Republique francaise
Republikang Pranses
Pransiya
|
Motto
:
Liberte, Egalite, Fraternite
"Libertad, Egwaldad, Praternidad"
|
Nasodnong Awit
: "
La Marseillaise
"
|
|
Kapital
|
Paris
48°52′ N 2°19.59′ E
|
Kinadak-ang dakbayan
|
kapital
|
Opisyal nga (mga) pinulongan
|
Prinanses
|
Gobyerno
|
Inusang semi-presidensyal nga
republika
|
-
Presidente
|
Emmanuel Macron
|
-
Primerong Ministro
|
Elisabeth Borne
|
Pagkahimo
|
|
-
Estadong Pranses
|
843 (
Tratado sa Verdun
)
|
-
Konstitusyon karon
|
1958 (
ika-5 nga republika
)
|
Accession to EU
|
Marso 25
1957
|
Arya
|
|
- Katibuk-an
|
674,843 km²
(
40th
)
|
|
260,558 sq mi
|
Populasyon
|
|
- Enero 1, 2012
|
64,667,000[
[1]
(
20th
)
|
-
Densidad
|
97/km² (
89th
)
293/sq mi
|
GDP
(
PPP
)
|
Banabana sa 2006
|
- Katibuk-an
|
US $
1.871
trillion
(
7th
)
|
- Per capita
|
US $30,100 (
20th
)
|
HDI
(2005)
|
0.952 (
10th
) ?
high
|
Kwarta
|
Euro
(
EUR, XPF
)
|
Sona sa oras
|
CET
[2]
(
UTC
+1)
|
- Summer (
DST
)
|
CEST
[2]
(
UTC
+2)
|
Internet TLD
|
.fr
[3]
|
Kodigong pangtawag
|
+33
|
Ang
Pransiya
(
Prinanses
:
France
), opisyal nga ngalan
Republikang Pranses
(
Republique francaise
), usa ka
nasod
kang kansang
metropolitan nga ginsakpan
nahimutang sa
Kasadpang Uropa
. Ang iyang kinatibuk-ang teritoryo naglakip usab sa mga pulo nga nahimutang sa ubang kanaypan.
[4]
Ang Metropolitan nga Pransiya nahimutang taliwala sa
Dagat Mediteranyo
ngadto sa
Kanal La Mancha
ug
Dagat Amihanan
. Ang mga Pranses motawag sa Metropolitan nga Pransiya isip
l'Hexagone
(ang "Heksagon") tungod sa hulma niini.
Ang Pransiya gitaliwad-an sa
Belhika
,
Luxembourg
,
Alemanya
,
Suisa
,
Italya
,
Monaco
,
Andorra
, ug
Espanya
. Sa pipila sa iyang mga
departamento
gawas sa nasod, ang Pransiya may gisaw-ang utlanan sa mga nasod sa
Brasil
,
Surinam
, ug
Netherlands Antilles
. Ang Pransiya ug ang
Hiniusang Gingharian
(
UK
) gitapot sa usa ka
tunnel
nga miagi ilawom sa Kanal La Mancha (o Kanal Ingles).
Ang Republikang Pranses usa ka
demokrasya
nga giorganisa isip usa ka
inusang
semi-presidensiyal nga
republika
. Kini usa ka
ugmad nga nasod
nga may ikaunom nga labing dakong ekonomiya sa tibuok kalibotan.
[5]
Ang mga ideyal sa Pransiya nasulat sa
Deklarasyon sa mga Katungod sa Tawo ug sa Lungsoranon
. Ang Pransiya usa usab sa unang mga sakop sa
Unyon sa Uropa
, ug maoy labing dakong nasod (pinasikad sa gidak-on sa yuta) sa mga sakop sa maong pundok. Sakop usab ang Pransiya sa
La Francophonie
,
G8
, ug sa
Unyon Latino
. Laing pundok nga ang Pransiya usa sa mga nag-unang sakop mao ang
Hiniusang mga Nasod
(UN); usa kini sa lima ka permanenteng sakop sa
Konseho sa Seguridad
sa maong pundok. Ang Pransiya usa sa walo ka
mga nasod nga naghupot og armas nukleyar
. Kini gibisita sa hapit mo-75 ka milyong ka mga turista matag tuig, ug usa sa labing popular nga destinasyon sa mga turista.
Ang
ngalan sa Pransiya
naggikan sa
Franks
, usa ka tribong Aleman nga miokupar sa bungto human sa pagkahugno sa
Empiryo Romano sa Kasadpan
. Ang rehiyon palibot sa
Paris
(
Ile-de-France
) ang orihinal nga
demesne
.
