Το λ?μμα δεν περι?χει πηγ?? ? αυτ?? που περι?χει δεν επαρκο?ν. Μπορε?τε να βοηθ?σετε προσθ?τοντα? την κατ?λληλη τεκμηρ?ωση. Υλικ? που ε?ναι ατεκμηρ?ωτο μπορε? να αμφισβητηθε? και να αφαιρεθε?. Η σ?μανση τοποθετ?θηκε στι? 30/11/2016.

Η ουδ?τερη οπτικ? γων?α αυτο? του λ?μματο? αμφισβητε?ται . Πιθαν?τατα παρουσι?ζει κ?ποια γεγον?τα ? απ?ψει? μονομερ?? ? με δυσαν?λογη ισορροπ?α σε σχ?ση με την αντ?στοιχη βαρ?τητ? του?. Παρακαλο?με δε?τε τη σχετικ? συζ?τηση στη σελ?δα συζ?τηση? του λ?μματο?.

Η ακρ?βεια του λ?μματο? αμφισβητε?ται . Λ?γο?: βλ. συζ?τηση Παρακαλο?με δε?τε και τη σχετικ? συζ?τηση στη σελ?δα συζ?τηση? του λ?μματο?. (Σ?μανση: 21/7/2019)

Ανατολικ? μ?τωπο
Β' Παγκ?σμιο? Π?λεμο?
Χρονολογ?α	22 Ιουν?ου 1941 - 9 Μα?ου 1945
Τ?πο?	Σοβιετικ? ?νωση (1941-1944), Κεντρικ? Ευρ?πη (1944-1945)
?κβαση	Ν?κη του Κ?κκινου Στρατο?
Αντιμαχ?μενοι
Σοβιετικ? ?νωση Γιουγκοσλαβ?α Τσεχοσλοβακ?α Πολων?α Γερμαν?α Ιταλ?α 0 0 0 0 (-1943) Ρουμαν?α 0 (-1944) Φινλανδ?α 0 (-1944) Ουγγαρ?α Σλοβακ?α 0 (-1944) Κροατ?α Βουλγαρ?α
Ηγετικ? πρ?σωπα
Ιωσ?φ Στ?λιν Αδ?λφο? Χ?τλερ
Δυν?μει?
μη υπολογ?σιμε? μη υπολογ?σιμε?
Απ?λειε?
Στρατι?τε?: 0 10.250.000 ?μαχοι: 0 0 0 0 15.000.000 ?νω των 5.000.000

Ω? Ανατολικ? Μ?τωπο του B? Παγκοσμ?ου Πολ?μου περιγρ?φεται το σ?νολο των πολεμικ?ν γεγον?των που ?λαβαν χ?ρα αν?μεσα στη Σοβιετικ? ?νωση και τι? ευρωπα?κ?? δυν?μει? του ?ξονα κατ? τα ?τη 1941 ?ω? 1945 , στο πλα?σιο του Β' Παγκοσμ?ου Πολ?μου . Αποτελε? το σπουδαι?τερο πολεμικ? γεγον?? τη? σοβιετικ?? ιστορ?α? και ?να απ? τα σπουδαι?τερα τη? παγκ?σμια?. Στη ρωσικ? ιστοριογραφ?α αναφ?ρεται συν?θω? ω? Μεγ?λο? Πατριωτικ?? Π?λεμο? ( ρωσικ? : Великая Отечественная война) - ο εν λ?γω ?ρο? πρωτοχρησιμοποι?θηκε απ? την εφημερ?δα Πρ?βντα την επομ?νη τη? γερμανικ?? εισβολ??, σε ?να ?ρθρο που καλο?σε του? σοβιετικο?? πολ?τε? να επαναλ?βουν το θρ?αμβο του Πατριωτικο? Πολ?μου (η ν?κη τη? Ρωσικ?? Αυτοκρατορ?α? επ? του Ναπολ?οντα ).

Θ?ατρο επιχειρ?σεων του Ανατολικο? μετ?που ?ταν κυρ?ω? τα σοβιετικ? και προ? το τ?λο? τα κεντροευρωπα?κ? εδ?φη. Το ανθρ?πινο κ?στο? του υπ?ρξε τερ?στιο, αφο? το Ανατολικ? Μ?τωπο ?ταν το κ?ριο θ?ατρο του πολ?μου συνολικ? (π?νω απ? το 70% των πολεμικ?ν εχθροπραξι?ν του Β? Π.Π.). Πολλ? εκατομμ?ρια σοβιετικο? πολ?τε? σκοτ?θηκαν ? ?μειναν σωματικ? ? ψυχικ? αν?πηροι. Σχεδ?ν ?λε? οι υποδομ?? τη? χ?ρα? στο ευρωπα?κ? τμ?μα τη? καταστρ?φηκαν.

Υπ?βαθρο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Αν και το 1939 η ΕΣΣΔ και η Γερμαν?α (Γ' Ρ?ιχ) ε?χαν συνυπογρ?ψει το Σ?μφωνο Μολ?τοβ - Ρ?μπεντροπ , με το οπο?ο δεσμε?ονταν να μην επιτεθο?ν η μ?α στην ?λλη και επιπλ?ον μοιρ?ζονταν τι? μεταξ? του? χ?ρε?, ?ταν σαφ?? ?τι μετ? την κατ?κτηση τη? Κεντρικ?? Ευρ?πη? και των Βαλκαν?ων θα ερχ?ταν η σειρ? τη? Σοβιετικ?? ?νωση?. Η κ?ρυξη του πολ?μου τη? Γερμαν?α? στη Ρωσ?α ?ταν σαφ?? ιδεολογικ? αλλ? και στρατιωτικ?? τακτικ??. Ο Στ?λιν μετακ?νησε τον Κ?κκινο στρατ? κοντ? στη μεθ?ριο τη? Ρουμαν?α? απ? ?που η Γερμαν?α ανεφοδιαζ?ταν με πετρ?λαιο. Ο Χ?τλερ φοβο?μενο? την κατ?ληψη τη? περιοχ?? των πετρελα?ων απ? τον Κ?κκινο Στρατ?, επιτ?θηκε. ^[1] ?ταν η αφορμ? για την επ?θεση τη? Γερμαν?α? στη Ρωσ?α, αν η Ρωσ?α επιτ?θονταν στα Ρουμ?νικα πετρ?λαια, ο π?λεμο? τη? Γερμαν?α? θα ε?χε τελει?σει με μ?α απλ? κ?νηση. Η αν?γκη υποταγ?? τη? ΕΣΣΔ ε?χε και ιδεολογικ? υπ?βαθρο για τον Χ?τλερ , αφο? θεωρο?σε του? Σλ?βου? ω? κατ?τερη φυλ? και μισο?σε θαν?σιμα τον κομμουνισμ? . Επιπλ?ον, θεωρο?σε ?τι ?τσι εξασφ?λιζε τον απαιτο?μενο για του? Γερμανο?? ≪ζωτικ? χ?ρο≫ ( Lebensraum ), εν? παρ?λληλα προσδοκο?σε ?τι η Βρεταν?α , ?χοντα? χ?σει το ηπειρωτικ? τη? στ?ριγμα, θα ζητο?σε συνθηκολ?γηση μετ? την κατ?ρρευση τη? ΕΣΣΔ. Η προετοιμασ?α τη? γερμανικ?? επ?θεση? ?ρχισε απ? τη Β?ρμαχτ το 1940. Ο πρ?το? επιτελ?? που αν?λαβε την εκπ?νηση σχετικ?ν σχεδ?ων ?ταν ο στρατηγ?? ?ριχ Μαρκ? , ο οπο?ο? κατ?στρωσε τη μεγαλ?τερη μ?χη αναστρεφ?μενων μετ?πων που ε?χε ποτ? σχεδιασθε?. Ο Χ?τλερ απ?ρριψε το σχ?διο (πιθαν?ν απ? προσωπικ? αντιπ?θεια προ? τον δημιουργ? του) δηλ?νοντα? ?τι πρ?πει κανε?? να ?χει υπερβολικ? περ?πλοκο εγκ?φαλο για να εκπον?σει σχ?δια ?πω? αυτ? ^[2] . Δε?τερο? αν?λαβε ο Φρ?ντριχ Π?ουλου? που εκτ?λεσε αεροπορικ? αναγν?ριση των εδαφ?ν και τρ?μαξε απ? την ευρ?τητ? του?, με αποτ?λεσμα ?να σχετικ? απλ? σχ?διο. Ο?τε αυτ? ?μω? ?τυχε τη? ?γκριση? του Φ?ρερ.

