?i tiu artikolo temas pri sociologia koncepto. Por informoj pri biologia koncepto, vidu la artikolon bonsociemo .

Socio
koncepto
grupo de homoj
Partoj socia grupo ? homo vd
v ? d ? r

Socio la? NPIV estas "reto de dependecoj kaj reciprokaj kondi?oj inter homoj lo?antaj sur iu teritorio kaj iliaj interrilatoj…". ?i tiu difino estas simila al tiu de Karl Marx . En malpli strikta senco la vorto estas uzata por tuto da homoj tiel kunlo?antaj. Grava karaktero de la homa socio estas ?ia organizi?o la? teritoria ( landoj , urboj ), etno-kultura ( etno , religio , lingvo , raso ) a? socio-ekonomika ( socia grupo , ekonomiko ) vidpunktoj. El tiuj faktoroj tamen nur la loka (teritoria) kunvivado kreas sociojn, ?ar nur ?i devigas homojn interrilati transe de komunaj interesoj. Do ekzemple la Interreto ja eble havas sian kulturon, sed ne difinas socion.

Homa socio estas grupo de homoj implikitaj en persista interpersona rilatado, a? granda socia grupi?o dividanta la saman geografian a? socian teritorion, tipe kondi?igitan de la sama politika a?toritato kaj dominaj kulturaj atendoj. Homaj socioj estas karakterizitaj per padronoj de rilatoj ( sociaj rilatoj ) inter individuoj kiuj dividas karakterizan kulturon kaj instituciojn ; anta?fiksita socio povas esti priskribita kiel la finsumo de tiaj rilatoj inter ties konsistigaj membroj. En la soci-sciencoj , pli granda socio ofte elmontras tavoli?on a? dominecajn padronojn en subgrupoj.

Tiom kiom ?i estas kunlabora , socio povas rajtigi siajn membrojn utili en maniero kiel ne alimaniere estus ebla sur individua bazo; kaj individuaj kaj sociaj (komunaj) avanta?oj povas tiel esti distingitaj, a? en multaj kazoj trovitaj koincidaj.

Socio anka? povas konsisti el similmensaj homoj regitaj memstare per propraj normoj kaj valoroj ene de domina, pli granda socio. Tio foje estas prisignita kiel subkulturo , esprimo uzita grandskale ene de kriminologio .

Pli lar?e, kaj precipe ene de strukturisma pensaro , socio povas esti ilustrita kiel ekonomia , socia, industria a? kultura infrastrukturo , formita de, kvankam aparta de, multfaceta kolekto de individuoj. En tiu konsidero socio povas signifi la objektivajn rilatojn kiuj homoj havas kun la materia mondo kaj kun aliaj homoj, prefere ol "aliaj homoj" preter la individuo kaj sia konata socia medio.

Membroj de socio povas esti de malsamaj etnoj . Socio povas esti partikulara etno, kiel ekzemple la saksoj ; nacio-?tato , kiel ekzemple Butano ; a? pli lar?a kultura grupo, kiel ekzemple okcidenta socio . La vorto socio anka? povas rilati al fakorganizita asocio de homoj por religiaj, bonintencaj, kulturaj, sciencaj, politikaj, patriotaj, a? aliaj celoj. "Socio" e? povas, kvankam pli per metaforo , rilati al socia organizi?o kiel ekzemple formiko-kolonio a? ?iu kooperativo, ekzemple, en kelkaj formuli?oj de artefarita intelekto .

Socio en vasta senco estas iu ajn el la historie fari?intaj formoj de la moderna agado de homoj , kunvivantaj pro komunaj interesoj kaj havantaj komunajn kutimojn kaj komunajn le?ojn. En alia, pli malvasta senco ?i estas historia konkreta tipo de socia sistemo, difinita formo de sociaj rilatoj (ekz. fe?da socio, kapitalisma socio, ktp.).

