Dizze side giet oer
film (sinematografy)
. Foar oare betsjuttings, sjoch:
film (betsjuttingsside)
.
It filmke
Sallie Gardner at a Gallop
, makke yn
1878
troch de
Britske
filmpionier
Eadweard Muybridge
, wurdt gauris beskoge as de earste echte film.
In
film
, ek wol in
rolprint
of in
fideo
neamd, is in rige stilsteande bylden, dy't, as se tige fluch efterinoar op in
byldskerm
sjen litten wurde, de ylluzje fan beweging wekket. Troch de
faasje
wermei't de bylden inoar opfolgje en de neiwurking fan elts byld op it
netflues
fan it
each
, liket it dan wol as foarmje de bylden ien floeiende en trochgeande beweging. Faak is der ek
lud
by de bylden tafoege, wat dy ylluzje noch fierder fuortsterket. Films binne der yn
alle mjitten en foarmen
, fan koarte stikjes fan in pear
sekonden
om ien inkeld barren fest te lizzen, oant ferslaggen fan
eveneminten
as de
Alvestedetocht
, dy't wol tolve
oeren
duorje kinne. Langere films besteane almeast ut trije dielen: de
begjintitels
, de eigentlike film en de
oftiteling
of eintitels.
Der besteane ferskate hjoeddeistige en aldere
techniken
foar it
dragen fan sokke bylden
; tsjintwurdich giet it ornaris om in
kompjuterbestan
. Fertoaning fan films bart bygelyks op in
elektroanysk skerm
of troch
projeksje
op lykfol hokker
wite
eftergrun, it saneamde "
wite doek
" (in oantsjutting dy't ek wol foar it hiele begryp 'film' brukt wurdt). Oarspronklik wie de fertoaning sa omslachtich dat dy inkeld yn
bioskopen
plakfun, mar hjoed oan 'e dei kin men films gewoan thus sjen, op 'e
tillefyzje
, op
dvd
of fia it
ynternet
op
kompjuter
of
smartphone
. De ynhald fan in film is faak in
ferhaal
of in oare foarm fan
fiksje
, mar kin ek
non-fiksje
weze; yn dat leste gefal wurdt de film in
dokumintere
neamd. Film wurdt ek as in
keunstfoarm
beskoge, dy't
filmkeunst
of
sinematografy
(faak ferkoarte ta
sinema
) hjit.
It
wurd
'film' ferwiist nei de lange, tinne
celluloidstripe
der't films yn earder tiden op festlein waarden, itselde materiaal dat ek bekend is fan 'e
negativen
fan
foto's
. By films bestie dat ut in rige opinoarfolgjende bylden dy't
kilometers
lang weze koe (likernoch 1.600
m
foar in
oere
film). De stripe waard oprole oanlevere en by fertoaning foar de
filmprojektor
lans ofrole en dan daliks wer oprole (derfandinne de beneaming 'rolprint'). It wurd 'film' is ofkomstich fan it
Aldingelske
filmen
(
Midingelsk
:
filme
), dat "
membraan
" of "
foarhud
" betsjutte.
De
skiednis
fan 'e film giet werom nei de midden fan 'e
njoggentjinde iuw
, doe't de
Franske
utfiner
Andrien Tournachon
yn
1858
in
trijediminsjonaal
selsportret
makke dat bestie ut ferskate
fotografyske
bylden dy't fan him makke wiene troch it
fototastel
om him hinne draaie te litten, wylst er sels folslein stilstean bleau. Neitiid makke de
Ingelsman
Eadweard Muybridge
yn
1878
wat faak beskoge wurdt as de earste echte film, troch in rige bylden efterinoar te pleatsen dy't er sketten hie mei in stik as wat fototastellen dy't yn lineere rjochting opsteld wiene. Sa slagge it him om yn it filmke dat er de
titel
Sallie Gardner at a Gallop
joech, de bewegings fan in
fjouwerjend
hynder
mei
ruter
fest te lizzen.
