Antonio Gramsci
|
---|
|
1924ko
maiatzaren 24a
-
1929ko
urtarrilaren 21a
Hautetsia:
27th Legislature of the Kingdom of Italy
(en)
|
|
Jaiotza
| Abas
,
1891ko
urtarrilaren 22a
|
---|
Herrialdea
|
Italiako Erresuma
|
---|
Heriotza
| Erroma
,
1937ko
apirilaren 27a
(46 urte)
|
---|
Hobiratze lekua
| Erromako hilerri protestantea
|
---|
Heriotza modua
| berezko heriotza
:
garuneko odoljarioa
|
---|
|
Ezkontidea(k)
| Julia Schucht
(en)
|
---|
|
Heziketa
| Turingo Unibertsitatea
:
filologia
Lc G.M.Dettori-Cagliari
(en)
|
---|
Hizkuntzak
| italiera
Sardiniera
|
---|
|
Jarduerak
| filosofoa
,
politikaria
,
kazetaria
,
idazlea
,
ekonomialaria
,
literatura-kritikaria
,
historialaria
,
soziologoa
,
iritzi-kazetaria
eta
antzerki-kritikaria
|
---|
Lantokia(k)
| Montecitorio jauregia
|
---|
Lan nabarmenak
| |
---|
Jasotako sariak
| |
---|
Influentziak
| Georg Wilhelm Friedrich Hegel
,
Karl Marx
,
Benedetto Croce
,
Francesco de Sanctis
,
Giovanni Gentile
,
Nikolas Makiavelo
,
Friedrich Engels
,
Vladimir Lenin
,
Georges Sorel
,
Antonio Labriola
(en)
,
Amadeo Bordiga
,
Vilfredo Pareto
eta
Gaetano Mosca
(en)
|
---|
Mugimendua
| Filosofia kontinentala
Western Marxism
(en)
Neomarxismoa
Marxist humanism
(en)
|
---|
|
Erlijioa
| ateismoa
|
---|
Alderdi politikoa
| Italiako Alderdi Komunista
|
---|
|
|
|
Antonio Gramsci
(
an?t?ːnjo ??ram?i
ahoskatua;
Ales
,
Sardinia
,
1891eko
urtarrilaren 22a
-
Erroma
,
1937ko
apirilaren 27a
)
italiar
filosofo marxista
,
hizkuntzalari
,
kazetari
,
idazle
eta
politikaria
zen.
Filosofiari
, teoria politikoari,
soziologiari
,
historiari
eta
hizkuntzalaritzari
buruz idatzi zuen.
Alderdi Sozialistakoa
izan zen, harik eta alderdiaren ezker muturra bereizi zen arte; gero,
Italiako Alderdi Komunistako
kide sortzailea eta liderra izan zen.
Benito Mussoliniren
eta
faxismoaren
ahots kritikoa, 1926an espetxeratu zuten, eta kartzelan eduki zuten 1937an hil zen arte (1921).
Espetxean zegoela, Gramscik 30 koaderno baino gehiago eta 3.000 historia- eta azterketa-orrialde idatzi zituen. Bere kartzela koadernoak XX. mendeko teoria politikoaren ekarpen oso originaltzat jotzen dira
. Gramscik hainbat iturritatik atera zituen ideiak, ez bakarrik beste marxistengandik, baizik eta beste pentsalari batzuengandik ere, hala nola
Nikolas Makiavelo
,
Vilfredo Pareto
,
Georges Sorel
eta
Benedetto Crocerengandik
. Koadernoek gai ugari jorratzen dituzte, besteak beste,
Italiako historia
eta
italiar nazionalismoa
,
Frantziako Iraultza
,
faxismoa
,
taylorismoa
eta
fordismoa
,
gizarte zibila
,
estatua
,
materialismo historikoa
,
folklorea
,
erlijioa
eta
goi-kultura
zein
herrikoia
.
Gramsci ezagunagoa da kultura-hegemoniaren teoriagatik, non estatuak eta klase kapitalista agintariak ?
burgesia
? nola erabiltzen dituzten kultura-erakundeak gizarte kapitalistetan boterea mantentzeko deskribatzen duen. Gramsciren iritziz, burgesiak kultura hegemonikoa garatzen du
ideologia
erabiliz indarkeria, indar ekonomikoa edo hertsadura erabili ordez. Pentsamendu
marxista ortodoxoaren
determinismo ekonomikoa hausten ere saiatu zen, eta, batzuetan,
neomarxista
gisa deskribatzen da
. Marxismoaren ulerkuntza
humanista
zuen, eta
praxiaren
filosofia gisa eta
historizismo
absolutu gisa ikusten zuen, materialismo tradizionala eta
idealismo
tradizionala gainditzen dituena.