Τελικ? το οριστικ? σχ?διο εν?ργεια?, υπ? την κωδικ? ονομασ?α ≪Μπαρμπαρ?σα≫, αποτ?λεσε ?μπνευση του ?διου του Χ?τλερ. ?σο κι αν φα?νεται παρ?ξενο, λ?γω τη? τερ?στια? απ?σταση?, προ?π?θεση για την ?ναρξ? του αποτελο?σε η κατ?κτηση τη? Κρ?τη? . Οι Γερμανο? ε?χαν υπολογ?σει ?τι τα ρουμανικ? διυλιστ?ρια , απ? τα οπο?α θα προμηθε?ονταν τα κα?σιμ? του?, βρ?σκονταν εντ?? του βεληνεκο?? των συμμαχικ?ν βομβαρδιστικ?ν, ε?ν τα τελευτα?α εφορμο?σαν απ? το νησ?. Φρ?ντισαν λοιπ?ν να κατακτ?σουν την Κρ?τη ?στω και με μεγ?λε? απ?λειε? ( Μ?χη τη? Κρ?τη? ), πριν ξεκιν?σουν την εκστρατε?α στη Σοβιετικ? ?νωση.

Η προετοιμασ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μετ? την πτ?ση τη? Κρ?τη? την 1η Ιουν?ου 1941, η υλοπο?ηση του σχεδ?ου Μπαρμπαρ?σα μπ?κε στην τελικ? ευθε?α. Προβλ?πονταν δ?ο φ?σει?:

• Μ?χρι την ?ναρξη του φθινοπ?ρου ?πρεπε να ?χουν καταληφθε? με αστραπια?ο π?λεμο (Blitzkrieg) οι π?λει? Μινσκ ( Λευκορωσ?α ), Κ?εβο ( Ουκραν?α ) και Λ?νινγκραντ ( ΒΔ Ρωσ?α ). Ακολο?θω? ?λε? οι διαθ?σιμε? δυν?μει? θα συγκεντρ?νονταν μπροστ? στην πρωτε?ουσα Μ?σχα , η οπο?α ?πρεπε να π?σει πριν ξεκιν?σει ο βαρ?? ρωσικ?? χειμ?να? .
• ?χοντα? τον ?λεγχο των σημαντικ?τερων σοβιετικ?ν π?λεων, οι Γερμανο? θα συν?χιζαν το 1942 να επεκτε?νονται στι? πλο?σιε? σε πρ?τε? ?λε? περιοχ?? του Ντον , του Β?λγα και του Καυκ?σου - ιδιαιτ?ρω? του τελευτα?ου, λ?γω των πλο?σιων πετρελαιοφ?ρων κοιτασμ?των του.

Τελικ?? αντικειμενικ?? σκοπ?? ?ταν η οριστικ? δι?λυση του σοβιετικο? κρ?του?.

?ταν, επ?ση?, η πρ?τη εκστρατε?α του Β' Π.Π. που ο ρ?λο? τη? Β?ρμαχτ θα περιοριζ?ταν σε αμιγ?? στρατιωτικ?? επιχειρ?σει?. Την καταστολ? στα κατειλημμ?να εδ?φη θα αναλ?μβανε η Γκεστ?πο και παραστρατιωτικ?? ομ?δε? του Εθνικοσοσιαλιστικο? Κ?μματο? ( Ε?-Ε? , Τ?γματα Θαν?του κτλ). Τ?λο?, ειδικ? οδηγ?α του Χ?τλερ δι?ταζε την επ? τ?που εκτ?λεση ?σων πολιτικ?ν κομισ?ριων του Κ?κκινου Στρατο? συλλαμβ?νονταν ( Komissarbefehl ).

Το Σχ?διο Μπαρμπαρ?σα τρ?μαζε τα στελ?χη τη? Β?ρμαχτ. ?βλεπαν ξαν? τον εφι?λτη των δ?ο μετ?πων να ανο?γεται μπροστ? του? (?πω? στον Α? Παγκ?σμιο Π?λεμο ) και ?κριναν ?τι οι δυν?μει? του? ?ταν ανεπαρκε?? για τ?σο μεγ?λη επιχε?ρηση. Ο ?διο? ο Γκ?ρινγκ προσπ?θησε να αποτρ?ψει την ?ναρξη του σχεδ?ου, εν? ο επιτελ?ρχη? Β?λτερ φον Μπρ?ουχιτ? ?λεγε στο συν?δελφ? του Φραντ? Χ?λντερ , μερικ?? ημ?ρε? πριν απ? την ?ναρξη τη? επ?θεση?, ?τι πρ?πει να διατηρ?σουμε τη φιλ?α μα? με τη Ρωσ?α . ^[3] Τελικ? ?μω? και οι δυο χ?ρε? ετοιμ?ζονταν για μι? ?νοπλη αντιπαρ?θεση. Αυτ? αποδεικν?εται συνεπ?? απ? την α?ξηση του πολεμικο? εξοπλισμο? τη? Γερμαν?α? και τη? Ρωσ?α? αντ?στοιχα.

Πολεμικ?? εξοπλισμ?? Γερμαν?α? - ΕΣΣΔ [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?ρματα μ?χη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το 1933 ?ταν ο Χ?τλερ αν?βηκε στην εξουσ?α τη? Γερμαν?α?, οι Γερμανικ?? ?νοπλε? δυν?μει? δεν ε?χαν καθ?λου ?ρματα μ?χη? λ?γω τη? συνθ?κη? των Βερσαλλι?ν, εν? ο Κ?κκινο? στρατ?? ε?χε ?δη 4000 ?ρματα. Την 1η Ιανουαρ?ου 1939 ο Κ?κκινο? στρατ?? ?ταν εξοπλισμ?νο? με 21000 ?ρματα μ?χη? και μεταφορ?? προσωπικο?. Ο Χ?τλερ κατ? την ?ναρξη του ΒΠΠ ε?χε 3195 ?ρματα μ?χη?. ^[4] Σ?μφωνα με του? Γερμανο?? στρατηγο??, το T-34 ?ταν αν?τερο απ? τα Γερμανικ? ?ρματα. ^[5]

Αεροπλ?να [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Γερμαν?α τον Ιο?λιο 1941 ε?χε διαθ?σιμα 3520 αεροπλ?να πολλ?ν διαφορετικ?ν τ?πων (βομβαρδιστικ?,καταδιωκτικ?, κλπ), συν 307 Φινλανδικ?, 393 Ρουμανικ? και 48 Ουγγρικ? αεροπλ?να. Μπορο?σε ?μω? να χρησιμοποι?σει στη Ρωσ?α μ?νο 2510 αεροπλ?να δι?τι πολεμο?σε ταυτ?χρονα και σε ?λλα μ?τωπα. Η Ρωσ?α ε?χε διαθ?σιμα βομβαρδιστικ? 1100 SU- 2 (Σουχ?ι),1846 DB-F, 819 TB-3, 6566 SB. Διαθ?σιμα καταδιωκτικ? 1309 MIG, 399 YAK, 322 LaGG-3, 2000 Ι-16, 3437 Ι-153. Πολλ? απ? τα οπο?α ?ταν απαρχαιωμ?να και κατ?τερα απ? τα Γερμανικ?. ^[6]