Wat tsjintwurdich ferstien wurdt under de term 'film', kaam lykwols pas yn
1895
ta stan troch it wurk fan 'e Franske
bruorren Lumiere
. Dy beide mannen untwikkelen nammentlik de
sinematograaf
, in
kamera
fan mar 5
kg
, dy't bylden festlei op in trochsichtige negatyffilmban. Neitiid koene dy bylden dan yn it tsjuster tsjin in ljochte eftergrun projektearre wurde, sadat se foar in grutter
publyk
te besjen wiene. Op
22 maart
1895
fertoanden
Auguste
en
Louis Lumiere
yn
Parys
harren earste film,
La Sortie de l'usine Lumiere a Lyon
. Op
28 desimber
fan dat jier lieten se tsjin betelling yn 'e
Salon indien du Grand Cafe
, ek yn Parys, in rige fan tsien
koarte films
sjen. Dat wie de earste
kommersjele
filmfertoaning ut 'e skiednis. Dernei gie de untwikkeling razendfluch. Al yn
1896
waarden yn
steden
as
Londen
,
New York
en
Brussel
teaters
iepene dy't spesjaal bedoeld wiene foar de fertoaning fan films. Dat soarte gelegenheden krige de namme
bioskoop
. Yn
Nederlan
waard yn
maart
1896
foar it earst in film fertoand. By gebrek oan bioskopen waarden iere films ek faak yn omreizgjende
sirkustinten
draaid.
Selsportret yn
3D
fan
Adrien Tournachon
, ut
1858
.
De ierste films bestiene ienfaldichwei ut ien statysk
shot
dat in foarfal of aksje sjen liet sunder dat der lykfol hokker foarm fan
montaazje
of oare
sinematografyske techniken
tapast wiene. Omtrint it begjin fan 'e
tweintichste iuw
begunen filmmakkers ferskate los faninoar opnommen stikjes, dy't
senes
neamd waarden, as kralen oan in snoer oaninoar te riuwen om sa it
ferhaal
te fertellen dat se dermei fertelle woene. Noch wer letter waarden ofsunderlike senes ferdield yn ferskate shots, dy't opnommen waarden ut ferskillende gesichtshoeken. Ek oare techniken, lykas it bewegen fan 'e
kamera
, waarden yn dyselde snuorje untwikkele as effektive manearen om it fertellen fan in ferhaal mei film te understypjen. Dertroch waard it mooglik om
langspylfilms
te meitsjen, werfan't de earste, de
Australyske
film
The Story of the Kelly Gang
, yn
1906
ferskynde. De earste
tekenfilm
wie
Fantasmagorie
, ut
1908
, fan 'e Franske filmmakker
Emile Cohl
. Yn deselde snuorje untjoech him ek de ierste
filmkrityk
.
Oarspronklik wie it net mooglik om lud op te nimmen, en de earste 35 jier fan 'e filmskiednis besloech sadwaande it tiidrek fan 'e
stomme film
, der't net yn
praat
waard. Dat manko besocht men gauris te underfangen troch hjir en der plaatsjes mei
tekst
tusken de bylden yn te pleatsen. Fierders kaam it benammen op it utbyldingsfermogen fan 'e
akteurs
oan. Om it
publyk
net yn stilte yn it tsjuster sitte te litten mei inkeld it gerattel fan 'e projektor op 'e eftergrun, waard yn 'e
bioskoop
live-
muzyk
tafoege troch in spesjaal foar dat doel ynhierde
pianist
of
oargelist
. Grutte stedsbioskopen stelden soms sels in hiel
orkest
op, dat muzyk spile dy't de foarfallen yn 'e film understipe. Tsjin 'e
1920-er jierren
waarden de measte films oan bioskopen oanlevere mei byhearrende
bledmuzyk
. Derut soe letter de hjoeddeistige
filmmuzyk
fuortkomme.