Gramsci
Alesen
jaio zen,
Oristano probintzian
,
Sardinia uhartean
, Francesco Gramsciren (1860 ? 1937) eta Giuseppina Marciasen (1861 ? 1932)
[3]
zazpi seme-alaben laugarrena. Francesco Gramsci
Gaeta
hiri txikian jaio zen,
Latina probintzian
,
Lazio
(gaur egun, Italiako erdialdeko Lazio eskualdean, baina, une hartan, Gaeta Italia hegoaldeko Terra di Lavororen parte zen oraindik), familia aberats batean,
Italia hegoaldeko
Campania
eta
Calabria
eskualdean, eta
arbereshe
(italo-albaniar) jatorrikoa
[4]
[5]
. Gramscik berak uste zuen aitaren familiak
Albania
utzi zuela 1821an
[6]
[7]
[8]
. Aitaren familiaren jatorri albaniarra Gramsci deituran dago frogatuta, Gramshiren italiartutako forma baita, Gramsh toponimotik (Albaniako erdialdean eta ekialdean dagoen hiri txikia) datorren izen zehaztua
[9]
. Gramsciren ama
Nuoro probintziako
Sorgonoko
lur jabe sardiniar familia batekoa zen
[10]
. Francesco Gramscik maila baxuko funtzionario gisa lan egin zuen, eta zailtasun finantzarioek gehi poliziarekin izandako arazoek Sardiniako hainbat herrixken zehar mugitzera behartu zuten familia; azkenean,
Ghilarzan
finkatu ziren arte
.
1898an, Gramsciren aita zigortu egin zuten
dirua bidegabe
erabiltzeagatik, eta kartzelaratu egin zuten, eta familia miserian gelditu zen. Gramsci gazteak eskola utzi, eta zenbait lan egin behar izan zituen aita askatu arte, 1904an
. Umetan, Gramscik osasun arazoak izan zituen, batez ere bizkarrezurreko malformazio batek (hazkundea eragotzi ziona, bere altuera metro eta erdi eskas zen helduaroan) erabat konkortuta utzi baitzuen
[13]
. Hainbat hamarkadatan, haurra zela istripu batek eragin zuela eman zen aditzera ?zehazki, umezain batek abandonatuta? baina, duela gutxi,
Pott-en gaixotasunagatik
[14]
(bizkarrezurraren deformazioa eragin dezakeen tuberkulosi-forma bat) izan zela iradoki da. Gramscik hainbat barne-arazo ere izan zituen bere bizitzan.
Gramscik
Santu Lussurgiun
ekin zion bigarren hezkuntzako ikasketei, eta
Cagliarin
amaitu zuen. Han, Gennaro anaia zaharrenarekin hartu zuen ostatu, soldadu ohia eta kontinentean egondako garaiak militante
sozialista
bihurtu zuena. Garai hartan, Gramsciren sinpatiak ez ziren oraindik sozialismorantz erortzen, sardiniar autonomismorantz
[16]
baizik, bai eta nekazari eta meatzari sardiniar pobretuen alde ere, zeinen kontinentarren tratu txarrek zer ikusia izango baitzuen geroago bere hazkunde intelektualean
[18]
[19]
.
Italiako iparraldea
azkar industrializatzeak zituen pribilegioen ondorioz antzeman zuten haien abandonua, eta gero eta indartsuago zen
nazionalismo sardiniarrera
jotzeko joera hartu zuten, erantzun gisa
[20]
italiar kontinenteko tropek errepresio bortitza jasoz
[21]
.
1911n, Gramscik beka bat irabazi zuen
Turingo Unibertsitatean
ikasteko, eta, azterketetara,
Palmiro Togliattirekin
batera aurkeztu zen. Turinen,
literatura
irakurri, eta
hizkuntzalaritzaz
asko interesatu zen,
Matteo Bartolirekin
ikasi zuena. Gramsci Turinen zegoen industrializazioa gertatzen ari zen garaian,
Fiat
eta
Lancia
fabrikak eskualde pobreenetako langileak errekrutatzen ari zirela. Sindikatuak ezarri, eta lehen gizarte-gatazka industrialak sortzen hasi ziren
. Gramsci talde sozialista askotan ibili zen, eta, Italiako kontinentean, sardiniar emigranteekin lotzen zen. Bai Sardinian izandako esperientziek, bai kontinentean mugitzen zen inguruneak osatu zioten munduari buruzko ikuspegia. Gramsci
Italiako Alderdi Sozialistara
(PSI) batu zen 1913. urtearen amaieran. Geroago, alderdian, posizio giltzarri bat hartu zuen, eta Turindik behatu zuen
Errusiako Iraultza
[24]
.