Etimologio kaj uzokutimo [ redakti | redakti fonton ]

La termino devenas de la latinaj esprimoj socius (= kunulo) kaj el tio tra societas (= bona rilato inter pluraj membroj de amikaro a? kunularo). En diversaj latinidaj lingvoj ekzistas el sama radikdeveno du vortoj a? unu vorto kun du signifoj pli malpli korespondaj al esperantaj socio kaj societo. La eta sufikso klare montras en Esperanto la diferenco inter socio (homaro) kaj societo kiel eta socio a? organiza?o .

Adam Smith skribis ke socio "povas ekzisti inter malsamaj homoj, same kiel inter malsamaj komercistoj, ?ar ili povas senti utilecon sen iu reciproka amo a? afekcio, se nur ili sindetenas de farado de vundo unu al la alian." ^[1]

Uzite en la signifo de unui?o, socio estas korpo de individuoj skizitaj per la saltegoj de funkcia interligiteco, eventuale konsistante el karakteriza?oj kiel ekzemple nacia a? kultura identeco, solidaro, lingvo, a? hierarkia strukturo.

Gravajn kontribuojn pri la temo faris ekzemple Emile Durkheim , Ferdinand Tonnies , Max Weber , Pierre Bourdieu kaj Karl Marx. Tonnies en sia verko Gemeinschaft und Gesellschaft ( germane , = kunularo kaj socio) diras, ke kunularo estas ligita per reciproka fido, emocia ligilo kaj simileco. Kontra?e la anoj de socio havas individuajn celojn kaj do estas malpli forte ligitaj al la socio.

Konceptoj [ redakti | redakti fonton ]

Socio, ?enerale, traktas la fakton ke individuo havas limigitajn rimedojn kiel sendependa unuo . La homedoj ?iam estis pli ( Eta ?impanzo , Homo , ?impanzo ) a? malpli ( Gorilo , Orangutano ) sociaj bestoj , tiel ke Robinsono Kruso -similaj situacioj estas a? fikcioj a? nekutimaj kazoj al la ?ie-eco de socia kunteksto por homoj, kio falas inter anta?sociaj kaj e?sociaj en la spektro de besta etologio .

Homaj socioj plejofte estas fakorganizitaj la? siaj primaraj vivrimedoj. Sociaj sciencistoj identigis sociojn de ?asistoj-kolektistoj , nomadajn pa?tistecajn sociojn, hortikulturistajn a? simple agrikulturajn sociojn , kaj intensajn agrikulturajn sociojn, anka? nomitajn civilizoj . Kelkaj pripensas pri industriaj kaj postindustriaj socioj kiel kvalite diferencaj de tradiciaj agrikulturaj socioj kaj anta?industria civilizo .

Hodia?, antropologoj kaj multaj sociaj sciencistoj forte kontra?batalas la nocion de kultura evoluo kaj rigidajn "stadiojn" kiel ekzemple tiuj. Fakte, multe antropologiaj datenoj indikis ke komplekseco (civilizo, lo?antarkresko kaj denseco , speciali?o , ktp.) ne ?iam prenas la formon de hierarkia socia organizi?o a? tavoli?o.

Kulturrelativismo kiel ?eneraligita aliro a? etiko havas plejparte anstata?igitajn nociojn de "primitivulo", pli bone /pli malbone, a? "progreso" rilate al kulturoj (inkluzive de ilia materiala kulturo /teknologio kaj socia organizo).

La? antropologo Maurice Godelier , unu kritika nova?o en homa socio, kontraste al la plej proksimaj biologiaj parencoj de la homaro (?impanzoj kaj etaj ?impanzoj), estas la gepatra rolo supozita fare de la maskloj , kiuj supozeble estus forestantaj en niaj plej proksimaj parencoj por kiu patreco ne estas ?enerale determinebla. ^{[2] [3]}

En politika scienco [ redakti | redakti fonton ]

Socioj anka? povas esti strukturitaj politike . En ordo de kreskanta grandeco kaj komplekseco, ekzistas grupoj, triboj , triblandoj , kaj ?tataj socioj. Tiuj strukturoj povas havi ?an?i?antajn gradojn da politikaj rajtigoj , depende de la kulturaj, geografiaj, kaj historiaj medioj kiuj pri tiuj socioj devas kontenti?i. Tiel, pli izolita socio kun la sama nivelo de teknologio kaj kulturo kiel aliaj socioj pli pluvivas supozeble ol unu en pli proksima proksimeco al aliaj kiuj povas trudi?i al siaj resursoj. Supozeble ke socio kiu estas nekapabla produkti efikan respondon al aliaj socioj kun kiuj ?i konkuras kutime estos inkludita en la kulturon de la konkuranta socio.

