Gwener
|
Enghraifft o'r canlynol
| planed mewnol, planed israddol
|
---|
Rhan o
| Cysawd yr Haul mewnol
|
---|
Lleoliad
| Cysawd yr Haul mewnol
|
---|
Yn cynnwys
| atmosffer Gwener
|
---|
Pellter o'r Ddaear
| 261,000,000 cilometr, 38,000,000 cilometr, 108,000,000 cilometr
|
---|
Echreiddiad orbital
| 0.00677672
|
---|
Radiws
| 6,051.8 ±1 cilometr
|
---|
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
|
Gwener
(symbol:
) yw'r ail blaned oddi wrth yr Haul, yng
Nghysawd yr Haul
. Mae ei bellter cyfartalog oddi wrth yr
Haul
tua 67,200,000 milltir ac mae wedi'i henwi ar ol
duwies
cariad y Rhufeiniaid. Ar lafar, ei henw yw
Seren y Gweithiwr
, gan mai hi, fel arfer, sy'n ymddangos gyntaf yn y cyfnos. Dyma'r
blaned
agosaf i'r
Ddaear
, ac mae'n dod mor agos a 24 miliwn milltir i ffwrdd. Mae probau diweddar wedi darganfod bod wyneb y blaned wedi'i britho a
chraterau
a rhychau, nid annhebyg i'r rhai a welir ar wyneb y Lleuad.
Oherwydd ei chymylau trwchus, sy'n adlewyrchu'r haul mor dda, ychydig iawn a wyddem amdani tan yn lled ddiweddar. Hyd yn oed cyn hwyred a'r 1960au tybid bod ei hwyneb yn gefnforoedd eang a bod rhannau ohoni, efallai, yn fforestydd tebyg i'r hyn oedd ar y ddaear adeg ffurfio'r
meusydd glo
. Roedd posibiliadau o'r fath yn sbardun enfawr i ddychymyg awduron
ffuglen wyddonol
gan gynnwys
Dan Dare
a'r "Fenwsiaid" yn y comic
The Eagle
yn y
1950au
. Ac yn ei stori fer enwog,
The Illustrated Man
, disgrifia
Ray Bradbury
helynt teithwyr gofod ar Gwener yn ceisio lloches rhag y glaw parhaus. Roedd o'n rhannol gywir ? mae hi yn bwrw'n barhaus yno ? ond am fod wyneb y blaned mor boeth dydy'r glaw byth yn cyrraedd y llawr. Fe ddisgyna o tua 20 milltir uwchben y wyneb, ond try'n ager ar uchder o tua 10 milltir. Fel y gwrthrych naturiol mwyaf disglair yn awyr nos y
Ddaear
ar ol y
Lleuad
, gall Gwener daflu cysgodion a gellir ei gweld gyda'r llygad noeth yng ngolau dydd.
[1]
[2]
Mae orbit Venus yn llai nag un y Ddaear, ond ei ehangiad mwyaf yw 47°; felly mae'n hawdd ei gweld am ychydig oriau yn y cyfnos neu cyn codiad haul. Mae Gwener yn cylchdroi'r Haul bob 224.7 diwrnod y Ddaear. Mae ganddi hyd diwrnod synodig o 117 diwrnod y Ddaear a chyfnod cylchdroi sidereal o 243 diwrnod y Ddaear. O ganlyniad, mae'n cymryd mwy o amser i gylchdroi o amgylch ei hechelin nag unrhyw blaned arall yng
Nghysawd yr Haul
, ac mae'n gwneud hynny i gyfeiriad gwahanol i bob planed arall, heblaw am
Wranws
. Mae hyn yn golygu bod yr Haul yn codi o'i gorwel gorllewinol ac yn machlud yn ei dwyrain.
[3]
Yn debyg i blaned Mercher, nid oes gan Gwener unrhyw leuad.
[4]
Rhaid oedd aros tan i
chwiliedyddion
Rwsiaidd, yng nghyfres "Venera" a "Vega", lanio ar Gwener rhwng 1970 a 1984, cyn y cawsom wybodaeth gywir am ei natur. Darganfuwyd bod Gwener yn llawer poethach na'r
Ddaear
achos bod ganddi gryf
effaith t? gwydr
. Ers hynny llwyddwyd i fapio ei nodweddion daearyddol yn fanwl a chytunwyd, drwy'r Undeb Astronomegol Ryngwladol, ar enwau iddynt. Nid yn annisgwyl, enwau merched sydd i'r mwyafrif ohonynt, e.e. enwyd "cyfandir" o lif folcanig ar ol
Aphrodite
, duwies cariad
y Groegiaid
; crater anferth ar ol y gantores
Billie Holiday
ac ucheldir
Lada
ar ol y dduwies
Slafaidd
(nid y car!). Mae yma gysylltiad Cymreig hefyd ? ceir ucheldir "Guinevere", neu Gwenhwyfar ac enwyd rhes o fynyddoedd ar ol y gwyddonydd
Albanaidd
,
James Clerk Maxwell
. Ef, druan ohono, yw'r unig ddyn ar y blaned!
Gan fod Gwener yn nes at yr haul na'r Ddaear, fe fydd ei hymddanghosiad yn newid, yn union fel y lleuad, o lawn i hanner i chwarter ayyb; hynny yw, mae ganddi ei Chynnydd a'i Gwendid. Mae'n eitha hawdd gweld hynny os edrychwch arni drwy sbienddrych go dda, neu
delesgop
.
Ar 14 Medi 2020 cyhoeddwyd bod tim rhyngwladol o seryddwyr, o dan arweiniad yr Athro Jane Greaves o Ysgol Ffiseg a Seryddiaeth,
Prifysgol Caerdydd
wedi darganfod moleciwlau ffosffin yng nghymylau Gwener. Ar y ddaear, mae ffosffin yn cael ei gynhyrchu mewn diwydiant neu gan ficrobau sy’n byw mewn amgylcheddau lle nad oes ocsigen. Gwnaed ymchwil i weld os oedd unrhyw ffyrdd posib eraill i gynhyrchu ffosffin ar Gwener ond ni ddarganfuwyd esboniad arall, er bod bylchau mawr yn ein dealltwriaeth o amgylchfyd y blaned. Dywedodd yr ymchwilwyr fod angen llawer mwy o dystiolaeth er mwyn profi'r ddamcaniaeth bod bywyd yn bodoli ar y blaned.
[5]
Y drydedd blaned leiaf yng Nghysawd yr Haul, mae Gwener yn blaned ddaearol ac fe'i gelwir weithiau'n "chwaer blaned" i'r Ddaear oherwydd eu maint tebyg, eu mas, eu hagosrwydd at yr Haul, a'u cyfansoddiad. Ond mae'n hollol wahanol i'r Ddaear mewn ffyrdd eraill: mae ganddi'r
atmosffer
dwysaf o'r pedair planed ddaearol, gyda dros 96% yn
garbon deuocsid
. Mae'r gwasgedd atmosfferig ar wyneb y blaned tua 92 gwaith pwysedd lefel y mor ar y Ddaear, hy pwysedd cyffelyb i fod tua 900 metr o dan y d?r. Er bod Mercher yn nes at yr Haul, gan Gwener mae'r arwyneb poethaf o unrhyw blaned yng Nghysawd yr Haul, gyda thymheredd cymedrig o 464 gradd Canradd. Uwch ei hwyneb ceir haenau trwchus o gymylau adlewyrchol iawn o
asid sylffwrig
, sy'n atal ei hwyneb rhag cael ei weld o'r Ddaear. Mae'n eitha tebyg fod arni gefnforoedd yn y gorffennol,
[6]
[7]
ond ar ol i'r d?r anweddu cododd y tymheredd oherwydd effaith t? gwydr.
[8]
Mae'n debyg bod y d?r wedi anweddu a gwahanu, gyda'r hydrogen rhydd wedi ei ysgubo i'r gofod rhyngblanedol gan y gwynt solar oherwydd diffyg maes magnetig planedol.
[9]
Oherwydd yr amodau angheuol ar ei hwyneb, weithiau cyfeirir at y blaned fel "efaill drwg" y Ddaear.
[10]
Fel un o'r gwrthrychau disgleiriaf yn yr awyr, ystyriwyd Gwener yn nodwedd bwysig mewn llawer diwylliant ers cynhanes. Fe'i gwnaed yn gysegredig ac yn brif ysbrydoliaeth i awduron a beirdd fel "seren y bore" a "seren yr hwyr". Gwener oedd y blaned gyntaf y mapiwyd ei symudiad ar draws yr awyr, a hynny mor gynnar a'r ail fileniwm CC.