Ikasketetarako talentua erakutsi zuen arren, Gramscik finantza-arazoak eta osasun txarra zituen, eta horrek, konpromiso politiko gero eta handiagoarekin batera, hezkuntza uztera eraman zuen 1915. urtearen hasieran, 24 urte zituela. Ordurako,
historia
eta
filosofia
asko zituen landuak. Unibertsitatean,
Antonio Labriola
,
Rodolfo Mondolfo
,
Giovanni Gentile
, eta, garrantzitsuena,
Benedetto Croceren
(bere garaiko intelektual italiar errespetatuena), pentsamenduekin harremanetan jarria zen. Labriolak, bereziki, marxismo hegeliarraren marka bat proposatu zuen, ≪
praxiaren
filosofia≫ izenez etiketatu zuena
. Geroago, Gramscik esaldi hori erabili zuen espetxeko zentsoreengandik ihes egiteko, baina, bere bizitzan zehar, pentsamendu-korronte horrekin izan zuen harremana anbiguoa zen.
1914tik aurrera, egunkari sozialistek, hala nola
Il Grido del Popolo
k (Herriaren deiadarra), ≪kazetari nabarmen≫ ospea irabazarazi zioten. 1916an,
Avanti
! (Alderdi Sozialistaren organo ofiziala) egunkariaren
Piemonteko
edizioaren editorekide bihurtu zen. Gramsci, teoria politikoko idazle elokuente eta emankorra, iruzkingile trebea zela frogatu zuen, eta Turingo gertaera sozial eta politikoen alderdi guztiei buruz idatzi zuen
. Gramscik Turingo langileen hezkuntzan eta antolakuntzan ere parte hartu zuen; jendaurrean, lehen aldiz, 1916an hitz egin zuen, eta hainbat gairi buruzko hitzaldiak eman zituen:
Romain Rolland
,
Frantziako Iraultza
,
Parisko Komuna
eta
emakumearen emantzipazioa
... 1917ko abuztuan, Alderdi Sozialistako buruzagiak atxilotu ondoren, Gramsci Turingo sozialista nagusietako bat bihurtu zen; alderdiaren behin-behineko batzorderako hautatu, eta
Il Grido del Popolo
ren editore ere egin zuten
.
1919ko apirilean, Gramscik, Togliatti,
Angelo Tasca
eta
Umberto Terracinirekin
batera,
L'Ordine Nuovo
(Orden berria) astekaria sortu zuen. Urte bereko urrian, nahiz eta zenbait talde-etsaitan banatuta egon,
Italiako Alderdi Sozialistak
, gehiengo handi batez, erabaki zuen
III. Internazionalarekin
bat egitea.
Vladimir Leninek
ikusi zuen
L'Ordine Nuovo
taldea zela
boltxebikeen
orientaziotik hurbilen zegoena, eta laguntza jaso zuen
Amadeo Bordiga
ezkerreko komunista baten programa antiparlamentarioaren aurka
[28]
.
Alderdi barruko eztabaida taktikoetan, Gramsciren taldea nabarmendu zen langile-kontseiluen alde egiteagatik, 1919ko eta 1920ko greba handietan Turinen berez sortuak. Gramscirentzat, kontseilu horiek egokiak ziren langileek ekoizpena antolatzeko kontrolaren eginbeharra har zezaten, eta ≪klase guztia konkista eta gobernu helburuetarako≫ prestakuntza gisa hartzen zituen
[29]
. Uste bazuen ere bere jarrera bat zetorrela Leninen ≪Botere guztia sobietentzat≫
[30]
politikarekin, bere jarrera italiar kontseilu hauek
komunistak
zirela eta ez soilik burgesiaren aurkako borroka politikoaren organoa,
Georges Sorel
eta
Daniel De Leonen
pentsamenduak eragindako joera
sindikalista
bati traizio egiteagatik eraso zuen Bordigak. 1920ko udaberrian Turingo langileen porrota gertatu zenean, Gramsci ia bakarrik zegoen kontseiluen defentsan.
