Paul GAUGUIN
(naski?is la
7-an de junio
1848
en
Parizo
; mortis la
9-an de majo
1903
en
Franca Polinezio
), estis
franca
pentristo
post-impresionisma
. ?efa reprezentanto de la
skolo de Pont-Aven
kaj inspiranto de la
Nabisoj
, lia verko estas vaste konsiderata kiel tiu de grava franca pentristo de la
19-a jarcento
. Liaj eksperimentoj pri koloro kaj la tuto de lia verkaro ege influis la evoluon de la pentrarto, ?efe
fa?vismon
, pentrarta movado kiu disvolvi?is de
1898
al
1908
.
Li devenis de
liberala
familio, la filo de Clovis Gauguin,
?urnalisto
kontra?monarkia kaj de Aline Marie Chazal. Li estis posteulo de ri?aj terposedantoj
hispanaj
de
Sudameriko
kaj de la vicre?o de
Peruo
. La feminisma socialistino
Flora Tristan
estis avino de Paul Gauguin el patrina flanko. Kiam Paul estis nur unujara?a, la familio devis fu?i al
Ameriko
post la
pu?o
de
Napoleono la 3-a
en
1851
. Dum la veturado la patro mortis kaj la patrino devis turni sin al la gastamo de siaj parencoj en
Limo (Peruo)
. En tiu urbo la estonta pentristo vivis sian infana?on.
En
1855
ili revenis al
Francio
, al
Orleano
kaj instali?is ?e onklo de Paul, Isidore. Gauguin studis en Orleano de
1859
al
1865
. Gauguin en?ipi?is en la
komerca ?iparo
ankora? tre juna, kaj poste en la
Franca Mararmeo
, kie en?ipi?is en la korveto "Jerome Napoleon".
Post lia reveno al Francio en
1870
, li i?is
borsisto
, kaj sukcesis en siaj negocoj. Li ?uis bur?an vivon kun sia edzino, la
dana
Mette-Sophie Gad, kaj ties kvin gefiloj: Emile, Aline, Clovis, Jean-Rene kaj Paul-Rollon.
[[Dosiero:Paul Gauguin 052.jpg|eta|dekstra|
Fatata Te Miti (?emare)
1892
,
Va?ingtono
,
National Gallery of Art
[[Dosiero:Paul Gauguin 106.jpg|eta|dekstra|
Rajdantoj ?epla?e
, (
1902
)]]
Gustave Arosa, negocisto kaj artamanto, enmetis Gauguin inter la
impresionistoj
. En
1874
, li ekkonis la verkon de la pentristo
Camille Pissarro
kaj vizitis unuafoje ekspozicion de
impresionisma
pentrarto. Li nur tiam eklernis pentrarton kaj ekpentris. Li ekspoziciis siajn verkojn kun la impresionistoj en
1876
,
1880
,
1881
,
1882
kaj
1886
kaj li kolektis personan pentra?aron kun verkoj de
Manet
,
Cezanne
,
Monet
kaj la jam menciita Pissarro.
En
1882
, li forlasis sian postenon en la Borso (kiu bankrotis) por dedi?i sian vivon al sia nova pasio, la
pentrarto
. Por ser?i pli facilajn enspezojn, la tuta familio transloki?is ?e la edzina familio en
Kopenhagon
. La rilatoj kun tiu bofamilio ne bonis kaj anka? liaj negocoj ne bonis. Li decidis reveni al Parizo en
1885
por dedi?i sin ekskluzive al pentrarto, sed malkapabla sekurigi la vivtenon de sia familio, li forlasis ?in en Danio.
Gauguin transloki?is al
Rueno
, en
Normandio
, kie estis instalita
Pissarro
, sed en
1887
-
88
li veturis kun sia amiko Laval al
Panamo
kaj
Martiniko
. Tiu veturado rezultis esenca por la arta futuro de Gauguin, ?ar ?i montris al li la sensecon de koloro kaj li interesi?os pri naturo
primitiva
kapabla akcenti la homajn rilatojn. Li revenis malsana kaj lacega, kaj trovis la gastemon de
Theo van Gogh
, kiu krome ekspozicios liajn pentra?ojn en sia propra artgalerio.
