Jesse Jackson
(folut:
Jesse Louis Jackson sr.
;
Greenville
(
Sud-Karolina
),
8 oktober
1941
), is in
Amerikaansk
boargerrjochte-aktivist
,
baptistysk
predikant
,
politikus
,
publisist
en
presintator
fan
Afro-Amerikaansk
etnysk
komof. Hy is benammen bekend wurden as ien fan 'e meast promininte wurdfierders en foaroanlju fan de
Afro-Amerikaanske
mienskip yn de
Feriene Steaten
. Yn it ferlingde derfan stelde er him yn
1984
en
1988
kandidaat foar it Amerikaanske presidintskip. Letter wied er fan
1991
oant
1997
skaadsenator
foar it
Distrikt Kolumbia
. Fan
1992
oant
2000
hied er fierders in eigen
praatprogramma
op
CNN
.
Jackson waard yn
1941
berne yn
Greenville
, yn de
steat
Sud-Karolina
, as
Jesse Louis Burns
. Hy wie de soan fan Helen Burns, in 16-jierrige learlinge op de
middelbere skoalle
, en har 33-jierrige troude buorman Noah Louis Robinson, in earder profesjoneel
bokser
en wurknimmer by in
tekstylhannel
. In jier nei syn berte troude syn mem mei Charles Henry Jackson, in underhaldsman op it
postkantoar
, dy't him as soan oannaam, sadat er de efternamme Jackson krige. Jackson hold lykwols ek kontakt mei Robinson, en beskoge beide manlju as syn heit.
Yn syn jonkheid waard Jackson in protte narre troch leeftydsgenoaten, om't er in oerwinneling wie. Letter seid er dat dy underfining him motivearre hie om te slagjen yn it libben. Jackson groeide op yn it
Suden fan 'e Feriene Steaten
, der't yn syn jonkheid noch in strikte
rasseskieding
gou. Nei't er yn
1959
syn middelbere-skoaldiploma helle hie, learde er fierder oan 'e
Universiteit fan Illinois te Urbana-Champaign
, mar nei twa
semesters
liet er him oerpleatse nei de
Agraryske en Technyske Steatsuniversiteit fan Noard-Karolina
(ornaris ofkoarte ta A&T), in
swarte
universiteit
yn
Greensboro
. Neffens eigen sizzen wie de reden derfoar dat er yn
Illinoais
net yn 'e posysje fan
quarterback
spylje koe yn it
Amerikaansk footballtiim
fan de universiteit, mar oaren hawwe suggerearre dat Jackson yn Illinois bleatstie oan
diskriminaasje
en te krijen hie mei in
kultuerskok
doe't er him foar it earst yn syn libben oan 'e
blanke
kultuer oanpasse moast.
Jackson (mei afrokapsel) by in demonstraasje yn
1975
.
Under syn studzje oan A&T wie Jackson
quarterback
yn it universiteitstiim, en teffens waard er keazen ta foarsitter fan de studinterie. It wie yn dy tiid dat er foar it earste belutsen rekke by de
Amerikaanske Boargerrjochtebeweging
, fia protestaksjes tsjin rasseskieding yn iepenbiere
biblioteken
en yn
teaters
en
restaurants
. Yn
1964
studearre er of mei in bachelorstitel yn
sosjology
, wernei't er mei in
studzjebeurs
fierder learde oan it
Teologysk Seminaarje fan Chicago
. Yn
1966
briek er syn studzje der of (hoewol't er noch mar foar trije kolleezjes hoegde te slagjen om syn masterstitel te heljen), om't er him folslein talizze woe op 'e boargerrjochtestriid. Yn
1968
waard er ta
predikant
wijd en yn
2000
waard him syn masterstitel dochs noch ferliend, op grun fan 'e kolleezjes der't er al foar slagge wie mei deropta syn libbensunderfining en alle lettere wurk.