Mugimendu nazional bihurtzean langile-kontseiluek porrot egiteak sinestarazi zion Gramsciri zentzu
leninista
zuen
alderdi komunista
bat behar zela.
L'Ordine Nuovo
inguruko taldeak etengabe egin zuen PSIren lidergo zentristaren aurka, eta, azkenean, Bordigaren abstentzio-talde handienarekin bat egin zuen. 1921eko urtarrilaren 21ean,
Livorno
hirian,
Italiako Alderdi Komunista
sortu zen (Partito Comunista d'Italia, PCd'I). Bordigaren aurka, Gramscik
Arditi del Popolo
taldeari lagundu zion,
Alkandora Beltzen
aurka borrokatu zen talde
antifaxista
militantea. Gramsci alderdiaren buruetako bat izango zen hasieratik, baina Bordigaren mende. Haren diziplina, zentralismoa eta printzipioen garbitasuna gailendu ziren alderdiaren programan 1924an
buruzagitza galdu zuen arte. 1922an, Gramsci Errusiara joan zen alderdi berriaren ordezkari gisa. Han Julia Schucht (Yulia Apollonovna Schucht, 1896-1980) ezagutu zuen, biolin-jotzaile gaztea bat, eta 1923an ezkondu zen, eta bi seme izan zituen: Delio (1924?1982) eta Giuliano (1926?2007)
[32]
. Gramscik ez zuen inoiz bigarren semea ikusi
[33]
.
Italiako faxismoaren etorrerak eta Misio errusiarra iristeak batera gertatu ziren, eta Gramscik jarraibideak zekartzan (PCd'I-ren lidergo-nahien kontra) faxismoaren aurkako ezkerreko alderdien fronte bat sustatzeko. Ideala zen horrelako fronte batek PCd'I izatea bere zentroan, eta, horren bidez, Moskuk ezkerreko indar guztiak kontrolatuko zituen; beste batzuk, berriz, nagusitasun potentzial hori zalantzan jarri zuten, sozialistek garrantzi handia baitzuten eta komunistek, berriz, nahiko gazte eta erradikalegiak. Askok uste zuten komunistek gidatutako balizko koalizio batek eztabaida politikotik urrunegi funtzionatuko zuela eta, beraz, isolatuta gelditzeko arriskua zegoela.
1922. urtearen amaieran eta 1923. urtearen hasieran,
Benito Mussoliniren
gobernuak errepresio-kanpaina hasi zuen oposizioko alderdien aurka, eta
PCd'I-ko
buruzagi gehienak atxilotu zituen, Bordiga barne. 1923aren amaieran, Gramsci
Moskutik
Vienara
joan zen, eta, han, fakzio-gatazkek suntsitutako alderdia biziberritzen saiatu zen. 1924an, orain PCd'I-ko buru izendatua, Gramscik
Venetoko
diputatu hautatu zuten. Alderdiaren egunkari ofizialaren edizioa antolatzen hasi zen,
L'Unita
(Batasuna) izenekoa, eta
Erroman
bizi zen, familia Moskun bizi zen bitartean.
Lyongo Kongresuan
, 1926ko urtarrilean, Italian demokrazia berrezartzeko fronte bateratua eskatzen zuten Gramsciren tesiak onartu zituen alderdiak.
1926an,
Iosif Stalinek
boltxebike alderdian egindako maniobrek,
Kominternera
gutun bat idaztera eraman zuten Gramsci, non
Leon Trotsky
buru zuen oposizioa deitoratzen baitzuen, baina liderraren zenbait akats ere azpimarratu zituen. Togliattik, Moskun, alderdiaren ordezkari gisa, gutuna jaso, zabaldu, irakurri eta ez ematea erabaki zuen. Horrek gatazka zail bat sortu zuen Gramsciren eta Togliattiren artean, inoiz erabat konpondu ez zena
[34]
.