En sociologio [ redakti | redakti fonton ]

Sociologo Gerhard Lenski diferencigas sociojn bazitajn sur ilia nivelo de teknologio , komunikado, kaj ekonomio : (1) ?asistoj kaj kolektantoj , (2) simple agrikulturaj , (3) avancite agrikulturaj, (4) industriaj, kaj (5) specialaj (ekz.fi?kaptadaj socioj a? maraj socioj). ^[4] Tio estas simila al la sistemo pli frue evoluigita fare de antropologoj Morton H. Fried , konfliktoteoriulo , kaj Elman Service , integri?o-teoriulo, kiuj produktis sistemon de klasifiko por socioj en ?iuj homaj kulturoj bazitaj sur la evoluo de socia malegaleco kaj la rolo de la ?tato . Tiu sistemo de klasifiko enhavas kvar jenajn kategoriojn:

• Grupo de ?asistoj-kolektistoj (kategoriado de devoj kaj respondecaj kampoj).
• Tribaj socioj en kiuj ekzistas kelkaj limigitaj kazoj de socia rango kaj presti?o.
• Plurtavolaj strukturoj gviditaj fare de ?efoj.
• Civilizoj , kun kompleksaj sociaj hierarkioj kaj fakorganizitaj, instituciaj registaroj .

Aldone al tio ekzistas:

• La homaro, sur kiu ripozi?as ?iuj elementoj de socio, inkluzive de la kredoj de socio.
• Virtuala socio, socio bazita sur reta identeco, kiu evoluas en la informad-teknologia epoko.

Dum tempo, kelkaj kulturoj progresis direkte al pli kompleksaj formoj de organizado kaj kontrolado. Tiu kultura evoluo havas profundan efikon al padronoj de komunumo. ?asist-kolektistaj triboj eklo?is ?irka? la?sezonaj man?a?ejoj por i?i agraraj vila?oj . Vila?oj kreskis por i?i urboj kaj grandurboj. Grandurboj turnis sin en urbo?tatoj kaj en nacio-?tatoj . ^[5]

Lingvo kaj socio [ redakti | redakti fonton ]

Multaj socioj distribuas varojn la? peto de iu individuo a? iu pli granda grupo de homoj. Tiu speco de malavareco povas esti vidita en ?iuj konataj kulturoj; tipe, presti?o atribui?as al la malavara individuo a? grupo. Inverse, membroj de socio anka? povas eviti a? vickulpigi membrojn de la socio kiuj malobservas ?iajn normojn. Mekanismoj kiel ekzemple donaco kaj donado, ?ercaj rilatoj kaj vickulpigado , kiuj povas esti viditaj en diversaj specoj de homaj grupi?oj, tendencas esti instituciigitaj ene de socio. Socia evoluo kiel fenomeno portas kun ?i iajn elementojn kiuj povis esti dama?aj al la lo?antaro al kiu ?i servas.

Kelkaj socioj havigas statuson al individuo a? grupo de homoj kiam tiu individuo a? grupo prezentas admiritan a? deziratan agon. Tiu speco de rekono estas donita en la formo de nomo , titolo , maniero de robo, a? mona kompenso . En multaj socioj, plenkreska maskla a? ina statuso estas kondi?igita de rito a? procezo de tiu tipo. Altruisma ago je la avanta?oj de la pli granda grupo vidi?as en praktike ?iuj socioj. La fenomenoj de komunuma agado, evitado, vickulpigado, malavareco, kundividita risko, kaj kompenso estas kutimaj por multaj formoj de socio.

