Støddfrøði

Støddfrøði er læran um mynstur i mongd, bygnaði, broytingum og rumi. Við øðrum orðum , støddfrøði er skilbundin frøðigrein um støddir og viðurskifti teirra millum. Harav av navnið, støddfrøði. Elsti farvegurin eftir støddfrøði er ogvuliga gamal. Bæði i Egyptalandi og Babylon fingust folk við støddfrøðilig fyribrigdi eini 2000 ar f.Kr. Tað voru to grikkar sum mentu støddfrøðina til rættulig visindi ar 300 til 250 f.Kr. Seinni, eftir hottafallið i griksku mentanini, mentist støddfrøðin i India um ar 400, og kom við arabum aftur til Evropa um ar 1200. Seinni aftur fekk hon innvist a lærdum haskulum, og i bæði 16. og 17. øld hendu stor framstig. Støddfrøðin fær ta tað skap, sum vit kenna aftur i dag.

I støddfrøðini verða ofta langar og rugvumiklar, skilvisar utgreiningar gjørdar, sum litið tykjast hava við veruleikan at gera. Hetta just ti, at støddfrøðin er skilbundin. Tað merkir, at hon byggir ikki a eygleiðingar, men a skilvisar utgreiningar eftir asettum reglum. Støddfrøði var upprunaliga læran um tær reglur, sum galda fyri tøl og skap av ymsum slag. Millum onnur visindi hevur hon ta løgnu serstøðu, at hon ikki nytist at verða grundað a nakað itøkiligt, t.e. tað, sum sansirnir siga okkum. Harafturimoti verður altið sett krav, at ongar motsøgnir skulu vera i støddfrøðiliga lærubygninginum. Eingin ivast i, hvat ið jarðfrøðingar , alisfrøðingar , livfrøðingar , evnafrøðingar og aðrir frøðingar gera. Teir kunnu allir eftirkanna sini astøðiligu urslit i natturufyribrigdum ella við royndum. Tað ber ikki altið til hja støddfrøðinginum. Hetta merkir to ikki, at støddfrøðilig urslit ikki kunnu verða nytt til at viðgera itøkilig fyribrigdi, tvørturimoti, men tað merkir, at tey skulu nytast við varsemi, eisini ta ið støddfrøðiliga fyrimyndin er grundað a tað, sum veruligt er. Partar av støddfrøðini eru siðsøga, aðrar partar kunnu vit best lysa sum amboð. Og amboð er støddfrøðin av sonnum. Tað eru næstan ikki tey visindi, sum ikki dagliga nyta støddfrøði sum amboð. T.d. verður hon lyst sum malið i alisfrøðini . A tann hatt hevur støddfrøðin neyvt samband við tøkniliga støðið i samfelagnum, og ti við figgjarviðurskifti og livskor hja ti einstaka. Heiðurin fyri t.d. teldurnar eiga serliga støddfrøðin og alisfrøðin. Støddfrøðiligi parturin eru tær skipanir, sum teldurnar virka eftir.

At læra støddfrøði kann a mangan hatt berast saman við spæl, til dømis at telva . Skalt tu telva, eru nakrar grundreglur, tu mast duga fyrst. Tu mast vita, hvussu borðið er skipað, hvussu talvfolkið sær ut, hvussu tað flytur o.s.fr. A hesum støði er ikki so nogv at skilja. So byrjar telvingin, og teir nogvu møguleikarnir koma til sjondar. Nu krevst, at tu hevur hugflog, at tu dugir at siggja og kanna teir ymsu møguleikarnar, og hevur tu gloymt onkra grundreglu, til dømis hvussu riddarin flytur, ber einki til. Fyrst mugu vit læra nakrar grundreglur, t.e. slikt sum tey, sum undan gingu, hava hildið verið skilagott at gjørt viðtøkur fyri. A ti støðinum er ikki just so nogv at skilja. Ta ið vit so seinni fara at seta saman hesar lutir, veksur støddfrøðiligi lærubygningurin fram. Ta krevst hugflog eins og i telvingini, og ikki ber til at ivast i grundarlagnum. Kann henda, at tu ta kanst nyta støddfrøðina til at kanna eitthvørt fyribrigdi, sum eingin aður hevur kannað, og skuldi staðið i botni, er ikki at falla i fatt, men heldur bita a kampi, so mikið størri verður frøin, ta ið komið er a mal.

Evnisyvirlit [ rætta | rætta wikitekst ]

Mongdir [ rætta | rætta wikitekst ]

$1,2,\ldots$	$-1,0,1,\ldots$	${\frac {1}{2}},{\frac {2}{3}},0.125,\ldots$	$\pi ,e,{\sqrt {2}},\ldots$	$i,3i+2,e^{i\pi /3},\ldots$
Teljitøl	Heiltøl	Raðin tøl	Altøl	Fløkjutøl

Tal - Teljitøl - Heiltøl - Raðin tøl - Altøl - Fløkjutøl

Broyting [ rætta | rætta wikitekst ]

Hættir at greiða fra og handfara broyting i støddfrøðiligum funktionum og broytingum millum tøl.

$36\div 9=4$			$\int 1_{S}\,d\mu =\mu (S)$
Talfrøði	Infinitesimalrokning	Vektorgreining	Greining
${\frac {d^{2}}{dx^{2}}}y={\frac {d}{dx}}y+c$
Munarrokningar likningar	Dynamisk kervir	Kaos astøði