Υποβρ?χια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το 1939 η Γερμαν?α κατε?χε 57 υποβρ?χια, εν? τον Σεπτ?μβριο του 1939 η Ρωσ?α κατε?χε 165. Στι? 22 Ιουν?ου 1941 ?που η εισβολ? στη Ρωσ?α ξεκ?νησε, το πολεμικ? ναυτικ? τη? Ρωσ?α? δι?θετε 218 υποβρ?χια και 91 βρισκ?ταν σε εξοπλιστικ? προγρ?μματα αν?πτυξη? απ? στρατιωτικ? εργοστ?σια. ^[7]

Επ?θεση και ?νετη προ?λαση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα χαρ?ματα τη? 22α? Ιουν?ου 1941, παραβι?ζοντα? το Σ?μφωνο Μη Επ?θεση? , ο Χ?τλερ εκκιν?ντα? τη Επιχε?ρηση Μπαραμπαρ?σα δι?ταξε τι? δυν?μει? του να εφορμ?σουν αστραπια?α εναντ?ον τη? ΕΣΣΔ κινητοποι?ντα? τη μεγαλ?τερη στρατιωτικ? δ?ναμη που ε?χε ω? τ?τε γνωρ?σει η ανθρωπ?τητα σε μ?α μ?νη επιθετικ? επιχε?ρηση: 3.000.000 ?νδρε? (μεταξ? των οπο?ων, εκτ?? γερμαν?ν περιλαμβ?νονταν επ?ση? ρουμ?νοι, φινλανδο?, ιταλο?, ο?γγροι και σλοβ?κοι ^[8] ), 3.580 ?ρματα μ?χη? , 7.184 πυροβ?λα, 2.830 αεροπλ?να και 750.000 ?λογα , κατανεμημ?νε? σε τρει? ομ?δε?: Ομ?δα Στρατι?ν Βορρ? (Nord, επικεφαλ?? Β?λχελμ φον Λ?εμπ ), Ομ?δα Στρατι?ν Κ?ντρου (Μitte, επικεφαλ?? Φ?ντορ φον Μποκ ) και Ομ?δα Στρατι?ν Ν?του (Sud, επικεφαλ?? Γκερντ φον Ρο?ντστεντ ). Το σχ?διο του Γερμανικο? επιτελε?ου ?ταν να παγιδευτε? ο κ?ριο? ?γκο? των Ρωσικ?ν δυν?μεων με ?ναν ευρ? κυκλωτικ? ελιγμ? στον οπο?ο το πεζικ? θα σχημ?τιζε ?να εσωτερικ? κ?κλο και τα τεθωρακισμ?να ?ναν εξωτερικ?. Οι Γερμανικ?? δυν?μει? προ?λασαν σε β?θο? ?νω των 600 χιλιομ?τρων μ?σα σε 14 μ?ρε? και ?φθασαν να απ?χουν απ? τη Μ?σχα 300 χιλι?μετρα. Παρ?λο που το σχ?διο δεν π?τυχε επακριβ?? οι Γερμανικ?? δυν?μει? κατ?φεραν να αιχμαλωτ?σουν 480.000 Ρ?σου?. Επ?ση? λ?γο αργ?τερα, στη μ?χη για το Κ?εβο , αιχμαλωτ?στηκαν ακ?μη 600.000 Ρ?σοι. Το μ?γεθο? τη? λε?α? προκ?λεσε ?να κ?μα αισιοδοξ?α? στο Γερμανικ? επιτελε?ο. ^[9]

Ο Κ?κκινο? Στρατ?? ?δειξε απ?λυτη αδυναμ?α να απωθ?σει τον εισβολ?α και η ?μυν? του κατ?ρρευσε εξ?σου αστραπια?α σαν π?ργο? απ? τραπουλ?χαρτα. Οι λ?γοι ?ταν πολλο? και αλληλοσυμπληρο?μενοι:

• Οι σταλινικ?? εκκαθαρ?σει? τη? δεκαετ?α? του 1930, αλλ? και η φυσικ? γ?ρανση των εμπειροπ?λεμων στρατηγ?ν, ε?χαν στερ?σει τον Κ?κκινο Στρατ? απ? την κατ?λληλη ηγεσ?α. Ο συνολικ?? αριθμ?? των αξιωματικ?ν που εκκαθαρ?σθηκαν ?ταν 36.471 του στρατο? ξηρ?? και 3.000 αξιωματικο? του πολεμικο? ναυτικο?. Η πλειοψηφ?α των ηγητ?ρων του ?ταν ν?οι αξιωματικο?, προσκε?μενοι στο Κομμουνιστικ? Κ?μμα , που δεν ε?χαν βρεθε? ποτ? σε πολεμικ? πεδ?ο. ^[10]

• Οι Σοβιετικο? δεν ε?χαν σωστ? α?σθηση του χρ?νου εκδ?λωση? τη? επ?θεση?. Εν? απ? τι? αρχ?? του 1941 η σοβιετικ? κατασκοπε?α ενημ?ρωνε συνεχ?? την πολιτικ? ηγεσ?α για επερχ?μενη επ?θεση, εν το?τοι? οι εκτιμ?σει? του Κ?μματο? και του Στ?λιν προ?βλεπαν αυτ? το ενδεχ?μενο για αργ?τερα.

• Η επιθετικ? δι?ταξη των δυν?μεων του Κ?κκινου Στρατο? στη μεθ?ριο τη? Πολων?α?. Η πολεμικ? δι?ταξη των δυν?μεων του Κ?κκινου στρατο? αποδεικν?ει ?τι και ο Στ?λιν θα επιτ?θονταν σε μικρ? χρονικ? δι?στημα στη Γερμαν?α. Αν ο Κ?κκινο? στρατ?? προετοιμαζ?νταν για ?μυνα οι δυν?μει? του δεν θα ε?χαν αυτ?ν τη δι?ταξη αλλ? μια αμυντικο? τ?που. ^[11]

• Η Ρωσ?α ε?χε καταστρ?ψει το φρ?γμα ασφαλε?α? αν?μεσα στη Γερμανοσοβιετικ? μεθ?ριο και την κ?ρια αμυντικ? γραμμ?. ^{[12] [13]}

Σ?ντομα το Κ?εβο, το Μινσκ και οι Βαλτικ?? Δημοκρατ?ε? βρ?σκονταν υπ? γερμανικ? κατοχ?. Η κατ?ληψη τη? Ουκραν?α? με του? σιτοβολ?νε? και τι? πρ?τε? ?λε? τη?, ?δωσε ?να ακ?μη πλεον?κτημα στον Χ?τλερ, τ?σο σημαντικ?, που απ?τρεπε τον στρατ? του να καταλ?βει τη Μ?σχα πριν ολοκληρωθε? η κατ?ληψ? τη? Ουκραν?α?. Επιπλ?ον, στην Ουκραν?α οι γερμανικ?? δυν?μει? κατ?στρεψαν μεγ?λο τμ?μα του σοβιετικο? στρατο?, αλλ? τελικ? αυτ? η αργοπορ?α τι? ?φερε αντιμ?τωπε? με το ρωσικ? χειμ?να. ?ταν πλ?ον τ?λη φθινοπ?ρου, ?ταν οι γερμανικ?? στρατι?? ?φθαναν ?ξω απ? την πρωτε?ουσα και οι σοβιετικο? ?ρχιζαν τη μεγ?λη εκκ?νωση τη?. Πρ?τη εγκατ?λειψε τη Μ?σχα η σορ?? του Λ?νιν, με προορισμ? το Τσελι?μπινσκ . Το Συμβο?λιο ?πατη? Ηγεσ?α? παρ?μεινε στην π?λη.