Jean-Jacques Rousseau cerbumas en sia Diskurso pri deveno kaj fundamentoj de malegaleco inter la homoj pri la deveno de la socio kaj tiukadre li rilatigas ?in al la uzado de la lingvo , finfine kies diverseco estus unu el la tialoj de malegaleco inter homoj. Li cerbumis jene:

?  Unua malfacila?o estas imagi kiel la lingvoj sukcesis fari?i necesaj: ?ar la homoj ?e la komenco havis neniun inter?an?on inter si, nek bezonon krei iun ajn, kaj oni ne vidas la neceson de tiu inventado, nek ties eblecon (...) En tiu ?i primitiva stato, neniu havis domon, tegmenton, propra?on, kaj ?iuj lo?is hazarde en iu ajn loko, ofte nur dum unu nokto (...) Dua malfacila?o eble estas pli forta ol la unua; ?ar se la homoj bezonis parolon por lerni kiel pensi, ili des pli bezonis scii kiel pensi por trovi la arton de la parolado (...) Timigita de la malfacila?oj kiuj multobli?as, mi prefere lasas al kiu bonvolas la taskon diskuti pri tiu malfacila problemo, t.e. scii kio estis pli necesa: ?u la socio jam funkcianta estis necesa por la fondo de la lingvoj, ?u la lingvoj jam inventitaj estis necesaj por fondi la socion. [6]   ”

Tipoj de socioj [ redakti | redakti fonton ]

La socioj estas sociaj grupoj kiuj diferenci?as la? strategioj de viveltenado , nome la formoj en kiuj la homoj uzas la teknikon por kontentigi siajn necesojn. Kvankam la homoj establis multajn tipojn de socioj la?longe de la historio, la antropologoj kutimas klasigi la diferencajn sociojn la? la grado en kiu la diversaj grupoj de socio havas neegalan aliron al avanta?oj kiel rimedoj, presti?o a? povo. Praktike ?iuj socioj estis disvolvigantaj iun gradon de malegaleco inter siaj lo?antoj tra la proceso de socia tavoligo, kaj per la divido de la membroj de socio en diferencaj niveloj kun malegalaj ri?eco, presti?o a? povo. La sociologoj klasigas la sociojn en tri grandajn kategoriojn: nome anta?industria , industria , kaj postindustria . ^[7]

Anta?industria [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Anta?industria civilizo .

En anta?industria socio, la produktado de man?a?oj , kiuj estis farita pere de la uzado de homa kaj animala laborfortoj, estas la ?efa ekonomia aktiveco. Tiuj socioj povas subdividi?i la? siaj teknikaj nivelo kaj siaj manieroj produktadi man?ajoj. Tiuj subdividoj estas ?asado kaj kolektado, pa?tado, hortikulturo, agrikulturo kaj fe?dismo . ^[8]

?as-kolekta [ redakti | redakti fonton ]

La ?efa formo de produktado de man?a?oj en tiuj socioj estas la ?iutaga kolektado de naturaj plantoj kaj la ?asado de naturaj animaloj. La ?asistoj-kolektistoj movi?as konstante ser?e de man?a?oj. ^[9] Pro tio, ili nek konstruas permanentajn domarojn nek kreas grandan variojn de artefaktoj, kaj normale ili formas nur malgrandajn grupojn kiel bandoj kaj triboj . Tamen, kelkaj socioj de ?asistoj kaj kolektistoj de zonoj kun abundaj rimedoj (kiel ?e Tlingitoj ) vivis en pli grandaj grupoj kaj formis kompleksajn sociajn strukturojn hierarkiajn, kiel povas esti la ?efeco. Anka? la neceso transloki?i limigas la grandon de tiuj socioj. ^[10] Ili kutime estas formataj de malpli ol 60 personoj kaj rare ili superas la centon da anoj. ^[11] La statusoj ene de la tribo estas relative egalaj kaj la decidoj estas farataj per ?enerala interkonsento. La ligiloj kiuj kunigas la tribanojn estas pli kompleksaj ol tiuj kiuj kunigas la bandanojn. La estreco estas persona -karisma- kaj estas uzata nur por specialaj celoj en la triba socio. Ne estas politikaj postenoj kiuj povus plenumi realan povon, kaj tribestro estas simple persono kiu povas projekcii influon, ^[12] ia speco de konsilisto kiu estas atentata kaj e? obeata de la anaro; tial, la tribaj plifirmigoj por la kolektiva agado ne devenas de veraj registoj a? registaroj. La familio estas la ?efa socia unuo, kaj la plej granda parto de iliaj membroj estas parencaj ?u pro nasko ?u pro geedzeco. ^[13] Tiu tipo de organizado postulas, ke la familio plenumu la plej grandan parton de la sociaj funkcioj, kiel produktado kaj edukado .

