Рэфармацыя

95 тэз?са? Формула згоды Контррэфармацыя Рух? ? дэнам?нацы?    Пратэстанцызм Рэфармацыя ? Герман?? Лютэранства Анабаптызм Рэфармацыя ? Швейцары? Кальв?н?зм Рэфармацыя ? Н?дэрландах Менан?цтва Рэфармацтва Рэфармацыя ? Англ?? Англ?канства Пурытанства Рэфармацыя ? Шатланды? Прэсв?тэрыянства Рэфармацыя ? Францы? Гугеноты Рэфармацыя ? Рэчы Паспал?тай Сацын?янства Рэфармацыя ? ?тал?? Ключавыя падзе?   Лейпцыгск? дыспут Вормск? эдыкт Сялянская вайна ? Герман?? Шпаерская пратэстацыя Марбургск? дыспут А?гсбургск? рэйхстаг А?гсбургск? рэл?г?йны м?р Вестфальск? м?р Дзеячы Рэфармацы?    Марц?н Лютэр ( Г , 1483?1546) Ф?л?п Меланхтан ( Г , 1497?1560) Ганс Та?сен ( Д , 1494?1561) Олаус Петры ( Швец , 1493?1552) Ульрых Цв?нгл? ( Швейц , 1484?1531) Жан Кальв?н ( Швейц , 1509?1564) Томас Кранмер ( А , 1489?1556) Джон Нокс ( Шат , 1514??1572) Папярэдн?к? Рэфармацы?    Вальдэнсы Ав?ньёнск? палон пап (1309?1377) Лаларды Вял?к? заходн? раскол (1378? 1417 ) Гус?цк?я войны (1420 да ~1434) Па?ночнае Адраджэнне Гэта панэль: глядзець размовы прав?ць

Рэфарма?цыя  ? рэл?г?йны ? грамадск? рух у XV ? XVI стагоддзях , як? ме? мэтай рэформу хрысц?янства . Пачаткам Рэфармацы? л?чыцца выступленне Марц?на Лютэра ? 1517 годзе, а некаторым? ? дзейнасць Яна Гуса на сто гадо? раней. Гало?ная мэта ? гэта вяртанне да першакрын?цы, Б?бл?? , вяртанне да Боскага погляду на Царкву, на грамадства, на чалавека.

Яе пачаткам прынята л?чыць выступленне доктара багасло?я В?тэнбергскага ?н?верс?тэта Марц?на Лютэра , якое адбылося 31 кастрычн?ка 1517 года, кал? ён прыб?? да дзвярэй в?тэнберскай Замкавай царквы свае ≪ 95 тэз?са? ≫, у як?х выступа? супраць ?снуючых зло?жывання? катал?цкай царквы, у прыватнасц? супраць продажу ?ндульгенцый . Канцом Рэфармацы? можна л?чыць падп?санне вестфальск?х дагавора? у 1648 годзе ^[1] , паводле вын?ка? як?х рэл?г?йны фактар пераста? адыгрываць ?стотную ролю ? е?рапейскай пал?тыцы.

Асно?ным? прычынам? Рэфармацы? з’я?лял?ся пераадоленне феадальнай раздробленасц? ? ?зн?кненне цэнтрал?заваных дзяржа?, эканам?чны крыз?с пасля з’я?ленне вел?зарнай колькасц? амерыканскага золата , спусташэнне банка? , незадаволенасць розных слаё? насельн?цтва Е?ропы маральным раскладаннем катал?цкай царквы , якое суправаджалася эканам?чнай ? пал?тычнай манапал?зацыяй. Комплекс мер, прадпрынятых катал?цкай царквой ? езу?там? для барацьбы з Рэфармацыяй, атрыма? назву Контррэфармацы? .

У вын?ку рэфармацы? з’яв??ся новы к?рунак у хрысц?янстве ? пратэстанцтва , як? ? сваю чаргу мае свае адгал?наванн?: лютэранства (стваральн?к ? Марц?н Лютэр ), англ?канства ( Генрых VIII ), кальв?н?зм ( Жан Кальв?н ) ? ?ншыя.

