| Sauda Arabio
|
| ????????
|
| as-Saudijah
|
|
|
|
| Detaloj
|
Detaloj
|
| Nacia himno
:
As-Salam Al Malaki
|
| Nacia devizo
:
Estas neniu dio sed Dio, kaj Mohamedo estas lia mesa?isto
|
|
suverena ?tato
re?lando
lando
 vd
|
| Bazaj informoj
|
| ?efurbo
|
Rijado
(ar-Rijad, 1.125 mil)
|
| Oficiala(j) lingvo(j)
|
araba
|
| Uzata(j) lingvo(j)
|
Najdi Arabic, Saudi Sign Language,
golfa araba lingvo
,
moderna norma araba lingvo
, he?aza araba lingvo,
araba lingvo
,
angla lingvo
,
malaja lingvo
|
| Plej ofta(j) religio(j)
|
Islamo
(
vahabitoj
)
|
| Areo
|
2.149.690 km²
|
| Lo?antaro
|
28.686.633
[1]
(
2009
)
(2018)
|
| Lo?denso
|
12 lo?./km²
|
| Lo?antoj
|
saudaraboj (83,5 %), jemenaj araboj (8,7 %)
|
| Horzono
|
+3
|
| Interreta domajno
|
sa
|
| Landokodo
|
SA
|
| Telefona kodo
|
966
|
| Plej alta punkto
|
Jabal Sawda
|
| Plej malalta punkto
|
Ru?a Maro
|
| Politiko
|
| Politika sistemo
|
Absoluta monarkio
(
Sauda dinastio
)
|
| ?tatestro
|
Salman bin Abdul-Aziz Al Saud
(re?o)
Mukrin bin Abdul-Aziz Al Saud
(
kronprinco
)
|
| ?efministro
|
Salman bin Abdul-Aziz Al Saud
|
| Ekonomio
|
| Valuto
|
sauda rialo
(SAR)
|
| MEP
|
la? 2007
|
| ? suma
|
$
446 mlrd
|
| ? pokapa
|
$ 21.200
|
|
|---|
|
|
|
Sauda Arabio
a?
Sauda Arabujo
(
arabe
????????
[
as-Sa.u:di:ja
]) estas lando en sud-okcidenta
Azio
, sur la
Araba Duoninsulo
(proksime al
Afriko
), kies plej parton okupas, ?ar la aliaj landoj nome
Kuvajto
,
Kataro
,
Unui?intaj Arabaj Emirlandoj
,
Omano
kaj
Jemeno
okupas nur la sudan kaj orientan (nekomplete) partojn de la duoninsulo; kvankam tio ne estas granda avanta?o ?ar plej parto de la teritorio de Sauda Arabio estas
dezerto
. Krom la supre menciitaj landoj, Sauda Arabio limas anka? kun
Irako
kaj
Jordanio
norde.
Temas pri unu el la plej ri?aj landoj en la mondo danke al ties produktado de
nafto
. Krome ?i estas la naski?lando de
Islamo
.
La vorto "Sauda" venas de la nomo de la
re?a familio
, kaj pro tio nur tiu ?i lando, krom
Li?ten?tejno
, en la mondo havas nomon rilate al tio.
- E-nomo:
(alternativaj nomoj) Sauda Arabio, Saud-Arabio; (oficiala plena nomo) Saudarabia Re?lando.
- Nacia nomo:
al-Mamlakat al-Arabijat as-Suudijah
,
??????? ??????? ????????
- Administra divido:
13 emirlandoj a? provincoj:
al-Bahah
;
al-Hudud a?-?amalijah
;
al-?a?f
;
al-Madinah
;
al-Kasim
;
Riado (ar-Rijad)
;
a?-?arkijah (orienta)
;
Asir
;
Hail
;
?ajzan
;
Mekao (Makkah)
;
Na?ran
;
Tabuk
.
- Urboj:
?ido
(?iddah, 1.300 mil),
Mekao
(Mekka, 550 mil),
at-Taif
(300 mil),
Medino
(Medina, 290 mil).
- MNP:
totala - 143 mlrd $; pokapa - 7.040 $.
- Eksporto:
nafto
,
greno
,
daktiloj
.
- Organizoj:
UNO
(1945),
Araba Ligo
(1945),
Golfa Koopera Konsilo
(1981).
- ?tatreligio:
sunaismo
.