Κατ? την προ?λαση του Γερμανικο? στρατο? απ? τον Α?γουστο ε?? τον Νο?μβριο του 1941 καταλ?φθηκαν 3.030 στρατιωτικ? εργοστ?σια, τα οπο?α χρησιμοποι?θηκαν αργ?τερα κατ? του Κ?κκινου Στρατο?. Το 85% τη? συνολικ?? παραγωγ?? των στρατιωτικ?ν εργοστασ?ων τη? Ρωσ?α? καταλ?φθηκαν. ^[14]

Η σοβιετικ? αντ?σταση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σε λιγ?τερο απ? τ?σσερι? μ?νε?, ?λα τα σοβιετικ? εδ?φη δυτικ? τη? γραμμ?? Αζ?φ - Λ?ντογκα ?ταν κατεχ?μενα. Ελε?θερε? ?μεναν οι δ?ο μεγαλ?τερε? π?λει? τη? ΕΣΣΔ, η Μ?σχα και το Λ?νινγκραντ, που τελικ? κρατ?θηκαν με λυσσαλ?α αντ?σταση. Η αντ?σταση των δ?ο π?λεων - συμβ?λων αναπτ?ρωσε το ηθικ? στι? κατακτημ?νε? περιοχ?? και σ?ντομα συγκροτ?θηκαν αντ?ρτικε? ομ?δε? που ?δωσαν τρομερ? χτυπ?ματα στη ναζιστικ? μηχαν?. Υπ?ρξαν ?μω? και δωσιλογικ? σ?ματα προ? υποστ?ριξη των δυν?μεων κατοχ??, αποτελο?μενα κυρ?ω? απ? αντικομμουνιστ?? ? απ? μ?λη τουρανικ?ν μειονοτ?των του Καυκ?σου , που ?λπιζαν ?τι ο Χ?τλερ θα του? αντ?μοιβε με ανεξαρτησ?α απ? τη Σοβιετικ? ?νωση μετ? τη λ?ξη του πολ?μου.

Οι Γερμανο? στρατηγο? μετ? το τ?λο? του πολ?μου αν?φεραν ?τι οι κ?ριε? αιτ?ε? για την αποτυχ?α τη? εισβολ?? ?ταν: ^[15]

• Ο πρ?ωρο? ερχομ?? του Χειμ?να
• Η συνεχ?μενη οπισθοχ?ρηση των Ρ?σων αντ? να δ?σουν την αποφασιστικ? μ?χη, εξελ?σοντα? την εισβολ? απ? ?ναν κεραυνοβ?λο π?λεμο που χρειαζ?ταν ο Χ?τλερ σε ?να π?λεμο φθορ??.
• Η κακ? κατ?σταση των δρ?μων και η λ?σπη (σε σχ?ση με την υπ?λοιπη Ευρ?πη) στην οπο?α κολλο?σαν τα οχ?ματα και ?ρματα του Γερμανικο? στρατο?.
• Οι συνεχ?μενε? αφ?ξει? ν?ων Ρωσικ?ν δυν?μεων απ? το εσωτερικ? τη? Ρωσ?α?.
• Η προ?λαση των χερσα?ων δυν?μεων σε μεγ?λο β?θο? του Ρωσικο? εδ?φου? με αποτ?λεσμα οι Γερμανικ?? αεροπορικ?? δυν?μει? να μην μπορο?ν να προσφ?ρουν την υποστ?ριξη απ? α?ρο?.

Επ?ση? στι? αιτ?ε? πρ?πει να προστεθε? και η μεγ?λη βο?θεια που δ?χτηκε η Ρωσ?α απ? την Αμερικ? λ?γο αργ?τερα. Ο Πρ?εδρο? Ρο?σβελτ δημιο?ργησε το πρ?γραμμα Δανεισμο? και Εκμισθ?σεων στ?λνοντα? στη Σταλινικ? Ρωσ?α χρ?ματα και στρατιωτικ? υλικ? για την αναχα?τηση τη? Β?ρμαχτ. Συγκεκριμ?να ε?χε με τον Στ?λιν κρυφ? και συνεχ?μενη αλληλογραφ?α για τι? διαδικασ?ε? και τα σχ?δια που δημιουργο?νταν ?στε η οικονομικ? και στρατιωτικ? βο?θεια να φτ?σει στη Ρωσ?α. Αρχικ? την 1η Οκτωβρ?ου 1941 υπογρ?φτηκαν απ? την Αμερικ?, Αγγλ?α και Ρωσ?α, το πρωτ?κολλο τη? Μ?σχα? στο οπο?ο καθορ?ζονταν η βο?θεια που θα αποστ?λονταν στη Ρωσ?α. ^[16] Λ?γο αργ?τερα, στι? 4 Νοεμβρ?ου 1941, ο Στ?λιν συμφ?νησε μ?σω επιστολ?? προ? τον Ρο?σβελτ σε ?τοκο δ?νειο 1 δι? δολαρ?ων απ? την Αμερικ? και το Πρ?γραμμα δανεισμο? και εκμισθ?σεων. Η αποπληρωμ? του δανε?ου θα ξεκινο?σε να αποπληρ?νεται 5 χρ?νια μετ? το τ?λο? του πολ?μου μ?σα σε δι?στημα 10 ετ?ν. ^[17]

Πολιορκ?α του Λ?νινγκραντ [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στο βορρ? το Λ?νινγκραντ ?γραφε την ηρωικ?τερη σελ?δα τη? ιστορ?α? του. Στι? 8 Σεπτεμβρ?ου 1941 η Β?ρμαχτ και φρανκιστ?? εθελοντ?? ?φθασαν στα ?ρια τη? π?λη? και σχημ?τισαν ?ναν ημικυκλικ? κλοι? στα ν?τια, εν? ο φινλανδικ?? στρατ?? ε?χε παραταχθε? στο βορρ? εμποδ?ζοντα? πιθαν? εκκ?νωση ? αποστολ? ενισχ?σεων. Θεωρ?ντα? τη ν?κη τη? σ?γουρη, η γερμανικ? διο?κηση ε?χε εκ των προτ?ρων τυπ?σει προσκλητ?ρια για την επιν?κια δεξ?ωση στο πολυτελ?? ξενοδοχε?ο Αστ?ρια στο κ?ντρο τη? π?λη?. Αυτ? ?μω? η δεξ?ωση ?μελλε να μη γ?νει ποτ?, χ?ρη στην αυταπ?ρνηση των κατο?κων.

Τρ?α εκατομμ?ρια κ?τοικοι μαζ? με μον?δε? του στρατο? υπερασπ?σθηκαν την π?λη επ? σχεδ?ν 900 μ?ρε? παρ? το λιμ?, τι? κακ?? συνθ?κε? διαβ?ωση? και την τεχνολογικ? υπεροπλ?α των επιτιθεμ?νων. Ο αριθμ?? των νεκρ?ν στην π?λη εκτιμ?ται σε περ?που ?να εκατομμ?ριο. Με αυτ?ν τον τρ?πο δε σ?θηκε μ?νο η παλι? πρωτε?ουσα τη? Ρωσικ?? Αυτοκρατορ?α? αλλ? και η Μ?σχα, αφο? η Ομ?δα Στρατι?ν Βορρ? παρ?μεινε καθηλωμ?νη στη ΒΔ Ρωσ?α και δε μπ?ρεσε να ενισχ?σει τι? Στρατι?? Κ?ντρου στη Μ?χη τη? Μ?σχα? . Εκφρ?ζοντα? το θαυμασμ? του, ο συνθ?τη? Ντμ?τρι Σοστακ?βιτ? ?γραψε τη Συμφων?α του Λ?νινγκραντ (7η) - οι παρτιτο?ρε? ρ?χθηκαν στην πολιορκημ?νη π?λη με αεροπλ?νο και η συμφων?α παρουσι?σθηκε απ? μ?α ορχ?στρα ανδρ?ν του μετ?που στι? 9 Αυγο?στου 1942, με ηχε?α που ακο?γονταν μ?χρι τι? γραμμ?? του εχθρο?.