Г?старычныя падзе? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Хрысц?янства
Б?бл?я
Стары Запавет Новы Запавет Апокрыфы Евангелле Дзесяць запаведзей Нагорная пропаведзь
Тройца
Бог Айцец ?сус Хрыстос Святы Дух
Г?сторыя хрысц?янства
Храналог?я хрысц?янства Апосталы Сусветныя саборы Вял?к? раскол Крыжовыя паходы Рэфармацыя
Хрысц?янскае багасло?е
Грэхападзенне Грэх Дабрадзейнасць Выкупленне Выратаванне Уваскрэсенне Другое прышэсце Богаслужэнне Дабрадзейнасц? Та?нствы
Гал?ны хрысц?янства
Катал?цтва Правасла?е Пратэстанцтва Сацын?янства

Свяшчэнная Рымская ?мперыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пачатак [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У Герман??, якая на пачатак XVI стагоддзя ?сё яшчэ заставалася пал?тычна раздробленай дзяржавай, незадаволенасць царквой падзялял? шырок?я колы грамадства ^[2] , з той прычыны, што з сялян зб?ралася царко?ная дзесяц?на ? пасмяротныя паборы, прадукцыя рамесн?ка? не магла канкурыраваць з прадукцыяй манастыро?, як?я не абкладал?ся падаткам, царква пашырала свае зямельныя ?ладанн? ? гарадах, пагражаючы ператварыць мяшчан у пажыццёвых да?жн?ко? ^[3] . Усё гэта, а таксама вел?зарныя сумы грошай, як?я Папск? Прастол вывоз?? з Герман??, ? маральнае разлажэнне духавенства, паслужыла падставай да выступлення Марц?на Лютэра , як? 31 кастрычн?ка 1517 года прыб?? да дзвярэй В?тэнбергскай Замкавай царквы свае ≪ 95 тэз?са? ≫. У ?х доктар багасло?я выступа? супраць продажу ?ндульгенцый ? ?лады Папы над адпушчэннем грахо?. У сва?м вучэнн? ён абвяшча?, што царква ? духавенства не з’я?ляюцца пасрэдн?кам пам?ж чалавекам ? Богам . Ён абвясц??, што папская царква не мае па?намоцтва? даваць людзям праз та?нствы ≪адпушчэнне грахо?≫ ? ≪выратаванне душы≫, якое зраб?ць можа тольк? Бог. Асно?нае палажэнне, выказанае Лютэрам, абвяшчала, што чалавек дасягае ≪выратавання душы≫ (або ≪апра?дання≫) не праз царкву ? яе абрады, а пры дапамозе веры, што даруецца яму непасрэдна Богам ^[4] . Таксама Лютэр абверг а?тарытэт Святой Традыцы? , гэта значыць, пастано? царквы ? папск?х дэкрэта?, адводзячы ролю адз?най крын?цы рэл?г?йнай ?сц?ны тольк? Свяшчэннаму П?санню ^[4] .

Папства першапачаткова не выказала асабл?вай заклапочанасц? яго выступленнем. Сутыкненн? пам?ж розным? манаск?м? ордэнам? был? не рэдкасцю, таму дзейнаму Папу здалося, што гэта чарговая ≪манаская сварка≫. Аднак Лютэр, заручы?шыся падтрымкай Фрыдрыха III , курфюрста Саксонскага, не саступа? прысланым папск?м эм?сарам, у той жа час абавязваючыся не распа?сюджваць свае ?дэ? пры ?мове, што ма?чанне будуць захо?ваць ? яго прац??н?к? ^[5] . Аднак падзе? на Лейпцыгск?м дыспуце прымус?л? яго перапын?ць ма?чанне. Выказа?шы падтрымку Яну Гусу ? недавер царко?наму сабору, як? асудз?? дзейнасць чэшскага гуман?ста , Лютэр фактычна перарва? аднос?ны з царквой. Наступным крокам было тое, на што да гэтага практычна н?хто не адважва?ся: 10 снежня 1520 года пры вял?знай колькасц? народу Лютэр спал?? папскую булу , дзе асуджал?ся яго погляды. Пасля такой падзе? ? справу ?мяшал?ся свецк?я ?лады. ?зно? абраны ?мператар Свяшчэннай Рымскай ?мперы? Карл V выкл?ка? Лютэра на ?мперск? сойм у Вормс з мэтай пераканаць яго адмов?цца ад сва?х погляда? ? падобна на тое, як сто гадо? таму аналаг?чную спробу зраб?? ?мператар Жыг?монт у дачыненн? да Гуса. Лютэру дал? два дн?, каб ён да? адказ на пытанне аб тым, ц? гатовы ён адмов?цца ад сва?х погляда?, аднак нямецк? святар не саступ??, за што згодна з Вормск?м эдыктам бы? паста?лены па-за законам на тэрыторы? Свяшчэннай Рымскай ?мперы?.

Друг? этап [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пасля Вормскага эдыкта пачал?ся першыя рэпрэс?? супраць прых?льн?ка? Лютэра. Так, папск? легат Джыралама Алеандэр , як? ? спрыя? прыняццю ?мператарам гэтага рашэння, пасля сойма нак?рава?ся ? Н?дэрланды , дзе па яго падгаворах был? спалены два манах?, як?я стал? першым? пакутн?кам? Рэфармацы?.