[11]
Mae ei agosrwydd at y Ddaear wedi gwneud Gwener yn brif darged ar gyfer archwilio rhyngblanedol cynnar. Hon oedd y blaned gyntaf y tu hwnt i'r Ddaear yr ymwelodd llong ofod a hi (
Venera 1
ym 1961) a'r gyntaf i gael roced yn glanio'n llwyddiannus arni (
Venera 7
yn 1970). Gan fod cymylau trwchus y blaned yn gwneud arsylwi ei harwyneb yn amhosibl yn y sbectrwm gweladwy, ni chafwyd mapiau manwl nes dyfodiad orbiter Magellan ym 1991. Mae cynlluniau wedi'u cynnig ar gyfer crwydro neu deithiau mwy cymhleth, ond ei hwyneb gelyniaethus yn creu llawer o broblemau ymarferol. Mae'r posibilrwydd o fywyd ar Venus wedi bod yn destun dyfalu ers tro yn enwedig yn y 2000-20au.
Daeth Seren y Gweithiwr, yn arbennig, yn eicon pwysig i'r mudiad sosialaidd yn yr
20g
ganrif, gan ymddangos yn amlach ar faneri'r gwledydd Comiwnyddol na hyd yn oed y morthwyl a'r cryman a'r llu o symbolau eraill oedd yn arwyddo goruchafiaeth (honedig) y
proletariat
. Fe'i gwelir hyd heddiw ar faner
Tsieina
,
Angola
,
Y Congo
,
Ciwba
,
Gogledd Corea
,
Mosambic
a
Fietnam
ac arferai gael lle amlwg ar faneri yr hen Rwsia neu'r
USSR
, yr hen
Iwgoslafia
ac amryw o wledydd eraill. Yn nes adre cawsai amlygrwydd ar faneri a phosteri'r
Undebau Llafur
a hi yw arwyddlun y cwmni bwsiau o Ddyffryn Nantlle ? Y Seren Arian ? a gychwynodd ei yrfa, lawer blwyddyn yn ol, yn cludo chwarelwyr yr ardal i'w gwaith yn y boreuau.
Cysylltiadau dwyfol a Cheltaidd
[
golygu
|
golygu cod
]
Gwener oedd duwies cariad a harddwch
y Rhufeiniaid
a gyflawnai swyddogaeth debyg iawn i Aphrodyte'r Groegiaid. Ond nid delweddau o'r fath geir i'r blaned gan bawb o bobol y byd. I'r
Tsieineaid
, mae gwyn llachar yn anlwcus ac ysbrydaidd ac mae'r blaned yn cynrychioli dial a chosb. I'r
Maya
roedd y blaned yn un rhyfelgar ? hi oedd y seren-dduw Quetzalcoatl a byddai'r bobl yn cau eu drysau a'u ffenestri rhag pelydrau'r duw peryglus hwn pan ymddangosai yn y boreau. I'r Swmeriaid ei henw oedd Ishtar, oedd yn un o drindod yr haul, y lleuad a hithau. Roedd Ishtar yn dduwies cariad, ffrwythlondeb a rhyfel.
Mae'n anodd adnabod duwies gyfatebol i Gwener ym mytholeg y
Celtiaid
, yn enwedig yng ngwledydd Prydain ac Iwerddon. Mae'n ymddangos bod duwiesau ein cyndeidiau ni yn llawer amlach eu doniau ac yn meddu ar gyfuniad o ffrwythlondeb, crefft, a'r gallu i wella yn ogystal a rhywioldeb, er yn amrywio ym mhwyslais a'u swyddogaethau o un llwyth, cwlt, a lle cysegredig, i'r llall. Ond yng nghyfnod goruchafiaeth y Rhufeiniaid ceir sawl allor Celtaidd i Gwener ar hyd a lled Ewrop.
Creda
seryddwyr
bod y planedau yn dylanwadu'n drwm ar bobl. Yn
Seryddiaeth, neu Lyfr Gwybodaeth yn Dangos Rheoliad y Planedau ar Bersonau Dynion
, Llanrwst (1830), dywed Robert Roberts (mab i
John Roberts
,
Almanac Caergybi
): “Y mae y blaned hon (Gwener) i'w chyfri yn blaned fawr… a'i natur yw gwneud priodasau, uno pobloedd trwy chwant; hon sy'n rheoli yr arenau, a'r natur yn y rhan honno sy'n peri carwriaeth a serch cnawdol y naill at y llall… Y mae'r bobl yma o dymer lawen, ysmala, yn hoffi bod mewn cwmni ysmala, sef mewn tafarnau, yfed diodydd cryfion mewn llawenydd a hawddgarwch, canu cerddi gwagedd, chwerthin, dawnsio, a tharo penill gyda'r tannau…”.
Gwener yw un o'r pedair planed ddaearol yng Nghysawd yr Haul, sy'n golygu ei fod yn gorff creigiog fel y Ddaear yn hytrach nag yn gasgliad o nwyon. Mae hefyd yn debyg i'r Ddaear o ran maint a mas ac fe'i disgrifir yn aml fel "chwaer" neu "efaill" i'r Ddaear.
[12]
Credir fod diamedr Gwener yn 12,103.6 km (7520,8 milltir), sydd ddim ond rhyw 638.4 km (396.7 mi) yn llai na'r Ddaear. Mae ei fas yn 81.5% o fas Ddaear.
O fewn
awyrgylch
trwchus Gwener ceir
carbon deuocsid
(96.5%) a nitrogen (3.5%) - mae'r ddau'n bodoli fel hylifau uwch-gritigol ar wyneb y blaned - a cheir olion nwyon eraill gan gynnwys
sylffwr deuocsid
.
[13]
Mae mas ei atmosffer 92 gwaith yn fwy na mas y Ddaear, tra bod y gwasgedd ar ei wyneb tua 93 gwaith yn fwy na gwasgedd y Ddaear - pwysedd, fel y nodwyd, sy'n cyfateb i'r pwysau ar ddyfnder o bron.1 kilometre (0.62 mi) o dan gefnforoedd y Ddaear. Y dwysedd ar yr wyneb yw 65 kg y fetr ciwbic, 6.5% yn fwy na d?r, neu 50 gwaith mor drwchus ag atmosffer y Ddaear ar 20 °C (293 K; 20 °C; 68 °F) ar lefel y mor. Mae ei hawyrgylch yn cynhyrchu'r
effaith t? gwydr
cryfaf yng Nghysawd yr Haul, gan greu tymheredd o 462 °C (735 K; 462 °C; 864 °F) o leiaf.
[14]
Mae hyn yn gwneud arwyneb Gwener yn boethach na
Mercher
, sydd ag isafswm tymheredd arwyneb o ?220 °C (53 K; ?220 °C; ?364 °F) a thymheredd arwyneb uchaf o 427 °C (700 K; 427 °C; 801 °F),
[15]
[16]
er bod Gwener bron ddwywaith pellter Mercher o'r Haul ac felly'n derbyn dim ond 25% o arbelydru solar Mercher. Oherwydd ei effaith t? gwydr, mae Gwener wedi'i nodi gan wyddonwyr fel
Carl Sagan
fel rhybudd o
newid hinsawdd
y Ddaear.
[17]
Tymheredd Gwener
[18]
Math
|
Tymheredd yr
Arwyneb
|
Uchafswm
|
900 °F (482 °C)
|
Arferol
|
847 °F (453 °C)
|
Isafswm
|
820 °F (438 °C)
|
Mae awyrgylch Gwener yn hynod gyfoethog mewn
nwyon nobl
primordaidd o'i gymharu a'r Ddaear.
[19]
Mae'r cyfoethogiad hwn yn dynodi dargyfeiriad cynnar o'r Ddaear.
[20]
[21]
Awgrymodd un astudiaeth y gallai awyrgylch Venus fod wedi bod yn llawer tebycach i’r un o amgylch y Ddaear gynnar biliynau o flynyddoedd yn ol, ac y gallai fod symiau sylweddol o dd?r hylifol ar yr wyneb. Ar ol cyfnod o 600 miliwn i sawl biliwn o flynyddoedd,
[22]
achosodd gorfodi solar i'r d?r gwreiddiol anweddu. Crewyd yr effaith t? gwydr cynyddol hwn unwaith yr ychwanegwyd lefel critical o nwyon t? gwydr (gan gynnwys d?r) at ei atmosffer.
[23]
Er nad yw'r amodau arwyneb Gwener bellach yn groesawgar i unrhyw fywyd tebyg i'r hyn sydd ar y Ddaear, mae dyfalu ar y posibilrwydd bod bywyd yn bodoli yn haenau uchaf cymylau Gwener, 5o km fyny o'r wyneb, lle mae'r tymheredd yn amrywio rhwng 30 ac 80 gradd Canradd ond mae'r amgylchedd yn asidig.