De
1886
al
1891
, li lo?is ?efe en
Bretonio
, kie li i?is la kerno de grupo de eksperimentaj pentristoj konotaj la? la nomo de Skolo de
Pont-Aven
, kie li havis kiel dis?iplojn
Emile Bernard
,
Paul Serusier
,
Seguin
kaj
Chmaillard
kiuj konsistigis la nomotan
simbolismon
(Grupo de la
Nabisoj
). Lia pentrostilo ektransformi?is ekde la apuda?oj de la
impresionismo
?is stilo multe pli persona. Pro influo de unu el siaj junaj dis?iploj, Bernard, lia stilo evoluis al kio estis nomita
sintezismo
, pentrostilo pli natura kaj sinteza. Li ser?is inspiron en la indi?ena arto, en la
mezepokaj
vitra?oj kaj en la
japanaj
bildoj.
Tiujn laste menciitajn li malkovris dank'al
nederlanda
Vincent van Gogh
en
1888
dum la du monatoj kiam ili vivis kune (inter oktobro kaj decembro) en
Arles
, en la sudo de
Francio
, kie amba? dedi?is sin al pentrado. Gauguin estis koninta Vincent kaj Theo van Gogh en
Parizo
en
1886
, kaj Gauguin estis impresita de la ekspresiveco de Vincent. Ili laboris kune kaj pentris la serion pri la
Alyscamps
. Sed la kunvivado estis malfacila, amba? havis malfacilajn karakterojn, kaj Gauguin laci?is je Vincent. Van Gogh, klopodos poste sinmortigi. Ties kunvivado malboni?is kaj fini?is per la fama epizodo de la fortran?ita orelo de van Gogh (Oni scias, ke van Gogh havis psikajn problemojn kaj ke li fortran?is sian orelon; sed ne estas tiom certe, ke tio okazis kulpe de Gauguin. Tio povis esti reala?o a?
mito
).
Senmona kaj malsana, Gauguin en?ipi?is en
1891
al
Polinezio
, per la mono gajnita en ekspozicio en la Hotelo Brouot, sukceso atingita dank'al la favoraj kririkoj de
Octave Mirbeau
. Li setlis en
Tahitio
, klopodante elfu?i el
e?ropa
civilizo kaj el ?io artefarita kaj konvencia. Li ekverkis membiografian rakonton ("
Noa
"). Tamen, enokula malsano, soleco kaj monmanko devigis lin reveni al Francio kun sia kunulino el
Javo
Ana. En Francio li ricevis la neatenditan heredon de sia onklo Isidore, kaj sukcesis vendi kelkajn pentra?ojn, per kio li povis reveni definitive al
Polinezio
.
La esencaj karakteroj de lia pentrarto (kie li pluuzas grandajn surfacojn de vivaj koloroj) ne suferis grandajn ?an?ojn. Lia primitivismo iome malalti?is pro la influo de kelkaj pentristoj de la
Neoklasikismo
kiel
Ingres
a? samtempuloj, kiel
Puvis de Chavannes
. Li zorgis ?efe la ekspresivecon de la koloroj, la ser?adon de la perspektivo kaj la uzadon de plenaj kaj volumaj formoj. Influita de la tropika etoso kaj de la polinezia kulturo, anta?enigis la
abstraktan arton
: simpligis plie la kompona?ojn per emfazo sur koloro kaj sur la ideo kiun koloro povas sugesti; li faris skulpta?ojn el
ligno
kaj pentris siajn plej belajn pentra?ojn, ?efe sian plej belan verkon, kiu nuntempe trovi?as en la
Museum of Fine Arts de Boston
: "De kie oni venas? Kio oni estas? Kien oni iras?", kion li mem konsideras sian pentrartan testamenton.
En Tahitio, li konis Tehura-n, kiu i?is lia modelo. Li estis tre inspirita kaj pentris 70 pentrotola?ojn dum malmultaj monatoj. Sed post kelkaj feli?aj jaroj, kiam li publikis sian membiografion "Noa", administraj kaj personaj problemoj (lia preferata filino Aline mortis) ruinigis lin. Krome li suferis sanproblemojn: nekuracita vundo en kruro ekde
1894
, krizo de
sifiliso
… ?irka? la lastaj jaroj de sia vivo li pari?is kaj havis filon, Emile, kun Pau'ura, junulino de la
Markizinsuloj
, sed li anka? malsani?is je
lepro
. En
1897
li klopodis sinmortigi, poste praktike supervivis malri?ege per eta monsendo kiun ekde Parizo sendis al li artokomercisto.
Li decidis tiam setli?i definitive en la Markizinsuloj por retrovi la inspiron. En
1901
, li alvenis al
Atuona
(en la insulo de
Hiva-Oa
), en la
Markizinsuloj
. Li kredis esti en paradizo. Tuj li ekkonis tiun eraron kiam li ekvidis la maldeca?ojn kiujn fifaris la a?toritatoj klopodante defendi la indi?enojn. Li faris tiam "primitivajn" ellignajn skulpta?ojn. Malforta, laca pro tiom da luktado, li mortis la
9-an de majo
1903
.