Yn
Jeropa
waard de opkomst fan 'e film fersteurd troch de utbraak fan 'e
Earste Wraldoarloch
yn
1914
, wernei't yn grutte, toanoanjaande lannen as
Frankryk
,
Dutslan
, it
Feriene Keninkryk
,
Itaalje
,
Eastenryk-Hongarije
en
Ruslan
de untwikkeling oant
1919
frijwol stil kaam te lizzen. Yn 'e
Feriene Steaten
, lykwols, koe de untjouwing sunder underbrekking fuortset wurde, mei as gefolch dat it swiertepunt fan 'e mondiale sinematografy yn dat
lan
kaam te lizzen. Yn 'e
1910-er jierren
rekke de Amerikaanske
filmyndustry
konsintrearre yn
Hollywood
, yn sudlik
Kalifornje
, dat der fanwegen syn
klimaat
en (doe noch) goedkeape grun tige gaadlik foar wie. De opkomst fan Hollywood waard karakterisearre troch it
ynnovative
wurk fan
regisseur
D.W. Griffith
, benammen yn films as
The Birth of a Nation
(
1915
) en
Intolerance
(
1916
). Hoewol't Jeropeeske filmmakkers as
Sergej Eisenstein
,
F.W. Murnau
en
Fritz Lang
, mei it wurk fan Griffith as
ynpiraasjeboarne
, yn 'e
1920-er jierren
harren efterstan gau fuortwurken, kaam de posysje fan Hollywood as filmhaadsted fan 'e wrald nea wer yn gefaar.
Yn 'e
1920-er jierren
berikte it tiidrek fan 'e
stomme film
syn hichtepunt mei
akteurs
as
Buster Keaton
,
Charlie Chaplin
en
Laurel en Hardy
. Tsjin 'e ein fan dat
desennium
makke de untwikkeling fan
elektroanyske
ludsopnametechnology
it mooglik om in
soundtrack
fan
spraak
,
muzyk
en
ludseffekten
, dy't syngroan run mei de fisuele aksje, yn in film te ynkorporearjen. Dat resultearre yn it untstean fan 'e earste
ludsfilms
, dy't yn 't earstoan noch
talkies
neamd waarden om harren te underskieden fan 'e stomme films. De nije techniken soargen lykwols foar in revolusje dy't net tsjin te kearen wie, en tsjin
1930
wie de stomme film yn 'e Feriene Steaten frijwol utstoarn. De rest fan 'e wrald kaam in skoftke efteroan, mar ek der ferdwun de stomme film yn 'e earste helte fan 'e
1930-er jierren
.
De
Bruorren Lumiere
, dy't de earste film makken.
In oare grutte technologyske untwikkeling ut dyselde snuorje wie de yntroduksje fan 'e
kleurefilm
. Earder waarden alle films opnommen yn
swart-wyt
, wernei't guon op tiidrovjende en djoere wize mei de han ynkleure waarden mei techniken dy't ek nochris gjin 'natuerlike'
kleuren
opsmieten. De trije-stripsferzje fan
Technicolor
makke dat lykwols oerstallich en levere ek noch folle moaiere, natuerliker kleuren. Lykwols, hoewol't de stomme film der binnen de koartste kearen under strupt wie nei't de ludsfilm untwikkele waard, duorre it oftankjen fan swart-wytfilms yn it foardiel fan kleurefilms folle langer. De earste kleurefilms wiene in stikmannich koarte
tekenfilms
ut
1932
. Dernei krong kleur ek troch yn
koarte
live-actionfilms
, en doe yn in pear isolearre
senes
yn guon
langspylfilms
. Yn
1935
waard foar it earst in hiele langspylfilm yn kleur makke,
Becky Sharp
, mar ek dernei noch waarden oant yn 'e
1950-er jierren
in soad swart-wytfilms produsearre. De reden derfoar wie dat kleurefilms rottekruddjoer wiene, sadat de filmmakkers der tsjinoan skytskoarren. Wat uteinlik de trochslach joech, wie dat kleurefilms yn 'e
bioskopen
folle mear publyk loeken as swart-wytfilms.