- Historio:
en nunaj limoj ?i ekzistas de
1926
, kiam unui?is princlandoj situantaj en
Araba duoninsulo
-
Hi?azo
,
Na?do
kaj aliaj. Tiun batalon gajnis reganto de Na?do
Abdul-Aziz bin Saud
, kiu fari?is re?o de Sauda Arabio en
1932
.
- Hereda?o:
Riado (moderna arkitekturo,
Masmaka kastelo
,
Diraja
),
Mekko
(Mekao) kaj
Medino
(islamaj sanktejoj),
?iddah
(malnova urbo, muzeo),
Hufuf
(oazo, fortika?o
Kasr Ibrahim
).
Regionoj de Sauda Arabio
Tiu ?i lando okupas 80% de la Araba Duoninsulo. Granda parto de la landlimoj kun
Unui?intaj Arabaj Emirlandoj
,
Omano
kaj
Jemeno
ne estas bone difinitaj, kaj pro tio oni ne konas precize la areon de la lando, kvankam oni supozas, ke temas pri ?irka? 2.240.000 km².
La klimato estas seka kaj varma. La duono de la lando estas senhoma ?ar estas dezerto de ekstremaj temperaturoj kun malmultaj zonoj kie trovi?as
oazoj
. En plej parto de tiu ?i lando la vegetalaro malabundas kaj temas nur pri kelkaj kserofitaj herboj kaj arbustoj. La fa?no estas komponita el sova?aj katoj, simioj
pavianoj
, lupoj kaj
hienoj
. La marbordo ?e la
Ru?a Maro
, ?efe la koralaj rifoj, enhavas ri?an maran fa?non. La areo de la marbordo estas ?e 2.640 km.
La sudokcidenta regiono havas montojn kiuj estas ?is 3.000 m altaj kaj estas la plej verda kaj fre?a zono de la lando.
La ?efurbo, Rijado, spertas mezavera?an temperaturon de
42
°C
kaj
14
°C
en januaro. Diference Jedaho en la okcidenta marbordo spertas temperaturon de
31
°C
en julio kaj
23
°C
en januaro.
La ?efaj urboj de Sauda Arabio estas
Rijado
(la ?efurbo de la Regno),
Dammamo
,
?ido
,
Mekao
kaj
Medino
. La urboj de
Mekao
kaj
Medino
ekstaras pro ties religia signifo por islamanoj a? sekvantoj de
Islamo
. La unua lo?igas la
Kaaba
, kio la? la
Korano
trovi?as en la loko kie Abrahamo komencis ?iun unudian religion; la dua lo?igas la
moskeon
de la Profeto
Mohamedo
. La eniro kaj restado en amba? sanktaj urboj estas malpermesitaj al neislamanoj.
?ido
estas grava havenurbo ?e la
Ru?a Maro
kaj estas la enirejo por la afrikaj pilgrimantoj.
En
Dammamo
trovi?as la ?efa centro de ekspluatado de la ri?aj ku?ejoj de
nafto
de Sauda Arabio.
La tre endan?erita
Araba leopardo
.
Sauda Arabio estas hejmo de kvin surteraj ekoregionoj: nome Arabia marborda nebuldezerto, Sudorientarabia monteta
savano
,
Sudokcident-arabaj montaraj duonarbaroj
,
Araba dezerto
, kaj Ru?mara Nub-Sinaia tropika dezerto kaj duondezerto.
[2]
Inter naturaj bestoj rimarkindas la
Araba leopardo
,
[3]
[4]
lupoj
,
strihienoj
,
mungotoj
,
pavianoj
,
leporoj
,
sablokatoj
, kaj
?erbuoj
. Animaloj kiel gazeloj,
oriksoj
, leopardoj kaj
gepardoj
[5]
estis relative nombraj ?is la 19-a jarcento, kiam etenda
?asado
malpliigis tiujn animalojn preska? ?is
formorto
. La kulture grava
Azia leono
vivis en Sauda Arabio ?is la fino de la 19-a jarcento kiam ?i estis tro?asita ?is la
formorto en naturo
.
[6]
Inter birdoj menciendas
falkoj
(kiuj estas kaptitaj kaj trejnitaj por
falkado
), agloj, akcipitroj, gipoj,
pterokloj
, kaj
piknonotoj
. Estas kelkaj specioj de serpentoj, multaj el kiuj estas venenaj. Sauda Arabio estas hejmo de ri?a marbestaro. La
Ru?a Maro
aparte estas tre ri?a kaj diversa
ekosistemo
. Pli ol 1 200 specioj de
fi?oj
[7]
estis registritaj en la Ru?a Maro, kaj ?irka? 10 procento el tiuj trovi?as nur tie.