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
Mae inertia thermol a throsglwyddo gwres gan wyntoedd yn yr atmosffer isaf yn golygu nad yw tymheredd arwyneb Gwener yn amrywio'n sylweddol rhwng dau hemisffer y blaned, yr un sy'n wynebu'r Haul a'r un nad yw'n wynebu'r Haul, er gwaethaf cylchdro araf Gwener. Mae'r gwyntoedd ar yr wyneb yn araf, ac yn symud ychydig gilometrau yr awr, ond oherwydd dwysedd uchel yr atmosffer ar yr wyneb, maent yn cludo llwch a cherrig bach ar draws yr wyneb. Byddai hyn ar ei ben ei hun yn ei gwneud hi'n anodd i ddyn gerdded trwyddo, hyd yn oed heb y gwres, y pwysau a'r diffyg ocsigen.
[29]
Uwchben yr haen drwchus o
Nodyn:Chem2
ceir haen o gymylau trwchus, sy'n cynnwys
asid sylffwrig
yn bennaf, a ffurfiwyd o
sylffwr deuocsid
a d?r trwy adwaith cemegol sy'n arwain at hydrad asid sylffwrig. Yn ogystal, mae'r atmosffer yn cynnwys tua 1% o ferric clorid.
[30]
[31]
Ymhlith y cyfansoddion posibl eraill y gronynnau cwmwl mae sylffad fferrig, alwminiwm clorid ac anhydrid ffosfforig. Mae gan gymylau ar wahanol lefelau gyfansoddiadau gwahanol a maint gronynnau gwahanol.
[30]
Mae'r cymylau hyn yn adlewyrchu ac yn gwasgaru tua 90% o'r golau haul sy'n disgyn arnynt yn ol i'r gofod, ac yn atal i ni allu gweld wyneb y blaned. Er bod Gwener yn nes na'r Ddaear at yr Haul, mae'n derbyn llai o olau haul. Ceir gwyntoedd cryf 300 km / awr (190 mya) ar gopaon y cymylau sy'n mynd o amgylch Gwener bob pedwar i bum diwrnod (hy diwrnod ar y Ddaear; 24 awr).
[32]
Mae gwyntoedd gwener yn symud hyd at 60 gwaith cyflymdra ei gylchdro, tra bod gwyntoedd cyflymaf y Ddaear yn teithio rhwng 10-20% o gyflymder cylchdro'r Ddaear.
[33]
Bu arwyneb Venusaidd yn destun dyfalu nes i rai o'i gyfrinachau gael eu datgelu gan wyddoniaeth blanedol yn yr
20g
. Dychwelodd glanwyr
Venera
ym 1975 a 1982 ddelweddau o arwyneb wedi'i orchuddio a gwaddod a chreigiau cymharol onglog.
[34]
Mapiwyd yr arwyneb yn fanwl gan
Magellan
yn 1990?91. Ceirtystiolaeth o folcaniaeth helaeth, a gall y
sylffwr
yn yr atmosffer ddangos bod ffrwydradau diweddar wedi digwydd.
[35]
[36]
Mae tua 80% o arwyneb Gwener wedi'i orchuddio gan wastadeddau folcanig llyfn, sy'n cynnwys gwastadeddau 70% gyda chribau crychiog a 10% yn wastadeddau llyfn.
[37]
Dau "gyfandir" ucheldir yw gweddill ei arwynebedd, y naill yn gorwedd yn hemisffer gogleddol y blaned a'r llall ychydig i'r de o'r cyhydedd. Gelwir y cyfandir gogleddol yn
Ishtar Terra
ar ol
Ishtar
, duwies cariad
Babilonaidd
, ac mae tua maint Awstralia.Saif ei gopa 11 km (7 mi) yn uwch na drychiad wyneb cyfartalog Gwener.
[38]
Gelwir y cyfandir deheuol yn
Aphrodite Terra
, ar ol duwies cariad
Groeg
, a hi yw'r mwyaf o'r ddau ranbarth ucheldirol tua maint De America. Mae rhwydwaith o holltau a ffawtau'n drwy'r ardal hon.
[39]
Mae diffyg tystiolaeth o lif
lafa
yn enigma. Llond llaw o graterau trawiad sydd gan y blaned, sy'n dangos bod yr wyneb yn gymharol ifanc - tua 300-600
miliwn o flynyddoedd oed.
[40]
Mae gan Gwener rai nodweddion unigryw yn ogystal a'r craterau trawiad, y mynyddoedd a'r dyffrynnoedd ac yn eu plith y mae nodweddion folcanig gyda chopaon lefal o'r enw " farra", sy'n edrych braidd yn debyg i grempogau ac yn amrywio mewn maint o 20 i 50 km ar draws, ac o 100 i 1,000 metr o uchder. Ceir hefyd ffurfiau rheiddiol, o siap seren o'r enw "novae"; nodweddion gyda thoriadau rheiddiol a consentrig fel gweoedd pry cop, a elwir yn " arachnoids " ; a "coronae", cylchoedd o doriadau crwn weithiau wedi'u hamgylchynu gan bantiau. Mae'r nodweddion hyn o darddiad folcanig.
[41]
Mae'n ymddangos bod llawer o arwyneb Gwener wedi'i siapio gan weithgaredd folcanig. Credir fod ganddi sawl gwaith mwy o losgfynyddoedd na'r Ddaear, ac mae ganddi 167 o losgfynyddoedd mawr sydd dros 100 km (62 mi) ar draws. Yr unig gymhleth folcanig o'r maint hwn ar y Ddaear yw
Ynys Fawr
Hawaii.
[41]
Nid yw hyn oherwydd bod Gwener yn fwy actif yn folcanig na'r Ddaear, ond oherwydd bod ei gramen yn h?n ac nad yw'n o dan yr un broses o
erydu
. Mae cramen gefnforol y Ddaear yn cael ei hailgylchu'n barhaus trwy ddarostwng ar ffiniau
platiau tectonig
, ac mae ganddi oedran cyfartalog o tua chan miliwn o flynyddoedd,
[42]
tra amcangyfrifir bod arwyneb Gwener yn 300?600
miliwn o flynyddoedd oed.
[40]
[41]
Heb ddata seismig na gwybodaeth am eiliad ei inertia (
moment of inertia
), ychydig o wybodaeth uniongyrchol sydd ar gael am strwythur mewnol a
geocemeg
Gwener. Mae'r tebygrwydd mewn maint a dwysedd rhyngddi a'r Ddaear yn awgrymu eu bod yn rhannu strwythur mewnol tebyg: craidd, mantell, a chramen. Fel un y Ddaear, mae craidd Gwener fwyaf na thebyg yn rhannol hylifol oherwydd bod y ddwy blaned wedi bod yn oeri fwy neu lai ar yr un gyfradd,
[43]
er na ellir diystyru craidd cwbl solet.
[44]
Mae maint Gwener ychydig yn llai ac yn golygu bod pwysau 24% yn is yn ei du mewn dwfn na'r Ddaear.
[45]
Awgrymir radiws craidd o 2,900?3,450 km,
[44]
sy'n unol a'r amcangyfrif cyntaf ar sail arsylwi, sef 3,500 km.
[46]
Y prif wahaniaeth rhwng y ddwy blaned yw'r diffyg tystiolaeth
o tectoneg platiau
ar Gwener, o bosibl oherwydd bod ei gramen yn rhy gryf heb dd?r ac yn llai
gludiog
. Mae hyn yn arwain at golli llai o wres o'r blaned, gan ei atal rhag oeri; gall hyn hefyd esbonio pam nad oes ganddi
faes magnetig
.
[47]
[40]
Mae Gwener yn cylchdroi'r Haul ar bellter cyfartalog o tua 0.72 uned seryddol (108
×
10
^
6
km; 67
×
10
^
6
mi) , ac yn cwblhau orbit bob 224.7 diwrnod. Er bod yr holl orbitau planedol yn
eliptig
, orbit Gwener yw'r agosaf at
gylch
ar hyn o bryd, gydag ecsentrigrwydd o lai na 0.01.
[48]
Efallai fod hynodrwydd orbit Gwener wedi bod yn sylweddol fwy yn y gorffennol, gan gyrraedd gwerthoedd mor uchel a 0.31 a fyddai o bosib yn effeithio ar esblygiad cynnar yr hinsawdd.
[49]
Mae orbit ger cylch presennol Gwener yn golygu mai Gwener yw'r blaned agosaf at y Ddaear, gyda phellter cyfartalog o 41 miliwn cilometr.
[48]
[50]
Mae'r blaned yn cyrraedd cydgysylltiad israddol (
inferior conjunction
) bob 584 diwrnod, ar gyfartaledd.
