An Fhrainc
Republique francaise (fr)
Bratach Armas
Aintiun	La Marseillaise (4 Deireadh Fomhair 1958)
Mana	≪ Liberte, egalite, fraternite ≫
Ainmnithe in omos	Na Frainc
Suiomh
47°N 2°E  /  47°N 2°E  / 47; 2
Priomhchathair	Paras
Daonra
Iomlan	68,373,433 (2024)
• Dlus	106.2 hab./km²
Teanga oifigiuil	an Fhraincis
Tireolaiocht
Cuid de	Iarthar na hEorpa Aontas Eorpach Pyrenees?Mediterranean Euroregion (en) an Limistear Eorpach Eacnamaioch
Achar dromchla	643,801 km²
• Uisce	0.3 %
Suite i no in aice le limistear uisce	Muir nIocht , An tAigean Atlantach , An Mhuir Thuaidh agus An Mheanmhuir
Pointe is airde	Mont Blanc (4,808.72 m)
Pointe is isle	Etang de Lavalduc (en) (?10 m)
Ar theorainn le	an Spainn an Iodail Monaco an Bhrasail Suranam an Eilveis Lucsamburg an Ghearmain Andora an Bheilg Riocht na hIsiltire
Sonrai stairiula
Leanann se/si	Free Cities of Menton and Roquebrune (en) , Kingdom of Bora Bora (en) agus Riocht na Fraince
Cruthu	Lunasa 843 :  ( Conradh Verdun )
Saoire phoibli	Luan Casca ( Easter + 1 day (en) ) La an Bhua san Eoraip ( 8 Bealtaine ) Deascabhail ( An Chaisc + 39 la ) Luan Cincise ( Easter + 50 days (en) ) La Bastille ( 14 Iuil ) Deastogail Muire ( 15 Lunasa ) La Fheile na Naomh Uile ( 1 Samhain ) Armistice Day (en) ( 11 Samhain ) An Nollaig ( 25 Nollaig ) La Idirnaisiunta na nOibrithe ( 1 Bealtaine ) La Caille ( 1 Eanair ) Aoine an Cheasta ( 2 la roimh an Chaisc )
Eagraiocht pholaitiuil
Coras rialtais	semi-presidential system (en)
Comhlacht feidhmiuchain	Rialtas na Fraince
Comhlacht reachtach	Parlaimint na Fraince
• Uachtaran Phoblacht na Fraince	Vincent Auriol (1947?1954)
• Priomh-Aire na Fraince	Gabriel Attal (2024?)
Udaras breithiunach is airde	Cuirt um Achomharc na Fraince
Eacnamaiocht
OTI ainmniuil	2,957,879,759,264 $ (2021)
Buisead	455,200,000,000 € (2023)
Airgeadra	Euro
Aitheantoir tuairisciuil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00 (a An Fhrainc mheitreapholaiteach , am caighdeanach )
Fearann Idirlin barrleibheil	.fr , .bzh (en) , .re , .wf , .yt , .pm , .paris (en) agus .alsace (en)
Glaochod	+33
Uimhir theileafoin eigeandala	112 , 15 , 17 , 18 agus 114
Cod tire	FR
Cod NUTS	FR
Eile
Suiomh greasain	service-public.fr

Is tir i an Fhrainc ( Fraincis : La France ) no Poblacht na Fraince ( Fraincis : Republique francaise ) ata suite in iarthar na hEorpa . Ta teorainn aici leis an mBeilg , Lucsamburg , an nGearmain , an Eilveis , an Iodail , Monaco , Andora agus an Spainn . Is ball den Aontas Eorpach i an Fhrainc o bhunu na heagraiochta.

Tireolaiocht [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ta priomhchuid na tire suite in iarthar mhor-roinn na hEorpa , agus ta priomhoilean na tire, Corsica , suite sa Mheanmhuir . Ta criocha agus oileain Fhrancacha eile suite timpeall an domhain . Is i Guain na Fraince an chrioch is mo thar lear.

San iomlan, ta achar 547,026 km² sa "Fhrainc Dhuthach" (Eorpach), ar a dtugtar l'Hexagone, an "Heicseagan", uaireanta, mar gheall ar a cruth. Ta costai ag an Fhrainc san iarthar, sa tuaisceart agus sa deisceart, ta a tirdhreach munlaithe den chuid is mo ag manna no cnoic. Ta an chuid thoir theas den tir sleibhtiuil; is iad na priomh-shliabhraonta na Pireini , an Massif Central, na hAlpa agus na Vosges san oirthear. Is e Mont Blanc an sliabh is airde sa Fhrainc agus sna hAlpa (4,810 m).