[8]
Tio inkludas anka? 42 speciojn el fi?oj de profundaj akvoj.
[7]
La
Araba ?evalo
estas indi?ena de Arabio, kaj grava elemento de tradicia araba folkloro.
Tiu ri?a diverseco rilatas grandparte al la 2 000 km de
koralrifo
etendi?ante la?longe de ties marbordo; tiuj periferiaj
rifoj
estas 5000?7000 jarojn a?aj kaj estas tre abunde formitaj de ?tonecaj akroporaj kaj poritaj koraloj. La rifoj formas platformojn kaj foje
lagunojn
la?longe de la marbordo kaj porokaze anka? aliajn trajtojn kiel cilindroj (kiel ?e la Blua Truo jam apuda la egipta urbeto
Dahab
). Tiuj marbordaj rifoj estas vizitataj de
pelagaj
specioj de ru?maraj fi?oj, inkludante kelkajn el la 44 specioj de
?arkoj
. La Ru?a Maro enhavas anka? multajn ?ebordajn rifojn inkludante kelkajn verajn
atolojn
. Multaj el nekutimaj ?ebordaj rifformacioj defias la klasikajn (i.a., Darvinajn) koralrifajn klasigskemojn, kaj estas ?enerale atribuitaj al la altaj niveloj de tektona aktiveco kiu karakterizas la areon.
Inter
aldomigitaj
animaloj estas la legenda
Araba ?evalo
, la
Araba kamelo
, ?afoj, kaproj, bovoj, azenoj, kokoj ktp. Montrante la dominantajn desertokondi?ojn de la lando, la fla?ro de Sauda Arabio ?efe konsistas el herboj, plantoj, kaj arbustoj kiuj postulas malmultan akvokvanton. La
daktilopalmo
(
Phoenix dactylifera
) estas tre disvastigita.
[9]
Antropomorfa
steleo
(4a jarmilo anta? nia erao), sablo?tono, 57x27 cm, el El-Maakir-Karjat al-Kaafa (Nacia Muzeo de Sauda Arabio,
Riado
).
Estas pruvaro ke homa setlado en la
Arabia Duoninsulo
dati?as el anta? ?irka? 125 000 jaroj.
[10]
Studo de 2011 trovis, ke la unuaj modernaj homoj kiuj etendi?is orienten tra Azio lasis
Afriko
anta? ?irka? 75 000 jaroj tra
Bab-el-Mandeb
kiu konektas la
Kornon de Afriko
kun Arabio.
[11]
La Arabia duoninsulo estas konsiderata kiel centra figuro en la kompreno de la evolucio kaj disigo de homedoj. Arabio suferis ekstreman median fluktuadon en
Kvaternaro
kio kondukis al profundaj evoluciaj kaj demografiaj ?an?oj. Arabio havas ri?an registron de
Frua Paleolitiko
, kaj la kvanto de Oldovanecaj lokoj en la regiono indikas la gravan rolon kiun Arabio ludis en la frua homkoloniigo de E?razio.
[12]
En
Neolitiko
, floris elstaraj kulturoj kiel tiu de Al-Magar, kies centro ku?is en sudokcidento de nuntempa Najd. Al-Magar povus esti konsiderata "Neolitika Revolucio" en homa sciaro kaj en manfaraj kapabloj.
[13]
Tiu kulturo estis karakterizita kiel unu el la unuaj en la mondo se temas pri disvastigo de
aldomigo
de animaloj, aparte la ?evalo, dum la Neolitika periodo.
[14]
[15]
Krom ?evaloj, anka? aliaj animaloj kiel ?afoj, kaproj, hundoj, kaj preciza tiuj de la bredoraso
Saluki
,
strutoj
,
falkoj
kaj fi?oj estis malkovritaj en la formo de ?tonstatuoj kaj rokgravura?oj. La statuoj de Al-Magar estis faritaj el loka ?tono, kaj ?ajnas, ke la statuoj estis fiksitaj en centra konstrua?o kiu eble ludis gravan rolon en la socia kaj religia vivo de la lokanoj.
[16]
En Novembro 2017, scenoj de ?asado montrantaj bildojn de plej ver?ajne aldomigitaj hundoj, similaj al la Kanaa hundo, ligitaj per katenoj estis malkovritaj en ?u?ajmis, monteta regiono de nordokcidenta Sauda Arabio. Tiuj rokgravura?oj estis datitaj el anta? pli ol 8 000 jaroj, kio faras ilin la plej antikvaj priskriboj de hundoj en la mondo.