1926ko azaroaren 9an, gobernu
faxistak
larrialdi-legeen bolada berri bat aldarrikatu zuen, Mussoliniren bizitzaren aurkako ustezko saiakera bat aitzakiatzat hartuta, egun batzuk lehenago gertatu zena. Polizia faxistak Gramsci atxilotu zuen, parlamentuaren
immunitatea
izan arren, eta
Regina Coeli
kartzela erromatarrera eraman zuten. Epaiketan, Gramsciren fiskalak hau adierazi zuen: ≪Hogei urtez, horren burmuinak funtzionatzea saihestu behar dugu≫
. Berehala hartu zuen epaia:
Ustica
uhartean, bost urteko kartzela-zigorra, eta, hurrengo urtean, 20 urteko kartzela-zigorra jaso zuen
Turi-n
(
Apulia
),
Baritik
gertu.
11 urte baino gehiago kartzelan pasatuta, osasuna hondatu egin zitzaion. Denbora horretan, hortzak erori zitzaizkion; digestio-sistema kolapsatu zitzaion, beraz, ezin zuen janari solidorik hartu... Konbultsioak zituen odola botatzean, eta hain buruko min bortitzak zituen, ezen ziegaren paretaren kontra jotzen zuen buruarekin
[37]
.
Piero Sraffak
Cambridgeko Unibertsitatean
eta Tatiana Gramsciren koinatak antolatutako nazioarteko kanpaina bat bultzatu zuten Gramsciren askapena eskatzeko
. 1933an, Turiko espetxetik
Formiako
klinika batera eraman zuten
; oraindik ere, arreta mediko egokia ukatzen zitzaion
. Bi urte geroago,
Erromako
Quersana klinikara eraman zuten. 1937ko apirilaren 21erako zegoen aurreikusia bere askapena, eta susperraldia egitera Sardiniara erretiratzeko asmoa zuen, baina
arteriosklerosi
,
biriketako tuberkulosi
,
odol-presio altuak
,
anginak
,
hezueriak
eta
urdaileko
gaitz akutuek erabaki zuten gaixoegi zegoela mugitzeko
.
Gramsci 1937ko apirilaren 27an hil zen, 46 urte zituela. Haren errautsak Erromako Cimitero Acattolikoan lurperatuta daude. Gramsci, oso gaixo zegoela, espetxetik ospitalera eraman zutenean, heriotza eragin zuena kartzelatzea izan zela saihesten saiatu zen Mussoliniren erregimena. Baina heriotzak zerikusi zuzena zuen espetxeko baldintzekin
[41]
. Gramsciren bilobak, Antonio Jr. Gramscik, espekulatu zuen sobietar gobernuarekin lanean aritu zela Moskura lekualdatzea errazteko, baina, 1936an, Errusiako giro politikoa
areagotu
zen heinean bidea aldatu zuen
[42]
.
1918-1920ko
Turingo
fabrika-batzarretan parte hartu zuen, baina sozialismoa ezartzeko ahalegin horiek,
I. Mundu Gerra
amaitu ostean, porrot egin zuten Italian. Alderdi Komunista sortu ondoren, diputatu hautatu zuten (1924) eta, sozialistekin batera,
faxisten
gorakada eragozten saiatu zen. 1926an, berriz, atxilotu egin zuten, eta bizitzako azken hamar urteak kartzelan eman zituen.
Bertan, marxismoari buruzko hainbat tesi eta ikuspegi kritiko landu zituen.
Lettere dal carcere
(
Kartzelako gutunak
euskaraz, Ekaitz Sirventek euskaratu eta
Katakrak
argitaletxeak argitaratutako liburua
[43]
),
Quaderni dal carcere
,
Il materialismno storico e la filosofia de Benedetto Croce
,
Note sul Machiavelli
,
La politica e lo Stato moderno
eta
Letteratura e vita nazionale
idatzi zituen, besteak beste, garai horretan. Bera izan zen
materialismo historikoa
gehien landu zuen Italiako pentsalaria. Kartzelako gutunetan azaltzen da, batez ere, Gramsciren gizatasun hunkigarriena.
Gobernu mota egokienen inguruan teorizatu eta idatzi zuen, nola lortu herriaren errepublika. Horretarako,
Niccolo Macchiaveli
irakurri zuen, besteak beste. Abiapuntuan,
marxismo
aren teoria klasikoei heldu zien, baina kartzelan zela sakondu egin zuen langile-mugimenduak boterea behin hartuta sortutako egituren kontraesanetan. Erakunde benetan demokratiko eta eraginkorrak nola sortu izan zuen kezka-iturri, eta auzitan jarri zuen azpiegiturak
gizarte
arekiko zuen
determinismoa
. Alde horretatik,
gizarte-azpiegiturak eta -gainegitura
k elkar eragiten dutela nabarmendu zuen.