Aeraid [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ta aeraid eadrom i dtuaisceart agus in iarthuaisceart na tire. San oirdheisceart, ta aeraid Mheanmhara ann. San iarthar, ta an aeraid den chuid is mo aigeanach le go leor baisteach, geimhreadh eadrom agus samhradh te.

Cathracha [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Is i an phriomhchathair Paras an chathair is tabhachtai agus is mo sa bhFrainc le nios mo na deich milliun aitritheoir i limistear na cathrach (Reigiun Ile-de-France). Ta nios mo na milliun aitritheoir sna ceantair uirbeacha timpeall Marseille agus Lyon freisin.

Ar an 1 Eanair 2012 b'iad na cathracha ba mho sa tir dar le suirbheanna an daonaireamh:

Reigiuin [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Priomhalt: Reigiuin na Fraince

Roinntear an Fhrainc ina hocht reigiuin deag.

Stair [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

O Aimsir na Roimhe go dti an Reabhloid [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Ta an Fhrainc suite sa reigiun a nglaoiti an Ghaill air trath ? ait a ndeirtear gur thainig na Ceiltigh aisti. Rinne Iuil Caesar concas ar an nGaill d' Impireacht na Roimhe san 1u aois RC , agus ar deireadh ghlac na Gallaigh le cultur agus le teanga na Roimhe . D'fhorbair an teanga de reir a cheile go dti an pointe go n-aithneofai mar Fhraincis i. On 2u haois no on 3u haois ar aghaidh, thainig borradh ar an g Criostaiocht agus sa 4u no sa 5u aois, scriobh Naomh Jerome gurbh i an Ghaill an t-aon reigiun a bhi "saor o eiriceacht". Sna Meanaoiseanna , d'usaid na Francaigh an raiteas seo le cruthu gurbh iad "Riocht sar-chriostaiocht na Fraince".

Sa 4u haois , thainig treibheanna Gearmanacha on oirthear trasna abhann na Reine. Glaodh Francanna orthu. Chruthaigh na Francanna a n-impireacht fein, an Impireacht Chairilinseach, a shroich barr a reime faoin Impire Searlas Mor . Ar bhas Shearlais Mhoir, roinneadh an Impireacht ina tri chuid, le Conradh Verdun ( 843 ). Ba i an chuid iarthair, faoi riail Shearlais Mhaoil , a chuir tus leis an bhFrainc mar is ann inniu di.

Bhi na Cairilinsigh i gcumhacht sa Fhrainc go dti 987 , nuair a coronaiodh Hugh Capet, Diuc na Fraince agus Cunta Pharas. Diaidh ar ndiaidh d'aontaigh a shliocht, na Capetian, na Valois agus na Bourbon , an tir tri chogadh agus posadh. Ba sa seachtu haois deag, faoi reimeas Louis XIV , ba mho cumhacht na tire. Ag an am seo bhi an daonra ba mho san Eoraip aici agus bhi tionchar mor aici ar pholaitiocht, ar eacnamaiocht, agus ar chultur na hEorpa. Bhi tionchar mor ag an bhFrainc freisin ar Reabhloid Mheiricea , ag ioc as airm agus ag cur sonrai mileata ar fail do na reabhloidithe in aghaidh Shasana.

O Mhonarcacht go Poblacht [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Bhi an mhonarcacht seo i gcumhacht go dti Reabhloid na Fraince sa bhliain 1789 . Cuireadh Ri Louis XVI agus a bhanrion, Marie Antoinette , chun bais chomh maith leis na milte Francach eile.

I ndiaidh dornan rialtas reabhloideach, thog Napoleon Bonaparte cumhacht on bpoblacht sa bhliain 1799 , ar dtus mar an "Chead Consul" agus nios deanai mar Impire den Chead Impireacht Francach ( 1804 ? 1814 ). I rith cogaidh eagsula, bhi cuid mhaith de mhor-roinn na hEorpa togtha aige, agus chuir se gaolta i gceannas ar na riochtanna a ghabh se (mar shampla Joseph Bonaparte sa Spainn ).

