Kongsriki Kambodja
(
khmerskt
?????????????????????) er eitt land i
Landsynningsasia
. Kambodja var franskt
hjaveldi
fram til 1953, ta ið tað gjørdist sjalvstøðugt. Fra 1975 til 1979 beindu
Pol Pot
og Reyðu Khmerarnir fyri umleið 2 millionum av sinum egna folki, umleið fjorðinginum av folkinum. Pol Pot megnaði hesi ar at drepa øll tey, sum høvdu
utbugvingar
og voru væl fyri i samfelagnum. Eisini tey, ið voru
kristin
,
buddistar
ella dyrkaðu aðrar gudar, vorðu myrd. Pol Pot hevði sum mal at venda aftur til ar 0 og so byggja landið upp av nyggjum.
Vietnamesar
roku Reyðu Khmerarnar fra i 1979. Landið fekk kongsdømi og
folkaræði
i 1993. Folkið merkir framvegis sviðan av ræðuleikunum fra Pol Pot tiðini. Mestsum øll sum livdu ta, mistu fleiri familjulimir og landið var i skeljasori eftir kriggið.
I Kambodja bugva nu umleið 15 millionir, harav umleið 96 % eru
buddistar
, 2 %
muslimar
og 1 %
kristin
. Kambodja er millum fatækastu lond i heiminum. Korruption er ein storur trupulleiki i landinum. Serliga tey veiku og fatæku liða undir hesum. Storur tørvur er a utbugving og heilsuhjalp. Uml. 23 % av folkinum eru analfabetar. Nogvar familjur hava tað trupult vegna alkoholismu og harðskap. Hetta gongur serliga hart ut yvir kvinnurnar og børnini.
I 600 ar var stori tempulstaðurin
Ankor Vat
fjaldur i regnskoginum norðan fyri Tonle Sapvatn i Norðurkambodja. Khmerkongurin Suryavarman 2. læt hann byggja i 12. øld at æra hindugudin
Vishnu
. Ankor Wat er storur meginbygningur, umgyrdur av smærri templum, borgum og ometaliga storum virkisgryvjum og vatngoymslum. Ankor Vat var leingi miðdepil i Kkmerrikinum, eitt av sterkastu kongsrikjum i
Landsynningsasia
, men ta ið tað fall, rymdi folkið haðan, og sum tiðin leið, huldi regnskogurin staðin. Hann var ikki funnin aftur fyrr enn i 1860- arunum. I templinum i Ankor Vat dansaðu hovdansarar
atrunaðarligan
dans, ið bygdi a sagnir ur indiskum søgum um Ramayana og Mahabharata. Hesin forni dansur er vakur við ogvuliga føstum stigum og dansilagi. Tað varir mong ar at læra at dansa henda dansin. Dansararnir eru i baldyraðum buna, sum er so trongur, at hann ma verða seymaður upp a dansararnar til hvørja syning.
Fa lond hava verið so hart roynd sum Kambodja. I 1970 varð tað drigið upp i kriggið i grannalandinum
Vjetnam
. Landsins leiðarar við Pol Pot a odda, ið komu ur teimum Reyðu Khmerunum, framdu ta hopmorð moti sinum egna folki. Fra 1975 til 1979 raddu Reyðu Khemerarnir við
Pol Pot
a odda; hetta var kollveltingarherur, sum drap fleiri enn eina million kambodjanar. Omanfyri tvær millionir folk lotu liv undir kommunistiska styrinum fra 1975 til 1979 og teirra Killing Fields-politikki. Mong vorðu tikin av døgum, onnur doyðu i hungri ella undir tvingsilsarbeiði. I 1979 gjørdi Vjetnam innras i Kambodja at reka Pol Pot fra, og
borgarakriggj
brast a i landinum. Tað vardi til 1991. Drugvu kriggini i Kambodja hava verið ræðulig og hava komið landinum i eina syndarliga støðu. Vega- og jarnbreytarkervið er oyðilagt, og
idnaður
er næstan eingin. Um 3 mio. minur liggja enn niðurgrivnar um alt landið. Hoast roynt verður at rudda tær burtur, varnast mong ikki minurnar, fyrr enn onkur traðkar a tær. Eini 20.000 folk eru vorðin lamløstað av minum.
Tailand og Kambodja berjast um, hvat teirra hevur rætt til eitt 900 ara gamalt tempul, sum er uppi a einum fjallatindi við markið. I 1962 kom altjoða domstolurin til ta niðurstøðu, at Kambodja hevur rætt til templið, men domstolurin kundi ikki taka støðu til, hvat av londunum hevur rætt til økið rundan um templið.
Kambodja er eitt av fatækastu londunum i Suðurasia. Aleið 35 prosent av ibugvunum i landinum liva undir fatækramarkinum og livialdurin er millum teir lægstu har um leiðir. Fiskiskapur hevur storan tydning i Kambodia. Inntøkan hja yvir 60 prosent av ibugvunum i landinum er beinleiðis ella obeinleiðis tengd at fiskiskapi, og 80 prosent av proteininntakinum hja folkinum kemur fra fiski. Fiskiskapurin er hottur nogvastaðni orsakað av ovfisking, vantandi asetingum og vantandi styring. Hesi viðurskifti hava økt fatækdømi i teimum økjunum, har folk i høvuðsheitum liva av fiskiskapi. Stjornin i Kambodja hevur sett tiltøk i verk fyri at bøta um støðuna og sum liður i hesum voru fiskirættindi løgd ut til lokalsamfeløgini at umsita i 2001. Ein fortreyt fyri at hetta skal hepnast er samstarv, bæði millum lokalar og sentralar myndugleikar, og eisini a lokalum stigi ? t.e. millum ymsu brukarnar av økjunum.
Wikimedia Commons logo