Fan
1964
of waard Jackson in nau meiwurker fan de grutte swarte boargerrjochte-aktivist
Martin Luther King
. Yn
1965
died er mei oan 'e
Mars fan Selma nei Montgomery
, yn it sudlike
Alabama
. King, dy't under de yndruk wie fan Jackson syn organisatoarysk talint, joech him in rol yn 'e
Sudlike Kristlike Liederskipskonferinsje
(SCLC), in organisaasje dy't in protte fan 'e boargerrochteprotesten beavensearre. Sa krige Jackson yn
1965
de opdracht om in SCLC-kantoar yn
Chicago
te iepenjen, en yn
1967
waard er promovearre ta nasjonaal direkteur fan
Operation Breadbasket
("Operaasje Bolekoer"), de ekonomyske ofdieling fan 'e SCLC. Yn dy funksje lei er him ta op it organisearjen fan algemiene
boykots
troch swarten en har blanke meistanners fan bedriuwen dy't yn it Suden de rasseskieding hantearren, wylst er de lju ynstee nei bedriuwen ta besocht te stjoeren dy't yn eigendom wiene fan 'e swarte undernimmers.
Doe't Martin Luther King op
4 april
1968
op it balkon fan 'e earste ferdjipping fan in
motel
yn
Memfis
delsketten waard, befun Jackson him op it parkearplak fan dat motel. Hy fertelde de gearstreamde
parse
letter dat er de leste persoan wie dy't noch mei King praat hie en dat de man yn syn earms stoarn wie, mar dat ferhaal waard troch ferskate oare assistinten fan King untstriden. Nei de
moard
naam Jackson de organisaasje fan 'e
Earmeljuskrustocht
yn 'e Amerikaanske haadsted
Washington, D.C.
op him, mar al rillegau kaam er yn botsing mei
Ralph Abernathy
, dy't King opfolge wie as foarsitter fan 'e SCLC. Hja wiene it op ferskillende punten uniens. Sa pleite Jackson foar in fermoedsoening mei de blanken en it ferskowen fan in grut diel fan 'e
politike
aginda fan 'e Boargerrjochtebeweging fan in
rassestriid
nei in
klassestriid
, wylst Abernathy in folle militantere posysje ynnaam.
Jesse Jackson yn
1983
.
Yn it foarjier fan
1971
oardere Abernathy Jackson om it nasjonaal haadkantoar fan
Operation Breadbasket
te ferpleatsen fan
Chicago
nei
Atlanta
, mei as doel om dan in oar yn Jackson syn posysje fan direkteur te beneamen. Jackson wegere lykwols, en organisearre ynstee yn it neijier fan
1971
yn Chicago it saneamde
Black Expo
, in fiif dagen duorjende fakbeurs der't swarte sakelju ut 40 Amerikaanske steaten gearkamen om underling nije konneksjes te lizzen. Yn
desimber
rekken Jackson en Abernathy iepentlik deilis doe't Abernathy Jackson beskuldige fan ungerjochtichheden by de finansjes fan it
Black Expo
en him doe skorste as direkteur fan
Operation Breadbasket
. Jackson, de hiele stef fan
Operation Breadbasket
en 30 fan 'e 35 leden fan it bestjoer fan 'e SCLC stapten doe ut protest op en rjochten har eigen organisaasje op,
People United to Save Humanity
, oftewol
Operation PUSH
.
Fan it begjin of oan besocht Jackson
Operation PUSH
in mear politike lading te jaan as de alde SCLC. Ynstee fan sels alles dwaan te wollen, besocht er om blanke politisy sasear under druk te setten dat dy ree waarden om har foar de Afro-Amerikanen en oare earmen yn te setten. Yn
1984
rjochte Jackson de
Rainbow Coalition
op, in koepelorganisaasje der't
Operation PUSH
en ferskate lyksinnige organisaasjes yn gearwurken. Datselde jiers joech er syn posysje fan foarsitter fan
Operation PUSH
op om yn 'e
polityk
te gean.
Op
3 novimber
1983
stelde Jackson him as lid fan de
Demokratyske Partij
yn alle fyftich Amerikaanske steaten ferkiesber foar it amt fan presidint fan 'e Feriene Steaten, wermei't er de twadde Afro-Amerikaan ut 'e Amerikaanske skiednis wie dy't dat die, nei
Shirley Chisholm
. Hy hie gjin realistyske mooglikheid om 'e Demokratyske foarferkiezings te winnen, mar inkeld al troch it synjaal of te jaan dat in swarte man de ambysje hawwe koe en wurdt presidint, wie syn kampanje in sukses. Jackson krige 18,1% fan 'e Demokratyske kiezers efter him, en moast dermei
Walter Mondale
en
Gary Hart
foargean litte. Fjouwer jier letter, yn
1988
, wie Jackson op 'e nij fan 'e partij. Dy twadde kears died er it noch better, en in skoft lang liek it as soed er de Demokratyske nominaasje winne. Mar uteinlik bleau er op 29,1% fan 'e stimmen stykjen, en moast er it oflizze tsjin
Michael Dukakis
, dy't 42,5% helle.