[48]
[51]
Mae'r holl blanedau yng Nghysawd yr Haul yn cylchdroi o amgylch yr Haul i gyfeiriad
gwrthglocwedd
fel y'i gwelir uwchben pegwn gogleddol y Ddaear. Mae'r rhan fwyaf o blanedau hefyd yn cylchdroi ar eu hechelinau i gyfeiriad gwrthglocwedd, ond mae Gwener yn cylchdroi clocwedd,l unwaith bob 243 diwrnod y Ddaear - y cylchdro arafaf o unrhyw blaned. Oherwydd hyn, mae Gwener yn agos iawn at fod yn sfferig. Felly mae diwrnod ymylol Gwener (hy
sidereal day
) yn para'n hirach na
blwyddyn
Gwener (243 yn erbyn 224.7 diwrnod y Ddaear). Mae cyhydedd Venus yn cylchdroi ar 6.52 km / awr (4.05 mya), tra bod cylchdro'r Ddaear yn 1,674.4 km / awr.
[55]
[56]
[57]
Oherwydd y cylchdro ol-redol (
retrograde rotation
), mae hyd diwrnod solar ar Fenws yn sylweddol fyrrach na'r diwrnod ymylol, sef 116.75 diwrnod y Ddaear (gan wneud diwrnod solar Gwener yn fyrrach na 176 diwrnod (y Ddaear)
Mercher
— mae'r ffigur 116 diwrnod yn agos iawn at nifer cyfartalog y dyddiau y mae'n ei gymryd i Fercher lithro o dan y Ddaear yn ei orbit).
[58]
Mae un flwyddyn Gwener tua 1.92
dydd solar Gwener.
[59]
I sylwedydd ar wyneb Gwener, byddai'r Haul yn codi yn y gorllewin ac yn machlud yn y dwyrain,
[59]
er bod cymylau Gwener yn atal i berson ar y blaned allu gweld yr Haul yn codi.
[60]
Nid oes gan Gwener loerennau naturiol.
[61]
Mae ganddi nifer o asteroidau trojan, sef y lled-loeren 2002 VE68
[62]
[63]
a dau drojan dros dro arall, 2001 CK32 a 2012 XE133.
[64]
Yn y 17g, adroddodd Giovanni Cassini iddo weld lleuad yn cylchdroi o amgylch Gwener, lloeren a enwyd yn Neith a chafwyd sawl adroddiad tebyg yn ystod y
7002200000000000000♠
200
mlynedd canlynol, ond roedd y mwyafrif yn bendant yn ser yn y cyffiniau. Mae astudiaeth Alex Alemi a David Stevenson yn 2006 o fodelau o'r System Solar gynnar yn Sefydliad Technoleg California yn dangos ei bod yn debygol bod Gwener wedi cael o leiaf un lleuad a grewyd gan ddigwyddiad impact enfawr biliynau o flynyddoedd yn ol.
[65]
Tua 10
miliwn
o flynyddoedd yn ddiweddarach, yn ol yr astudiaeth, cafwyd impact mawr arall a wrthdrodd cyfeiriad troelli'r blaned gan achosi i'r lleuad Venusian yn raddol i droelli i fewn, nes iddi yn y diwedd wrthdaro a Gwener.
[66]
Esboniad arall am y diffyg lloerennau yw effeithiau'r llanw solar cryf, a all ansefydlogi lloerennau mawr.
[61]
I'r llygad noeth, mae Gwener yn ymddangos fel pwynt gwyn o olau yn fwy disglair nag unrhyw blaned neu seren arall (ar wahan i'r Haul, wrth gwrs).
[67]
Maint ymddangosiadol cymedrig y blaned yw ?4.14 gyda gwyriad safonol o 0.31. Mae'r maint mwyaf disglair yn digwydd yn ystod y cyfnod cilgant tua mis cyn neu ar ol cysylltiad israddol (
inferior conjunction
). Pyla goleuni Gwener i tua ?3 pan gaiff ei ol-oleuo gan yr Haul. Mae'r blaned yn ddigon llachar i'w gweld yng ngolau dydd,
[68]
ond mae'n haws ei gweld pan fo'r Haul yn isel ar y gorwel neu'n ystod cyfnod y machlud. Fel
planed israddol
, mae bob amser yn gorwedd o fewn tua 47° i'r
Haul
.
[69]
Gan fod Gwener yn "goddiweddyd" y Ddaear bob 584 diwrnod wrth iddi orbitio'r Haul,
[48]
mae'n newid o fod yn "Seren yr Hwyr", sy'n weladwy ar ol machlud haul, i fod yn "Seren y Borau", sy'n weladwy cyn codiad haul. Er bod
Merher
, y blaned israddol arall, yn cyrraedd uchafswm ehangiad o 28° yn unig ac yn aml yn anodd ei adnabod yn y cyfnos, mae Gwener yn hawdd i'w hadnabod pan fydd ar ei mwyaf disglair. Mae ei ymestyniad (
elongation
) mwyaf yn golygu ei bod yn weladwy yn yr awyr dywyll ymhell ar ol machlud haul. Fel y gwrthrych mwyaf disglair yn yr awyr, mae hi'n cael ei chamgymryd am UFO yn aml!
[70]
Mae arsylwadau o Gwener gyda'r llygad noeth yn ystod golau dydd yn bodoli mewn sawl cofnod. Cyfrifodd y seryddwr
Edmund Halley
ei uchafswm disgleirdeb i'r llygad noeth yn 1716, pan oedd llawer o Lundeinwyr wedi eu dychryn gan ei ymddangosiad yn ystod y dydd. Bu'r ymerawdwr Ffrengig
Napoleon Bonaparte
unwaith yn dyst iddo weld y blaned yn ystod y dydd tra mewn derbyniad yn
Lwcsembwrg
.
[71]
Fe'i gwelwyd hefyd yn ystod y dydd yn ystod urddo'r arlywydd
Abraham Lincoln
yn
Washington, DC
, ar 4
Mawrth 1865.
[72]
Er bod rhai'n amau y gellir ei gweld gyda'r llygad noeth, fe geir cofnodion fod y gilgant hefyd i'w gweld.
[73]
Oherwydd bod symudiadau Gwener yn ymddangos yn ysbeidiol (mae'n diflannu oherwydd ei agosrwydd at yr haul, am ddyddiau lawer ar y tro, ac yna'n ailymddangos ar y gorwel arall), nid oedd rhai diwylliannau'n cydnabod Gwener fel un endid unigol;
[74]
yn lle hynny, cymerasant ei fod yn ddwy seren ar wahan ar bob gorwel: seren y bore a seren yr hwyr.
[74]
Serch hynny, ceir sel silindr o gyfnod Jemdet Nasr a thabled Gwener Ammisaduqa o'r linach Babylonaidd Gyntaf yn nodi bod y Swmeriaid hynafol eisoes yn gwybod mai'r un gwrthrych nefol oedd ser y bore a ser y nos.
[75]
[74]
Yn yr Hen gyfnod Babylonaidd, roedd Gwener yn cael ei hadnabod fel
Ninsi'anna
, ac yn ddiweddarach fel Dilbat.
[76]
Mae'r enw "Ninsi'anna" yn cyfieithu i "arglwyddes ddwyfol, golau'r nefoedd", sy'n cyfeirio at Gwener fel y "seren" weladwy fwyaf disglair. Ysgrifennwyd sillafiadau cynharach o'r enw gyda'r arwydd
cuneiform
si4 (= SU, sy'n golygu "i fod yn goch"), ac efallai mai'r ystyr gwreiddiol oedd "arglwyddes ddwyfol cochni'r nefoedd", gan gyfeirio at liw'r bore ac awyr yr hwyr.
[77]
Yn hanesyddol, cyfeiriodd y Tsieineaid at Wener y bore fel "y Gwyn Mawr" (
Taibai
太白
) neu "Agorwr (Cychwynnydd) Disgleirdeb" (
Q?ming
?明
), a Gwener y nos fel "Ardderchocaf Un o'r Gorllewin" (
Changg?ng
長庚
).
[78]
Y daith
chwiliedydd
robotig gyntaf i Gwener (ac unrhyw blaned arall o ran hynny) oedd Venera 1 o'r rhaglen ofod Sofietaidd <i>Venera</i> a lansiwyd ym 1961, er iddi golli cyswllt ar y ffordd.
[79]
Y daith lwyddiannus gyntaf i Gwener (a thaith ryngblanedol lwyddiannus gyntaf y byd) i unrhyw blaned) oedd honno gan Mariner 2 o'r Unol Daleithiau, gan basio ar 14 Rhagfyr 1962 34,833 cilometr (21,644 milltir) uwch wyneb Gwener a chasglu data am atmosffer y blaned.
[80]
Ar 18 Hydref 1967, hwyliodd y
Venera 4
Sofietaidd yn llwyddiannus i fewn i'w hatmosffer gan lanio a chynnal arbrofion gwyddonol. Dangosodd
Venera 4
fod tymheredd yr wyneb yn boethach nag yr oedd
Mariner 2
wedi'i gyfrifo, sef bron i 500 °C (932 °F), penderfynwyd bod yr atmosffer yn 95% carbon deuocsid (
CO
2
), a darganfuwydd bod awyrgylch Gwener yn llawer dwysach nag ' oedd gwyddonwyr
Venera 4
wedi ei ragweld.