Samtang ang Metropolitan nga Pransiya nahimutang sa
Kasadpang Uropa
, ang nasod dunay mga teritoryo sa
Amihanang Amerika
, sa
Caribbean
,
Habagatang Amerika
, sa habagatang
Kadagatang Indyan
, sa
Kadagatang Pasipiko
, ug sa
Antartika
. Ang metropolitan mikabat og 551,695 kilometros kwadrados (213,010 sq mi) mihimo niini nga labing dakong nasod sa Unyon sa Uropa, dako'g gamay sa Espanya. Lainlain ang mga porma sa yuta niini (landscape), gikan sa mga patag nga baybayon sa norte ug weste ngadto sa mga kabukiran sa
Alpes
sa sur-este, ang
Massif Sentral
sa sur-sentral ug ang
Pireneos
sa surweste. Sa gihabogon nga 4,807 metros (15,770 piyes), ang kinatas-ang punto sa Kasadpang Uropa,
Mont Blanc
, anaa sa Alpes sa border sa Italya. Ang mga sapa sa metropolitan mao ang
Loire
,
Garonne
,
Seine
ug ang
Rhone
, nga pasidulong sa Mediteranyo pinaagi sa Camargue, ang labing babaw nga punto sa Pransiya (2 m / 6.5 piyes ilawom sa lebel sa dagat). Ang
Corse
usa ka isla sa Mediteranyo.
Ang total nga arya sa nasod, apil tanang teritoryo (way labot ang Adelie Land), 674,843 kilometros kwadrados (260,558 sq mi). Ang nasod mao ang dunay ikaduhang labing dako nga
Exclusive Economic Zone
(EEZ) sa kalibotan, mga 11,035,000 kilometros kwadrados (4,260,000 sq mi), mga 8% sa tanang EEZ, ikaduha lamang sa
Tinipong Bansa
(11,351,000 km² / 4,383,000 sq mi) ug gisundan sa
Australya
(8,232,000 km² / 3,178,000 sq mi).
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
Ang Pransiya gibahin ngadto sa 26 ka mga
rehiyon
(
region
sa ilang pinulongan). Kawhaag duha (22) niini anaa sa
Metropolitan nga Pransiya
samtang ang upat naa sa gawas sa nasod. Ang mga rehiyon gibahin ngadto sa mga departamento (
departement
). Ang mga departmento gihatag numero (sagad base sa alpabetikanhong han-ay) ug kining numeroha maoy gigamit sa mga kodigo postal ug mga numero sa sakyanan.
Ang mga departamento gibahin pa gayod ngadto sa 342 ka mga
arrondissement
, apan kini walay piniling asembliya ug ang bugtong katuyoan mao lamang ang pagbahin-bahin ngadto sa mga distrito sa pagdumala sa estado. Ang mga arrondissement gibahin pa gayod ngadto sa 4,035 ka mga
kanton
, apan dili gihapon kini lebel sa pangagamhanan. Ang mga arrondissement gibahin ngadto sa 36,682 ka mga
komyun
, mga lungsod nga may piniling asembliya (ang konseho munisipal).
Ang mga rehiyon, departamento ug komyun gitawag nga
collectivites territoriales
, buot ipasabot duna silay lokal nga asembliya ug usa ka ehekutibo; samtang ang mga
arrondissement
ug kanton mga dibisyon lamang alang sa pagdumala.
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
Ang
armadong puwersa
sa Pransiya nabahin ngadto sa upat ka mga sanga:
Ang edad alang sa militarya 17 anyos. Sugod sa
Gubat alang sa Kagawasan sa Algeria
, ang
konskripsiyon
inanayng gihinay, ug giwagtang sa kagamhanan ni
Jacques Chirac
sa tuig
1996
.
Sa mga dagkong ekonomiya sa Uropa, ang Pransiya ug ang
Hiniusang Gingharian
(UK) lamang ang dakog gigasto alang sa depensa: 2.6% sa
GDP
sa Pransiya ug 2.4% sa GDP sa Hiniusang Gingharian, sumala sa mga pigura sa 2003 nga gipagawas sa
Organisasyon sa Tratado sa Amihanang Atlantiko
(NATO). Kining duha ka nasod maoy nagsuplay sa 40% sa gasto sa depensa sa Unyon sa Uropa. Sa ubang mga nasod, ubos sa 1.5% sa GDP ang napadulong sa depensa. Mga 10% sa gasto sa depensa sa Pransiya gigamit alang sa iyang
force de frappe
(mga armas nukleyar).
Plantilya:NATO
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
Plantilya:Tan-awa-usab
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
Ang bugtong opisyal nga pinulongan sa Pransiya mao ang
Prinanses
, sumala sa ikaduhang artikulo sa iyang batakang balaod sugod sa tuig
1992
. Apan may pipila ka mga
rehiyon nga pinulongan
nga gitabi sulod sa nasod, lakip kining mosunod:
May mga pinulongan usab nga ginatabi sa mga migrante, labi na sa mga dagkong dakbayan:
Ang mga Pranses usab kamaong mosulti og mga langyaw nga pinulongan, lakip na ang
Iningles
,
Inaleman
,
Kinatsila
, ug
Initalyano
.