It nasjonale haadkertier fan 'e
Rainbow Coalition
, yn
Chicago
.
Yn beide ferkiezings hie Jackson in programma dat foar Amerikaanske begripen tige "liberaal" (yn Amearika bedoelt men dermei: links) wie. Sa woed er de utjeften oan Definsje mei 15% tebekbringe; in universeel
syktekostefersekeringsstelsel
ynfiere; de
belestingkoarting
fan de superriken weromdraaie om mei it ekstra belestingjild projekten foar de earmen te bekostjen; in amendemint oan 'e
Amerikaanske Grunwet
tafoegje weryn't festlein waard dat froulju rjocht hiene op in gelikense behanneling as manlju; en de saneamde
Oarloch tsjin Drugs
omdraaie sadat net de
drugsferslaafden
oanpakt waarden, mar de
bankiers
dy't oan it
wytwaskjen
fan drugsjild fertsjinnen. Op butenlansk med woed er underhannelings begjinne mei de
Sovjet-Uny
, om in ein te meitsjen oan 'e
Kalde Oarloch
; in algemiene boykot tsjin
Sud-Afrika
ynstelle oant dat lan de
apartheid
ofskafte; en de foarming fan in
Palestynske steat
stypje.
Fral dat leste punt brocht Jackson yn oanfarring mei de machtige
Israelyske
lobby yn 'e Feriene Steaten. Dat makke er noch minder troch ferskate denigrearjende utlittings te dwaan oer
joaden
. Sa neamde er
New York
ris
Hymietown
(
hymie
is in
Amerikaansk-Ingelsk
skelwurd foar "joad"), doe't er miende mei in
sjoernalist
frijut prate te kinnen om't it petear
off the record
wie (wat it mei sjoernalisten nea is). Ek seid er ris dat er
"kotsmislik wie om altyd en ivich oer de
Holokaust
te hearren,"
en dat der
"frijwol gjin Joadske sjoernalisten binne dy't by steat binne om objektyf nei Arabyske saken te sjen."
Jackson mei de
Kanadeeske
skriuwster
Maude Barlow
.
Yn
1991
stelde Jackson him ferkiesber foar it doe krekt kreearre amt fan "
skaadsenator
" foar it
Distrikt Kolumbia
. Mei't it federale distrikt yn it
Amerikaanske Kongres
net fertsjintwurdige is, wie dy (unbetelle) post benammen bedoeld om te lobbyen foar mear foech of sels de status fan Amerikaanske steat foar it distrikt. Jackson ferfolle dy funksje oant
1997
, doe't er him net wer ferkiesber stelde. Yn dyselde snuorje hie Jackson fan
1992
oant
2000
in eigen
praatprogramma
,
Both Sides with Jesse Jackson
, op 'e nijsstjoerder
CNN
.
Meitiid bejoech Jackson him ek wat langer wat mear op it ynternasjonale toaniel. Sa reizge er yn
1983
nei de
Syryske
haadsted
Damaskus
, der't er nei in dramatyske oprop oan
diktator
Hafez Al-Assad
de Amerikaanske piloat
Robert Goodman
frijkrige, dy't yn Syrje finzen holden waard nei't er boppe
Libanon
delsketten wie by in Amerikaansk bombardemint fan Syryske militere posysjes yn dat lan. It jiers derop underhannele Jackson mei sukses mei
Fidel Castro
om 22 Amerikanen frij te krijen dy't op
Kuba
festholden waarden.
Yn
1991
gied er nei
Bagdad
om der by
Saddam Hussein
op oan te stean en lit de butenlanske gizelders frij dy't der festsieten en as minsklik skyld brukt waarden oan 'e foarjun fan de
Earste Golfoarloch
. En yn
maaie
1999
sette Jackson nei de
Joegoslavyske
haadsted
Belgrado
ta om der by presidint
Slobodan Milo?evi?
te pleitsjen foar it frijlitten fan trije Amerikaanske soldaten dy't troch de Joegoslaven kriichfinzen makke wiene under de
Kosovo-oarloch
. Hoewol't er net ut namme fan 'e regearing-
Clinton
spriek en folslein op eigen manneboet hannele, rede er it ek diskear op en bring de soldaten thus.