[17]
Fine de la 4a jarmilo a.n.e., Arabio eniris en la
Bronzepoko
post la atesto de drastaj transformoj; metaloj estis amplekse uzitaj, kaj la periodo estis karakterizitaj de siaj 28 m altaj tomboj kiuj estis samtempe sekvitaj de la ekzistado de nombraj temploj, kiuj enhavis multajn liber-starajn skulpta?ojn origine pentritajn per ru?aj koloroj.
[18]
En Majo 2021, arkeologoj anoncis, ke 350 000-jara?a
A?ela loko
nomita An Nasim en la
Regiono Hail
povus esti la plej a?a homa lo?loko en nordo de la nuna Sauda Arabio. La loko estis por la unua fojo malkovrita en 2015 uzante dedistancan sensilan kaj paleohidrologian modeladon. ?i enhavas pralagajn ku?ejojn rilata kun materialoj de la Meza
Pleistoceno
. ?irka? 354 artefaktoj, manhakiloj kaj ?toniloj, flakoj malkovritaj de esploristoj havigas informaron pri la il-produktaj tradicioj de la plej fruaj lo?antoj de Sudokcidenta Azio. Krome, artefaktoj de
Paleolitiko
estas similaj al materialresta?oj malkovritaj en la
A?elaj lokoj
en la
Nefud Dezerto
.
[19]
[20]
[21]
[22]
La re?o
Salman
de Sauda Arabio
La sauda ?tato ekis en la araba duoninsulo ?irka?
1750
. Loka guberniestro,
Muhammad bin Saud
, unuigis fortojn kun islama reformisto nome
Muhamad ibn Abd al-?ahab
, kreinto de la religia sekto de
vahabismo
, por krei novan politikan enton. Dum la venontaj 150 jaroj, la fortunoj de la familio Saud supreniris kaj malsupreniris foje dum la saudaj guberniestroj luktis kontra?
Egiptio
, la
Otomana Imperio
, kaj kontra? aliaj arabaj familioj por la regado sur la duoninsulo. La moderna sauda ?tato estis fondita de la lasta re?o
Abdul-Aziz bin Saud
, internacie konata kiel "Ibn Saud".
En
1902
, Abdul-Aziz bin Saud konkeris la urbon
Riado
, la dumjarcenta ?efurbo de la
Sauda dinastio
, al la rivala familio Al-Ra?id. Poste li konkeris Al-Ahsa, Al-Qatif, la reston de
Na?do
, kaj
Hi?azon
inter
1913
kaj
1926
. La 8-an de januaro
1926
, Abdul-Aziz bin Saud i?is la re?o de Hi?azo, la 29-an de januaro
1927
la re?o de Na?do (anta?e Na?do havis nur
sultanon
). Per la traktato de ?ido, subskribita la 20-an de majo
1927
,
Britio
agnoskis la sendependon de la regno de Abdul Aziz (tiam konata nur kiel regno de Hi?azo kaj Na?do). En
1932
, tiuj regionoj estis unuigitaj kiel la Regno de Sauda Arabio.
Malka?o de
nafto
en marto de
1938
transformis ekonomie la landon, kaj e? grande legitimis la landon kiel veran ?taton.
Saud bin Abd al-Aziz bin Abd al-Rahman
(arabe: ???? ?? ??? ?????? ?? ??? ?????? ; la 12-an de januaro 1902 - la 23-an de februaro 1969) estis la dua Re?o de Saud-Arabio (1953-1964), kaj la deksepa gvidanto de la Domo de Saud.
Re?o
Fajsal
estis murdita de sia nevo la 25-an de marto
1975
, kaj lin sukcedis
?alid
. Sauda Arabio ?uas proksiman rilaton kun multaj okcidentaj landoj, malproksimaj la? kulturo, sed kiuj a?etas nafton el Sauda Arabio.
Salman bin Abdul-Aziz Al Saud
, arabe: ????? ?? ??? ?????? ?? ????? [salma:n bin abdul azi:z a:l sa.u:d], estas ekde la 23-a de januaro 2015 la re?o de Sauda Arabio.
La politika sistemo de Sauda Arabia estas
absoluta monarkio
.
[23]
. Tamen, la? la "Baza le?o de Sauda Arabio" adoptita de re?a
dekreto
en 1992, la re?o devas plenumi
?arion
(islaman le?on) kaj la
Koranon
, dume la Korano kaj la
Sunao
(la tradicioj de
Mahomedo
) estas deklaritaj kiel integra parto de la
Konstitucio
de la lando
[24]
.
En la 12-a de Marto 2022 Sauda Arabio ekzekutis en unu tago 81 personojn akuzitajn je terorismo.
[25]
A?to?oseo Dhahrano-Al Khobaro
Proporcia reprezento de eksportataj produktoj de Sauda Arabio, 2019
Sauda Arabio ?uas ekonomion bazitan sur
nafto
kaj la registaro forte kontrolas la ?efajn ekonomiajn agadojn de la lando. La naftorezervoj en la jaro
2003
atingis 260 mil milionojn da
bareloj
, tio estas 24% de la certaj rezervoj en la mondo. ?i estas la unua lando eksportantaj de nafto kaj la estra lando en la landaro de la
OPEL
. La nafta sektoro reprezentas 75% de la bu?etaj enspezoj de la lando, 40% de ?ia
MEP
kaj 90% de ?iaj enspezoj pro eksportaro. Pro naftoproduktado, granda parto de marbordo kaj de teritorio estas dan?ere poluita.
Proksimume 35% de la MEP devenas el la privata sektoro. Sauda Arabio ludis gravan rolon en la penoj de la OPEL en 1999 por plialtigi la
naftoprezojn
, malpliigante sian produktadon. ?use pro la plialtigo en naftomendo la enspezoj pro tiu koncepto ege plialti?is kaj oni supozas por 2005 bu?etan pluson de pli da 28 mil milionoj de
dolaroj
.
La
14-an de septembro
2019
la saud-araba energiministro informis ke la atakoj de
spavoj
kontra? du petrolinstala?oj
duonigis la naftoproduktadon
de la lando. La
hutioj
, batalantaj en
Jemeno
, deklaris sian respondecon pri la atako, sed la ministro neis tiun eblecon kaj akuzis kiel atakinton
Iranon
, subtenanton de la hutioj kaj kontra?ulon de Sauda Arabio en la regiono. Sekvan tagon la
usona prezidanto
Donald Trump
deklaris ke la usona militistaro
estas preta
respondi al tiuj atakoj.
Domoj en montaretoj de Dhahrano
La lo?antaro de Sauda Arabio en 2007 estas supozata ?irka? 27,6 milionoj, inkludante ?irka? 5,5 milionoj da eksterlandanoj. ?is
1970-aj jaroj
, plej parto de la lo?antaro estis nomada a? duonnomada; pro la rapida kresko kaj ekonomia kaj urba, pli da 95% de la lo?antaro estas nuntempe setligita. La avera?o de naskoj estas 29,10 naskoj por 1.000 personoj. La avera?o de morteco estas nur de 2,55 mortoj por 1.000 personoj. Kelkaj urboj kaj oazoj havas densecojn de pli da 1.000 personoj por km².
La plej parto de la saudanoj estas etne araboj. Kelkaj estas de miksita etna deveno kaj posteulas el turkoj, iranoj, indonezoj, hindoj, afrikaj kaj aliaj; la plej parto enmigris kiel pilgrimintoj kaj lo?as en la regiono de Hijazo ?e la marbordo de la Ru?a Maro. Multaj araboj de najbaraj landoj estis dungitaj en la regno. Estas signifa nombro de aziaj enmigrintoj, ?efe el
Barato
,
Pakistano
,
Banglade?o
,
Indonezio
kaj
Filipinoj
. Estas malpli da 100.000 okcidentanoj en Sauda Arabio.
La preciza religia demografio ?e Sauda Arabio estas malfacile kalkulebla, ?ar la registaro informas, ke 100% de la civitanaro estas islamano.
Moskeo al-Nabavi,
Medino
.
Sunaisma
islamo estas la oficiala religio de la regno de Sauda Arabio, la naski?loko de
Islamo
. En
Medino
,
Mohamedo
kunigis la diversajn tribojn de la
Araba Duoninsulo
. Hodia?, inter la plej oftaj tendencoj de la islamanoj estas
?ahabismo
kaj
salafismo
en Sauda Arabio.
La du lokoj plej sanktaj de Islamo trovi?as en tiu ?i lando en la urboj de
Mekao
kaj Medino. Kvinfoje ?iutage, la islamanoj de tutmonde estas alvokitaj pre?i en la direkto de Mekao. Semajnfino en Sauda Arabio estas ?a?do kaj vendredo. La islama unudia religio asertas havi la samajn radikojn kiel
Judismo
kaj
Kristanismo
. Tamen, la praktiko de kristanismo, la elstarigo de pre?ejoj kaj la teno de religia kristana materialo estas malpermesitaj. Al judoj oni malpermesas la eniron en la lando. La Korano estas la konstitucio de Sauda Arabio kaj la
?ario
(islama le?o) estas la bazo de ties le?a sistemo kaj oni ne povas praktiki alian religion en la lando. En sia religia raporto de
2017
la
Usona departemento de ?tato
inkludas Saudan Arabion en la listo de landoj de aparta zorgo pri religia libereco (
CPC, Country of Particular Concern
)
[26]
.
Islamo malpermesas konsumon de porka?oj kaj alkoholo kaj tiu le?o apliki?as akre en la tuta lando. Ekzistas institucio en la lando konata kiel "Mutava" a? religia polico konata anka? kiel Polico por Stimulado de Virto kaj Malstimulado de Malvirto. ?i disponas de 3.500 oficiroj kaj miloj da volontuloj, kies tasko estas plenumigi la islaman le?on. Ili povas aresti ?iun viron a? virinon kiuj estus kunaj publike sen esti samfamilianoj kaj povas malpermesi kaj reteni produktojn, kiel ludoj, KDoj, okcidenta muziko, filmoj kaj aliaj produktoj kiujn ili konsideras nekongruajn kun la le?oj de la ?ario.
Kiel ekzemplo, la 11an de marto de
2002
, la "Hai'ah" (a? religiaj policanoj) evitis, ke lernantinoj eskapu el incendia lernejo en Mekao ?ar ili ne surhavis la surkapajn tukojn nek la "abaja" (nigra mantelo). Mortis 15 lernantinoj kaj 50 estis vunditaj en tiu okaza?o. La kritiko kontra? tiu ago etendi?is tutmonde kaj la Mutavaanoj estis kondamnitaj de la religiaj ju?istoj pro tiu ago.
Dum fasta monato
Ramadano
kaj islamanoj kaj neislamanoj devas celebri la faston ordonitan de la religiaj le?oj de la
?ario
. Fumi, man?i a? trinki publike dum tiu monato donas karceropunon por saud-arabianoj, a? tujan forpelon el la lando por eksterlandanoj.
Kelkaj milionoj da islamanoj pilgrimas ?iujare dum la
ha?o
al
Mekao
kaj la aliajn najbarajn sanktajn lokojn de
Islamo
, kio reali?as en specifajn datoj de la islama kalendaro, a? dum la malgranda pilgrimado a?
umrah
kiu reali?as en ?iu epoko de la jaro.
La kulturo de Sauda Arabio disvolvi?as ?efe ?irka? la islama religio. Unu el la folkloraj ceremonioj plej elstaraj estas la Ardhao kio estas la tradicia danco de la lando. La glavodanco estas bazita sur beduena tradicio; la tamburoj markas la ritmon kaj poeto deklamas versojn dum viroj portantaj glavojn dancas kun ?ultro ?e?ultre. La folklora muziko nomita "Al-sihba de Hijazo" havas sian devenon en la araba Andaluzio. En Mekao, Medino kaj ?ido, la dancas enhavas muzikilon nomitan "al-mizmar", kio estas simila al okcidenta
hobojo
.
La arabaj vesta?oj estas tre simbolaj, reprezentantaj la rilaton de la homo kun la tero, la pasintecon kaj Islamon. La liberaj kaj ondecaj vesta?oj respegulas la praktikecon de la vivo en lando kie hegemonias la dezerto. Tradicie la viroj uzas elkotonan a? ellanan vesta?on kio kovras ilin ?is la
maleoloj
(konat kiel "taub") kaj la "gutra" (kvadrata elkotona tuko kiun oni survestas sur la kapo kaj restas tie danke al per kordonoj de diferencaj stiloj). Por maloftaj malvarmaj tagoj, la viroj uzas mantelon el kamela hararo nomita "bi?t". La vesta?oj de la virinoj ofte estas ornamitaj de tribaj motivoj, moneroj kaj metala fadeno. Se ili eliras el hejmo, la virinoj devas uzi longan nigran mantelon (abaja) kaj vualon (niqab). La islama le?o ne apliki?as al eksterlandanoj, sed oni rekomendas modeston kaj ta?gecon en la vesta?aro.