En der hiene de filmmakkers ferlet fan, want fan 'e iere
1950-er jierren
of belune it bioskoopbesyk sterk fanwegen de tanimmende beskikberheid fan (swart-wyt)
tillefyzje
. Behalven troch mear kleurefilms te leverjen, besochten filmmakkers en bioskooputbaters it publyk ek werom te heljen troch gruttere byldskermen te ynstallearjen en films yn
widescreenformat
,
polarisearre 3D-projeksje
en mei
stereofoanysk lud
te meitsjen. Guon wichtige Hollywoodfilms waarden tsjin 'e midden fan 'e
1960-er jierren
noch yn swart-wyt makke, mar dy markearren de wiere ein fan it swart-wyttiidrek. Tsjin dy tiid wie nammentlik ek tillefyzje yn kleur te untfangen, en it Amerikaanske publyk wegere langer noch foar swart-wytfilms te beteljen. Dat twong alle
filmstudio's
om oer te gean op it meitsjen fan kleurefilms. Sunt wurde inkeld noch films yn swart-wyt makke as der in sinematografyske reden foar is, lykas by
Steven Spielberg
syn
oarlochsdrama
Schindler's List
it gefal is.
Oarspronklik wiene der acht grutte filmstudio's dy't yn Hollywood de tsjinst utmakken. Dat wiene de Grutte 5:
20th Century Fox
,
RKO Pictures
,
Paramount Pictures
,
Warner Bros.
en
Metro-Goldwyn-Mayer
(MGM). Deropta wiene der de Lytse 3:
Columbia Pictures
,
United Artists
en
Universal Pictures
. United Artists koe trouwens de titel fan 'grutte' filmstudio faak mar kwealk behalde, en operearre yn haadsaak as stiper en
distributeur
fan films dy't troch
unofhinklike filmprodusinten
makke wiene. Nei de
1960-er jierren
rekke dit saneamde
studiostelsel
yn it neigean. Mei trochdat filmtechniken minder djoer waarden, kamen der mear kansen foar lytsere studio's en foar makkers fan
unofhinklike films
. Dertroch untstiene feroarings yn 'e produksje en styl fan 'e films dy't makke waarden. Boppedat untstiene ek buten Hollywood grutte regionale
filmyndustryen
, lykas
Bollywood
yn
Yndia
en
Nollywood
yn
Nigearia
. Yn 'e
1990-er
en
2000-er jierren
waard
digitale technology
de driuwende kreft efter fierdere fernijings, lykas
digitale 3D-projeksje
en
kompjutertekenfilms
.
In opwynbere
16-mm
-
kamera
Bolex H16
. Dit is in
kamera
dy't faak brukt wurdt troch begjinnende
studinten
oan in film
oplieding
.
Behalven in
kamera
moat men foar it opnimmen fan in film fansels ek in
bylddrager
hawwe. Derfoar binne ferskate
standertmjitten
:
- 70 mm-film
of
Todd-AO
: Fiif perforaasjes oan 'e ranen fan 'e filmstripe per byld. Foarhinne selden brukt, mar tsjintwurdich hieltyd populerder fanwegen de opmars fan
IMAX
.
- 35 mm-film
: Fjouwer perforaasjes per byld. It measte brukt foar bioskoopfilms. Dit is deselde soarte film dy't ek foar
lytsbyldkamera's
brukt wurdt.
- 16 mm-film
: ien perforaasje per byld. Brukt troch amateurfilmers, mar letter ferkrongen troch 8 mm. Ek brukt foar filmfertoanings yn huslik fermidden en op
skoallen
en sa, mar letter ferfongen troch
fideo
en dernei troch
dvd
. Fierders wol brukt foar
dokuminteres
.
- 9½ mm-film
: ien perforaasje, mar
tusken
de bylden yn. Yntrodusearre troch
Pathe Freres
yn
1922
. Hold de midden tusken 8 mm (goedkeaper) en 16 mm (better byldoerflak). Waard brukt troch amateurs, letter frijwol hielendal ferkrongen troch 8 mm en 16 mm.
- 8 mm-film
: ien perforaasje per byld, en de film is mar oan ien kant perforearre. Populer by amateur-filmmakkers. By opname wurdt soms in 16 mm-film brukt mei it dubele tal perforaasjes; de film moat dan twaris beljochte en dernei yn 'e lingte trochsnien wurde.