[81]
Dadansoddwyd data
Venera 4
-
Mariner 5
ar y cyd gan dim gwyddonol Sofietaidd-Americanaidd dros y flwyddyn ganlynol, mewn enghraifft gynnar o gydweithredu rhwng dau bwer mawr y byd.
[82]
Ym 1974, catapwltiwyd
Mariner 10
gam Weneri wy a gwyrwyd ei llwybr tuag at Mercher ac ar ei thaith tynnodd ffotograffau uwchfioled o'r cymylau, gan ddatgelu cyflymder gwynt eithriadol o uchel yn yr awyrgylch. Hwn oedd y tro cyntaf i ddisgyrchiant rhyngblanedol gael ei defnyddio erioed, techneg a fyddai'n cael ei ail-ddefnyddio gan chwilwyr diweddarach, yn fwyaf nodedig
Voyager 1
a
2
.
Ym 1975, trosglwyddodd glanwyr
Venera 9
a
10
yr Undeb Sofietaidd y delweddau cyntaf o wyneb Gwener, lluniau du a gwyn. Ym 1982 cafwyd y delweddau lliw cyntaf o'r arwyneb gyda glanwyr
Venera 13
ac
14
yr Undeb Sofietaidd.
Cafodd NASA ddata ychwanegol ym 1978 gyda'r prosiect
Pioneer Venus
a oedd yn cynnwys dwy daith ar wahan:
[83]
Pioneer Venus Orbiter a Pioneer Venus Multiprobe.
[84]
Daeth rhaglen lwyddiannus y Sofietaidd i ben ym mis Hydref 1983, pan osodwyd
Venera 15
ac
16
mewn orbit i wneud gwaith mapio manwl o 25% o dir Gwener (o begwn y gogledd i ledred 30°N).
[85]
Bu sawl taith arall yn archwilio'r blaned yn y 1980au a'r 1990au, gan gynnwys
Vega 1
(1985),
Vega 2
(1985),
Galileo
(1990),
Magellan
(1994),
Cassini-Huygens
(1998), a
MESSENGER
(2006). Roedd pob un heblaw
Magellan
yn gynorthwywyr disgyrchiant. Yna, aeth
Venus Express
gan yr
Asiantaeth Ofod Ewropeaidd
(ESA) i orbit o amgylch Gwener yn Ebrill 2006. Gyda saith offeryn gwyddonol, darparodd
Venus Express
arsylwad hirdymor digynsail o awyrgylch Venus. Daeth ESA a'r genhadaeth
Venus Express
i ben yn Rhagfyr 2014.
[86]
Hwyliodd yr
Akatsuki
o Japan mewn orbit ecsentrig iawn o amgylch Gwener ers 7
Rhagfyr 2015, ac roedd yn parhau mewn orbit yn y 2020au. Ceir hefyd nifer o gynigion treiddgar sy'n cael eu paratoi gan Roscosmos, NASA,
ISRO
,
ESA
, a'r sector preifat (ee gan Rocketlab).
Y symbol seryddol ar gyfer Venus yw'r un a ddefnyddir mewn bioleg ar gyfer y rhyw fenywaidd: cylch a chroes fach oddi tano.
[87]
[88]
Mae'r symbol yma hefyd yn cynrychioli
benyweidd
-dra, ac yn
alcemi
gorllewinol safai am y metal copr.
[87]
[88]
Mae copr wedi'i sgleinio wedi'i ddefnyddio ar gyfer drychau ers cyfnod yr Henfyd, a dywedir weithiau bod y symbol ar gyfer Gwener yn sefyll am ddrych y dduwies (ar siap cylch) er nad dyna ei gwir darddiad.
[87]
[88]
Yn yr
Oxyrhynchus Papyri
Groegaidd, nid oedd gan y symbolau a ddefnyddiwyd ar gyfer Gwener groesfar ar y llinell blwm (fertig).
[89]
Gostyngodd y dyfalu ar y posibilrwydd o fywyd ar wyneb Gwener yn sylweddol ar ol y
1960au
cynnar pan ddaeth yn amlwg bod yr amodau byw'n eithafol iawn o'u cymharu a'r rhai ar y Ddaear. Mae tymheredd eithafol a gwasgedd atmosfferig y blaned yn gwneud
bywyd
-d?r (fel y'i gelwir) yn annhebygol.
Yn Awst 2019, adroddodd seryddwyr dan arweiniad Yeon Joo Lee fod patrwm hirdymor o amsugnedd a newidiadau
albedo
yn atmosffer Gwener, a achosir gan "amsugyddion anhysbys", a all fod yn gemegau neu hyd yn oed yn gytrefi mawr o
ficro-organebau
yn uchel i fyny yn atmosffer y blaned, effeithio ar yr hinsawdd.
[90]
Mae eu hamsugnedd golau bron yn union yr un fath a micro-organebau yng nghymylau'r Ddaear. Mae astudiaethau eraill wedi dod i gasgliadau tebyg hefyd.
[91]
Ym Medi 2020, cyhoeddodd tim o seryddwyr dan arweiniad Jane Greaves o
Brifysgol Caerdydd
eu bod yn debygol o ganfod
ffosffin
, nwy nad yw’n hysbys ei fod yn cael ei gynhyrchu gan unrhyw brosesau cemegol hysbys ar wyneb neu atmosffer Gwener, yn lefelau uchaf cymylau’r blaned.
[92]
[93]
[94]
[95]
[96]
Un ffynhonnell arfaethedig ar gyfer y ffosffin hwn yw organebau byw.
[97]
Canfuwyd y ffosffin ar uchder o o leiaf 30 milltir uwchben yr wyneb, ac yn bennaf ar lledredau canolig, heb ddim wedi'i ganfod yn y pegynau. Fe wnaeth y darganfyddiad ysgogi gweinyddwr
NASA
, Jim Bridenstine, i alw’n gyhoeddus am ganolbwyntio adnoddau ar Gwener, gan ddisgrifio’r darganfyddiad ffosffin fel “y datblygiad mwyaf arwyddocaol eto wrth adeiladu’r achos dros fywyd y tu hwnt i'r Ddaear”.
[98]
Fodd bynnag, erbyn diwedd Hydref 2020, ni ddangosodd ailddadansoddiad o'r data fod ffosffin yn bodoli.
[99]
[100]
[101]
- ↑
Lawrence, Pete (2005).
"In Search of the Venusian Shadow"
.
Digitalsky.org.uk
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 11 June 2012
. Cyrchwyd
13 June
2012
.
- ↑
Walker, John.
"Viewing Venus in Broad Daylight"
.
Fourmilab Switzerland
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 29 March 2017
. Cyrchwyd
19 April
2017
.
- ↑
Castro, Joseph (3 February 2015).
"What Would It Be Like to Live on Venus?"
.
Space.com
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 15 March 2018
. Cyrchwyd
15 March
2018
.
- ↑
"Moons"
.
NASA Solar System Exploration
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 19 October 2019
. Cyrchwyd
2019-08-26
.
- ↑
https://golwg.360.cymru/newyddion/2013129-awgrymiadau-bywyd-blaned-gwener
, Golwg360, 14 Medi 2020.
- ↑
Hashimoto, George L.; Roos-Serote, Maarten; Sugita, Seiji; Gilmore, Martha S.; Kamp, Lucas W.; Carlson, Robert W.; Baines, Kevin H. (31 December 2008). "Felsic highland crust on Venus suggested by Galileo Near-Infrared Mapping Spectrometer data".
Journal of Geophysical Research: Planets
(Advancing Earth and Space Science)
113
(E5).
arXiv
:
2
.
Bibcode
2008JGRE..113.0B24H
.
doi
:
10.1029/2008JE003134
.
- ↑
Shiga, David (10 October 2007).
"Did Venus's ancient oceans incubate life?"
.
New Scientist
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 24 March 2009
. Cyrchwyd
17 September
2017
.
- ↑
Jakosky, Bruce M. (1999). "Atmospheres of the Terrestrial Planets". In Beatty, J. Kelly; Petersen, Carolyn Collins; Chaikin, Andrew (gol.).
The New Solar System
(arg. 4th). Boston: Sky Publishing. tt. 175?200.
ISBN
978-0-933346-86-4
.
OCLC
39464951
.
- ↑
"Caught in the wind from the Sun"
.
European Space Agency
. 28 November 2007. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 21 August 2011
. Cyrchwyd
12 July
2008
.
- ↑
Greenfieldboyce, Nell (June 2, 2021).
"NASA Picks Twin Missions To Visit Venus, Earth's 'Evil Twin
'
"
. NPR
. Cyrchwyd
2022-04-15
.