Μ?χη τη? Μ?σχα? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 7 Νοεμβρ?ου 1941, επ?τειο τη? Μεγ?λη? Οκτωβριαν?? Επαν?σταση? αλλ? και τελικ?? ημερομην?α? που ε?χε ορ?σει ο Χ?τλερ για την πτ?ση τη? π?λη?, η Ομ?δα Στρατι?ν Κ?ντρου βρισκ?ταν ?δη προ των πυλ?ν τη? Μ?σχα?. Ο Στ?λιν παρακολο?θησε απ? την οροφ? του (?δειου) μαυσωλε?ου του Λ?νιν την παρ?λαση μον?δων του Κ?κκινου Στρατο?, οι οπο?ε? απ? την Κ?κκινη Πλατε?α κατευθ?νονταν απευθε?α? στο μ?τωπο λ?γα χιλι?μετρα μακρι?. Η Μ?χη τη? Μ?σχα? δι?ρκεσε ?ω? τι? 6 Δεκεμβρ?ου και κερδ?θηκε απ? του? Σοβιετικο?? χ?ρη στην αυτοθυσ?α και τον ηρωισμ? των ελλιπ?? εξοπλισμ?νων στρατιωτ?ν, αλλ? και την πρ?νοια του Γκε?ργκι Ζο?κοφ να χρησιμοποι?σει μον?δε? απ? τη Σιβηρ?α και τα παρ?λια του Ειρηνικο? (η Ιαπων?α , αν και ?ταν μ?λο? του ?ξονα, δε συμμετε?χε στην επιχε?ρηση Μπαρμπαρ?σα δι?τι ενδιαφερ?ταν κυρ?ω? για την Ινδοκ?να ). Επ?ση? συν?βαλε σημαντικ? ?τι το μεγαλ?τερο μ?ρο? των επιχειρ?σεων διεξ?χθη υπ? συνθ?κε? και θερμοκρασ?ε? για τι? οπο?ε? η Β?ρμαχτ δεν ?ταν καθ?λου προετοιμασμ?νη.

Η αντεπ?θεση του Κ?κκινου Στρατο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η αποτυχ?α τη? Β?ρμαχτ να καταλ?βει τη Μ?σχα και το Λ?νινγκραντ πριν το χειμ?να '41-'42, ε?χε αρνητικ?? συν?πειε? για την ?κβαση τη? επιχε?ρηση? Μπαρμπαρ?σσα. ^[18] Το μοναδικ? σκ?λο? τη? πολυδιαφημισμ?νη? Αντιμπολσεβικικ?? Σταυροφορ?α? που προχωρο?σε σ?μφωνα με τα σχ?δια, ?ταν η μαζικ? εξολ?θρευση Εβρα?ων και κομμουνιστ?ν απ? τα ειδικ? Τ?γματα Θαν?του - εκατοντ?δε? χιλι?δε? εκτελ?σθηκαν στην ?παιθρο και ρ?χθηκαν σε μαζικο?? τ?φου? , ? μεταφ?ρθηκαν στα στρατ?πεδα συγκ?ντρωση? . Στο αμιγ?? στρατιωτικ? επ?πεδο, ?μω?, ?ταν εμφαν?? ?τι οι εισβολε?? βρ?θηκαν σε απροσδ?κητο τ?λμα: αφεν?? αδυνατο?σαν να προχωρ?σουν περισσ?τερο, αφετ?ρου ?πρεπε να αντιμετωπ?σουν καιρικ?? συνθ?κε? που ?χι μ?νο δεν του? ?ταν γν?ριμε?, αλλ? και δεν ε?χαν προετοιμασθε? επαρκ?? για να τι? αντιμετωπ?σουν.

Οι επικεφαλ?? πρ?τειναν στον Χ?τλερ να κρατηθε? το Κ?εβο και το Μινσκ, εν? οι υπ?λοιπε? δυν?μει? να οπισθοχωρ?σουν στην Πολων?α μ?χρι την ?νοιξη, αλλ? ο Γερμαν?? ηγ?τη? του? δι?ταξε να παραμε?νουν. Την ?δια στιγμ? οι σοβιετικο? μετ?φεραν ολ?κληρα εργοστ?σια στα Ουρ?λια και τη Σιβηρ?α και παρ?γαν αδι?κοπα ν?ο πολεμικ? υλικ?, οχ?ματα και αεροπλ?να, εν? ε?χε αρχ?σει να φθ?νει και η συμμαχικ? βο?θεια απ? τι? ΗΠΑ μ?σω του Ειρηνικο? .

Το καλοκα?ρι του 1942 τα γερμανικ? πλ?να ?λλαξαν. Ο Χ?τλερ ακ?ρωσε το πρ?το σκ?λο? του Σχεδ?ου Μπαρμπαρ?σα και ?δωσε εντολ? να προχωρ?σουν στο δε?τερο, δηλ. να καταληφθο?ν ταυτ?χρονα οι πετρελαιοπαραγωγ?? περιοχ?? τη? Κασπ?α? και του Καυκ?σου . ?λπιζε ?τσι να εξασφαλ?σει τον εφοδιασμ? των μον?δων του για πιθαν? μακροχρ?νια παραμον?, δημιουργ?ντα? ταυτ?χρονα τι? προ?ποθ?σει? για ν?α επ?θεση κατ? τη? Μ?σχα? απ? τα ν?τια. Η απ?φαση αυτ? αποδε?χθηκε εκ των υστ?ρων μοιρα?α, δι?τι αν?γκασε του? στρατηγο?? να ανο?ξουν ταυτ?χρονα δ?ο καινο?ρια μ?τωπα και να προχωρ?σουν πολ? βαθι? στη ρωσικ? ενδοχ?ρα, π?ρα απ? τι? πραγματικ?? επιχειρησιακ?? ικαν?τητε? και τι? δυνατ?τητε? ανεφοδιασμο?.

Μ?χη του Στ?λινγκραντ [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Νο?μβριο του 1942 τα σοβιετικ? στρατε?ματα του Μετ?που του Στ?λινγκραντ και του Νοτιοδυτικο? Μετ?που συναντ?θηκαν στη π?λη Κ?λατ?-να-Ντ?νου και δημιο?ργησαν μια σφ?να πλ?του? δεκ?δων χιλιομ?τρων μεταξ? τη? Ουκραν?α? (Δ) και του Β?λγα (Α), ανατρ?ποντα? πλ?ρω? το σκηνικ? στη ν?τια Ρωσ?α: μ?α τερ?στια δ?ναμη ε?κοσι δ?ο ναζιστικ?ν μεραρχι?ν στην ευρ?τερη περιοχ? του Στ?λινγκραντ βρισκ?ταν πια αποκομμ?νη απ? τα κ?ντρα ανεφοδιασμο? τη?. Η π?εση και ο χειμ?να? ?σπρωξαν του? Γερμανο?? μ?σα στην π?λη, ?που τα τεθωρακισμ?να του? δε μπορο?σαν να κινηθο?ν και εξαναγκ?σθηκαν σε οδομαχ?ε? σ?μα με σ?μα. Με τον τρ?πο αυτ? και τη λιμοκτον?α τη? 6η? Στρατι?? ο Κ?κκινο? Στρατ?? κ?ρδισε τη Μ?χη του Στ?λινγκραντ , την πλ?ον αιματηρ? συμπλοκ? στην ιστορ?α τη? ανθρωπ?τητα?, καθ?? ο αριθμ?? των νεκρ?ν εκατ?ρωθεν υπερ?βη το εν?μισι εκατομμ?ριο.

