
. Bhi se in ann infheisteoiri a mhealladh on gcoigrioch le h
airgead
a shuncail in
eacnamaiocht
na tire, go hairithe i dtionsclaiocht na hartola. San am ceanna, afach, d'fhas an bhreabaireacht as eadan, go dti gur rangaiodh an Asarbaiseain ar an tir ba mheasa eilliu ar fud an domhain.
Thosaigh a shlainte ag teip ar ?liyev sa bhliain 1999, nuair b'eigean do aghaidh a thabhairt ar
na Stait Aontaithe
le dul faoi
scian
an
mhainlia
. Rinneadh mainliacht seach-chonaire air i g
Cleveland
. Nior mhair se ach cupla bliain ina dhiaidh sin, ach bhi de sheal aige a mhac fein, ?lham ?liyev, a cheapadh mar Uachtaran nua sula bhfuair se bas.