I ndiaidh briseadh deireanach Napoleon ag Cath Waterloo , cuireadh an mhonarcacht ar bhun aris sa Fhrainc.

Tugtar 'Athghairm na mBurbonach' ar an treimhse 1815-1830 i stair na Fraince. Mar reimeas bhi si thar a bheith choimeadach . ^[1]

Nuair a tharla Reabhloid Iuil sa bhliain 1830, baineadh an choroin de Charles X , agus gaireadh gaol eile i bhfad amach uaidh, Louis Philippe I as Rishliocht Orleans, i gcomharbas ar Thainig Dara Poblacht na Fraince ar an saol sa bhliain 1848; sa bhliain 1852 d'fhogair Louis-Napoleon Bonaparte Dara Impireacht na Fraince. Chaill airm na Fraince in aghaidh na bPruiseach sa mbliain 1870 agus cuireadh tus le Triu Poblacht na Fraince.

Bhi coilineachtai ag an bhFrainc on 17u haois go dti na 1960i . Sa 19u agus 20u haois bhi a hImpireacht Domhanda ar an dara ceann ba mho, i ndiaidh impireacht na Breataine. Idir 1919 agus 1939 , bhi an Impireacht os cionn 12,347,000 km² (4,767,000 mikm²). Leis an tir fein san aireamh, sna 1920i agus 1930i , bhi 8.6% de achar an domhain faoi reimeas na Fraince.

Ce gur bhuaigh siad ar deireadh sa gCead Chogadh Domhanda , d'fhulaing an tir go mor, go hairithe o thaobh daoine agus mianrai de.

Bhunaigh an rialtas, Fronta an Phobail, coras leasaithe shoisialta sna 1930i . Ar an 4 Meitheamh 1936 , bhi Leon Blum tofa ina phriomh-aire ar an Fhrainc. Thit an toin as sa bhliain 1938 agus thainig Edouard Daladier (ar chle on lar) ina hait.

Sa bhliain 1940, tar eis ionradh na nGearmanach ag baint usaid as blitzkrieg , gheill an Fhrainc.

Priomhalt: Cath na Fraince

Priomhalt: An Fhrainc Viseach

Bhi daoine san Fhrainc nar aontaigh leis an ngeilleadh agus thosaigh siad "Forsai Saoirse na Fraince" lasmuigh den tir, agus Frithbheartaiocht na Fraince istigh sa tir.

Priomhalt: An fhrithbheartaiocht Fhrancach

Sa bhliain 1944 tar eis ionradh na gcomhghuaillithe ar " D-Day ", bhi an Fhrainc saor aris. Go luath ina dhiaidh sin bunaiodh an Nouvelle Armee Francaise ("Arm Nua na Fraince") le cabhair na gcomhghuaillithe agus lean siad ag troid go dti deireadh an Chogaidh.

Bunaiodh Ceathru Poblacht na Fraince i ndiaidh an Chogaidh. Faoi mar a bhi ag deireadh an Chead Chogaidh Dhomhanda bhi se deacair don tir ar dtus baire, ach tar eis tamaill bhi si cumhachtach aris. Rinneadh iarracht a hImpireacht Coilineach a choimead ach bhi triobloid ag tosnu. Rinne an Fhrainc iarracht Vitneam a ath-thogaint ach theip uirthi agus cuireadh tus leis an gCead Chogadh Ind-Sineach . Chaill na Francaigh an cogadh sin ag Cath Dien Bien Phu sa bhliain 1954 . Direach ina dhiaidh sin, bhris Cogadh Saoirse na hAilgeire amach san Ailgeir .

Ni raibh na Francaigh cinnte ceard le deanamh san Ailgeir. Bhi thart ar mhilliuin coilineach Eorpach ina gconai ann. Bhi se chomh dona sin gur bheag nach raibh Cogadh Cathartha sa bhFrainc. Sa bhliain 1958 , thit an rialtas agus bunaiodh Cuigiu Poblacht na Fraince, le huachtaran laidir., Charles de Gaulle . Bhi se in ann an tir a choimead le cheile fad is bhi se ag iarraidh deireadh a chur leis an g cogadh . Chriochnaigh Cogadh na Saoirse san Ailgeir agus an cogadh cathartha sa priomhchathair Algiers , tar eis idirbheartaithe ar an 19 Marta 1962 , an Comhaontu Evian, le neamhspleachas don Ailgeir.

