Joan Paulo II.a
|
---|
(1980)
|
1978ko
urriaren 16a
-
2005eko
apirilaren 2a
←
Joan Paulo I.a
-
Benedikto XVI.a
→
1967ko
ekainaren 28a
-
2005eko
apirilaren 2a
1967ko
ekainaren 26a
-
1964ko
urtarrilaren 13a
-
1978ko
urriaren 16a
←
Adam Stefan Sapieha
-
Franciszek Macharski
(en)
→
Elizbarrutia:
Krakoviako artxidiozesia
1958ko
irailaren 28a
-
1958ko
abuztuaren 31
-
1964ko
urtarrilaren 13a
←
James Johnston Navagh
(en)
-
Antonio de Castro Xavier Monteiro
(en)
→
Elizbarrutia:
Ombi
(en)
1958ko
uztailaren 4a
-
1958ko
abuztuaren 31
Elizbarrutia:
Diocese of Antigonia
(en)
1958ko
uztailaren 4a
-
1964ko
urtarrilaren 13a
Elizbarrutia:
Krakoviako artxidiozesia
|
|
Jaiotzako izen-deiturak
| Karol Jozef Wojtyła
|
---|
Jaiotza
| Wadowice
(en)
,
1920ko
maiatzaren 18a
|
---|
Herrialdea
|
Polonia
Vatikano Hiria
Poloniako Bigarren Errepublika
|
---|
Talde etnikoa
| Poloniarra
|
---|
Lehen hizkuntza
| poloniera
|
---|
Heriotza
| Jauregi Apostolikoa
eta
Erroma
,
2005eko
apirilaren 2a
(84 urte)
|
---|
Hobiratze lekua
| San Petri basilika
|
---|
Heriotza modua
| berezko heriotza
:
senility
(en)
septizemia
Parkinsonen gaixotasuna
miokardio infartu akutua
|
---|
|
Aita
| Karol Wojtyła
|
---|
Ama
| Emilia Wojtyła
|
---|
Anai-arrebak
| |
---|
|
Heziketa
| John Paul II Catholic University of Lublin
(en)
San Tomas Akinokoa Eliz-Unibertsitatea
(
1946ko
azaroaren 26a
-
1947ko
uztaila
)
Licentiate of Sacred Theology
(en)
Theology faculty of the Jagiellonian University
(en)
(1953 -
1954)
Doctor of Sacred Theology
(en)
|
---|
Hezkuntza-maila
| Doctor of Divinity
(en)
|
---|
Tesia
| The Problems of Faith in the Works of St. John of the Cross
(en)
|
---|
Tesi zuzendaria
| Władysław Wicher
(en)
|
---|
Hizkuntzak
| poloniera
esperantoa
italiera
gaztelania
frantsesa
alemana
latina
portugesa
ingelesa
ukrainera
lituaniera
errusiera
bielorrusiera
|
---|
|
Jarduerak
| apaiz katoliko latindarra
,
poeta
,
politikaria
,
idazlea
,
giza eskubideen aldeko ekintzailea
,
katedraduna
,
filosofoa
,
transitional deacon
(en)
,
latin catholic deacon
(en)
,
Aita santua
,
artzapezpikua
eta
apezpiku katolikoa
|
---|
|
Lantokia(k)
| Zakrzowek
(en)
Borek Fał?cki
(en)
Niegowi?