Η επικρ?τηση των σοβιετικ?ν στο Στ?λινγκραντ το Φεβρου?ριο του 1943 δε σ?μανε μ?νο την απαρχ? τη? απελευθ?ρωση? τη? χ?ρα? αλλ? και τη συνολικ? αντιστροφ? του κλ?ματο? του Β? Παγκοσμ?ου Πολ?μου, αφο? ?ταν η πρ?τη ουσιαστικ? ?ττα τη? Β?ρμαχτ και η πρ?τη φορ? που ?να? ναζ? αν?τατο? στρατηγ?? παραδ?θηκε (ο επικεφαλ?? τη? 6η? Στρατι?? Φρ?ντριχ Π?ουλου? προβιβ?στηκε απ? τον Χ?τλερ σε Στρατ?ρχη μια μ?ρα πριν την παρ?δοσ? του). Τι? ?διε? ημ?ρε? στο βορρ? εξασφαλ?ζεται η πρ?τη χερσα?α δ?οδο? μεταξ? ελε?θερη? Ρωσ?α? και Λ?νινγκραντ, χαλαρ?νοντα? κ?πω? τη γερμανικ? πολιορκ?α.

Μ?χη του Κουρσκ [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το καλοκα?ρι του 1943 ?λθε ν?α συντριβ? για του? Γερμανο?? στη Μ?χη του Κουρσκ . Το σχ?διο προ?βλεπε να καταληφθε? η οχυρωμ?νη εξ?χουσα με αστραπια?α επ?θεση, για την οπο?α συγκεντρ?θηκαν 1.081 τεθωρακισμ?να και αυτοκινο?μενα πυροβ?λα ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} , 1.800 αεροπλ?να και περ?που 800.000 ?νδρε?. Η επιχε?ρηση απ?τυχε για δ?ο λ?γου?: αφ' εν?? ?ταν αδ?νατο να συγκεντρωθο?ν τ?σο μεγ?λε? δυν?μει? σε τ?σο σ?ντομο χρονικ? δι?στημα και χωρ?? να καταλ?βει ο αντ?παλο? το σχ?διο, αφ' ετ?ρου οι Σοβιετικο? ε?χαν πλ?ον οργαν?σει δ?κτυο πληροφοριοδοτ?ν μ?σα στο ?διο το γερμανικ? Αν?τατο Επιτελε?ο στο Βερολ?νο ^{[ εκκρεμε? παραπομπ? ]} και γν?ριζαν με λεπτομ?ρειε? ακ?μα και το χρ?νο τη? επ?θεση?.

Η Μ?χη στο Κουρσκ ξεκ?νησε με γερμανικ? κ?νηση αντιπερισπασμο? στι? 4 Ιουλ?ου , εν? ?λε? οι δυν?μει? μπ?καν στη μ?χη την επομ?νη. Οι Σοβιετικο? του στρατ?ρχη Ζο?κοβ, πλ?ρω? προετοιμασμ?νοι και ενημερωμ?νοι, π?τυχαν να καθηλ?σουν τον εχθρ?. Τα χειρ?τερα για του? Γερμανο?? ?λθαν στι? 17 Ιουλ?ου , ?ταν ο Χ?τλερ δι?ταξε να σταματ?σει η μ?χη και να μεταφερθε? ?να? μεγ?λο? αριθμ?? τεθωρακισμ?νων επειγ?ντω? στην Ιταλ?α , δι?τι ε?χε πραγματοποιηθε? αμερικανο - βρετανικ? απ?βαση στη Σικελ?α .

Αν και τελικ? μ?νο μ?α Μεραρχ?α ξεκ?νησε για τη Μεσ?γειο, η γερμανικ? οπισθοχ?ρηση ?δωσε την ευκαιρ?α για ?μεση σοβιετικ? αντεπ?θεση στι? γειτονικ?? περιοχ?? του Αρι?λ και του Μπ?λγκοροντ . Η σ?γκρουση δι?ρκεσε σχεδ?ν ?να μ?να και ?ληξε με θρ?αμβο του Κ?κκινου Στρατο?. Απ? εκε?νη τη στιγμ? και μετ?, οι Γερμανο? θα βρ?σκονταν μ?χρι τη λ?ξη του Πολ?μου σε φ?ση διαρκο?? οπισθοχ?ρηση? και οι πρωτοβουλ?ε? θα περνο?σαν στα χ?ρια των Σοβιετικ?ν.

Η γερμανικ? υποχ?ρηση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τον Ιο?νιο του 1943, πριν ακ?μα λ?βει χ?ρα η Μ?χη του Κουρσκ , ο Χ?τλερ ε?χε συλλ?βει ?να σχ?διο διαφορετικ? απ? τα προηγο?μενα: τη δημιουργ?α μια? βαρι? οχυρωμ?νη? γραμμ?? απ? την Αζοφικ? Θ?λασσα (Ν) ?ω? το Φινλανδικ? Κ?λπο (Β), π?σω απ? την οπο?α θα υποχωρο?σαν οι δυν?μει? του. Ρ?λο? του? δε θα ?ταν πια η διεξαγωγ? επιθετικ?ν ενεργει?ν, αλλ? η παρεμπ?διση των σοβιετικ?ν να περ?σουν αυτ? τη γραμμ? και να τρ?ψουν τη Β?ρμαχτ σε ?τακτη φυγ?.

Με τη ζ?νη αυτ? που ονομ?σθηκε Π?νθηρ - Β?τον , ο Χ?τλερ ?λπιζε να οδηγ?σει το Ανατολικ? Μ?τωπο σε ?να ε?δο? ισοπαλ?α? ? τουλ?χιστον σε στασιμ?τητα, για να στρ?ψει το ενδιαφ?ρον του στη Δυτικ? Ευρ?πη, ?που ?ξερε ?τι οι Βρετανο? και οι Αμερικανο? προετο?μαζαν απ?βαση. Η ?ττα στο Κουρσκ και η απ?βαση των Συμμ?χων στη Σικελ?α επιτ?χυνε τι? διαδικασ?ε? υλοπο?ηση? του σχεδ?ου: στι? 11 Αυγο?στου ξεκ?νησαν με εντατικο?? ρυθμο?? τα οχυρωματικ? ?ργα και στι? 15 Σεπτεμβρ?ου οι γερμανικ?? μον?δε? διατ?χθηκαν να οπισθοχωρ?σουν π?σω απ? τη γραμμ?.

Η κατ?ρρευση τη? ζ?νη? Π?νθηρ - Β?τον [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι προσδοκ?ε? του Χ?τλερ για την αντοχ? τη? αμυντικ?? γραμμ?? του διαψε?σθηκαν. Ο Κ?κκινο? Στρατ?? κατ?φερε να κινητοποι?σει τ?χιστα μ?α τερ?στια δ?ναμη αποτελο?μενη απ? 2.650.000 ?νδρε?, 51.000 καν?νια, 2.400 τεθωρακισμ?να και 2.850 αεροπλ?να, ανο?γοντα? ?να τερ?στιο κ?θετο μ?τωπο μ?κου? 1.400 χμ απ? τη Λευκορωσ?α μ?χρι τη Μα?ρη Θ?λασσα . Αν και οι μ?χε? ?ταν σκληρ??, οι σοβιετικο? ε?χαν πια την ψυχολογ?α του νικητ? και επιπλ?ον τη δυνατ?τητα να αναπληρ?νουν ?μεσα τι? ?ποιε? απ?λειε?, σε αντ?θεση με του? Γερμανο??, οι οπο?οι μ?χονταν πλ?ον σε δ?ο μ?τωπα.