La antropologo Marshall Sahlins priskribis la ?asistoj-kolektistoj kiel la "origina ri?a socio" pro sia granda distrotempo: ^[14] plenkreskuloj en rikoltaj kaj hortikulturaj societoj laboras avera?e ?irka? 6.5 horojn tage, dum homoj en agrikulturaj kaj industriaj socioj eties laboras avera?e 8.8 horojn tage. ^[15]

Pa?tista [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Pa?tado .

La pa?tado estas maniero de viveltenado iom pli efika. Anstata? ser?i man?a?ojn ?iutage, la membroj de pa?tista socio dependas de la animaloj de grego aldomigita por kontentigi siajn man?onecesojn. La pa?tistoj faras nomadan vivmanieron, translokigante siajn gregojn el pa?tejo al pa?tejo . ^[16] ?ar ilia man?odisponeblo estas multe pli fidinda, la pa?tistaj socioj povas vivteni pli grandajn lo?antarojn. ?ar estas plusoj de man?a?oj, necesas malpli granda nombro de personoj por produkti ilin. Kiel rezulto, la labordivido (nome la specialigo de la individuoj a? grupoj en la realigo de specifaj ekonomiaj aktivecoj) i?as pli kompleksa. ^[17] Por ekzemplo, kelkaj personoj i?as metiistoj, kaj produktas ilojn , armilojn kaj juvelojn , inter aliaj valoraj varoj. La produktado de hava?oj favoras la starigon de komerco. Tiu komerco helpas la kreadon de malegaleco, ?ar kelkaj familioj povas akiri pli da hava?oj ol aliaj. Tiuj familioj a? individuoj povas akiri pli da povo kutime pere de sia pli granda ri?eco. La transigo de la propra?oj de unu generacio al alia helpas la centrigon de ri?eco kaj povo. La? la tempopaso aperas la heredaj kacikecoj , nome la tipa formo de registaro en la pa?tistaj socioj.

Hortikultura [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Hortikulturo .

La fruktoj kaj legomoj kultivitaj en frukto?ardenoj kiuj estis maldensigitaj disde ?angalo a? arbaro havigas la ?efan man?ofonton en hortikultura socio. Tiuj socioj havas nivelon de teknikoj kaj kompleksecon similan al tiu de la pa?tistaj socioj. Kelkaj hortikulturaj grupoj uzas la metodon de forhakado kaj bruligado por ebligi la kultivadon. ^[18] La natura vegeta?aro estas forigita kaj bruligita, kaj la rezultinta cindro estas uzita kiel sterko . ^[19] La hortikultoristoj uzas facilajn laborforton kaj laborilojn por kultivi la teron dum unu a? kelkaj sezonoj. Kiam la tero i?as malfekunda, la hortikulturistoj maldensigas novan terpecon kaj permesas, ke la jam kultivita tero ripozu kaj revenu al sia natura stato. Eble oni revenu al la origina tereno post kelkaj jaroj kaj oni startigas la saman procezon denove. Per tiu sistemo de rotacio de terpecoj, la hortikulturistoj povas resti en sama zono dum periodo de tempo relative longa, kaj e? por?iame. Tio ebligas, ke ili povas konstrui domarojn ?u duonpermanentaj ?u permanentaj. ^[20] La grando de la de domaro dependas de la kvanto de tero disponebla por la kultivado; tiukadre, la domaroj de hortikulturistoj povas havi el ?irka? 30 personoj ?is 2000.