La araba pano sen
gisto
nomita "?obz" konsumi?as en preska? ?iu man?o. Aliaj nutra?oj estas
?afo
,
koko
, "felafel" (frititaj pastaj buloj el
kikeroj
), "?varma" (bendoj el ?afo) kaj "fuul" (pasta?o formita el
fazeoloj
,
ajlo
kaj
citrono
). La kafejoj estas multnombraj, sed lastatempe ili estas anstata?itaj de man?ejoj de rapida man?o. Anka? la araba
teo
estas grava tradicio kiun oni trinkas en formalaj a? familiaj kunvenoj. La teon oni trinkas sen lakto kaj oni aldonas herbojn de diferencaj gustoj.
Teatroj kaj kinejoj estas malpermesitaj, ?ar la tradicio de
vahabismo
konsideras tiujn instituciojn nekongruajn kun Islamo. Tamen, en kelkaj privataj lokoj eblas trovi teatrajn, lokmuzikajn ludojn kaj aliajn artajn agadojn, sed ne filmojn. ?iujare celebri?as la "Jenadrijaho" kio konsistigas folkloran festivalon.
Aktuale ne ekzistas distra turismo en Sauda Arabio. Por eniri en la landon necesas vizo kiun oni donas nur por negocoj, laboro a? familiaj vizitoj. Por atingo de vizo ?enerale necesas havi protektanton ?u partikularan ?u entreprenon, kiu sendas invitilon por peti la vizon al la ambasadejo de Sauda Arabio en sia lando. ?is 1999 la vizoj inkludis limigon de la areo vizitebla la? permeso. Nun ?io estas pli libera.
Ekde la
fervojo
de
Lawrence de Arabio
?is dezertaj pejza?oj kun rokaro a? grandaj ampleksejoj el
dunoj
, kun longaj marbordaj dezertaj etendi?oj, la lando prezentas grandan naturan ri?on.
Kiel kultura centro elstaras
Janadrijaho
proksime de la ?efurbo,
Rijado
kie ?iujare okazas la festivalo de popolaj danco kaj muziko dum kelkaj tagoj.
La eniro en la urboj
Mekao
kaj
Medino
estas akre malpermesita al neislamanoj. En la perimetro kaj enirvojoj al tiuj urboj estas polica kontrolejoj por certigi pri tiu afero.
?ido
kiel havenurbo estas konsiderata la plej
okcidenteca
areo de la lando.
La
Re?o Abdullah
de sia enoficii?o en 2005 anta?enigis reformojn, celitajn repu?i okcidentan kritikon kaj redukti dependecon de rento el petrolo. En tiu peno, li alfrontas reziston de konservativaj klerikoj kaj princoj.
Ekzemplo de tia reforma agado estas la ≪
Universitato Re?o Abdullah de Scienco kaj Teknologio
≫, malfermitaj en
oktobro de 2009
80 kilometrojn norde de
?ido
sur la marbordo de la
Ru?a Maro
. Unu el plej modernaj en la mondo, ?i havas plej rapidajn super
komputilojn
, kiuj entute kostas ?irka? 1,5 miliardo da usonaj dolaroj kaj inkluzivas instala?ojn pri tri-dimensia plastika figurado. La universitato altiris sciencistojn kaj studentojn de pli ol 60 landoj. Proksimume 15 % lernantoj estas virinoj, el kiuj ?iuj jam studis ?e universitatoj ekster la re?lando. Instruado estos en la
angla
. La konstruado de la nova scienca kaj edukada centro sur 36 km² da dezerto plene fini?os post du jaroj.
La? intenco de ?ia fondinto, nova universitato estas alvokita modernigu la konservativan socion de la lando. Ekzemple, malsimile de aliaj partoj de Sauda Arabio ?eloke ne funkcias la religia polico. Virinoj rajtas miksi?i kun viroj, stiri a?tojn en la universitatejo kaj ilin ne devigas surhavi vualojn en la geaj klasoj. ?e tio viraj studentoj da?re ne rajtas eniri porvirinajn lo?ejojn. Klerikuloj plurfoje esprimadis sian malkontenton pri similaj aferoj kaj en
junio de 2009
la religia polico subpremis alir-limigitan feriejon, proksiman al la universitato, kie virinoj estis viditaj kiam ili stiris veturilojn.
[27]
- ↑
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2019-01-06. Alirita 2009-12-16.