Ikusi zuen marxismoak boterea nola eskuratu teorizatu zuela, baina behin boterea hartuta, sozialismoak estatuak zuzendutako ekonomia bat sortu nahi zuela, eta langile-gehiengoa partaidetzatik baztertzen. Italian, hain zuzen, iraultzak ez zuen aurrera egin. Bere ustez, alderdiaren aginte horrek ez zituen gizarte zibiko edo sozialistak sortzen, herriarengandik bereizitako hezurdura artifizialak baizik. Jendea partaidetzatik baztertuz gero, haien identitateari eta
naziotasun
ari eraso eginez gero, jendeak modu kontserbadorez eta sabotajez erantzungo omen zuen. Profetikoa izan zen geroko estatu sozialistek, baita sozialismo parlamentarioak ere, izandako patuaren inguruan.
Gramsciren baitan aurkitzen diren hiru elementu postmoderno adierazgarri dira
deszentralizazio
a, partaidetza aniztasunean eta herri-kulturaren errespetua.
- ↑
≪Italy, Oristano, Oristano, Civil Registration (Tribunale), 1866-1940; pal:/MM9.3.1/TH-1942-33076-29529-30 ? FamilySearch.org≫
web.archive.org
2016-11-09
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
≪IGSN 9 - Nuove notizie sulla famiglia paterna di Gramsci≫
www.internationalgramscisociety.org
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
(Italieraz)
torinese, redazione il. (2016-01-08).
≪Italiani di origine albanese che si sono distinti nei secoli≫
Il Torinese
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
Pipa, Arshi (1989).
The politics of language in socialist Albania
. Boulder, Colorado: East European Monographs. p. 234.
ISBN 978-0-88033-168-5
"Nik ez daukat arrazarik. Nire aita albaniar jatorrikoa da. Familiak Epirotik ihes egin zuen 1821eko <Greziako Independentziaren> gerRen ondoren edo haien zehar, eta bere burua azkar italiartu zuen". Lettere dal carcere (Espetxeko gutunak), ed. S. Capriogloi & E Fubini (Einaudi, Turin, 1965), 507?508 or.≫.."
Lettere dal carcere
(Letters from Prison), ed. S. Capriogloi & E Fubini (Einaudi, Turin, 1965), pp. 507?508."
- ↑
≪IGSN 9 - Nuove notizie sulla famiglia paterna di Gramsci≫
www.internationalgramscisociety.org
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
"
Genealogia dei Gramsci
".
- ↑
Manzelli, Gianguido (2004). "
Italiano e albanese: affinita e contrasti
". In Ghezzi, Chiara; Guerini, Federica; Molinelli, Piera (eds.).
Italiano e lingue immigrate a confronto: riflessioni per la pratica didattica, Atti del Convegno-Seminario, Bergamo, 23?25 giugno 2003
. Guerra Edizioni. p. 161.
ISBN 978-8877157072
. "Antonio Gramsci, Alesen (Oristanon) 1891n jaioa, Italiako Alderdi Komunistaren sortzailea 1921ean, 1926an atxilotua, Erroman hil zen 1937an, bere abizenean familiaren jatorri albaniar nabaria zeraman (Gramsh edo Gramshi, eta -i azken artikulu mugatua, Albaniako erdialdeko herri baten izena da)"
- ↑
(Ingelesez)
Germino, Dante. (1990-07-01).
Antonio Gramsci: Architect of a New Politics.
LSU Press
ISBN
978-0-8071-1655-5
.
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
Crehan, Kate (2002).
Gramsci, Culture, and Anthropology
. University of California Press. p. 14.
ISBN 0520236025
- ↑
Markowicz, Daniel M. (2011) "Gramsci, Antonio," in
The Encyclopedia of Literary and Cultural Theory
, ed. Michael Ryan,
ISBN 9781-405183123
- ↑
(Italieraz)
≪Gramsci, Antonio - Treccani≫
Treccani
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
Antonio Gramsci e la questione sarda
, a cura di Guido Melis, Cagliari, Della Torre, 1975
- ↑
(Ingelesez)
≪Why Antonio Gramsci Matters to Sociologists≫
ThoughtCo
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
(italieraz)
Gramsci e l'isola laboratorio,
La Nuova Sardegna
Archived 25 April 2021 at the Wayback Machine. Ricerca.gelocal.it (3 May 2004). Retrieved on 24 April 2017.