Yn 'e sinematografy giet it om bylden dy't festlein wurde troch de ynwurking fan
ljocht
op in ljochtgefoelige laach op in lange filmstripe dy't under it opnimmen troch de
filmkamera
rolet. Derby waard foarhinne ek gebruk makke fan optyske
ludsopnames
op 'e filmstripe. Yn it hjoeddeistige sinematografyske proses wurdt it lud lykwols hast utslutend noch
digitaal
opnommen, utsein inkele eksperimintele films of
low-budgetproduksjes
dy't gebruk meitsje fan feraldere
apparatuer
om 'e kosten te drukken. Ek digitale byldopnamen komme almar mear foar; dy wurde yn 'e regel ek gewoan oantsjut as 'film', hoewol't der dus yn 'e praktyk eins gjin filmmateriaal mear oan te pas komt.
In ikoantsje fan in
projektorrole
mei in
celluloidfilmstripe
.
As men it oer 'in film' hat, bedoelt men almeast in
langspylfilm
, dy't makke wurdt om yn
bioskoop
of
filmhus
fertoand te wurden oan in
beteljend
publyk
. Sokke films wurde makke troch in
regisseur
, wylst de omballingen regele wurde troch in
filmprodusint
. De produksje bestiet ut trije fazen: de
preproduksje
(of tarieding), de
opnamen
(of eigentlike produksje) en de
postproduksje
(of ofwurking). By grutte filmstudio's is it tafersjoch op 'e produksje yn 'e hannen fan in
utfierend produsint
, dy't foar syn wurk net op set oanwezich hoecht te wezen, mar fan in ofstan in stjoerende wurking hat en benammen oer it
jild
giet. Regisseur en produsint wurde ornaris bystien troch in team assistinten, hoewol't it by low-budgetproduksjes ek mooglik is dat beide funksjes troch ien en deselde persoan ferfolle wurde en dat de hiele produksje fan 'e film dus in ienmansprojekt is. Neffens de klassike metoade, by in middelgrutte of gruttere
filmstudio
, giet de produksje fan in film lykwols lykas hjirunder beskreaun.
De
preproduksje
is it stadium dat foarofgiet oan it eigentlike opnimmen fan 'e film. Yn dat stadium wurdt bepaald hokfoar soarte film oft men meitsje wol, al besteane der yn 'e regel dan al beskate ideeen oer. Dy ideeen wurde yn 'e preproduksje utwurke en der wurdt in
synopsis
skreaun, in
gearfetting
fan 'e
filmplot
. Dernei wurdt de synopsis utwurke ta in langere gearfetting, dy't de
step outline
of koartwei outline hjit. Eltse
sene
fan 'e film wurdt deryn koart beskreaun, sadat men in byld krije kin fan hoe't de film der uteinlik ut komme sil te sjen. De step outline is inkeld bedoeld foar de makkers sels en komt butensteanders mar selden under eagen.
Nei it opstellen fan 'e step outline wurdt de saneamde
treatment
skreaun, weryn't oanjun wurdt wat der yn alle senes persiis yn byld brocht wurde sil. De treatment giet poer oer de fisuele kant fan 'e film; oer de op te nimmen
dialooch
stiet der neat yn. Underwilens wurde los fan 'e treatment de saneamde
karakterdossiers
opsteld, dy't eftergrunynformaasje oer de
personaazjes
jouwe en dermei oanwizings hoe't de personaazjes har yn beskate sitewaasjes
halde en drage
moatte. Ek wurde de dialogen (of
monologen
) utwurke. Neitiid wurde treatment, karakterdossiers en dialogen gearfoege ta in
senario
of filmskript. Sa'n senario soe omskreaun wurde kinne as in utwurke fariant fan 'e treatment. It is gebruklik om te begjinnen mei in kladferzje fan in senario, dy't dan troch de
senarioskriuwer
yn oerlis mei de regisseur en mooglik ek mei de produsint ferskate kearen byskaafd en oanskerpe wurdt, oant der in definitive ferzje untstiet dy't it
shooting script
neamd wurdt. Deryn stiet oant yn it lytste detail beskreaun wat der barre moat en bygelyks ek hokker luden oft der te hearren weze sille of hokker
sfear
oft in beskate sene oproppe moat. Yn it shooting script is fierders eltse sene numere fan it begjin fan 'e film of.