(en)
Krakovia
Lublin
Erroma
eta
Vatikano Hiria
|
---|
Enplegatzailea(k)
| Jagellondar Unibertsitatea
John Paul II Catholic University of Lublin
(en)
|
---|
Jasotako sariak
| |
---|
Kidetza
| Pontifical Academy of Mary
(en)
Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
(en)
|
---|
Izengoitia(k)
| Andrzej Jawie?, Stanisław Andrzej Gruda eta Piotr Jasie?
|
---|
|
Urriaren 22
|
|
Adar militarra
| Armia Krajowa
(en)
|
---|
|
Erlijioa
| Erromatar Eliza Katolikoa
katolizismoa
|
---|
|
vatican.va…
|
|
|
San Joan Paulo II.a
[1]
(
latinez
:
Johannes Paulus PP. II
), jaiotzez
Karol Jozef Wojtyła
(polonieraz
?kar?l ?juz?f v?j?t?wa
ahoskatua) (
Wadowice
,
Polonia
,
1920ko
maiatzaren 18
–
Vatikano Hiria
,
2005eko
apirilaren 2a
)
Eliza Katolikoko
Aita Santua
izan zen
1978ko
urriaren 16tik
bere heriotza egunera arte.
1522az
geroztik,
Italiako
lurralderen batekoa ez zen lehen Aita Santua izan zen.
2014ko
apirilaren 27an
kanonizatu zuten eta
San Joan Paulo II.a
izena hartu.
Karol Wojtyła eta Emilia Kaczorowskaren seme bietatik gazteena, bederatzi urte zituela ama hil zitzaion. Bere anaia nagusia, Edmund, medikua,
1932an
hil zen eta aita,
Poloniako
ejertzitoko ofiziala,
1941ean
,
naziek
Polonia menperatuta zeukatela.
Krakoviako
unibertsitatean hasi zen
filosofia
ikasten, baita
antzerki
eskola batean ere.
1939ko
irailean alemaniarrek unibertsitate poloniarrak itxi zituzten, eta bizimodua aurrera ateratzeko meategietan eta kimika lantegi batean lan egin behar izan zuen. Garai hartan antzerki klandestinoa egiten ibili zen, nazien aurka eta abertzaletasun poloniarraren alde. Alemaniarren okupazioaren aurka jardun zuen, besteak beste juduen familiak salbatzeko talde batean parte hartu zuen.
1942an
Adam Sapieha
Krakoviako
artzapezpikuak sortutako seminario klandestinoan hasi zen teologia ikasten. Gerra amaituta,
1946ko
azaroaren 1ean
apaiztu zen.
Erromako
Angelicum
ikastetxean jarraitu zituen ikasketak eta teologiako doktore titulua lortu zuen.
1948an
Poloniara itzuli zen eta ekintza pastorala eta unibertsitateko irakasletza bateratu zituen. Besteak beste,
etikako
irakasle izan zen
Lublineko
unibertsitatean.
1958an
Pio XII.ak
Krakoviako gotzain laguntzaile izendatu zuen.
Vatikanoko II. Kontzilioan
parte hartu zuen, ateismoa eta erlijio askatasuna bezalako gaietan batez ere.
Paulo VI.ak
kardinal izendatu zuen
1967an
, 47 urte zituela.
1978ko
irailaren 28an
hil zen
Joan Paulo I.a
aita santua, 33 eguneko agintaldi laburraren ondoren. Konklabean bildutako kardinalek Wojtyla hautatu zuten Aita Santu konklabeko bigarren egunean, 58 urte zituela (
XX. mendeko
Aita Santurik gazteena).
Joan Paulo I.aren
erabakiari jarraituz, izen bera hartu zuen,
Joan XXIII.a
eta
Paulo VI.a
izan zirenen jarraipena egin nahi baitzuen.
1522an
Adriano VI.a
aukeratu zutenetik Italiatik kanpokoa zen lehenengo Aita Santua izan zen.
Historiako Aita Santurik bidaiariena izan zen; Italia barnean 144 bidaia egin zituen, eta Italiatik kanpora beste 104. Lehenengo bidaia
1979ko
urtarrilaren 25ean
egin zuen
Mexiko
eta
Dominikar Errepublikara
, eta azkenengoa
2004ko
abuztuaren 14an
Frantziara
,
Lourdeseko
Andre Mariaren
santutegira. Bidaia horietako asko garrantzia handikoak izan ziren, bai Elizarentzat, baita nazioarteko harremanentzat ere. Besteak beste, bere aberrira (Poloniara) egindako bidaiek zeresan handia ekarri zuten, komunismoaren porrota areagotu omen zutelako.