Simile kiel ?e la pa?tistaj socioj, la pluso de man?a?oj akiritaj rezultis en labordivido pli kompleksa. La specializitaj taskoj en la hortikulturaj socioj inkludas tiujn de artmetiistoj, ?amanoj (religiaj estroj) kaj komercistoj. ^[20] Tiu specialigo de roloj ebligis la kreadon de granda vario de artefaktoj. Anka? simile kiel ?e la pa?tistaj socioj, la pluso de akiritaj man?a?oj povis rezulti en malegalecoj pri ri?o kaj povo ene de la hortikulturaj politikaj sistemoj, disvolvigitaj pro la naturo setli?inta de la hortikultura vivmaniero kiu ebligis pli facilan stokadon kaj konservadon de man?ajoj, kaj sekve anka? de aliaj varoj (grenstokejoj, bestokortoj ktp.).

Agrikultura [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Agrikultura socio .

La agrikulturaj socioj uzas la teknikajn agrikulturajn anta?enirojn por kultivi en grandaj areoj (jam ne plu nur ?e malgrandaj frukto?ardenoj). La sociologoj kaj historiistoj uzas la esprimon agrikultura revolucio por referenci al teknikaj ?an?oj kiuj okazis anta? 8 500 jaroj kaj kiuj kondukis al kultivado kaj brutobredado . La pliigo de la man?odispooneblo kondukis tiam al pli grandaj lo?antaroj ol ?e la anta?aj komunumoj kaj socioj. Tio rezultis en e? pli grandaj plusoj, kio siavice rezultis en la formado de urboj kiuj i?is centroj de komerco kaj povis elteni diversajn regantojn, edukistojn, metiistojn, komercistoj kaj religiaj estroj kiuj ne bezonis priokupigi por la havigo de man?a?oj. Tiuj elitoj profitis la ekzistadon de tiuj pli grandaj komunumoj kaj pli grandaj ekonomiaj rimedoj; alivorte estis la naski?o de la impostado .

En la agrikulturaj socioj aperis pli grandaj gradoj de socia tavoligo. Por ekzemplo, anta?e la virinoj havis socian statuson pli altan ?ar ili kunfaris la laboro pli egalece ol nun kun la viroj. En la socioj de ?asistoj kaj kolektistoj , la virinoj e? rikoltis man?a?ojn pli ol viroj. Tamen, dum la stokado de man?a?oj estis plibonigita kaj la virinoj ricevis rolon pli duarangan en la havigo de man?a?oj por la familio, ili estis pli kaj pli subigitaj al viroj. Alia nova rezulto estis la fakto, ke dum la domaroj kaj vila?oj pligrandi?is kaj la popoloj kaj sociaj grupoj etendi?is al najbaraj zonoj, estis neevitebla la apero de konfliktoj kun aliaj komunumoj, tre ofte okazigitaj pro la uzado de la tero kaj sekve pro la aliro al man?a?oj. La agrikulturistoj havigis al la militistoj man?ajojn inter?an?e kontra? protektado de invadoj, atakoj a? rabado fare de la malamikoj. Aperis anka? sistemo de regantoj kun alta socia statuso . Tiu nobelaro organizis la militistojn por pli efike protekti la socion el invadoj. Tiusisteme, la nobelaro sukcesis elhavi man?a?ojn kaj aliajn varojn el la "duarangaj" membroj de la socio.

Fe?disma [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Fe?dismo .

La fe?dismo estis formo de socio bazita sur la terposedo. Diference de la nuntempaj agrikulturistoj, la vasaloj de la fe?dalisma epoko estis devigitaj kultivi la terojn de sia senjoro . Kontra? milita protektado, la senjoroj ekspluatadis la kamparanojn por ke ili havigu man?a?ojn, kamparproduktojn, metiarta?ojn, oma?on kaj aliaj servojn al la terposedanto, por ne kalkuli pri troajn fitraktadojn. La sistemo de sociaj tavoloj de la fe?dismo estis ofte plurgeneracia; la familioj de la kamparanoj eble kultivis la terojn de la senjoro dum generacioj. Temas pri tre hierarkia socio, kiu bazi?is sur dependo de la kamparanoj al senjoro, kaj de pli malaltaj senjoroj (grafoj) al pli altaj senjoroj (dukoj), kun re?o en la pinto de la piramido. ?iuj ?tupoj estis intermezan inter aliaj (pli altaj kaj pli malaltaj), sed ?io sur bazo en la terposedo kaj oftaj konfliktoj pro malkonsentoj inter la diversaj agantoj, kun foja rezulto en internaj militoj .

