Интерне?т
(
ак?л.
Internet, Interconnected Networks
? cых?нулл? эрешсем, [
интэрнэ?т
]) ? п?т?м хыпарл? тата шутлав янт? пуррисен (ресурсс?сен) телекоммуникаци эреш?сем.
П?т?м т?нче эреш картин
физик?лл?
ник?с? пулса т?рать. Часах
Пур т?нче эреш?
тата
П?т?мл? (глобалл?) эреш
тесе те пал?ртаcc?. Cаплах ≪
ине?т
≫, ≪
нэт
≫ тени те т?л пулать.
2008
cул варринелле Интернетпе п?рмаях ус? куракансен йыш? 1,4 млрд cынна (c?р ч?м?р?н ч?р?к пай?).
[1]
cитр?.
ARPANET-?н п?рм?ш серверне
1969
cулхи
ав?н, 1
Калифорни университет?нче
(
Лос-Анджелес
) ?cе к?ртн?. ≪Honeywell 516≫
компьютер?н
12 КБ
оперативл? астав?м?
пулн?.
1971
cул т?лне эшер вит?р
электронл? почт?на
куcармалли п?ррем?ш
программ?на
cырса хат?рлен?, в?л вара пур ус? куракан к?м?лне юран?.
1973
cулта эреш cумне
трансатлантика телефон кабел?
вит?р
Асл? Британипе
Норвегири
п?ррем?ш ют c?р й?ркел?л?х?сене cых?нтарать, cак?нтанпа вара интернет т?рл? c?ршывсене п?рлештерме тыт?нать.
1984cулта
домен яч?сене (
ак?л.
Domain Name System,
DNS
) й?ркелесе хута ян?.
Китайра
≪Асл? Китай
файервол?≫
(
ак?л.
≪Great Firewall of China≫
) ?cлет, в?л
икк?лен?лл? ?шл?хл?
сайтсен
IP-адрес?сене
чаркалать. Х?й?н пурн?cне c?м?ллатас тесе, Китай правительстви
провайдерсене
кирл? мар сайтсене чарса т?ма хушн? (т?сл?хрен,
BBC c?н? хыпар сайч?
).
2006
cулхи к?рлачра
≪Google≫
компани, тинех, Китайра х?й?н шырав сайтне уcн?. Анчах та, Китай правительствипе кил?шсе тат?лнипе, шырава к?штах х?стерн?.
Википедие
Китайра чарса лартн?. Кул?шла та пул?, анчах Китай правительстви cак чарака
≪масс?лл? информаци хат?р?сене
ир?кс?рлес ?cе пропоганд?лассипе к?решме≫ туса лартн?. Т?пл?нрех
википеди пресси пирки
вул?р.
Википедие к?рессине
Иранра
2006 cулхи
раштав, 3
, хал?х к?м?ллакан ур?х сайтсемпе п?рле, т?сл?хрен
YouTube
тата
IMDb
, хупса хун?. Cакна c?ршывра ан?c культурин с?м?пе к?решес кампанипе cых?нн?.
2004 ? 2008 cулсенче
Куб?ра
П?т?м т?нче эркш?пе тухт?рсем к?на ус? курма пултарн?, ытти граждансене cакна саккун в?й?пе чарн?.
[2]
2007
cулхи
cу, 23
C?н Cеп?р
хула суч? Academ.org (≪Первая Миля≫) эрешне х?й?н ресурс?пе ус? куракансене
экстремист
сайч?сене к?ме чарн?.
Прокуратур?н
cу, 29
cыр?в?пе, в?л ≪экстремизм т?с?лл? интернет-ресурс?сене к?ме чарма пултаракан х?ш виcесене йыш?нн?≫.
ХФХ
облаc управленипе п?рле прокурорсем т?ват? район провайдерне ? ≪Первая Миля≫, ≪Академтелеком≫, ≪Полимекс плюс≫ тата ≪Сибирь-Телеком≫ ? экстремистсен ресурс?сене к?рес т?лпе т?р?слен?.
[3]
Cурc?р Корейа
тулаш интернетпе cых?нтаракан канал пур, анчах та c?ршв шал?нче веб-серверсем cук; cурc?р корей правительствин сайч?сене (
[1]
2009 ?улхи Ч?к уй?х?н 2-м?ш?нче
архивлан?
.
,
[2]
2004 ?улхи Юпа уй?х?н 6-м?ш?нче
архивлан?
.
) ур?х патшал?хсенче вырнаcтарн?. Cапах та,
2004
cултанпа КХДР-та анл? мар ушк?н cын валли
электронл? почт?
?cлет; п?р
интернет-кафе
пур. Cав чухнех
≪Кванмен≫
cурc?р корей шалти компьютер эреш? ?cлет
[4]
, ?на тулаш Интернетпе cых?нтарман.
Рунет
(сас? паллисемпе, [
рунэ?т
] вуланать) ? п?т?м т?нчери Интернет эреш?н
выр?с ч?лхилл?
пай?. К?скерех каласан, Рунет ?
.ru
тата
.su
наци домен?сен П?т?м т?нчери эреш?н пай?.
1987
?94
cулсем т?ван Интернетш?н палл? шутланаcc?.
Атом энерги И. В. Курчатов институч?пе
Минавтопром?н
ИПК-?нче cуралн? профессилл? ?сл?х эреш? 1990 cулхи
cурла, 28
т?нчери Интернет эреш?пе cых?нса хальхи раccей эреш?сен ник?сне хывать. 1990 cулхи
ав?н, 19
InterNIC
Т?нче информации центр?н хыпар базинче
.su
п?ррем?ш шайри домена регистрлан?. Cак?нтанпа
Совет Союз?нче
Интернете cул уc?лать. 1994 cулхи
ака, 7
InterNIC-ра п?ррем?ш
.ru
раccей доменне регистрлан?.