Στα τ?λη Σεπτεμβρ?ου οι Γερμανο? ?παιξαν το τελευτα?ο του? χαρτ?, προσπαθ?ντα? να κρατ?σουν τουλ?χιστον το Κ?εβο . Κατ?πιν οδηγι?ν του ?διου του Χ?τλερ οχυρ?θηκαν π?σω απ? τον Κ?τω Δνε?περο , ο οπο?ο? σε πολλ? σημε?α του ε?ναι πρακτικ? απροσπ?λαστο? με πλ?το? ?νω των τρι?ν χιλιομ?τρων. Η κ?νηση αυτ? ?φερε του? σοβιετικο?? επιτελε?? σε δ?λημμα σχετικ? με το π?? θα ?πρεπε να απαντ?σουν. Δ?ο ?ταν οι πιθαν?? επιλογ??:

• Να ανασυντ?ξουν τι? δυν?μει? του? και να βρουν ?να - δ?ο αδ?νατα σημε?α στη γερμανικ? ?μυνα (?χι απαρα?τητα στον Κ?τω Δνε?περο), διασπ?ντα? τι? γραμμ?? τη? Β?ρμαχτ ? ακ?μα και περικυκλ?νοντ?? την απ? τα β?ρεια.

• Να επιχειρ?σουν κατ? μ?τωπο δι?βαση του Δνε?περου, δημιουργ?ντα? τα κατ?λληλα προγεφυρ?ματα ?στε να περ?σουν ικαν? αριθμ? στρατιωτ?ν στην απ?ναντι ?χθη, που θα πολεμο?σαν σ?μα με σ?μα.

Και τα δ?ο σεν?ρια ε?χαν μειονεκτ?ματα. Στην πρ?τη περ?πτωση χρειαζ?ταν πολ?? χρ?νο? και ?τσι οι Γερμανο? θα ε?χαν το χρ?νο να ανασυνταχθο?ν ? ακ?μα και να ενισχυθο?ν με ν?ε? δυν?μει? και υλικ?. Στη δε?τερη κανε?? δε μπορο?σε να εγγυηθε? για το μ?γεθο? των ανθρ?πινων απωλει?ν. Τελικ? προκρ?θηκε η επιλογ? τη? κατ? μ?τωπον επ?θεση?, ιδια?τερα επειδ? ο Στ?λιν ?θελε να ε?ναι το Κ?εβο ελε?θερο στην επ?τειο τη? Οκτωβριαν?? Επαν?σταση? (7 Νοεμβρ?ου).

Η απελευθ?ρωση του Κι?βου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η μ?χη του Δνε?περου ξεκ?νησε στι? 22 Σεπτεμβρ?ου 1943. Περν?ντα? με κ?θε ε?καιρο μ?σο, μ?χρι το τ?λο? του μ?να οι σοβιετικο? δημιο?ργησαν 23 προγεφυρ?ματα κ?τω απ? αδι?κοπε? γερμανικ?? αντεπιθ?σει?, οι οπο?ε? ε?χαν στ?χο να εμποδ?σουν τη διαπερα?ωση βαρ?ων πυροβ?λων και οχημ?των στην απ?ναντι ?χθη. Οι σοβιετικ?? απ?λειε? ?ταν τερ?στιε? - στι? αρχ?? Οκτ?βρη σχεδ?ν κ?θε μον?δα ε?χε απ?λειε? απ? 25% ?ω? και 50%, τα προγεφυρ?ματα ?μω? κρατ?θηκαν.

Μετ? απ? μ?α ν?α επιχε?ρηση στα μ?σα του Οκτ?βρη, η κυριαρχ?α του Κ?κκινου Στρατο? στον Κ?τω Δνε?περο εγκαθιδρ?θηκε οριστικ?. Ο δρ?μο? για την ουκρανικ? πρωτε?ουσα ?ταν πια ανοικτ??: μετ? απ? σ?ντομε? μ?χε?, τα σοβιετικ? τεθωρακισμ?να κυκλοφορο?σαν στου? δρ?μου? του Κι?βου στι? 5 Νοεμβρ?ου , δ?ο ημ?ρε? νωρ?τερα απ? την προθεσμ?α που ο Στ?λιν ε?χε θ?σει στου? στρατηγο?? του. Χρει?σθηκε, ?μω?, ακ?μη εν?μιση μ?να? μ?χρι να οριστικοποιηθε? η σοβιετικ? κυριαρχ?α στην π?λη, στα τ?λη του Δεκ?μβρη του 1943 .

Σημαντικ? ρ?λο στην επιτυχημ?νη δι?βαση του Δνε?περου και την απελευθ?ρωση του Κι?βου ?παιξαν οι παρτιζ?νικε? ομ?δε? που δρο?σαν στο ?δαφο? τη? κατεχ?μενη? Ουκραν?α?. Οργαν?νοντα? δολιοφθορ?? στα γερμανικ? τρ?να που ?φερναν ν?ο υλικ? απ? την Κεντρικ? Ευρ?πη, προκ?λεσαν τερ?στιε? ζημι?? στον ανεφοδιασμ? των αμυνομ?νων Γερμαν?ν σε χρονικ? στιγμ? που και η τελευτα?α σφα?ρα ?ταν παραπ?νω απ? πολ?τιμη.

Η ανακατ?ληψη τη? Βαλτικ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ενδιαφ?ρον του Κ?κκινου Στρατο? στι? αρχ?? του 1944 στρ?φηκε στο βορρ? - αρχικ? εξαν?γκασε του? Γερμανο?? να λ?σουν την Πολιορκ?α του Λ?νινγκραντ (Ιανου?ριο?) και στη συν?χεια ξεκ?νησε την εκδ?ωξ? του? απ? τη Βαλτικ?. Μολον?τι στα υπ?λοιπα μ?τωπα ε?χαν ?δη νικ?σει, η επικρ?τηση των σοβιετικ?ν στη Βαλτικ? ?ταν μ?α πολ? δ?σκολη υπ?θεση αφο? για ιστορικο?? και πολιτικο?? λ?γου? το κλ?μα στη Λετον?α και τη Λιθουαν?α ?ταν ?ντονα φιλογερμανικ?.

Οι επιχειρ?σει? ξεκ?νησαν το Φεβρου?ριο και ?μειναν στην ιστορ?α ω? Μ?χη των Ευρωπα?κ?ν SS , δι?τι χρησιμοποι?θηκαν απ? του? Γερμανο?? μεγ?λε? δυν?μει? εθελοντ?ν Ε?-Ε? απ? την την Εσθον?α , τη Νορβηγ?α , τη Δαν?α , το Β?λγιο και την Ολλανδ?α . Αν και το Σεπτ?μβριο του 1944 οι σοβιετικο? τελικ? κυρι?ρχησαν, κ?ποια εδ?φη παρ?μειναν υπ? γερμανικ? ?λεγχο και ανακατελ?φθησαν μ?νο προ? το τ?λο? του πολ?μου.