Jackson by in anty-oarlochsdemon-straasje yn
2007
.
Nei de iuwwiksel wie Jackson u.m. belutsen by de protesten tsjin 'e
ynfaazje fan Irak
, yn
2003
, en brocht er yn
2005
in besyk oan de
Fenezolaanske
presidint
Hugo Chavez
, doe't yn de Feriene Steaten troch tillefyzjedumny
Pat Robertson
oproppen waard om dyselde ut 'e wei te romjen. By de Amerikaanske presidintsferkiezings fan
2004
hold Jackson him op 'e flakte, mar nei ofrin fan de ferkiezings levere er skerpe krityk op 'e unregelmjittichheden dy't har fral yn 'e steat
Ohio
foardien hiene, der't guon Afro-Amerikaanske kiezers bgl. mear as seis oeren yn 'e rein stien hiene te wachtsjen oant se har stim utbringe koene.
Yn maart
2006
stie Jackson in jonge Afro-Amerikaanske frou by dy't uthold dat se troch trije blanke leden fan it manljus
lacrossetiim
fan 'e
Duke Universiteit
fan
Noard-Karolina
ferkrefte
wie, mar de
rjochtsaak tsjin 'e sporters
waard neitiid fanwegen gebrek oan bewiis ununtfanklik ferklearre. Letter dat jier wie it Jackson, as fertsjintwurdiger fan 'e swarte minderheid yn 'e Feriene Steaten, oan wa't de blanke
akteur
Michael Richards
syn ekskuzes oanbea nei't er it wurd
nigger
brukt hie en dermei de hiele Afro-Amerikaanske mienskip tsjin him yn it harnas jage hie. Yn
juny
2007
waard Jackson arrestearre by in protestaksje dy't er organisearre hie by in wapenhannel yn
Riverdale
, in earme foarsted fan
Chicago
, om't de utbater fan de winkel mienens en wittens
fjoerwapens
oan bindeleden ferkocht hawwe soe, en dertroch neffens Jackson yndirekt ferantwurdlik wie foar in weach fan dea en ferdjer yn de pleatslike mienskip.
Jackson yn
2009
.
By de Amerikaanske presidintsferkiezings fan
2008
spriek Jackson syn stipe ut foar
Barack Obama
, mar de beide mannen hawwe in drege relaasje, mei't Jackson neitiid ferskate kearen skerpe krityk op 'e presidint utoefene hat om't dy
"docht as wied er blank."
Jackson syn unfrede oer Obama gie safier dat er yn de simmer fan 2008 oan in meistanner tafertroude:
"Ik wol him de kloaten ofsnije.
" Doe't dat flustere petear opfongen waard troch in iepensteande mikrofoan wiene de poppen oan it dunsjen, en wie Jackson twongen om untskuldigings te meitsjen. Njonken gelikense rjochten foar Afro-Amerikanen en oare etnyske groepen hat Jackson him ek altyd ynset foar
frouljusrjochten
en
homorjochten
. Sunt
2005
hat er ferskate kearen de striid fan
homo's
foar it
rjocht om te trouwen
ferlike mei de striid foar de ofskaffing fan 'e
slavernij
en it rjocht om ynterrasiale
houliken
te sluten.
Jackson troude op
31 desimber
1962
mei Jacqueline Lavinia Brown (
1944
), en krige mei har fiif bern:
Santita
(
1963
),
Jesse jr.
(
1965
),
Jonathan Luther
(
1966
), Yusef DuBois (
1970
) en Jacqueline Lavinia (
1975
). Santita is in
sjongster
en polityk kommentatrise, Jesse jr. is in politikus en ald-lid fan it
Amerikaanske Hus fan Offurdigen
, en Jonathan is in bekend aktivist. Jackson is in
frijmitselder
by de grutlozje fan
Illinois
, en waard yn
1987
ferheft ta "mastermitselder". Yn
augustus
2000
waard oan him troch
Bill Clinton
de
Presidinsjele Frijheidsmedalje
utrikt, de heechste Amerikaanske underskieding foar boargers. Yn
2001
kaam oan it ljocht dat Jackson in affere han hie mei Karin Stanford, in meiwurkster fan
Rainbow Coalition
, en dat ut dy relaasje yn
1999
in dochter berne wie, Ashley Laverne.