Le blianta beaga anuas ta an cairdeas ata ag an tir leis an n Gearmain ag cur go mor le polaitiocht agus eacnamaiocht na hEorpa.

Rialachas [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Rialtas [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Is poblacht leath-uachtaranach aonadach i Poblacht na Fraince le traidisiuin daonlathacha laidre. Ceadaiodh bunreacht na Cuigiu Poblachta le reifreann ar 28 Mean Fomhair 1958. Neartaigh se udaras an fheidhmeannais go mor i gcomortas leis an bparlaimint. Ta dha fhoras sa bhrainse feidhmithe: Uachtaran na Poblachta, a thoghtar go direach chun tearma cuig bliana, agus a fheidhmionn mar cheann stait; agus an Rialtas, a bhionn faoi stiuir ag Priomh-Aire a roghnaionn an tUachtaran agus an Pharlaimint iad. Is e Emmanuel Macron Uachtaran reatha na Poblachta, agus is i Elisabeth Borne an Priomh-Aire reatha.

Is reachtas dha-bhrainse i parlaimint na Fraince ina bhfuil Tionol Naisiunta ( Assemblee Nationale ) agus Seanad ( Senat ). Deanann na teachtai ionadaiocht ar son dailcheantair, teachta amhain i ndailcheantar amhain, agus roghnaitear go direach ar feadh tearmai cuig bliana iad. Ta se de chumhacht ag an Tionol an rialtas a bhriseadh, agus da bhri sin is ga tromlach sa Tionol chun rialtas a chur ar bun. Roghnaitear seanadoiri le colaiste toghchain ar feadh tearmai se bliana, agus cuirtear leath de na suiochain go toghchan gach tri bliana.

Ta cumhachtai reachtaiochta an tSeanaid teoranta le hais an Tionoil; i gcas easaontais idir an da sheomra, ta an focal deiridh ag an Tionol Naisiunta. Ta tionchar laidir ag an rialtas i munlu clar oibre na Parlaiminte.

Geilleagar [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Usaidtear an euro mar airgeadra sa Fhrainc. Dar le tuairisc na bliana 2022 on gCiste Airgeaduil Idirnaisiunta , is e geilleagar na Fraince an 10u ceann is mo ar domhan de reir olltairgeacht intire ( OTI ) paireachta cumhacht cheannaigh ( PCC ), agus an 7u ceann de reir OTI ainmniula. De reir OTI PCC de reir chonaithigh, is e an 25u geilleagar is mo ar domhan ata ag an bhFrainc, e ar $56,200 don chonaitheach.

De reir Inneacs Forbartha Daonna, Socraithe don Eagothroime, 2022 na Naisiun Aontaithe ( en ), inneacs a dheanann iarracht an caighdean maireachtala a thomhas i ngach tir de reir gneithe eacnamaiochta agus neamheacnamaiochta, is i an 24u tir is forbartha ar domhan i an Fhrainc, as 156 tir a tomhaiseadh. ^[3] Cuireann sin ar an 13u tir is forbartha as 27 ballstat an Aontais Eorpaigh i. I dTuarascail Sonais Domhanda 2018 na Naisiun Aontaithe, meastar gurb i an Fhrainc an 23u tir is sona, as 156 thir.

Is i an earnail seirbhise (no an triu earnail ) an earnail is mo i ngeilleagair na tire: sa bhliain 2015, is 76.7% de phostanna a bhi i seirbhisi, i gcomparaid le 20.5% sa dara hearnail (an tionsclaiocht), agus 2.8% sa chead earnail (an talmhaiocht agus an iascaireacht ). Tagann thart ar 77 milliun turasoir go dti an Fhrainc gach bliain.

I Mi Dheireadh Fomhair 2022, bhi rata difhostaithe na tire ar 7.1%, an cuigiu leibheal ab airde san Aontas Eorpach in eineacht leis an Laitvia agus an tSualainn . ^[4]

Gailearai [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

• 
  Chateau de Maintenon, departement d'Eure-et-Loir
• 
  Goirt in Isere
• 
  Eglise Saint-Germain in Santeau, departement du Loiret
• 
  Ardeaglais Notre-Dame, Paras
• 
  Plonevez-Porzay, sa Bhriotain

Tagairti [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

Naisc sheachtracha [ cuir in eagar | athraigh foinse ]

• Suiomh rialtais oifigiuil