- La lago en la ebena?o
, (
1873
), Fitzwilliam Museum,
Cambridge
- La Sejno ?e la ponto de Jena
, (
1875
),
Musee d'Orsay
,
Parizo
- A?tuna pejza?o
, (
1877
), Privata.
- Mette Gauguin dumkudre
, (?irka?
1878
), Kolekto Buhrle,
Zuriko
- ?ardeno subne?a
, (
1879
), Szepmuveszeti Muzeum,
Budape?to
- La frukto?ardenistoj de Vaugirard
, (
1879
), Smith College Museum of Art,
Northampton
,
Masa?useco
- Nuda?o a? Suzano dumkudre
, (
1880
), Ny Carlsberg Glypotek,
Kopenhago
- Interne ?e la artisto en Parizo, rue Carcel
, (
1881
, Nasjonalgalleriet,
Oslo
- ?ardeno en Vaugirard
, (
1881
), Ny Carlsberg Glypotek,
Kopenhago
- Ruano, bluaj tegmentoj
, (
1884
, Privata,
Winterthur
,
Svisio
- Mette Gauguin kun nokto-vesto
, (
1884
), Ny Carlsberg Glypotek,
Kopenhago
- La vida?o post la prediko
, (
1888
),
National Gallery
,
Edinburgo
- Lavistinoj de Arles
(
1888
),
Museo de Bellas Artes de Bilbao
- La flava Kristo
, 92 x 73 cm,
1889
.
Albright-Knox Museum
[1]
de
Buffalo
(Novjorko).
- La bela Angela
, 92 x 73 cm,
1889
.
Musee d'Orsay
,
Parizo
.
- Virinoj de Tahitio (En la pla?o)
, (
1891
),
Musee d'Orsay
,
Parizo
- Manao Tupapau
, (
1892
)
- Ta Matete
(1892), Musee d'Orsay, Parizo
- Mata Mua
(
1892
),
Kolekto Carmen Thyssen-Bornemisza
- Mi salutas vin, Maria
(
Ia orana Maria
), 113,7 x 87,7 cm,
1892
.
Metropolitan Museum
[2]
de
Novjorko
- Arearea
, (
1892
), Musee d'Orsay, Parizo
- Memportreto kun ?apelo
, (
1893
)
- Bretonaj kamparaninoj
, (
1894
), Musee d'Orsay, Parizo
- Vairumati
(
1897
), Musee d'Orsay, Parizo
- Never more
, 68 x 116 cm,
1897
.
Courtauld Gallery
,
Londono
.
- Junulino kun ventumilo
, 92 x 73 cm,
1902
.
Muzeo Folkwang
[3]
en
Essen
,
Germanio
.
- Barbaraj rakontoj
, (
1902
),
Muzeo Folkwang
,
Essen
- Du virinoj
a?
La flora hararo
-
La skulptisto Aube kaj lia filo
,
1882
,
Parizo
, Muzeo de
Malgranda Palaco
-
Vincent Van Gogh pentrante la sunflorojn
,
1888
,
Amsterdamo
,
Muzeo Van Gogh
-
La flava Kristo
, 1889, Buffalo,
Albright-Knox Art Gallery
-
Tri bretonaj infaninoj dancantaj
, 1888,
, Nacia Galerio de Arto
-
La bela Angela
1889
, 92 x 73 cm,
Musee d'Orsay
,
Parizo
-
La porkisto, Bretonio
,
1888
, 93 cm X 74 cm,
Los-An?eles-Kantona Muzeo de Arto
-
Portreto de Suzanne Bambridge
,
1891
,
Bruselo
, Muzeo de Moderna Arto
-
Nuda?o: Suzanne kudranta
-
Portreto de Jeanne Goupil
-
Apartamento de Gauguin, rue Carcel
1891
-
Vahine no te Tiare
, 1891
-
Area Area
, 1892
-
Manao tupapau
, 1892
-
Rajdantoj sur pla?o
,
1902
,
Essen
, Folkwang Museum
-
Rupe Rupe
,
1899
,
Moskvo
, Muzeo Pu?kin
-
Nafea Faa Ipoipo?
, 1892
-
Tahitiaj virinoj
,
1891
,
Parizo
, Musee d'Orsay
-
Vahine no te Vi
, 1892
-
De kie oni venas? Kio oni estas? Kien oni iras?
, 1897