Kubara
egindako bidaiak ere oihartzun handia izan zuen, Eliza Katolikoaren eta
Fidel Castroren
errejimenaren arteko harremanetan aro berri bat ireki zuelako.
2000ko
Jubileoan, gainera, Lurralde Santura joateko aukera izan zuen; bertan, kristauek
juduei
historian zehar egindako mina zela eta barkamena eskatu zuen.
Joan Paulo II.ak ezin izan zituen bi bidaia garrantzitsu egin, unean uneko gatazka politikoak zirela eta:
Moskuko
patriarkarekin Vatikanoak zituen gatazken ondorioz ez zuen
Errusia
bisitatzeko aukerarik izan. Bestetik,
Txinako
gobernuak Elizarekiko duen jarrerak eta azken honek
Taiwan
onartu izanak zaildu egin zituen bien arteko harremanak eta balizko bidaia guztiz oztopatu zuten.
Gainerako erlijioengana gerturatzeko pauso garrantzitsuak egin zituen, besteak beste Asisko topaketak antolatzean. Komunitate musulmaneko kideekin publikoki elkartu zen lehen Aita Santua izan zen gainera.
1981eko
maiatzaren 13an
,
Mehmet Ali A?cak
Vatikanoan egindako atentatu-saiakeraren ondoren, Aita Santuaren osasuna gainbeheran hasi zen. Urdail eta eskuko zauriez gain, hesteetako
minbizia
izan zuen, baita
femurra
eta sorbalda hautsi zituen eta
1990etik
aurrera geroz eta
Parkinson
gaixotasun larriagoa zuen.
Joan Paulo II.ak errekorrak hautsi zituen hainbat arlotan: hitzaldi gehien egin zituen Aita Santua izan zen, baita santu eta dohatsu gehien altarera jaso zituena ere. Teknologia berriak, bereziki
Internet
, lehen aldiz erabili zituen Aita Santua izan zen.
2005eko
apirilaren 2an
hil zen, nekaldi luze baten ondoren. Aurreko egunetan septizemia batek eman zion, eta bere parkinson gaitz indartsuarekin golpe bikoitza izan zuen. Hilzorian zela, bere idazkariari gutun bat idatzarazi zion. Bertan eskerrak ematen zituen munduan zehar haibeste jendek berarengana agertutako maitasunagatik, eta konfiantza guztiz bere bizia eta Elizaren etorkizuna Jainkoarengan eta Andre Mariarengan jarri zituen.
Vatikanoko San Petri plazan bere aldeko arrosarioa esaten ari zirela hil zen Joan Paulo II.a. Ia mundu guztiko telebista, irrati eta egunkariak gertakari horren testigu izan ziren. Aita Santuaren medikuaren arabera, Joan Paulo II.ak bizitzako azken 50 minutuak konorte gabe igaro zituen, eta hitzik esan gabe hil zen.
Joan Paulo II.aren heriotzaren ondoren, zenbaitek (tartean bere ondorengo
Benedikto XVI.ak
) Joan Paulo Handia izenez deitu dute. Bere beatifikazio prozesua
2006an
abiatu zen, hil eta urtebete eskasera. Izan ere,
Benedikto XVI.ak
beatifikazio prozesua hasteko igaro beharreko 5 urteko epea kendu zuen bere aurrekoarentzako. Neurri hau gutxitan erabili izan da. Azken aldia, Joan Paulo II.ak
Ama Teresa
hil zenean abiarazi zuen
beatifikazioa
izan zen.
Bere aurreko
Paulo VI.ari
jarraiki eskatu zuen bezala ez zitzaion Vatikanoko basilikan mausoleorik eraiki. Horren ordez hilobi apal bat dauka, egunero milaka pertsonak ikusi nahi izaten dutena.
