La
katedralo de Canterbury
, (
angle
The Cathedral of Christ Church
)
[1]
en
Canterbury
(
Anglujo
) estas per sia turo 75 metrojn alta majstreca konstrua?o de
gotika ar?itekturo
. La katedralo apartenas kune kun la abatejo
Sankta A?gusteno
kaj la pre?ejo Sankta Marteno ekde 1988 al la
monda hereda?o de Unesko
.
La murdo kontra? Thomas Becket
Navkruca turo de la katedralo de Canterbury
En la jaro 597 misiistoj venis el Romo al Canterbury. Benediktana mona?o
A?gusteno de Canterbury
sukcesigis la mision kaj estis poste konsekrata kiel ?efepiskopo. Li tenis ?i tiun postenon ?is sia morto en la jaro 603. Oni konstruis katedralon, kies resta?oj trovi?is dum riparlaboroj en 1993 sub la plankoplatoj malmetitaj por la muntado de subplanka hejtsistemo, inter ili resta?oj el romia epoko. Ekde ?i tiu tempo Canterbury estas sidejo de ?efepiskopo. En 950 ?efepiskopo
Odo
renovigis la konstrua?on. La pre?ejo forbrulis mallonge post la normana konkero en 1067. Post tio ekestis dum pluraj jarcentoj tio, kio nun estas videbla: tre komplika kaj vastspaca formita?o el
romanikaj
,
frugotikaj kaj malfrugotikaj
partoj. Jam rigardo sur la planon supozigas malunuecan konstruhistorion.
La konstruo komenci?is en 1067 sub
Lanfranc
, konfidulo de
Vilhelmo la Konkerinto
. Tiam la pre?ejo havis nur
unu
transversan navon
, al kiu sin alligis
?orejo
kun tri
absidoj
.
Poste, en la jaroj post 1096 sub
Anselmo de Canterbury
(1093?1109) okazis pligrandigo de la orienta konstrua?oj. La iama triabsida ?orejo estis anstata?ata per plua
la?longnava
parto kun aparta, orienta transversa navo kaj longa ?orejo kun
?irka?irejo
kaj
absidokapeloj
, kiu estis plialtigata super
kripto
(1110?1130). Aldoni?is du okcidentaj turoj kaj
navkrucoturo
. La pliampleksigon komence respondecis
prioro
Ernulfo (1096?1107). La konstruado fini?is sub prioro Konrado 1108?1126, la konsekrado okazis en 1130. De ?i tiu konstrua?o konservi?is la kompleta kripto kun siaj aloj kaj la subkonstrua?oj de la du orientaj turoj, la tereta?o de la ?irka?muroj de la iamaj ?orejaj flanknavoj, de la du aloj de la orienta transversa navo kun siaj okcidente alligitaj ?tuparturoj kaj la oblikve staraj tan?aj kapeloj de la ?irka?irejo (Hurlimann, p. 13).
En 1170 oni ?i tie murdis la
?efepiskopon de Canterbury
,
Thomas Becket
, kiu poste sankti?is. Post ?i tiu fiago Canterbury fari?is la plej fama pilgrimejo de Anglujo.
En 1174 la ?orejo el 1130 forbrulis. Per la novkonstruo komenci?is la gotika ar?itekturo en Anglujo. Oni venigis el
Normandujo
la konstrumajstron de la
katedralo de Sens
,
Vilhelmo de Sens
. La komencon de gotika konstruarto en Anglujo ?enerale oni supozas per la orienta finkonstruo de la katedralo de Canterbury en 1175, la vere angla gotiko tamen, la
angla frugotiko
, komenci?is en 1180 per la konstruo de la
katedralo de Wells
kaj en 1192 per la
katedralo de Lincoln
.
?efa navo de la katedralo
Ekde 1175 okazis la novkonstruo fare de Vilhelmo de Sens per ?tonoj el Kent (orienta fina?o), kaj per tio komenci?is la gotika ar?itekturo en Anglujo.
Dum lia unua laborjaro li malkonstruigis la malnovan ?orejon. En la dua jaro Vilhelmo malvolvis la ?ablonojn por la formado de la ?tonoj, kiuj estis transportataj el lia hejmlando trans la
Manika Markolo
, kaj li prizorgis la laborilojn (
vin?ojn
ktp.). Oni pri tio pene kaj elspeze transportis la ?tonojn el Francujo, ?ar ta?gajn ?tonminejojn en suda Anglujo oni malkovris nur pli malfrue. Fakte la konstruo komenci?is nur post la 5-a de septembro 1177. La kompleta masonado de la gotika ?oro da?ris du jarojn. Tiam en 1178 okazis grava akcidento: Vilhelmo falegis de sur skafaldo.