Industria [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Industria socio .

Inter la 15-a kaj 16-a jarcentoj aperis nova ekonomia sistemo kiu ekanstata?is la fe?dismo, kaj ?ian bazon sur la terposedo per nova bazo sur la posedo de kapitalo . La kapitalismo karakterizi?as pro la malferma konkurenco en libera merkato , en kiu la produktadrimedoj estas de privata posedo . La ekspluatado de Ameriko fare de e?ropanoj utilis kiel sprono por la disvolvigo de la kapitalismo. La enkonduko de valoraj metaloj, luksaj teksa?oj ( silko ) kaj eksterlandaj spicoj stimulis grandan komercan aktivecon en la e?ropaj socioj.

La movo de kapitaloj, investado en diversaj projektoj kaj kongruo kun plibonigo en diversaj sektoroj, ?efe agrikulturo kaj industrio, rezultis en tute nova epoko ekde fino de la 18-a jarcento .

La industriaj socioj dependas grandskale de la ma?inoj funkciigitaj per brula?oj por la produktado de varoj . ^[21] Tio okazigis novajn spektaklajn plibonigojn de la efikeco. La pli granda efikeco de la produktiveco ene de la industria revolucio rezultis en pluso e? pli granda ol anta?e. Nun la pluso ne estis nur de agrikulturaj produktoj, sed anka? de fabrikitaj produktoj. Tiu pli granda pluso okazigis la fakton ke ?iuj ?an?oj jam okazintaj iam pro la revolucio de la aldomigo estis pli ampleksaj.

Denove la lo?antato multobli?is. ^[22] La pliigo de la produktiveco havigis pli da hava?oj je ?enerala dispono. Tamen, la malesgaleco i?is e? pli granda ol anta?e. La rompo de la fe?dismaj socioj bazitaj sur la agrikulturo (tre ofte pro la privatigo de iamaj senjoraj a? mona?ejaj teroj kaj de komunumaj posedoj, kiuj estis ekspluatitaj de la kamparanoj) kondukis multajn homojn al abandono de la kamparo por ser?adi laborpostenojn en urboj. ^[23] Tio kreis grandan pluson de laborforto kaj havigis al kapitalistoj abundon de laboristoj kiuj povis estis dungitaj kontra? salajroj tre malaltaj, kompare kun la grandaj profitoj de la posedantoj kaj ceteraj bur?uloj. Tiuj laboristoj devis elteni nehumanajn viv- kaj labor-kondi?ojn, speciale en minado kaj tekstila kaj metalurgia industrioj .

Postindustria [ redakti | redakti fonton ]

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Postindustria socio .

La postindustriaj socioj estas socioj ej kiuj hegemonias la informado , la servoj kaj la alta teknologio anstata? la produktado de varoj. ^[24] En la progesintaj industriaj socioj okazas procezo de ?an?o al plii?o de la sektoroj de servoj super la fabrikado kaj la produktado. Usono estis la unua lando kiu havis pli ol duono de la laboristaro dungita a? laboranta en la ekonomiaj sektoroj de servoj. Tiu inkludas la diversajn fakojn de la administracio, la esplorado (kiu ne produktas, sed kies rezultoj helpas la produktadon), la edukado (same), la sansistemo (necesa por la bonfarto de la laboristoj kaj de la totala populacio ?enerale), la komerco, la juro kaj la bankoj kaj aliaj financaj instancoj.