Sa sensus sa 1999, ang
INSEE
misampol sa 380,000 ka mga hamtong tawo sa tibuok
Metropolitan nga Pransiya
ug nangutanan kanila og mga pangutana kalabot sa sitwasyon sa ilang pamilya. Lakip sa mga sukna mao ang kabahin sa pinulongan nga gigamit sa ilang ginikanan pagpakighinabi kanila sa wala pa silay lima ka tuig. Kini ang unang higayon gisulayan ang usa ka seryosong pagkuha og estatistikal nga impormasyon kabahin sa mga
inahang dila
sa Pransiya. Ang mga resulta gipagawas sa
Enquete familiale, Insee, 1999
.
Kini ang talaan sa siyam ka labing prominenteng inahang dila sa Pransiya base sa
Enquete familiale
.
|
Pinulongan
|
Gidaghanon sa mga nagtabi (hamtong, linibo)
|
% sa populasyon sa mga hamtong
|
Ubang impormasyon
|
1
|
Prinanses
|
39,360
|
86%
|
Sa tibuok populasyon (dili sa mga hamtong lang), moduol kini sa 90%.
|
2
|
Inaleman
ug
High German
(
Alsatian
,
Lorraine German
, ubp.)
|
970
|
2.12%
|
Alsatian (600; 1.44%), estandard nga Inaleman (210; 0.46%),
Lorraine German (100; 0.22%)
|
3
|
Arabiko
(
Maghreb Arabic
)
|
940
|
2.05%
|
4
|
Occitan
(
Languedocien
,
Gascon
,
Provencal
, ubp.)
|
610
|
1.33%
|
Laing 1,060 (2.32%) may gamayng nahibaloan.
|
5
|
Pinortuges
|
580
|
1.27%
|
|
6
|
Langues d'oil
(
Picard
,
Gallo
,
Poitevin-Saintongeais
, ubp.)
|
570
|
1.25%
|
Laing 850 (1.86%) may gamayng nahibaloan.
|
7
|
Italyano
(ug mga dayalekto)
|
540
|
1.19%
|
|
8
|
Kinatsila
|
485
|
1.06%
|
|
9
|
Breton
|
280
|
0.61%
|
Laing 405 (0.87%) may gamayng nahibaloan.
|
10
|
Laing 400 ka mga pinulongan
(
Polish
,
Berber
,
mga pinulongan sa Sidlakang Asya
,
Catalan
,
Franco-Provencal
,
Corsican
,
Basque
, etc.)
|
2,350
|
5.12%
|
Iningles: 115 (0.25% sa tibuok populasyon sa mga hamtong).
|
|
Total
|
45,762
|
102%
|
46,680 lakip kadtong 2% kang kinsa Prinanses ug laing pinulongan ang mga inahang dila.
|
Kon atong ibase sa inahang dila ug sa pinulongan nga gigamit sa walay pay 5 anyos, ang labing importanteng mga pinulongan sa Pransiya mao kining mosunod (timan-i nga ang mga porsento molapas sa 100, tungod kay daghan ang kaduha maihap):
- Prinanses:: 42,100,000 (92%)
- Mga pinulongang Oc: 1,670,000 (3.65%)
- Inaleman ug mga dayalekto: 1,440,000 (3.15%)
- Mga pinulongan Oil: 1,420,000 (3.10%)
- Arabiko: 1,170,000 (2.55%)
Ang prinsipal nga mga dakbayan (base sa populasyon) naglakip ning mosunod:
- Paris
,
Marseille
,
Lyon
,
Toulouse
,
Nice
,
Nantes
,
Strasbourg
,
Montpellier
,
Bordeaux
,
Lille
,
Rennes
.
Si
Marianne
usa ka simbolo sa Republika sa Pransiya. Siya usa ka alegorikal nga pigura sa kagawasan ug sa Republika. Siya unang mipakita sa panahon sa
Rebolusyong Pranses
.
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
- Ang
Ingles nga bersiyon
ning maong panid mahimo mong mahubad ngadto sa Binisayang Sinugboanon.
- ↑
(Prinanses)
INSEE
, Government of France.
"Bilan demographique 2006 : un excedent naturel record"
. Retrieved
2007-04-01
.
- ↑
2.0
2.1
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
metropolitan_France
- ↑
In addition to
.fr
, several other Internet TLDs are used in French overseas
departements
and territories:
.re
,
.mq
,
.gp
,
.tf
,
.nc
,
.pf
,
.wf
,
.pm
,
.gf
and
.yt
. France also uses
.eu
, shared with other members of the
European Union
.
- ↑
Alang sa dugang impormasyon, tan-awa ang
Category:Mga gawas sa nasod nga departamento ug teritoryo sa Pransiya
.
- ↑
Ranggo sa GDP
: 6 (2006);
Ranggo sa GDP sa matag kapita
: 17 (2005);
Ranggo sa GDP (PPP) matag kapita
: 21 (2005).
Plantilya:Unyong uropeyo
Plantilya:UNSC
|
---|
Mga sakop sa G8
| |
---|
Dugang nga representante
| |
---|
G8+5
| |
---|
Tan-awa usab
| |
---|
Plantilya:Uropa