- ↑
Evans, James (1998).
The History and Practice of Ancient Astronomy
. Oxford University Press. tt. 296?7.
ISBN
978-0-19-509539-5
. Cyrchwyd
4 February
2008
.
- ↑
Lopes, Rosaly M. C.; Gregg, Tracy K. P. (2004).
Volcanic worlds: exploring the Solar System's volcanoes
.
Springer Publishing
. t. 61.
ISBN
978-3-540-00431-8
.
- ↑
Taylor, Fredric W. (2014). "Venus: Atmosphere". In Tilman, Spohn; Breuer, Doris; Johnson, T. V. (gol.).
Encyclopedia of the Solar System
. Oxford:
Elsevier
Science & Technology.
ISBN
978-0-12-415845-0
.
- ↑
"Venus"
.
Case Western Reserve University
. 13 September 2006. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 26 April 2012
. Cyrchwyd
21 December
2011
.
- ↑
Lewis, John S. (2004).
Physics and Chemistry of the Solar System
(arg. 2nd).
Academic Press
. t.
463
.
ISBN
978-0-12-446744-6
.
- ↑
Prockter, Louise (2005).
"Ice in the Solar System"
.
Johns Hopkins APL Technical Digest
26
(2): 175?188
.
https://pdfs.semanticscholar.org/02cc/2fe81ee34f2c70e15c5f1d66244ef69a0e06.pdf
. Adalwyd July 27, 2009
.
- ↑
Newitz, Annalee (2013-12-11).
"Here's Carl Sagan's original essay on the dangers of climate change"
.
Gizmodo
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 3 September 2021
. Cyrchwyd
2021-09-03
.
- ↑
"The Planet Venus"
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 7 August 2021
. Cyrchwyd
17 August
2021
.
- ↑
Halliday, Alex N. (2013-03-15).
"The origins of volatiles in the terrestrial planets"
.
Geochimica et Cosmochimica Acta
105
: 146?171.
Bibcode
2013GeCoA.105..146H
.
doi
:
10.1016/j.gca.2012.11.015
.
ISSN
0016-7037
.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0016703712006680
. Adalwyd 14 July 2020
.
- ↑
Namiki, Noriyuki; Solomon, Sean C. (1998). "Volcanic degassing of argon and helium and the history of crustal production on Venus".
Journal of Geophysical Research: Planets
103
(E2): 3655?3677.
Bibcode
1998JGR...103.3655N
.
doi
:
10.1029/97JE03032
.
ISSN
2156-2202
.
- ↑
O’Rourke, Joseph G.; Korenaga, Jun (2015-11-01).
"Thermal evolution of Venus with argon degassing"
.
Icarus
260
: 128?140.
Bibcode
2015Icar..260..128O
.
doi
:
10.1016/j.icarus.2015.07.009
.
ISSN
0019-1035
.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019103515003000
.
- ↑
Grinspoon, David H.
; Bullock, M. A. (October 2007). "Searching for Evidence of Past Oceans on Venus".
Bulletin of the American Astronomical Society
39
: 540.
Bibcode
2007DPS....39.6109G
.
- ↑
Kasting, J. F.
(1988).
"Runaway and moist greenhouse atmospheres and the evolution of Earth and Venus"
.
Icarus
74
(3): 472?494.
Bibcode
1988Icar...74..472K
.
doi
:
10.1016/0019-1035(88)90116-9
.
PMID
11538226
.
https://zenodo.org/record/1253896
. Adalwyd 25 June 2019
.
- ↑
Mullen, Leslie (13 November 2002).
"Venusian Cloud Colonies"
.
Astrobiology Magazine
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 16 August 2014.
- ↑
Landis, Geoffrey A.
(July 2003).
"Astrobiology: The Case for Venus"
.
Journal of the British Interplanetary Society
56
(7?8): 250?254.
Bibcode
2003JBIS...56..250L
. NASA/TM?2003-212310
.
http://gltrs.grc.nasa.gov/reports/2003/TM-2003-212310.pdf
.
- ↑
Cockell, Charles S.
(December 1999).
"Life on Venus"
.
Planetary and Space Science
47
(12): 1487?1501.
Bibcode
1999P&SS...47.1487C
.
doi
:
10.1016/S0032-0633(99)00036-7
.
https://archive.org/details/sim_planetary-and-space-science_1999-12_47_12/page/1487
.
- ↑
Abigail Beall (Oct 21, 2020).
"More doubts cast on potential signs of life on Venus"
.
New Scientist
.
https://www.newscientist.com/article/2257987-more-doubts-cast-on-potential-signs-of-life-on-venus/
.
- ↑
Ignas Snellan (Dec 2020).
"Re-analysis of the 267 GHz ALMA observations of Venus"
.
Astronomy & Astrophysics
644
: L2.
arXiv
:
etal
.
doi
:
10.1051/0004-6361/202039717
.
https://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2020/12/aa39717-20/aa39717-20.html
.
- ↑
Moshkin, B. E.; Ekonomov, A. P.; Golovin Iu. M. (1979). "Dust on the surface of Venus".
Kosmicheskie Issledovaniia (Cosmic Research)
17
(2): 280?285.
Bibcode
1979CosRe..17..232M
.
- ↑
30.0
30.1
Krasnopolsky, V. A.; Parshev, V. A. (1981). "Chemical composition of the atmosphere of Venus".
Nature
292
(5824): 610?613.
Bibcode
1981Natur.292..610K
.
doi
:
10.1038/292610a0
.
- ↑
Krasnopolsky, Vladimir A. (2006). "Chemical composition of Venus atmosphere and clouds: Some unsolved problems".
Planetary and Space Science
54
(13?14): 1352?1359.
Bibcode
2006P&SS...54.1352K
.
doi
:
10.1016/j.pss.2006.04.019
.
- ↑
W. B. Rossow; A. D. del Genio; T. Eichler (1990). "Cloud-tracked winds from Pioneer Venus OCPP images".
Journal of the Atmospheric Sciences
47
(17): 2053?2084.
Bibcode
1990JAtS...47.2053R
.
doi
:
10.1175/1520-0469(1990)047<2053:CTWFVO>2.0.CO;2
.
ISSN
1520-0469
.
- ↑
Normile, Dennis (7 May 2010).
"Mission to probe Venus's curious winds and test solar sail for propulsion"
.
Science
328
(5979): 677.
Bibcode
2010Sci...328..677N
.
doi
:
10.1126/science.328.5979.677-a
.
PMID
20448159
.
https://archive.org/details/sim_science_2010-05-07_328_5979/page/677
.
- ↑
Mueller, Nils (2014). "Venus Surface and Interior". In Tilman, Spohn; Breuer, Doris; Johnson, T. V. (gol.).
Encyclopedia of the Solar System
(arg. 3rd). Oxford: Elsevier Science & Technology.
ISBN
978-0-12-415845-0
.
- ↑
Esposito, Larry W.
(9 March 1984).
"Sulfur Dioxide: Episodic Injection Shows Evidence for Active Venus Volcanism"
.
Science
223
(4640): 1072?1074.
Bibcode
1984Sci...223.1072E
.
doi
:
10.1126/science.223.4640.1072
.
PMID
17830154
.
https://semanticscholar.org/paper/372717aecd2ffbc70aefcfe96dd1c4d921d5566f
. Adalwyd 2 December 2019
.
- ↑
Bullock, Mark A.; Grinspoon, David H. (March 2001).
"The Recent Evolution of Climate on Venus"
.
Icarus
150
(1): 19?37.
Bibcode
2001Icar..150...19B
.
doi
:
10.1006/icar.2000.6570
.
http://www.boulder.swri.edu/~bullock/vclime.pdf
.
- ↑
Basilevsky, Alexander T.; Head, James W. III (1995).
"Global stratigraphy of Venus: Analysis of a random sample of thirty-six test areas"
.
Earth, Moon, and Planets
66
(3): 285?336.
Bibcode
1995EM&P...66..285B
.
doi
:
10.1007/BF00579467
.
https://archive.org/details/sim_earth-moon-and-planets_1995_66_3/page/285
.
- ↑
Jones, Tom; Stofan, Ellen (2008).
Planetology: Unlocking the Secrets of the Solar System
. National Geographic Society. t. 74.
ISBN
978-1-4262-0121-9
. Cyrchwyd
20 April
2017
.
- ↑
Kaufmann, W. J. (1994).
Universe
. New York:
W. H. Freeman
. t.
204
.
ISBN
978-0-7167-2379-0
.
- ↑
40.0
40.1
40.2
Nimmo, F.; McKenzie, D. (1998).
"Volcanism and Tectonics on Venus"
.
Annual Review of Earth and Planetary Sciences
26
(1): 23?53.
Bibcode
1998AREPS..26...23N
.
doi
:
10.1146/annurev.earth.26.1.23
.
https://semanticscholar.org/paper/83c1d9d0f450627e40713c587d1edc6fcb400347
. Adalwyd 2 December 2019
.
Nimmo, F.; McKenzie, D. (1998).
- ↑
41.0
41.1
41.2
Frankel, Charles (1996).
Volcanoes of the Solar System
. Cambridge University Press.
ISBN
978-0-521-47770-3
.
Frankel, Charles (1996).
- ↑
Karttunen, Hannu; Kroger, P.; Oja, H.; Poutanen, M.; Donner, K. J. (2007).
Fundamental Astronomy
. Springer. t.
162
.
ISBN
978-3-540-34143-7
.
- ↑
Faure, Gunter; Mensing, Teresa M. (2007).
Introduction to planetary science: the geological perspective
. Springer eBook collection. Springer. t.
201
.
ISBN
978-1-4020-5233-0
.
- ↑
44.0
44.1
Dumoulin, C.; Tobie, G.; Verhoeven, O.; Rosenblatt, P.; Rambaux, N. (June 2017).
"Tidal constraints on the interior of Venus"
.
Journal of Geophysical Research: Planets
122
(6): 1338?1352.
arXiv
:
1
.
Bibcode
2017JGRE..122.1338D
.
doi
:
10.1002/2016JE005249
.
https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02481364/file/Dumoulin17.pdf
. Adalwyd 3 May 2021
.
- ↑
Aitta, A. (April 2012),
"Venus' internal structure, temperature and core composition"
,
Icarus
218
(2): 967?974,
Bibcode
2012Icar..218..967A
,
doi
:
10.1016/j.icarus.2012.01.007
,
https://www.researchgate.net/publication/256719725
, adalwyd 17 January 2016
.
- ↑
O'Callaghan, Jonathan (April 29, 2021).
"We've measured the size of Venus's planetary core for the first time"
.
New Scientist
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 2 May 2021
. Cyrchwyd
May 2,
2021
.
- ↑
Nimmo, F. (2002).
"Crustal analysis of Venus from Magellan satellite observations at Atalanta Planitia, Beta Regio, and Thetis Regio"
.
Geology
30
(11): 987?990.
Bibcode
2002Geo....30..987N
.
doi
:
10.1130/0091-7613(2002)030<0987:WDVLAM>2.0.CO;2
.
ISSN
0091-7613
.
https://semanticscholar.org/paper/16b9169785c62171d832ea4bed6f4555b2dd904d
. Adalwyd 2 December 2019
.
- ↑
48.0
48.1
48.2
48.3
Williams, David R. (25 November 2020).
"Venus Fact Sheet"
. NASA Goddard Space Flight Center. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 11 May 2018
. Cyrchwyd
2021-04-15
.
- ↑
Kane, S. R.; Vervoort, P.; Horner, J.; Pozuelos, P. J. (September 2020). "Could the Migration of Jupiter Have Accelerated the Atmospheric Evolution of Venus?".
Planetary Science Journal
1
(2): 42?51.
Bibcode
2020PSJ.....1...42K
.
doi
:
10.3847/PSJ/abae63
.
- ↑
Harford, Tim (January 11, 2019).
"BBC Radio 4?More or Less, Sugar, Outdoors Play and Planets"
.
BBC
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 12 January 2019
. Cyrchwyd
30 October
2019
.
Oliver Hawkins, more or less alumnus and statistical legend, wrote some code for us, which calculated which planet was closest to the Earth on each day for the past 50 years, and then sent the results to
David A. Rothery
, professor of planetary geosciences at the Open University.
- ↑
"Venus Close Approaches to Earth as predicted by Solex 11"
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 9 August 2012
. Cyrchwyd
19 March
2009
.
- ↑
IERS Conventions (2010)
, IERS, p. 19
,
https://www.iers.org/IERS/EN/Publications/TechnicalNotes/tn36.html
, adalwyd 2021-04-16
- ↑
IERS
(13 March 2021),
Useful Constants
, L'Observatoire de Paris
,
https://hpiers.obspm.fr/eop-pc/models/constants.html
, adalwyd 2021-04-16
- ↑
Earl, Michael A.,
Rotation Speed
, Canadian Astronomy, Satellite Tracking and Optical Research (CASTOR)
,
http://www.castor2.ca/16_Calc/03_Rotation/index.html
, adalwyd 2021-04-16
- ↑
The equatorial speed of Earth is given as both about 1674.4
Nodyn:Nbskm
/h and 1669.8
Nodyn:Nbskm
/h by reliable sources. The simplest way to determine the correct figure is to multiply Earth's radius of
7006637813700000000♠
6
378
137
m
(WGS84) and Earth's angular speed,
7000729211500000000♠
7.292
1150
× 10
?5
rad/s
,
[52]
yielding
465.1011 m/s =
1674.364
Nodyn:Nbskm
/h. The incorrect figure of 1669.8
Nodyn:Nbskm
/h is obtained by dividing Earth's equatorial circumference by 24
Nodyn:Nbsh
. But the correct speed must be relative to inertial space, so the stellar day of
7004861640989036910♠
86
164
.098
903
691
s/3600 =
7001239344720000000♠
23.934
472
h
(23 h 56 m 4.0989 s)
must be used.
[53]
Thus
2π(6378.137 km)
/
23.934472 h
=
1674.364
Nodyn:Nbskm
/h.
[54]
- ↑
Bakich, Michael E. (2000). "Rotational velocity (equatorial)".
The Cambridge Planetary Handbook
. Cambridge University Press. t.
50
.
ISBN
978-0-521-63280-5
.
- ↑
"Could Venus Be Shifting Gear?"
. Venus Express. European Space Agency. 10 February 2012. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 24 January 2016
. Cyrchwyd
7 January
2016
.
- ↑
"Planetary Facts"
.
The Planetary Society
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 11 May 2012
. Cyrchwyd
20 January
2016
.
- ↑
59.0
59.1
"Space Topics: Compare the Planets"
.
The Planetary Society
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 18 February 2006
. Cyrchwyd
12 January
2016
.
- ↑
Serge Brunier
(2002).
Solar System Voyage
. Cambridge University Press. t. 40.
ISBN
978-0-521-80724-1
. Cyrchwyd
17 September
2017
.
- ↑
61.0
61.1
Sheppard, Scott S.; Trujillo, Chadwick A. (July 2009). "A Survey for Satellites of Venus".
Icarus
202
(1): 12?16.
arXiv
:
0906.2781
.
Bibcode
2009Icar..202...12S
.
doi
:
10.1016/j.icarus.2009.02.008
.
- ↑
Mikkola, S.; Brasser, R.; Wiegert, P.; Innanen, K. (July 2004). "Asteroid 2002 VE68: A Quasi-Satellite of Venus".
Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
351
(3): L63.
Bibcode
2004MNRAS.351L..63M
.
doi
:
10.1111/j.1365-2966.2004.07994.x
.
- ↑
De la Fuente Marcos, Carlos; De la Fuente Marcos, Raul (November 2012). "On the Dynamical Evolution of 2002 VE68".
Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
427
(1): 728?39.
arXiv
:
1208.4444
.
Bibcode
2012MNRAS.427..728D
.
doi
:
10.1111/j.1365-2966.2012.21936.x
.
- ↑
De la Fuente Marcos, Carlos; De la Fuente Marcos, Raul (June 2013). "Asteroid 2012 XE133: A Transient Companion to Venus".
Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
432
(2): 886?93.
arXiv
:
1303.3705
.
Bibcode
2013MNRAS.432..886D
.
doi
:
10.1093/mnras/stt454
.
- ↑
Musser, George (10 October 2006).
"Double Impact May Explain Why Venus Has No Moon"
.
Scientific American
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 26 September 2007
. Cyrchwyd
7 January
2016
.
- ↑
Tytell, David (10 October 2006).
"Why Doesn't Venus Have a Moon?"
.
Sky & Telescope
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 24 October 2016
. Cyrchwyd
7 January
2016
.
- ↑
Dickinson, Terrence (1998).
NightWatch: A Practical Guide to Viewing the Universe
. Buffalo, NY: Firefly Books. t. 134.
ISBN
978-1-55209-302-3
. Cyrchwyd
12 January
2016
.
- ↑
Flanders, Tony (25 February 2011).
"See Venus in Broad Daylight!"
.
Sky & Telescope
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 11 September 2012
. Cyrchwyd
11 January
2016
.
- ↑
Espenak, Fred (1996).
"Venus: Twelve year planetary ephemeris, 1995?2006"
.
NASA Reference Publication 1349
. NASA/Goddard Space Flight Center. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 17 August 2000
. Cyrchwyd
20 June
2006
.
- ↑
"Identifying UFOs"
.
Night Sky Network
. Astronomical Society of the Pacific. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 10 April 2021
. Cyrchwyd
2021-04-10
.
- ↑
Chatfield, Chris (2010).
"The Solar System with the naked eye"
.
The Gallery of Natural Phenomena
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 13 June 2015
. Cyrchwyd
19 April
2017
.
- ↑
Gaherty, Geoff (26 March 2012).
"Planet Venus Visible in Daytime Sky Today: How to See It"
.
Space.com
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 19 April 2017
. Cyrchwyd
19 April
2017
.
- ↑
Goines, David Lance (18 October 1995).
"Inferential Evidence for the Pre-telescopic Sighting of the Crescent Venus"
.
Goines.net
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 4 May 2021
. Cyrchwyd
19 April
2017
.
- ↑
74.0
74.1
74.2
Cooley, Jeffrey L. (2008).
"Inana and ?ukaletuda: A Sumerian Astral Myth"
.
KASKAL
5
: 161?172.
ISSN
1971-8608
.
https://www.academia.edu/1247599
. Adalwyd 28 December 2017
.
- ↑
Sachs, A. (1974). "Babylonian Observational Astronomy".
Philosophical Transactions of the Royal Society of London
276
(1257): 43?50.
Bibcode
1974RSPTA.276...43S
.
doi
:
10.1098/rsta.1974.0008
.
- ↑
Enn Kasak, Raul Veede.
- ↑
Heimpel, W. 1982.
- ↑
Needham, Joseph
(1959).
Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth
. Science and Civilisation in China.
3
. Cambridge: Cambridge University Press. t. 398.
Bibcode
:
1959scc3.book.....N
.
ISBN
978-0-521-05801-8
.
- ↑
Mitchell, Don (2003).
"Inventing The Interplanetary Probe"
.
The Soviet Exploration of Venus
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 12 October 2018
. Cyrchwyd
27 December
2007
.
- ↑
Mayer, C. H.; McCullough, T. P.; Sloanaker, R. M. (January 1958).
"Observations of Venus at 3.15-cm Wave Length"
.
The Astrophysical Journal
127
: 1.
Bibcode
1958ApJ...127....1M
.
doi
:
10.1086/146433
.
https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1958-01_127_1/page/1
.
- ↑
Mitchell, Don (2003).
"Plumbing the Atmosphere of Venus"
.
The Soviet Exploration of Venus
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 30 September 2018
. Cyrchwyd
27 December
2007
.
- ↑
Sagdeev, Roald; Eisenhower, Susan (28 May 2008).
"United States-Soviet Space Cooperation during the Cold War"
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 25 December 2018
. Cyrchwyd
19 July
2009
.
- ↑
Colin, L.; Hall, C. (1977). "The Pioneer Venus Program".
Space Science Reviews
20
(3): 283?306.
Bibcode
1977SSRv...20..283C
.
doi
:
10.1007/BF02186467
.
- ↑
Williams, David R. (6 January 2005).
"Pioneer Venus Project Information"
. NASA/Goddard Space Flight Center. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 15 May 2019
. Cyrchwyd
19 July
2009
.
- ↑
Greeley, Ronald
; Batson, Raymond M. (2007).
Planetary Mapping
. Cambridge University Press. t. 47.
ISBN
978-0-521-03373-2
. Cyrchwyd
19 July
2009
.
- ↑
Howell, Elizabeth (December 16, 2014).
"Venus Express Out Of Gas; Mission Concludes, Spacecraft On Death Watch"
.
Universe Today
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 22 April 2021
. Cyrchwyd
April 22,
2021
.
- ↑
87.0
87.1
87.2
Stearn, William T. (17 August 1961).
"The Male and Female Symbols of Biology"
.
New Scientist
(248): 412?413
.
https://books.google.com/books?id=BJ5eFU5aRecC&pg=PA413
.
[
dolen marw
]
- ↑
88.0
88.1
88.2
Stearn, William T. (May 1968).
"The Origin of the Male and Female Symbols of Biology"
.
Taxon
11
(4): 109?113.
doi
:
10.2307/1217734
.
JSTOR
1217734
.
https://semanticscholar.org/paper/e3c883a4194b2bffb07fd09706f7e50a3fb447bc
.
- ↑
Jones, Alexander (1999).
Astronomical papyri from Oxyrhynchus
. tt. 62?63.
ISBN
9780871692337
. Cyrchwyd
27 September
2021
.
- ↑
Lee, Yeon Joo; Jessup, Kandis-Lea; Perez-Hoyos, Santiago; Titov, Dmitrij V.; Lebonnois, Sebastien; Peralta, Javier; Horinouchi, Takeshi; Imamura, Takeshi et al. (26 August 2019).
"Long-term Variations of Venus's 365 nm Albedo Observed by Venus Express, Akatsuki, MESSENGER, and the Hubble Space Telescope"
.
The Astronomical Journal
158
(3): 126.
arXiv
:
1907.09683
.
Bibcode
2019AJ....158..126L
.
doi
:
10.3847/1538-3881/ab3120
.
https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-3881/ab3120
. Adalwyd 4 September 2019
.
- ↑
Anderson, Paul (3 September 2019).
"Could microbes be affecting Venus' climate?"
.
Earth & Sky
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 3 September 2019
. Cyrchwyd
3 September
2019
.
- ↑
Bains, William; Petkowski, Janusz J.; Seager, Sara; Ranjan, Sukrit; Sousa-Silva, Clara; Rimmer, Paul B.; Zhan, Zhuchang; Greaves, Jane S. et al. (2021). "Phosphine on Venus Cannot be Explained by Conventional Processes".
Astrobiology
21
(10): 1277?1304.
arXiv
:
2009.06499
.
Bibcode
2021AsBio..21.1277B
.
doi
:
10.1089/ast.2020.2352
.
PMID
34283644
.
- ↑
Greaves, Jane S.; Richards, Anita M. S.; Bains, William; Rimmer, Paul B.; Sagawa, Hideo; Clements, David L.; Seager, Sara; Petkowski, Janusz J. et al. (14 September 2020). "Phosphine Gas in the Cloud Decks of Venus".
Nature Astronomy
5
(7): 655?664.
arXiv
:
2009.06593
.
Bibcode
2020NatAs.tmp..234G
.
doi
:
10.1038/s41550-020-1174-4
.
- ↑
Drake, Nadia (14 September 2020).
"Possible sign of life on Venus stirs up heated debate"
.
National Geographic
. National Geographic. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 14 September 2020
. Cyrchwyd
14 September
2020
.
- ↑
Perkins, Sid (14 September 2020).
"Curious and unexplained"
.
Science
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 14 September 2020
. Cyrchwyd
14 September
2020
.
- ↑
Seager, Sara; Petkowski, Janusz J.; Gao, Peter; Bains, William; Bryan, Noelle C.; Ranjan, Sukrit; Greaves, Jane (14 September 2020). "The Venusian Lower Atmosphere Haze as a Depot for Desiccated Microbial Life: A Proposed Life Cycle for Persistence of the Venusian Aerial Biosphere".
Astrobiology
21
(10): 1206?1223.
arXiv
:
2009.06474
.
doi
:
10.1089/ast.2020.2244
.
PMID
32787733
.
- ↑
Sample, Ian (14 September 2020).
"Scientists find gas linked to life in atmosphere of Venus"
.
The Guardian
. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 5 February 2021
. Cyrchwyd
16 September
2020
.
- ↑
Kooser, Amanda (14 September 2020).
"NASA chief calls for prioritizing Venus after surprise find hints at alien life"
. CNet. Archifwyd o'r
gwreiddiol
ar 15 September 2020
. Cyrchwyd
14 September
2020
.
- ↑
Snellen, I. A. G.; Guzman-Ramirez, L.; Hogerheijde, M. R.; Hygate, A. P. S.; van der Tak, F. F. S. (2020), "Re-analysis of the 267 GHZ ALMA observations of Venus",
Astronomy & Astrophysics
644
: L2,
arXiv
:
2010.09761
,
doi
:
10.1051/0004-6361/202039717
- ↑
Thompson, M. A. (2021), "The statistical reliability of 267-GHZ JCMT observations of Venus: No significant evidence for phosphine absorption",
Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters
501
: L18?L22,
arXiv
:
2010.15188
,
doi
:
10.1093/mnrasl/slaa187
- ↑
Villanueva, Geronimo; Cordiner, Martin; Irwin, Patrick; Imke de Pater; Butler, Bryan; Gurwell, Mark; Milam, Stefanie; Nixon, Conor et al. (2021), "No evidence of phosphine in the atmosphere of Venus from independent analyses",
Nature Astronomy
5
(7): 631?635,
arXiv
:
2010.14305
,
Bibcode
2021NatAs...5..631V
,
doi
:
10.1038/s41550-021-01422-z
Planedau yng Nghysawd yr Haul
|