- ↑
(Ingelesez)
Hall, Stuart. (1986-06).
≪Gramsci's Relevance for the Study of Race and Ethnicity≫
Journal of Communication Inquiry
10 (2): 5?27.
doi
:
10.1177/019685998601000202
.
ISSN
0196-8599
.
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
(Ingelesez)
Deiana, Gian Luigi. (2017-06-23).
≪The Legacy of Antonio Gramsci≫
rs21
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
Kolakowski, Leszek. (1978).
Main currents of Marxism : its origin, growth and dissolution.
Oxford : Clarendon
ISBN
978-0-19-824570-4
.
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
(Ingelesez)
Steven, Mark. (2023-05-09).
Class War: A Literary History.
Verso Books
ISBN
978-1-83976-069-3
.
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
(Ingelesez)
Femia, J.. (1998-10-19).
The Machiavellian Legacy: Essays in Italian Political Thought.
Springer
ISBN
978-0-230-37992-3
.
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
Picture
of Gramsci's wife and their two sons at the Italian-language
Antonio Gramsci Website
.
- ↑
Crehan, Kate (2002).
Gramsci, Culture, and Anthropology
. University of California Press. p. 17.
ISBN 0520236025
- ↑
Vacca, Giuseppe (2012).
Vita e pensieri di Antonio Gramsci
. Turin: Einaudi.
- ↑
(Ingelesez)
crossref.
≪Chooser≫
chooser.crossref.org
doi
:
10.51952/9781447341925.ch006
.
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
Ebner 2011
, pp. 76, 105, 144, 150. Ebner says that Mussolini "stage-managed the cases of prominent anti-Fascists like Gramsci" (p. 150) but that, in fact, the regime "rarely granted freedom to leading Communist Party militants" (p. 144). Liberal critics of Mussolini's imprisonment policies likened such policies to "dying a slow death" (p. 105). On Mussolini's pretence of having a benign regime see in particular Chapter 5, "The Politics of Pardons".
- ↑
Jnr, Antonio Gramsci. (2016-12-01).
≪My Grandfather≫
New Left Review
(102): 68?75.
(Noiz kontsultatua: 2024-05-08)
.
- ↑
Sarasola, Ainhoa.
≪Preso denaren kezkak, gutun azaletan bilduak≫
Berria
(Noiz kontsultatua: 2022-01-20)
.
- Althusser, Louis. (1971).
Lenin and Philosophy.
London: Monthly Review Press
ISBN
978-1583670392
.
..
- Anderson, Perry
. (November?December 1976).
≪The Antinomies of Antonio Gramsci≫
New Left Review
(New Left Review) I (100): 5?78.
.
- Ebner, Michael. (2011).
Ordinary Violence in Mussolini's Italy.
Cambridge: Cambridge University Press, 76, 105, 144, 150 or.
.
- Fretigne, Jean-Yves. (2021).
To Live is To Resist: The Life of Antonio Gramsci.
Chicago: University of Chicago Press, 156?159, 182?183 or.
.
- Gramsci, Antonio. (1971).
Selections from the Prison Notebooks.
International Publishers
ISBN
0-7178-0397-X
.
.
- Haralambos, Michael; Holborn, Martin. (2013).
Sociology Themes and Perspectives.
(8th. argitaraldia) New York:
HarperCollins
ISBN
978-0-00-749882-6
.
.
- Hoare, Quintin; Smith, Geoffrey Nowell. (1971).
Selections from the Prison Notebooks.
New York: International publishers, xvii?xcvi or.
ISBN
0-7178-0397-X
.
.
- Jones, Steven. (2006).
Antonio Gramsci.
Routledge
ISBN
0-415-31947-1
.
..
- Kiernan, V. G.
. (1991).
Intellectuals.
(2nd. argitaraldia) Blackwell publishers Ltd., 259 or.
ISBN
0-631-16481-2
.
.
- Kołakowski, Leszek
. (2005).
Main Currents of Marxism.
London: W. W. Norton & Company
ISBN
978-0-393-32943-8
.
.
- Sassoon, Anne Showstack. (1991a).
Antonio Gramsci.
(2nd. argitaraldia) Blackwell publishers Ltd., 221?223 or.
ISBN
0-631-16481-2
.
.
- Sassoon, Anne Showstack. (1991b).
Civil Society.
(2nd. argitaraldia) Blackwell publishers Ltd., 83?85 or.
ISBN
0-631-16481-2
.
.
- Sassoon, Anne Showstack. (1991c).
Hegemony.
(2nd. argitaraldia) Blackwell publishers Ltd., 229?231 or.
ISBN
0-631-16481-2
.
.
- Santangelo, Federico. (2021).
Antonio Gramsci and the Ancient World.
Taylor & Francis, 201?221 or.
ISBN
978-0429510359
.
.
- Sassoon, Anne Showstack. (1991d).
Prison Notebooks.
(2nd. argitaraldia) Blackwell publishers Ltd., 446?447 or.
ISBN
0-631-16481-2
.
.
- Adamson, Walter L.. (2014).
Hegemony and Revolution: Antonio Gramsci's Political and Cultural Theory.
Brattleboro, VT: Echo Point Books & Media
ISBN
9781626549098
.
.
- Anderson, Perry
. (November?December 1976).
≪The Antinomies of Antonio Gramsci≫
New Left Review
I (100): 5?78.
.
- Aqueci, Francesco. (September?December 2018).
≪Il Gramsci di un nuovo inizio≫
Rivista Internazionale di Studi Culturali, Linguistici e Letterari
(Quaderno 12, Supplemento al n. 19): 223.
.
- Boggs, Carl
. (1984).
The Two Revolutions: Gramsci and the Dilemmas of Western Marxism.
London
ISBN
978-0-89608-226-7
.
.
- Bottomore, Tom
. (1992).
The Dictionary of Marxist Thought.
ISBN
978-0-631-18082-1
.
.
-
Gramsci in the World.
Duke University Press 28 August 2020
ISBN
978-1-4780-0849-1
.
.
- Davidson, Aabizenaair. (2018).
Antonio Gramsci: Towards an Intellectual Biography.
Haymarket Books
ISBN
9781608468256
.
.
- Femia, Joseph V.. (1981).
Gramsci's Political Thought: Hegemony, Consciousness, and the Revolutionary Process.
Clarendon Press
ISBN
0-19-827251-0
.
.
- Fonseca, Marco. (2016).
Gramsci's Critique of Civil Society. Towards a New Concept of Hegemony.
Routledge
ISBN
978-1-13-848649-2
.
.
- Gramsci, Antonio. (1971).
Selections from the Prison Notebooks.
ISBN
978-0-7178-0397-2
.
.
- Greaves, Nigel. (2009).
Gramsci's Marxism: Reclaiming a Philosophy of History and Politics.
Troubador Publishing
ISBN
978-1-84876-127-8
.
.
- Harman, Chris. (9 April 2007).
≪Gramsci, the Prison Notebooks and Philosophy≫
International Socialism
.
- Henderson, Hamish
. (1987). ≪Antonio Gramsci≫
Cencrastus
28: 22?26.
ISSN
0264-0856
.
.
- Jay, Martin
. (1986).
Marxism and Totality: The Adventures of a Concept from Lukacs to Habermas.
ISBN
978-0-520-05742-5
.
.
- Joll, James
. (1977).
Antonio Gramsci.
New York
ISBN
978-0-670-12942-3
.
.
- Kolakowski, Leszek
. (1981).
Main Currents of Marxism, Vol. III: The Breakdown.
New York
ISBN
978-0-19-285109-3
.
.
- Hall, Stuart. (June 1986). ≪Gramsci's relevance for the study of race and ethnicity≫
aldizkaria of Communication Inquiry
10 (2): 5?27.
doi
:
10.1177/019685998601000202
.
.
- Maitan, Livio. (1978).
Il marxismo rivoluzionario di Antonio Gramsci.
Milano
.
- McNally, Mark. (11 August 2015).
Antonio Gramsci.
Springer
ISBN
978-1-137-33418-3
.
.
- Onnis, Omar; Mureddu, Manuelle. (2019).
Illustres. Vita, morte e miracoli di quaranta personalita sarde.
Sestu: Domus de Janas
ISBN
978-88-97084-90-7
.
OCLC
.1124656644
.
- Pastore, Gerardo. (2011).
Antonio Gramsci: Questione sociale e questione sociologica.
Gerardo Pastore
ISBN
978-88-7467-059-8
.
.
- Santucci, Antonio A.. (2010).
Antonio Gramsci.
ISBN
978-1-58367-210-5
.
.
- Thomas, Peter D.. (2009).
The Gramscian Moment: Philosophy, Hegemony and Marxism.
BRILL
ISBN
978-90-04-16771-1
.
.