Origeno
(
Greke
:
?ριγ?νη? ?δαμ?ντιο?
,
latine
:
Origenes
Adamantius
,
kopte
:
???????
; naskita ?irka? 185?186 kaj mortinta 253?255) estis kristana intelektulo,
teologo
kaj instruisto de
Aleksandrio
.
Li estas konata kiel unu el la plej influaj pensintoj de frua
kristanismo
per sia fekunda a?toreco kaj verkaro de ?irka? 2 000 eseoj en multnombraj teologiaj fakoj, inkluzive de teksta kritiko, biblia komento kaj
hermene?tiko
,
predikoj
kaj spiriteco. Lia verkaro estis grave influinta al
A?gusteno
,
Ambrozio
,
Hieronimo
,
Bernardo
, inter aliaj. Lia
alegoria
interpretado de la
Biblio
profunde influis kristanismon en la latina okcidento en la jaroj 600-1200. Origeno anka? reviziis la
Septuaginton
kaj redaktis la
Heksaplan
, du grave influaj versioj de la Biblio.
Origeno.
Dum la Aleksandrio de la
3-a jarcento
produktis Origenon, la unuan ?efan kristanan intelektulon, ?i anka? produktis la finan originalan paganan pensinton,
Plotino
. Plotino fondis
novplatonismon
, la ?efa filozofia rivalo de kristanismo en la 3-a kaj
4-a jarcento
.
Kvankam Origeno estis tre fervora
kristano
(ekzemple, li sin kastris kaj estis torturita pro sia kredo), li ne estas konsiderata kiel
sanktulo
: li estis kondamnita pro herezo de la imperiestro
Justiniano
en la
6-a jarcento
, tamen kontra? la volo de la
papo
. Dum la komdamno estis politike instigita, kelkaj tezoj en lia libro
De principiis
klare estis ekster la
doktrino
de
ortodoksa kristanismo
de la 6-a
jarcento (kvankam ili eble estis senrimarkindaj en Aleksandrio en la tempo de Origeno).
Kiam Origeno havis 17 jarojn, lia patro estis
martirigita
de la imperiestro
Severus
kaj la familio perdis la bienon. Sed lia patro havis grandan bibliotekon kaj per tiu, per legado kaj vendado, Origeno povis kleri?i.
Kvankam Origeno (ankora?) ne estis pastro, li fari?is la estro de la
kate?isma
lernejo de Aleksandrio. En tio, li estis la posteulo de
Klemento de Aleksandrio
, ne nur la? posteno, sed anka? la? penso. El Klemento, Origeno lernis la alegorian metodon de interpreto de la Biblio kaj sintezon de greka kaj kristana penso.
La?
Porfirio
, Origeno vaste legis (inter aliaj) en
Platono
, Numenio,
Kronio
,
Apolofano
,
Longino
, Moderato,
Nikoma?o
,
?eremono
la stoiko kaj
Kornuto
.
"El tiuj," diris Porfirio, "li prenis la alegorian metodon de interpreto, la kutimon de la misteroj de la grekoj, kaj aplikis ?in al la judaj skriboj". Sed tio estas la vidpunkto de greka
filozofo. Origeno ?ajne lernis la alegorian metodon ne el la grekoj, sed el Klemento kaj anka? la juda filozofo
Filono de Aleksandrio
.
Origeno povis komponi grandegan kvanton da skriba?oj pro la patroneco de lia proksima amiko Ambrozio, kiu provizis lin per teamo de
komizoj
por kopii liajn verkojn, igante lin unu el la plej fekundaj verkistoj en la tuta
antikvo
.
Origeno skribis en la
greka lingvo
, sed lia verkaro plejparte nun ekzistas en latina traduko, ?ar lia influo estis pli granda en la latina okcidento, kiu ne tute komprenis la kondamnon de Justiniano. Sed e? la okcidentanoj estis dusentaj pri Origeno: dum ili admiris lian komentarion de la Biblio kaj liajn predikojn, ili estis perturbitaj de la libro
De principiis
, kiu ?ajnis tro idolkulta al ili.
Origeno verkis pli ol cent librojn. Famas tiu skribita kontra?