Η σοβιετικ? ν?κη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Με τα σημαντικ?τερα εδ?φη απελευθερωμ?να και το Χ?τλερ να πολεμ? σε δ?ο μ?τωπα μετ? την Απ?βαση τη? Νορμανδ?α? , τ?ποτα δε μπορο?σε να εμποδ?σει την προ?λαση του Κ?κκινου Στρατο? απ? το καλοκα?ρι του 1944 και μετ? ( Επιχε?ρηση Μπαγκρατι?ν ):

• Στι? 3 Ιουλ?ου απελευθ?ρωσε το Μινσκ , πρωτε?ουσα τη? Λευκορωσ?α? .

• Στι? 17 Ιουλ?ου ξεκ?νησε γενικ? επ?θεση κατ? των εναπομεινασ?ν γερμανικ?ν δυν?μεων στην Ουκραν?α.

• Στι? 23 Αυγο?στου κατ?λαβε το Βουκουρ?στι , την πρωτε?ουσα τη? Ρουμαν?α? που ?ταν σ?μμαχο? των γερμαν?ν.

• Το Νο?μβριο απελευθ?ρωσε τη Σλοβακ?α μετ? απ? επιχειρ?σει? δ?ο μην?ν που κ?στισαν 85.000 νεκρο?? σοβιετικο?? στρατι?τε?.

• Τον Ιανου?ριο του 1945 μπ?κε στη Βαρσοβ?α , πρωτε?ουσα τη? Πολων?α?. Λ?γε? μ?ρε? αργ?τερα εκκαθ?ρισε οριστικ? τι? Βαλτικ?? Δημοκρατ?ε? απ? τα γερμανικ? στρατε?ματα.

• Στι? 30 Μαρτ?ου εισ?βαλε στην Αυστρ?α και στι? 13 Απριλ?ου κατ?λαβε τη Βι?ννη .

• Στι? 9 Απριλ?ου κατ?λαβε το Κ?νιγκσμπεργκ , πρωτε?ουσα τη? ιστορικ?? Ανατολικ?? Πρωσ?α?, μετ? απ? μ?χε? τρι?ν μην?ν και απ?λειε? μισο? εκατομμυρ?ου ανδρ?ν.

• Στι? 19 Απριλ?ου , μετ? απ? τρει? μ?ρε? σκληρ?ν μαχ?ν στα Υψ?ματα του Ζ?ελοβ , π?ρασε τα γερμανικ? σ?νορα με κατε?θυνση την πρωτε?ουσα του εχθρο?: το Βερολ?νο .

Η Πτ?ση του Βερολ?νου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τμ?μα μια? σειρ?? λημμ?των
Ιστορ?α τη? Ρωσ?α?
Πρ?ιμοι Σλ?βοι  / Ρω? προ 9ου αι?να Χαγαν?το των Χαζ?ρων 7ο??10ο? αι?να? Χαγαν?το των Ρω? 9ο? αι?να? Βουλγαρ?α του Β?λγα 9ο??13ο? αι?να? Ρω? του Κι?βου 882?1240 Βλαντ?μιρ-Σο?ζνταλ 1157?1331 Δημοκρατ?α του Ν?βγκοροντ 1136?1478 Ταταρικ?? ζυγ?? 1240?1480 Μεγ?λο Δουκ?το τη? Μ?σχα? 1283?1547 Βασ?λειο τη? Ρωσ?α? 1547?1721 Ρωσικ? Αυτοκρατορ?α 1721?1917 Ρωσικ? Δημοκρατ?α 1917 Σοβιετικ? Ρωσ?α 1917?1922 Σοβιετικ? ?νωση 1922?1991 Ρωσικ? Ομοσπονδ?α 1991?τ?ρα
Ιστορ?α
Ρωσ?α
π   ?   σ   ?   ε

Στι? 30 Απριλ?ου 1945 και ?ρα 14:25, ο Κ?κκινο? Στρατ?? εισερχ?ταν στο Βερολ?νο και ο Χ?τλερ αυτοκτονο?σε στο καταφ?γι? του . Αργ? το βρ?δυ τη? ?δια? μ?ρα?, ο στρατι?τη? Μιχα?λ Μ?νιν ?ψωνε την κ?κκινη σημα?α με το σφυροδρ?πανο στον ιστ? του γερμανικο? κοινοβουλ?ου ( Ρ?ιχσταγκ ), μια πρ?ξη που θα επαναληφθε? την επ?μενη μ?ρα με ?λλου? πρωταγωνιστ?? (Μελ?των Κανταρ?για και Μιχα?λ Εγκ?ροβ) για φωτογραφικο?? λ?γου?.

Μετ? την αυτοκτον?α του Χ?τλερ, ο Γερμαν?? Στρατ?ρχη? Β?λχελμ Κ?ιτελ υπ?γραψε συνθηκολ?γηση ?νευ ?ρων ( 8 Μα?ου 1945 ). Με τον τρ?πο αυτ? τερματ?σθηκε ο Μεγ?λο? Πατριωτικ?? Π?λεμο?. Ακ?μη και σ?μερα τα περισσ?τερα κρ?τη που προ?λθαν απ? τη δι?λυση τη? ΕΣΣΔ εορτ?ζουν τη ≪Μ?ρα τη? Ν?κη?≫ στι? 9 Μα?ου , με αποκορ?φωμα τη μεγ?λη παρ?λαση στην Κ?κκινη Πλατε?α τη? Μ?σχα?.

Ανθρ?πινε? απ?λειε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Μεγ?λο? Πατριωτικ?? Π?λεμο? (? το Ανατολικ? Μ?τωπο ) ε?ναι η πλ?ον αιματηρ? σ?γκρουση τη? παγκ?σμια? ιστορ?α?. Οι απ?λειε? των εισβολ?ων υπολογ?ζονται κοντ? στα π?ντε εκατομμ?ρια, εν? των σοβιετικ?ν παραπ?νω απ? ε?κοσι π?ντε (στρατι?τε? και ?μαχο? πληθυσμ??). Στου? π?νακε? που ακολουθο?ν παρατ?θενται μ?νο οι στρατιωτικ?? απ?λειε? των αντιμαχομ?νων πλευρ?ν στο Ανατολικ? Μ?τωπο κατ? προσ?γγιση.

Δυν?μει? που πολ?μησαν στο πλευρ? του Κ?κκινου Στρατο?
	Σ?νολο Νεκρ?ν	Νεκρο? στη μ?χη	Αιχμ?λωτοι	Νεκρο? στην αιχμαλωσ?α
Σοβιετικο?	10.200.000	6.600.000	5.200.000	3.600.000
Πολωνο?	24.000	24.000	?γνωστο	?γνωστο
Ρουμ?νοι	17.000	17.000	80.000	?γνωστο
Βο?λγαροι	10.000	10.000	?γνωστο	?γνωστο
Σ?νολο	10.251.000	6.651.000	5.280.000	3.600.000

Δυν?μει? του ?ξονα
	Σ?νολο Νεκρ?ν	Νεκρο? στη μ?χη	Αιχμ?λωτοι	Νεκρο? στην αιχμαλωσ?α
Γερμαν?α	4.400.000	4.000.000	3.300.000	374.000
Σοβιετικο? ?λλων εθνοτ?των	215.000	215.000	1.000.000	?γνωστο
Ρουμ?νοι	281.000	81.000	500.000	200.000
Ο?γγροι	300.000	100.000	500.000	200.000
Ιταλο?	82.000	32.000	70.000	50.000
Σ?νολο	5.278.000	4.428.000	5.450.000	824.000

Πηγ??, παραπομπ?? και υποσημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα Eastern Front (World War II) στο Wikimedia Commons

Π?λη:Π?λεμο? Π?λη:Δε?τερο? Παγκ?σμιο? Π?λεμο?

Καθιερωμ?νοι ?ροι WorldCat LCCN : sh85148311 GND : 4076906-9