De folgjende stap is it meitsjen fan in
draaiboek
. Yn it draaiboek is utwurke wannear't de opnamen fan hokker senes plakfine sille. Senes fan films wurde nammentlik net opnommen neffens harren folchoarder yn 'e film. As bygelyks sene 1, 3 en 8 yn deselde keamer spylje, dan is it
logistyk
folle handiger om dy trije senes efterinoar oan op te nimmen, op deselde opnamedei as dat mooglik is, en dernei fierder te gean mei bygelyks sene 2. Soms wurdt tagelyk mei it draaiboek ek in
storyboard
makke. Dat is in samling numere
sketsen
en
foto's
, dy't elts ien
shot
fertsjintwurdigje. Ofbylding 4.3 is dan it trede shot fan sene 4.
De
opnammen
, oftewol de eigentlike produksje fan in film, begjinne op 'e earste opnamedei. Fan dat stuit of wurdt per shot wurke. Men nimt lytse stikjes film op en faak wurdt tagelyk it lud ek opnommen. As alle shots filme binne, kinne de opnamen beeinige wurde. It komt lykwols foar dat de regisseur letter ta it besef komt dat er noch wat fergetten is, of dat it shooting script troch unfoarsjoene foarfallen (lykas it
ferstjerren
fan ien fan 'e akteurs under de opnamen) noch feroare wurde moat. Dan kin it weze dat de (oare) akteurs letter weromroppen wurde om noch ien of in pear ekstra shots of senes op te nimmen.
Nei de produksje folget de
postproduksje
, dy't begjint mei de
montaazje
fan 'e opnommen shots. Derby wurde de filmbylden yn 'e juste folchoarder efterinoar plakt en wurdt oerstallich materiaal fuortknipt. De montaazje fan in film is in langduorjende proseduere, werby't men fan alles besiket mei it opnommen materiaal om ta de beste ferzje fan 'e film te kommen. Yn dit stadium wurde ek de eventuele
special effects
tafoege. As uteinlik besletten is ta in definitive ferzje, sprekt men fan in
picture lock
.
In
tekenfilmke
fan in
hynder
, dat gebruk makket fan acht tekene plaatsjes.
Dernei kin de
ludsneibewurking
begjinne. Der wurdt in
komponist
ynhierd om
filmmuzyk
te meitsjen, dy't mei de opnommen en neibewurke
dialooch
en de tafoege
ludseffekten
(bgl. it slaan fan in doar of it sjongen fan fugels) gearfoege wurdt ta de saneamde
einmiks
yn in proses dat de
miksaazje
hjit. It einresultaat fan 'e ludsneibewurking is de
soundtrack
fan 'e film, dy't ek wol it sound design of ludsuntwerp neamd wurdt.
Ta einbeslut binne der dan noch in tal
technyske
bewurkings dy't oan 'e film ferrjochte wurde moatte, lykas it
kleurkorrizjearjen
en it meitsjen fan 'e prints. Pas dernei is de film ree om yn 'e bioskoop fertoand te wurden. De neamde aktiviteiten hoege net beslist yn 'e hjirboppe oanholden folchoarder dien te wurden. Ofhinklik fan 'e foarkar fan 'e regisseur kin it ek oars om en ta gean, en sa't earder al oanjun is, hawwe low-budgetproduksjes de
finansjele middels
net om op dizze wize te wurk te gean.
