Algerije
(
Arabysk
: ???????;
Berbersk
: Lz?ayer
), folut de
Demokratyske Folksrepublyk Algerije
, is in lan yn it noarden fan it wralddiel
Afrika
.
It lan wurdt begrinzge troch:
It Ahaggar-berchtme yn Sud-Algerije.
Algerije bestiet foar 85% ut
woastyn
-gebieten, de
Sahara
en foar it oare part ut in fruchtbere kustflakte efter de 1300 km lange
Middellanske Seekust
. Bylans de kust wenne ek de measte Algerijnen.
Yn it kustgebiet hearsket in Mediteraansk klimaat yn de woastyngebieten in woastynklimaat.
Algerije is diele yn 48 provinsjes.
In oersjoch fan bestjoerlike yndieling nei provinsjes:
|
|
|
|
|
 Kaart mei provinsjes fan Algerije
|
Mei de komst fan
Islam
kamen yn 'e
8e iuw
in protte feroaringen yn it lan.
Arabysk
waard de nije taal en de
Islam
it nije leauwen, der wienen doe al in grut tal minsken dy
Kristlik
of Berberleauwen bleaun oanhingjen. Oant
777
wie Algerije in part fan it
Arabyske Ryk
under de Omajjaden. Nei 777 krige it mear unofhinklikens under de Rustamiden
dynasty
. Letter wienen de Fatimiden, de Almoraviden en de Almohaden oerhearskjend.
Yn
1516
ferovere it
Ottomaanske Ryk
Algerije, dat bleau sa oant healwei de
19e iuw
. De
Fransen
oermasteren Algerije healwei de
19e iuw
en festige hjir in Franske koloanje.
Yn Novimber
1954
ferklearre it
Front de Liberation Nationale (FLN)
de kriich oan de Fransen. Mei in unofhinklikenskriich mei folle blud wie Algerije yn
1962
unofhinklik.
Tsjin de winsk fan 'e Fransen yn Algerije, ferklearre
Presidint
Charles de Gaulle
Algerije op
3 july
1962
unofhinklik. Op
25 septimber
1962
waard offisjeel de nije republyk stift.
Ahmed Ben Bella, stifter fan it FLN, waard premier en in jier letter waard hy presidint fan Algerije.
Op
19 juny
1965
besocht kolonel Houari Boumedienne de macht oer te nimmen en ynstee fan in demokrasy in militere diktatuer yn te fieren. Hawar, nei tsien jier regearen oer Algerije ferklearre Boumedienne dat it tiid wie foar ferkiezings. De nije grunwet waard by
referindum
oannaam yn novimber
1976
. Meidat allinnich FLN-leden it rjocht hiene op 'e ferkiezings list te stean, waard Boumedienne op 'e nij as presidint keazen.
De ferkiezings fan desimber
1991
binne wun troch it Islamityske
Front Islamique du Salut'
. De oerwinning fan it Islamityske FIS kaam hurd oan yn
Frankryk
. It leger besocht de macht oer te nimme, tenei it FIS ferbean waard en presidint Bendjedid, dy herfoarmings tasein hat, waard ofset. Syn plakferfanger waard de stive Liamine Zeroual, dy stipe hie fan it Franske regear. Yn tsjinstelling oant wat folle minsken yn harren tinzen hienen. Kaam der dochs yn guerilja kriich en waard mei in terroristyske kriich tsjin de steat utein set. Likernoch 100.000 minsken binne yn de boargerkriich ferstoarn.
Yn
2003
waard it noarden troch in swiere ierdskodding troffen.
De haadsted en grutste
sted
fan it
lan
is
Algiers
. De measte minsken, 70%, wenje yn de brede, bercheftige kuststreek, part fan de
Magrib
. It grutste part fan it lan, besuden it
Atlasberchtme
, is part fan de noardlike
Sahara
. Hjir wenje de minsken meast by
oazen
, al is der ek noch hieltyd in part
nomaden
yn it lan. De ynwenners fan Algerije binne yn it noarden lykwols allegear
Arabieren
. Fierder nei it suden wenje de
Berbers
mei harren Berbertaal. Njonken it
Arabysk
en it
Berbersk
is it Fransk de sprektaal mar hat gjin offisjele status.
De oerhearskjende
godstsjinst
is de
Islam
, en der bestiet gjin frijheid fan godstsjinst. Sa hawwe hja bygelyks straffen foar it bekearen nei in oar leauwen. Foar
1962
wennen yn Algerije hundert tuzenen
Katoliken
, yn
2006
wienen der noch mar 11.000 fan oer.
BYP
per persoan is
$
6,700 (2007). Gearstalling fan BYP per sektor is 8,2% lanbou, 61,5% yndustry en 30,3% tsjinsten. Yn 2007 wie de
Feriene Steaten
de wichtichste eksportpartner en
Frankryk
de wichtichste ymportpartner. Algerije hat de acht-grutste gas reserve fan de wrald en is de fjird-grutste gas eksporteur (2007).