Lia posteulo fari?is Vilhelmo la Anglo (1179?1184). Tiu ?i ja da?rigis la planojn de Vilhelmo de Sens, akceptis je tio tamen strangajn kompromisojn, kiuj donas al la tuta orienta parto de la katedralo de Canterbury tute unikan aspekton. Ekzemple ekzistas sur la loko de la malnova ?orejfina?o malplilar?ejo, kiu e? estas iomete oblikva. La ?orkapo, la Kapelo Sankta Triunuo, ver?ajne surmontras la unuajn frugotikajn formojn en Anglujo. Ekzistas klaraj simila?oj al la
katedralo de Sens
, de kie venis Vilhelmo, ekzemple ?emelkolonoj.
En la norda alo de la orienta transversa navo oni metis anta? la romanika muro du gotikajn tegomurojn, kiuj ielete memoras pri
triforioj
. Baza ideo je ?i tiu konstrua?o estis konservi la romanikajn fenestrojn kaj enigi ilin en la novan gotikan strukturon.
En 1184 oni volbis la ?orejan krestokapelon, por povi enpreni la altvaloran keston kun la postresta?o de sanktigita
Thomas Becket
. La ?ambro nun nomi?as
Corona
a? ?krono de Becket“. Tie ?i nun adoras la sanktulojn kaj martirojn niatempajn. La relikvokesto de Sankta Tomaso estis starigata tie en 1220.
Henriko la 8-a
detruigis ?in en 1538 kaj elrabigis ties trezora?ojn. En 1642 tie okazis detruoj fare de la
Puritanoj
. El la 13-a kaj 14-a jarcentoj konservi?is kelkaj vitraloj.
Ekde 1378 ?is 1410 oni novkonstruis la malnovan romanikan la?longan navaron kune kun la okcidenta transversa navo. Oni komenci?is sub ?efepiskopo
Simon Sudbury
(1375?1381), kaj realigis ?in sub prioro Chillenden (1390?1411). La literaturo la?das la la?longan navaron kiel ?unu el la plej novaj, unuecaj, trankvilaj spacoj de la angla malfrua gotiko“ (Hurlimann, p. 14). La ri?e ornamita ?tona ?orbarilo devenas el la sama tempo. ?i imitas pli malnovan ?orbarilon el 1304 kaj do estas stile pli proksima al
ornamita gotiko
kaj ne al la
rektangula gotiko
.
Anka? samtempe oni fortikigis la navkrucoturon interne per tiel nomataj ornamripaj pontoj, fiksitaj en duona spaca alteco sur ?iuj kvar flankoj. La ventumilvolbon interne kaj la surkonstrua?on ekstere ricevis la navkrucoturo sub prioro Goldstone (1495?1503). Proksimume 1405 la rektangulgotika volbo en la ?efa navo estis finfarita. De 1396 ?is 1420 oni instalis ?e la norda flanko de la la?longa navo la klostron kun rektangula
kapitulejo
. En la unua duono de la 15-a jarcento aldoni?is la suda okcidentoturo, la norda nur en la mezo de la 19-a jarcento. La sudokcidenta anta?halo estis konstruata en 1505.
Planskizo de la katedralo de Canterbury
Detala vida?o de mezepoka vitralo de la katedralo
Navokruci?o de interne
La trinava la?longa domo la? rektangulgotika stilo estis konstruata ekde 1378 sur la fundamentoj de la malnova romanika pre?ejo. La ?efa enirejo trovi?as ?e la sudokcidenta portalo. En la turo trovi?as la
kariljono
kun 14 sonoriloj. La nordokcidenta turo enhavas sonorilegon kun pezo da 3,1 tunoj.
En la navo staras baptujo el 1639. Bela ligna?o estas la predikejo el la jaro 1898. ?e la norda vando de la navo staras la orgeno el la jaro 1980. Simbolo de la
anglikana eklezio
estas la kompasrozo en la planko de la navo, instalata en 1988.
Vidindaj en la navo estas la okcidentaj fenestroj. Tiuj ?i vitraloj devenas el la 12-a jarcento kaj montras 13 figurojn el la
genealogio
de Jesuo Kristo. Krom tio oni vidas ok re?ojn el la mezepoko kaj super tiuj la dek du apostolojn.
La
okcidenta kripto
ekestis komence de la 12-a jarcento. Tie estas videbla muro devenanta de la anta?a pre?ejo el la jaro 1077. Ekde tie oni anka? povas enpa?i en la trezorejon, kie trovi?as ar?enta?oj kaj ora?oj.
En la
orienta kripto
trovi?is post lia morto en la
relikvoj
de
Thomas Becket
. Ekde 1220 ili estis en kesto ene de la Kapelo Sankta Triunuo, ?is kiam en 1538
Henriko la 8-a
detruigis ?in. La kvinnava kripto apartenis al la konstrupartoj devenantaj ankora? de la romanika pre?ejo el la fino de la 11-a jarcento.
La
turo
de la katedralo staras sur la
navokruci?o
kaj nomi?as la? la sonorilego trovi?anta en ?i
Bell Harry
. La konstruo komenci?is en 1494 kaj da?ris ?is finfaro en 1504. La volbo bildigas blazonojn de personoj kontribuintaj por la konstruo de la turo. Estas aparte Kardinalo John Morton kaj prioro Thomas Goldstone.
Post brulego en 1174 oni novkonstruis la
?orejon
la? gotika stilo. Mona?o kaj kronikisto Gervasius raportas, ke kunvenis komitato el ekleziuloj, kunvokante diversajn ar?itektojn, kiuj tamen ne povis interkonsenti pri konstruplano. Finfine oni venigis la francan ar?itekton Vilhelmo de Sens. Tiu ?i enigis en sian verkon influojn de frua franca gotiko, interalie de la katedraloj de
Sens
kaj
Sankta Denizo
. Li tamen ne plenumis la ar?itektura?on, por kiu partoj de la malnova, brulruinigita ?orejo devis estis malkonstruataj. En 1178 li falegis de sur konstruoskafaldo kaj estis grave vundata. Kelkan tempon li direktis la konstruadon ekde la malsanula lito, ?is kiam li finfine revenis al Francujo, kie li mortis 1180. Posteulo de Vilhelmo de Sens fari?is Vilhelmo la Anglo. Li direktis la finkonstruadon de la ?orejo kaj la rondan ?orejan kapon.
La katedralo montras kiel unua la anglan aparta?on de la du transversaj navoj. La orienta transversa navo ekestis je la alikonstruo fare de Vilhelmo de Sens kaj Vilhelmo la Anglo pli hazarde, ?ar la iama ?oreja fina?o kun la tri absidoj estis plilongigata orienten, tiel ke la du flankaj absidoj nun formis plian transversan navon. La vitraloj devenas de la 12-a jarcento kaj montras scenoj el la Nova kaj Malnova Testamentoj.
Vitralo en la kapitulejo
Lige ligitaj kun la historio de urbo kaj katedralo estas precipe la okazinta?oj ?irka?
Thomas Becket
, ?efepiskopo, kiun en 1170 kvar kavaliroj de re?o
Henriko la 2-a
murdis en la katedralo. Jam mallonge post sia morto Becket estis adorata kiel
martiro
, liaj
relikvoj
fari?is kultobjektoj, kaj jam en 1173 Becket sankti?is kiel Sankta Tomaso.
- ↑
Harry Batsford, Charles Fry:
The Cathedrals of England
, p. 14
- Alain Erlande-Brandenburg
:
Gotische Kunst.
Herder, Freiburg-Bazelo-Vieno 1984.
- Nikolaus Pevsner:
Europaische Architektur von den Anfangen bis zur Gegenwart.
Munkeno 3-a eldono 1973, p. 81
- Peter Sager:
Sud-England.
Kolonjo [1977] 8-a eldono 1985.
- Werner Schafke:
Englische Kathedralen. Eine Reise zu den Hohepunkten englischer Architektur von 1066 bis heute.
Kolonjo 1983.
- John Shirley:
Canterbury Cathedral.
Londono 1972
- Wim Swaan:
Die großen Kathedralen.
Kolonjo 1969
- Harry Batsford, Charles Fry:
The Cathedrals of England
, 7-a eldono, B. T. Batsford Ltd., Londono 1948