Nei't in film ienris syn definitive foarm berikt hat, folget noch it proses fan
filmdistribusje
. Films wurde faak earst utbrocht yn 'e
bioskopen
, der't se tradisjoneel fertoand wurde mei behelp fan in
filmprojektor
yn in romte fuort efter de
filmseal
, dy't de bylden projektearret op it
grutte wite skerm
foaryn de seal. Almar mear wurdt tsjintwurdich lykwols
digitale projeksje
brukt, en men is fan tinken dat dy uteinlik de klassike filmprojeksje folslein ferfange sil. De earste fertoaning fan in film yn in bioskoop is de
premiere
. Faak wurdt der in
feestlike
gelegenheid fan makke, mei
reade loper
en
galakledaazje
, werfoar't sawol de
cast
(spilers),
crew
(makkers) as de
media
utnuge binne. Want om oan in film fertsjinje te kinnen, wat ommers ornaris de bedoeling is, moat der ek
reklame
foar makke wurde. Derta wurde faak foarofgeande oan 'e premiere al
trailers
(koarte reklamefilmkes) publisearre om it publyk alfest waarm te meitsjen. Ek wurde by bioskoopfertoanings foarofgeande oan 'e haadfilm
foarfilms
tafoege dy't reklame meitsje foar films dy't mei koarten yn deselde bioskoop te sjen weze sille.
Foarhinne wie it sa dat film likernoch in healjier nei't se yn 'e bioskoop yn premiere gien wiene, utkamen yn 'e
fideoteek
, der't se op
VHS
-
fideobannen
ferhierd waarden. Wer likernoch in healjier letter ferskynden se dan as
keapfideo
. Tsjintwurdich wurde films faak in pear
moannen
of in fearnsjier nei't se foar it earst yn 'e bioskoop kommen binne al
te keap
utbrocht op
dvd
en
blu-ray
. Op 'e
tillefyzje
wurde se pas foar it earst utstjoerd likernoch in jier nei de premiere yn 'e bioskoop. Dernjonken binne films tsjintwurdich ek foar ien besichtiging te 'keapjen' oer it
ynternet
by
video on demand
-bedriuwen, lykas
Netflix
.
As in film yn it lan fan produksje net genoch jild opbrocht hat yn 'e bioskoop, wurdt by ferkeap oan oare lannen de bioskoop dere gauris oerslein. De film wurdt yn it butenlan dan daliks utbrocht op dvd. Soks bart ek wol yn it lan fan produksje sels, as de filmstudio nei it ofrunjen fan 'e produksje ta de konkluzje komt dat de film net goed genoch is foar de bioskopen, of as de bioskopen der gjin brea yn sjogge. Sokke films wurde oantsjut as
direct-to-video
. Der binne ek films dy't net foar de bioskoop bedoeld binne, mar spesjaal foar op 'e
tillefyzje
makke wurde; dat binne
tillefyzjefilms
, dy't faak earder by
tillefyzjeprogramma's
kategorisearre wurde as by 'echte' films. Oan 'e oare kant komt it ek wolris foar dat in tillefyzjefilm sa populer blykt te wezen dat er letter of yn in beskaat lan dochs yn 'e bioskoop fertoand wurdt.
De opkomst fan it
ynternet
hat derta laat dat mannich begjinnend filmmakker syn eigen wurken no oan in grut publyk toane kin troch syn films ienfaldichwei op
websiden
as
YouTube
of
Vimeo
te setten. Dat is in grutte feroaring, dy't begjinnende filmmakkers folle unofhinkliker makket fan
filmstudio's
en
bioskopen
. Fia u.m. de
sosjale media
kinne films boppedat maklik en relatyf goedkeap by minsken under de oandacht brocht wurde.
Films binne der yn alderhanne ferskillende soarten. Yn it foarste plak ferskille se op it med fan harren format. Sa hat men
stomme films
en
ludsfilms
,
lange films
en
koarte films
, films der't inkeld yn
aktearre
wurdt en films mei
sang
en
duns
(saneamde
musicalfilms
), en
live-actionfilms
,
tekenfilms
en oarsoartige
animaasjefilms
(lykas
stop-motionanimaasjefilms
).
Dokuminteres
binne films dy't net bedoeld binne om te
fermeitsjen
, mar om
ynformaasje
oer te dragen; sokke films binne dan ek gjin
fiksje
, mar
non-fiksje
.
Fierders komme films ek foar yn in grut tal
sjenres
en
subsjenres
fan fiksje: