La
Tetro
,
(Tetrao tetrix
a?
Lyrurus tetrix)
, estas granda birdospecio el la ordo
kokoformaj
(Galliformes)
kaj familio
fazanedoj
(Phasianidae)
. La tetro estas tre proksime rilata al la
Ka?kaza tetro
.
?i estas
palearktisa
specio de
lo?antaj birdoj
kiuj vivas en altaj montaraj regionoj de norda
E?ropo
kaj en tajga zono de
Azio
, nome areoj de
mar?oj
proksime de
arbaroj
. ?i ?atas la arbarojn kun berproduktaj arbustoj.
En
E?ropo
el
Britio
(sed ne en
Irlando
) tra
Skandinavio
kaj
Estonio
al
Rusio
; forestas el
Iberio
kaj el
Islando
. En
Orienta E?ropo
ili povas trovi?i en
Hungario
kaj pli sude al
Karpatoj
,
Latvio
,
Litovio
kaj
Pollando
. Estas populacio en
Alpoj
plii?anta pro la ?enado fare de
turismo
, kaj izolataj resta?oj en
Germanio
,
Francio
,
Belgio
kaj
Nederlando
.
[1]
Ili lo?is iam en
Danio
, sed la Dana Ornitologia Societo (DOF) konsideris ilin
formortintaj
el 2001. En Azio tra suda
Siberio
, norda
Kaza?io
,
Mongolio
kaj
?inio
al
Pacifiko
.
Amba? seksoj
La virbeston karakterizas blunigra (fakte nigra kun malhelbluaj nuancoj), la inon bruna koloro.
Tiu specio estas granda birdo kies virbestoj estas 60 cm longa kaj pezas 1000?1450 g kaj kies inoj estas 50?53 cm longaj kaj pezas 750?1110 g.
[1]
La malhelbrunnuancaj flugiloj havas la enverguron de 65?80 cm. La subaj partoj de kaj flugiloj kaj vosto estas blankaj. La kruroj estas mallongaj kaj kunplumaj; la fingroj havas skvamojn por eviti enprofundigon en ne?on. La virbirdo estas tre distinga, kun nigra
plumaro
, aparte el ru?aj karunkloj (kiuj ?velas printempe) kaj blanka flugilstrio tre evidenta dumfluge kaj alia blanka marko ?ultre ne tiom evidenta kaj vosto
liroforma
, kiu aspektas forkoforma dumfluge. La beko estas tre mallonga. Dum a?tuna plumo?an?ado li aspektas pli malhelbruneca kaj makuleca supre kun hela gor?o kaj nur iom forkoforoma vosto.
[2]
Lia kanto estas la?ta, bolanta kaj simila al tiu de
turturo
.
[1]
La ino estas grizec-bruna kun iom da nigra strieco ?efe endorse kaj havas klukan alvokon. ?i plenumas ?ian respondecon pri nesto kaj idozorgado, tipe ?e ?asbirdoj. Temas pri evidenta kazo de
seksa duformismo
. La ino distingi?as el tiu de la
Skota lagopo
?ar ?i estas iom pli granda kaj malpli ru?eca kaj el la ino de la
Urogalo
?ar ?i estas pli malgranda kaj malpli strieca; el amba? pro helaj flugilstrietoj kaj forkoforma vosto.
[2]
Ili flugas pli alte ol la Skota lagopo kaj pli ?vene. Dumfluge la longaj kolo kaj vosto distingigas ties konturon. Ili halti?as ofte surarbe.
[2]
Evidentaj diferencoj inter virbesto kaj ino.
Temas pri specio de
lo?antaj birdoj
,
poligamia
kaj gregema dum la tutan jaron,
simbolo
de la
Alpoj
en E?ropo. Ili preferas arbarbordojn kaj arbarklarejoj de
koniferoj
kaj
betuloj
, kaj inondeblajn mar?ebena?ojn kun disaj arboj.
Inter ties predantoj trovi?as:
falkoj
,
vulpoj
,
aproj
,
musteledoj
kaj
korvedoj
?e ovoj.
Ili vivas 6 al 9 jarojn.
?i man?as sukri?ajn
berojn
, aliajn arbarajn fruktojn, bur?onojn, fre?ajn foliojn, florojn kaj kelkfoje e?
insektojn
,
araneojn
kaj aliajn etajn
senvertebrulojn
.
Memmontrantaj virbestoj ceremonieen "lek" levante sian blankan subvoston kaj allogante inojn.
Lyrurus tetrix tetrix
La virbesto amindumas per danco, pozado kaj krivo?oj al inoj. Li havas tre distingan kaj bone studatan ritaron por pari?ado. Frumateni?e printempe (el marto al komenco de junio), virbestoj ari?as en tradicia senaraba areo kaj memmontras dum faras tre distingan pari?alvokon, kverelecas. Tiu proceso nomi?as ofte
lek
. En okcidenta E?ropo tiu aroj atingis pli da 40 birdoj; en
Rusio
de 150 ne estas nekomunaj kaj e? oni konstatis de 200.
[1]
La birdo konstruas la neston sur la grundo, ?e trunkosubo de la arboj. La inbirdo demetas 3-12 ovojn fine de majo a? komence de junio kaj
kovas
ilin dum 24-26 tagoj. La birdidoj kapablas flugeti jam en a?o de 10-14 tagoj.
Elnesti?o
okazas tuj, sed la idoj restas kun la patrinoj ?is a?tuno, kiam ili disi?as.
Foje aperas surprizaj hibridoj kun Urogalo, Skota lagopo kaj e?
Fazano
.
[2]
Oni konas sep al ok
subspeciojn
de
Tetrao tetrix
:
[3]
Amindumanta virbirdo
- Tetrao tetrix baikalensis
, sudorienta Siberio al norda
Mongolio
kaj nordokcidenta
Man?urio
.
- Tetrao tetrix britannicus
, norda
Anglio
,
Skotio
kaj
Hebridoj
.
- Tetrao tetrix fedjuschini
, ne agnoskita en Cornell de Clements.
- Tetrao tetrix mongolicus
, rusia Altajo al ?inia
Turkmenio
.
- Tetrao tetrix tetrix
, nomiga,
Skandinavio
al
Francio
kaj norda
Italio
; oriente al
Siberio
.
- Tetrao tetrix tschusii
, suda Siberio al nordokcidenta
Altajo
kaj montoj
Sajanoj
.
- Tetrao tetrix ussuriensis
, sudorienta Siberio (lago
Bajkalo
) al nordokcidenta
Koreio
kaj norda Mongolio.
- Tetrao tetrix viridanus
, sudorienta
Rusio
al Siberio.
Tiu specio estas malplii?anta en okcidenta
E?ropo
pro
habitatoperdo
, ?enado, predado fare de
vulpoj
,
korvoj
, ktp., kaj jam formortis malgrandaj populacioj. En Britio estas ?asebla; en Francio estas konsiderata "monta ?asbirdo" kaj eblas ?asi ilin ?i ia nombro.
La populacio e?ropa estas ?irka?kalkulata inter 325,000 kaj 740,000 paroj.
Ili malplii?is en
Britio
(?efe en
Anglio
), kaj malaperis el multaj el siaj iamaj lo?ejoj. Ili estas nune
formortintaj
el
Lancashire
,
Derbyshire
,
Exmoor
,
East Riding of Yorkshire
,
New Forest
,
Nottinghamshire
,
Worcestershire
,
Quantock Hills
,
Kornvalo
,
Dartmoor
,
Kent
,
Wiltshire
kaj
Surrey
.
Komencis programo por re-enmeti tiun specion en naturo en 2003 en la areo de la valo de supra
Derwent
de la
Distrikto Peak
en
Anglio
. Oni liberigis 30 terojn oktobre de 2003, sekve de 10 virbestoj de tetro en decembro 2004 kaj pliajn 10 virbestojn kaj 10 inojn en aprilo 2005. La programon plenumas kune la
National Trust
,
Severn Trent Water
kaj la Nacia Parko de la Distrikto Peak.
Konservadismaj grupoj kiuj klopodas helpi la rekuperadon de la Tetro estas ekzemple la
RSPB
and the
Game & Wildlife Conservation Trust
.
Male la vostoj de la tetroj estis el fino de la Viktoria epoko popularaj ornama?oj por ?apeloj kongruaj kun la
Skota vesta?aro
. Plej komune asocia kun la ?apeloj de
Glengarry
kaj
Balmoral
a?
Tam o' Shanter
, ili pluestas uzataj de la ludantoj de
sakfluto
.
La tetro bezonas vivan teritorion de almena? 3,000 hektaroj, de koniferarbaroj, klarejoj kaj mar?oj; oni trovas ilin ?is 2,300 m, super arbolimo, zono de
rododendroj
kaj
alnoj
. Ili estas asociaj al arbustoj de la familio de erikacoj (
vakcinio
,
mirtelo
,
oksikoko
,
eriko
,
kaluno
...).
Tradicie la populacioj de tetraoj suferas la ekstensivan pa?tadon kiu detruas la vegeta?aron necesan por la birdo. Nuntempe la minacoj estas plie fragmentado kaj
habitatodetruo
, troa
?asado
, sed ?efe ?enado ?ar ties vivejoj trovi?as ofte parte en la skieblaj terenoj de la skiejoj kiuj fragmentas ties habitaton. La faritaj kalkuloj montris densecon de 0,95 birdoj por 100 hektaroj, ?e skiejoj, dum ?enerale ?i estas de 3,25 en la naturaj zonoj.
La birdoj estas viktimoj de kolizioj kontra? kabloj, de skiantoj ekster skiejoj, kaj ?iu ajn ?eno vintre, kaj de promenantoj kaj liberaj
hundoj
somere.
En kelkaj regionoj de Alpoj oni decidis entrepreni politikon por protektado de la tetroj kiaj:
- protektado de naturaj zonoj for de homa agado;
- malpermeso de skiantoj ekster skiejoj;
- en kelkaj zonoj limigo de pretepasantoj kaj malpermeso de liberaj hundoj;
- en kelkaj zonoj prokrastigo de la supreniro de brutaro al pa?tado;
- instalado de avertilo ?e kabloj por averti la birdojn kaj eviti koliziojn.
Kaj
Tetrao
kaj
tetrix
devenas el vortoj de la
antikva greka
alude al sama formo de ?asbirdo.
[4]
- ↑
1,0
1,1
1,2
1,3
(1997)
The Birds of the Western Palearctic [Abridged]
. OUP.
ISBN 019854099X
.
- ↑
2,0
2,1
2,2
2,3
Roger Peterson, Guy Mountfort kaj P. A. D. Hollom,
Guia de campo de la aves de Espana y de Europa
, Omega, Barcelono, 4a eldono, 1987. p. 107
- ↑
Clements, J. F. 2007.
The Clements Checklist of Birds of the World, 6a eldono
. Cornell University Press. El?utebla el Laboratorio Cornell de Ornitologio
- ↑
Jobling, James A. (1991)
A Dictionary of Scientific Bird Names
. OUP.
ISBN 0 19 854634 3
.