- ↑
(2017) “An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm”,
BioScience
67
(6),
p. 534?545
.
doi
:
10.1093/biosci/bix014
.
- ↑
(2006) “
Status of the Arabian leopard in Saudi Arabia
”,
Cat News
Special Issue 1
,
p. 11?19
.
- ↑
(2006) “
The Leopard in the Arabian Peninsula ? Distribution and Subspecies Status
”,
Cat News
(Special Issue 1),
p. 4?8
.
- ↑
(1996) “Asiatic cheetah”,
Wild Cats: Status Survey and Conservation Action Plan
. IUCN/SSC Cat Specialist Group,
p. 41?44
.
ISBN 978-2-8317-0045-8
.
- ↑
Nader, I. A.. (1989) “Rare and endangered mammals of Saudi Arabia”,
Wildlife conservation and development in Saudi Arabia
,
p. 220?228
.
- ↑
7,0
7,1
.
FishBase
(2009). Alirita 12a de Marto 2009.
- ↑
Siliotti, A.. (2002) Verona, Geodia:
Fishes of the red sea
.
ISBN 978-88-87177-42-8
.
- ↑
"
Encyclopædia Britannica
Online:
Saudi Arabia
".
Encyclopædia Britannica
.
- ↑
Callaway, Ewen (27a de Januaro 2011). “
Early human migration written in stone tools : Nature News
”,
Nature
.
doi
:
10.1038/news.2011.55
.
- ↑
(2011) “Hints Of Earlier Human Exit From Africa”,
Science
331
(6016),
p. 453?456
.
doi
:
10.1126/science.1199113
.
- ↑
Out of Africa I: The First Hominin Colonization of Eurasia
. New York: Springer. pp. 27?46. mankas ISBN.
- ↑
Al Magar ? Paleolithic & Neolithic History
. Arkivita el
la originalo
je 17a de A?gusto 2019. Alirita 19a de Novembro 2018.
Arkivigite je
2019-08-17 per la retarkivo
Wayback Machine
Arkivita kopio
. Arkivita el
la originalo
je 2019-08-17. Alirita 2023-02-17.
- ↑
Sylvia, Smith, "
Desert finds challenge horse taming ideas
",
BCC
, 26a de Februaro 2013. Kontrolita 13a de Novembro 2016.
- ↑
"
Carved in stone: were the Arabs the first to tame the horse?
",
thenational
, 11a de Marto 2013.
- ↑
Discovery points to roots of arabian breed ? Features
(en-US) (2011-08-27). Arkivita el
la originalo
je 2022-05-19. Alirita 2022-05-07.
- ↑
.
These may be the world's first images of dogsand they're wearing leashes
(16a de Novembro 2017). Alirita 18a de Junio 2018.
- ↑
??? ??????? ???????? ????? ???? ??????? ??????? ???????? pp. 156?157
- ↑
(2021-05-12) “The expansion of Acheulean hominins into the Nefud Desert of Arabia”,
Scientific Reports
(en)
11
(1),
p. 10111
.
doi
:
10.1038/s41598-021-89489-6
.
- ↑
Saudi Arabia discovers new archaeological site dating back to 350,000 years
(
angle
) (2021-05-12). Alirita 2021-05-17.
- ↑
Saudi Arabia discovers a 350,000-year-old archaeological site in Hail
(
angle
) (2021-05-13). Alirita 2021-05-17.
- ↑
Ancient site in Nefud Desert offers glimpse of early human activity in Saudi Arabia
(
angle
). Alirita 2021-05-17.
- ↑
Marshall Cavendish. (2007)
World and Its Peoples: the Arabian Peninsula
(Mondo kaj ties gentoj: la
Araba duoninsulo
)'
(
angle
),
p. 78
.
ISBN 978-0-7614-7571-2
.
- ↑
Gerhard Robbers. (2007)
Encyclopedia of world constitutions
(Enciklopedio de la mondaj konstitucioj)'
1
(
angle
),
p. 791
.
ISBN 0-8160-6078-9
.
- ↑
L’Arabie saoudite execute 81 personnes pour des crimes lies au ≪terrorisme≫ en un seul jour
Le Monde
12-a de Marto 2022; alirita la 13-an de Marto 2022.
- ↑
International Religious Freedom Report
(Internacia raporto pri religia libereco), 2017
(
angle
). U.S. Department of State. Alirita 26-a de oktobro 2017.
- ↑
Scienca centro ina?guri?as en Sauda Arabio
[
rompita ligilo
]
esperante
Ligo perdita