Joan Paulo II.aren pontifikatuaren hasieran,
Egoitza Santuak
84 estaturekin zituen harreman diplomatikoak. Aita Santua hil zenean, berriz, 173 estaturekin zituen. Era berean, nazioarteko eta eskualdeko hainbat erakundetan, osoko kide edo behatzaile gisa parte hartu zuen.
Joan Paulo II.aren nazioarteko 104 bisitak, batez ere, estatu buru eta
Eliza Katolikoaren
buru gisa egin zituen. Hortik, herrialde hartzaileko estatuburuaren keinua (kultura kristaukoa baldin bazen), lehenik eskua emanez agurtuz (bi estatuburu biltzearen kasuan) eta, azkenean, errespetuz eta begirune klasikoaren erreberentziaz eskuak musukatuz. Joan Paulo II.ak
Santo Domingora
egin zuen lehen bidaia,
Dominikar Errepublikara
; handik
Mexikora
joan zen, ≪Mexiko beti fidela≫ deitzen zuena eta hilezkor bihurtu den esaldia. Gehien bisitatu zituen
Latinoamerikako
herrialdeak hauek izan ziren: Mexiko bost alditan,
Brasil
lautan, Dominikar Errepublika eta
Guatemala
hirutan (inguruko beste herrialde batzuk bisitatzeko egoitza gisa ere balio izan zioten) eta
Nikaragua
bitan, baita
Peru
,
El Salvador
eta
Venezuela
ere.
Joan Paulo II.ak diplomazialari trebea zela ere frogatu zuen. Pontifikatua bere gain hartu berria, aurre egin behar izan zion (1978ko abenduan
Erresuma Batuko Isabel II.a
erreginak
Beagle kanalaren
gatazkari buruzko arbitrajean emandako laudoaren aplikazioaren ondorioz) Argentina eta Txileren
[2]
arteko gerra aurreko krisiari. Bi nazioek, tropak mugan zehar zabalduta zituzten garaian ?operazio militarrak hasi zirela adieraziko luketen frogak ere badaude?, Joan Paulo II.ak (militarrek Elizarekin zituzten loturak aprobetxatuz) eragin erabakigarria izan zuen hasiera eragozteko Antonio Samore kardinala bere ordezkari gisa bidaliz eta indarrak banantzea lortuz eta, 1984ko azaroaren 29an, bi herrialdeen arteko Bake eta Adiskidetasun Ituna
[3]
sinatutakoarekin amaituko zen bitartekaritza prozesu baten hasiera lortuz.
Poliglota paregabea zen.
Poloniera
,
esperantoa
,
greko
klasikoa,
latina
,
italiera
,
frantsesa
,
gaztelania
,
portugesa
,
ingelesa
eta
alemana
ez ezik
txekiera
,
lituaniera
,
errusiera
eta
hungariera
ere nahikoa menderatzen zuen; gainera,
japoniera
,
tagaloa
eta Afrikako hainbat hizkuntza ezagutzen zituen. Kirolari amorratua eta eskiatzaile aditua ere izan zen bere gaztaroan.
Bere mezua helarazteko, komunikabideen eta, batez ere,
Interneten
erabilera intentsiboa egin zuen lehen aita santua izan zen, baita erlijio-buruekin harremanak izan zituenak ere, hala nola
judu
,
musulman
, ortodoxo eta tibetar erlijioekin (
Dalai Lamaren
bitartez), besteak beste.
Benedikto XVIak
beatifikatu zuen
2011ko
maiatzaren 1ean
eta
Frantziskoak
santifikatu zuen
2014ko
apirilaren 27an
. Bere jaieguna urriaren 22an ezarri zuen.
Beatifikazioaren ondoren,
Joan Paulo II.aren odola
erlikia
gisa banatu du Elizak hainbat elizbarrutitan.
[4]
|
---|
1950–1975
| |
---|
1976–2000
| |
---|
2001–egun
| |
---|
1
Aparteko saria.
|