Celso
la
epikurano
, kiu en sia libro
La Vera Doktrino
atakis kristanismon. Rilate la oponan reziston de kristanoj anta? iuj juraj institucioj, Origeno tiel senkulpigis tiun sintenon de kristanoj:
“Se iu sin trovus ?e la popolo de Skikcio, kiu havas kontra?religiajn le?ojn, kaj estus devigata lo?i ene de ?i... tiu sendube agadus la?maniere tre racihava se, je nomo de la le?o de la vero kiu ?e la skikcia popolo estas ?uste kontra?le?o, kune kun aliaj samopiniantoj, establus asocion anka? kontra? la aktuala jura sistemo...”
(Contra Celsun GCS Orig, 428).
Originoj produktis La
Heksapla
, la unua
sinoptika
eldono de la
Hebrea Biblio
, kiu enhavis kaj la originalan hebrean tekston kaj kvin malsamajn grekajn tradukojn, ?iuj skribitaj en kolumnoj, unu apud la alia.
La? Origeno, sur la tero estas
du lumoj:
la lumo de
Jesuo Kristo
kaj la lumo de la
Eklezio
, kiu
spegulas la lumon de Kristo, kiel la luno spegulas la lumon de la
suno. Tial tiu, kiu interpretas la Biblion la? sia propra ju?o
kontra? la interpreto de la Eklezio, iras en mallumo. Origeno,
kvankam genia interpretisto de la Biblio, ne tenis sin super la
a?toritato de la Eklezio.
La Biblio, la? Origeno, ?uste interpretita, estas tute vera kaj
tute profita al nia fido. Kie la la?vorta interpreto estas
absurda, kontra?diranta a? kontra? la digno de Dio, Origeno
interpretis ?in alegorie. Li, kaj sia urbo, Aleksandrio, estis
fama por tia alegoria interpreto de la Biblio. La rivalo de
Aleksandrio en tio estis
Antio?io
, kiu favoris la?vortan
interpreton de la Biblio.
Ofte la sama vortoj de la Biblio havas intepreton kaj alegorian
kaj historian. Ekzemple, la ligno de la arkeo de Noa
historie
estas ligno de reala ?ipo, sed
alegorie
?i estas la ligno
de savo, tial la ligno de la kruco de Kristo. Origeno ne originis
tian interpreton (tiele anka?
Sankta Pa?lo
interpretis),
sed Origeno popularigis ?in kaj emfazis ke
la sama verso
povas havi multajn tavolojn de interpreto
.
Per la influo kaj ekzemplo de Origeno, la mezepoka okcidento
tiele interpretis la Biblion kaj, ne nur la Biblion, sed la tutan
universon
mem.
Notu: en la tago de Origeno, la
kanono
a? agnoskita
aro de libroj de la
Nova testamento
(la kristana parto de la
Biblio
) ankora? ne estis fiksita. La Nova testamento de Origeno
ne enhavis:
- Jakobo
- 2 Petro
- 2 Johano
- 3 Johano
dum Origeno rigardas la jenajn kiel die inspiritaj:
- Agoj de Pa?lo
- 1 Klemento
- Barnabaso
- Dida?eo
- Pa?tisto de Hermas
Li konsentis kun la Eklezio, ke la nombro de evangelioj estis
kvar:
Mateo
,
Marko
,
Luko
kaj
Johano
.
Origeno rigardis la
Apokalipson
kiel la verkon de
Sankta Johano
. La
Apokalipso
estas dubinda kiel la verko de Johano ?ar la stilo de la
greka estas pli malalta ol tiu de lia evangelio.
Tia Nova Testamento tiutempe ne estis rimarkinda en Aleksandrio. Komparu ?in al la Nova testamento de
Sankta Ireneo
de
la
3-a jarcento
.
Origeno estis alte klerigita en
greka filozofio
, sed anka?
estis fervora kaj genia kristano. Do, al la grekoj, li estis tro
kristana, dum al la kristanoj, li ?ajnis tro greka kaj
idolkulta. Kiel diris la greka filozofo
Porfirio
, Origeno
"intermiksis grekan literaturon kun fremdaj fikcioj".
E? en lia tago, la suspekto de herezo ekzistis, kaj tia suspekto
nur grandi?is en la sekvintaj jarcentoj kiam veraj herezuloj
ekspluatis la penson de Origeno por pravigi sin. En defendo de
Origeno, kristanismo de tiu tempo estis pli flua kaj nefiksita,
malpli dogmema.
La plejparto de la hereza penso de Origeno, la penso kiu estis
kondamnita de la
6-a jarcento
, estas trovita en la libro
De principiis
("Pri la komenco"). Inter aliaj,
Origeno tezis la jenajn:
- La eterneco de la kreitaro
de Dio, sen komenco, sen fino.
Dio eble kreis kaj detruis multajn mondojn, sed kiel Dio ekzistas eterne,
tiel anka? ?iam ekzistas kreitaro. Dio neniam ekzistas a? ekzistos sen
iu ajn kreitaro. La? la Eklezio, la kreitaro ne estas eterna sed havis klaran startpunkton.
- Libervolo kaj la neegaleco de intelektaj esta?oj:
Dio
kreis ?iun intelektan esta?on --
an?elo
,
stelo
,
diablo
,
homo
?egala al ?iuj aliaj. La malsameco devenas
ne de la mano de Dio, sed de la ago de
libervolo
de ?iu.
- Materio:
la? Origeno, ?iu spirita esta?o havas materian
naturon?pli densa por la malpli perfekta (ekzemple, homoj), malpli densa
por la pli perfekta (ekzemple, an?eloj).
- Universala savo
:
?ar la universo estas senlima en tempo,
?iu spirita esta?o estas reenkarnigata ?is li atingas savon kaj iras al
la ?ielo. ?iu homo kaj e? ?iu diablo. La? la Eklezio, ne
estas
reenkarni?o
.
Tiuj tezoj proksimigas lin al la
?ajnismanoj
.
La defendintoj de Origeno diris, ke
De principiis
estis frua,
juneca verko de Origeno kaj ne reprezentas lian maturan penson.
E?zebio de Cezareo
multe admiris Origenon kaj verkis libron por defendi lin.
Kiel kristanismo estis disvastigita tra la
romian imperion
, la plago de herezoj multe kreskis, herezoj kiuj ofte nomis Origenon kiel inspiron. Fine, en la 6-a jarcento, Origeno estis kondamnita de la Eklezio pro la instigo de la imperiestro Justiniano. Tio finis la influon de Origeno en la greka oriento de la imperio (la
bizanca imperio
), sed ne en la latina okcidento, kie la kondamno ne estis tute komprenita, kie libroj tiam estis tre raraj kaj la libroj de Origeno estis lumoturo al la kompreno de la Biblio kaj estis fonto de multe de bonaj predikoj. La origena interpreto de la Biblio floris en la okcidento dum la jaroj
600-1200
, kiam li estis unu el la ?efaj a?toroj de la okcidenta biblioteko. Tamen en la
13-a jarcento
, la okcidenta eklezio decidis eksigi for de prediko kaj pre?ado iun ajn verkon ne verkitan de sanktulo. Pro la kondamno de Justiniano, Origeno neniam estis deklarita sanktulo (
sanktulo
devas esti tute doktrine ortodoksa). Tial Origeno falis al ne-uzateco. Sed spite de tio, lia influo estas ankora? granda.
Origeno malfermis grandegan kampon al
mistikismo
, e? nur per sia
Komentario
pri la
Kantiko
de Kantikoj
, prenita kaj profundigita de sankta
Bernardo el Klarvalo
?e la
12-a jarcento
. Li estas la unua, kiu klare asertis la ?iaman
virgecon
de
Maria
. Fine, lia
trakta?o
pri
apologiismo
Kontra? Celso
, en kiu li donas multajn frakmentojn el la laboro de sia kontra?ulo, estas intelekta
?efverko
. Nedisputebla spirita
majstro
, neniam kondamnita dum sia vivo, li estis
Patro de la Eklezio
de grandega fruktodoneco,
[1]
la? la
kardinalo
Jean Danielou
[2]
.
- ↑
Kardinalo J. Danielou, ‘’Origene’’, Parizo, eldonejo ‘’Le Cerf’’,
2012
. (
france
)
- ↑
J. Danielou.
Theologie du Judeo-Christianisme
(Biblioteko 1-a jarcento pri teologio, ‘’Histoire des doctrines chretiennes avant Nicee’’ (Historioj de kristanaj doktrinoj anta?
Niceo
).
Tournai
, eldonejo ‘’Desclee’’,
1958
; in 8, 457 p. (
france
)