Prisociaj sciencoj [ redakti | redakti fonton ]

Pri la studo de la fenomenoj kaj le?oj de socia vivo okupi?as sociaj kaj kulturaj sciencoj ? sociologio , psikologio , soci-ekonomia geografio , antropologio , etnografio kaj multaj aliaj.

En la biologiaj sciencoj kiaj ekologio a? biogeografio , oni distingas la fitosociologion , a? sciencon pri la vegeta?aj kuna?oj, pli speciale asocioj ( PIV2 ).

Esperantujo kiel socio [ redakti | redakti fonton ]

Pluraj sciencistoj evidente konsideras, ke Esperantujo formas socion. En 1987 Humphrey Tonkin prelegis okaze de la centjari?o de Esperanto pri "La esti?o de la Esperanto-socio" ^[25] . Nikola Ra?i? skribas en " La Rondo Familia " (1994) pri "procezo de socia transformi?o el reformisma movado en alternativan kulturon , mikrosocion paralelan al la makrosocio, a? e? komplementan rilate ?in, kaj esence memsufi?an" (p. 176). Anka? Sabine Fiedler uzas la nocion de mikrosocio de la Esperanto- lingvokomunumo ("Mikrogesellschaft der Esperanto-Sprachgemeinschaft") ^[26] .

Referencoj [ redakti | redakti fonton ]

Literaturo [ redakti | redakti fonton ]

• Effland, R. 1998. The Cultural Evolution of Civilizations Mesa Community College.
• Jenkins, R. 2002. Foundations of Sociology. London: Palgrave MacMillan. ISBN 0-333-96050-5 .
• Lenski, G. 1974. Human Societies: An Introduction to Macrosociology. New York: McGraw- Hill, Inc.
• Raymond Williams, "www.flpmihai.blogspot.com", in: Williams, Key Words: A Vocabulary of Culture and Society. Fontana, 1976.
• Norbert Elias: Was ist Soziologie? Juventa, Munchen 1970.
• Johannes Heinrichs: Logik des Sozialen. Woraus Gesellschaft entsteht . Steno, Munchen 2005.
• Karl-Heinz Hillmann: Gesellschaft . En: Worterbuch der Soziologie . 4. Auflage. Kroner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-41004-4 .
• Peter Koslowski: Evolution und Gesellschaft. Eine Auseinandersetzung mit der Soziobiologie . 2. Auflage. Mohr Siebeck, Tubingen 1984.
• Jorn Lamla, Henning Laux, Hartmut Rosa, David Strecker (eld.): Handbuch der Soziologie , UVK, Konstanz 2014. ISBN 978-3-8252-8601-9 .
• Niklas Luhmann: Die Gesellschaft der Gesellschaft . 1997, ISBN 3-518-28960-8 .
• OpenStax (2021). Introduction to Sociology , 3a eldono (PDF). Rice University. p. 99. Arkivita (PDF) el la originalo la 9an de Oktobro 2022.
• Peter Ruben: Gemeinschaft und Gesellschaft ? erneut betrachtet . En Dittmar Schorkovitz (eld.): Ethnohistorische Wege und Lehrjahre eines Philosophen . Frankfurt 1995.
• Gunter Runkel: Allgemeine Soziologie. Gesellschaftstheorie, Sozialstruktur und Semantik . Oldenbourg, Munchen/Wien 2005, ISBN 3-486-57708-5 (v.a. Kap. 2: Soziologische Klassiker und ihre Theorien ).
• Elman Service: Origins of the state and civilization . 1975, ISBN 0-393-09224-0 .
• Ferdinand Tonnies: Gemeinschaft und Gesellschaft . 1887; Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2005.
• Bernard Willms: System und Subjekt oder die politische Antinomie der Gesellschaftstheorie . En: Franz Maciejewski (eld.): Theorie der Gesellschaft oder Sozialtechnologie . Suhrkamp, Frankfurt 1973, ISBN 3-518-06101-1 , S. 43?77.

Vidu anka? [ redakti | redakti fonton ]

• En tiu ?i artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Society en la angla Vikipedio.
• En tiu ?i artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Sociedad en la hispana Vikipedio.