Фрыдрых Мудры вырашы? не пак?даць свайго прафесара без абароны. Для гэтага Лютэр на шляху з Вормса бы? выкрадзены групай людзей курфюрста, прычым сам Фрыдрых не веда?, дзе знаходз?цца Лютэр, каб не лжэсведчыць, кал? ?мператар Карл V яго спытае пра гэта ^{[6] [7]} . Лютэр бы? змешчаны ? аддалены замак Вартбург , дзе пра яго знаходжанне веда? тольк? сакратар курфюрста Георг Спалац?н . У Вартбургу Лютэр заня?ся перакладам спачатку Новага Запавету , а затым ? ?сёй Б?бл?? на нямецкую мову . Разам з гэтым у ?мперы? выступленне Лютэра на Вормск?м рэйхстагу ?зрушыла шырок?я народныя масы, як?я зыходзячы са сва?х сасло?ных ?нтарэса? па-рознаму трактавал? вучэнне Лютэра.

У адсутнасць Марц?на ? В?тэнбергу разгарну?ся бюргерск? рух, на чале якога стал? Андрэас Карлштат ? Габрыель Цв?л?нг . Удзельн?к? гэтага руху патрабавал? неадкладных радыкальных пера?тварэння?, у прыватнасц?, асуджал? катал?цк?я ?мшы, ухвалял? л?кв?дацыю манаск?х абяцання? ? выхад манаха? з манастыро? ^[8] , часта пры гэтым выказваючы сваю незадаволенасць у форме пагрома? катал?цк?х храма?. У проц?вагу ≪цялеснаму мяцяжу≫ Цв?л?нга ? Карлштата Лютэр прапанава? ?дэю ≪духо?нага бунту≫, гэта значыць, м?рнага шляху Рэфармацы?, але яна не атрымала шырокай падтрымк? сярод насельн?цтва ^[8] .

Лютэранства
Ружа Лютэра
Кн?га згоды Апостальск? с?мвал веры Н?кейск? с?мвал веры Афанасье?ск? с?мвал веры А?гсбургскае вызнанне Апалог?я А?гсбургскага вызнання Малы катэх?з?с Лютэра Вял?к? катэх?з?с Лютэра Шмалькальдыцк?я артыкулы Трактат пра ?ладу ? першынство Папы Формула згоды
Тэалог?я Пяць дактрын пратэстанцтва Тэалог?я крыжа Усправядл?венне Усеагульнае святарства верн?ка? Права ? Евангелле Асвячэнне Дактрына двух царства? Боск? промысел
Г?сторыя Рэфармацыя Лютэранская артадокс?я
Цэрквы Гнес?ялютэране П?етызм Ха?геанства Лестадыянства Абуджэнне Старалютэране Неалютэранства Высокацарко?нае лютэранства Канфес?йнае лютэранства
Постац? Марц?н Лютэр Ф?л?п Меланхтан Фрыдрых III Саксонск? Катарына фон Бора ?аган Бугенхаген Марц?н Хемн?ц Лукас Кранах Старэйшы ?аган Себасцьян Бах Ла?рэнц?ус Петры Олаус Петры Ганс Та?зен М?каэль Агрыкала Мац?яс Флацыус
Арган?зацы? Канфес?йная евангельская лютэранская канферэнцыя М?жнародны лютэранск? савет Сусветная лютэранская федэрацыя Лютэранскае харызматычнае абна?ленне
Г Р П

На працягу гэтага часу ? Лютэра был? важк?я падставы спадзявацца на ?васабленне сваёй ?дэ? ≪духо?нага бунту≫, бо ?мперскае панаванне насуперак папскай буле 1520 года ? Вормскаму эдыкту 1521 года не забараняла рэфарматарск?я рух?, пераносячы канчатковае рашэнне на будучы рэйхстаг або царко?ны сабор. Новыя рэйхстаг? адкладвал? разгляд справы да скл?кання царко?нага сабора, тольк? забараняючы Лютэру друкаваць новыя кн?г?.

Аднак услед за рухам радыкальнай бюргерскай групо?к?, як? суправаджа?ся стых?йным? выступленням? народных мас, у кра?не адбылося выступленне ?мперскага рыцарства . У 1523 годзе частка рыцара? на чале з Ульрыхам фон Гутэнам ? Францам фон З?к?нгенам , незадаволеных сва?м станов?шчам у ?мперы?, падняла па?станне, абвясц??шы сябе прада?жальн?кам? справы Рэфармацы?, аднак асно?най мэтай па?стання было павышэнне статуса рыцарства ? кра?не.

Сялянская вайна Томаса Мюнцэра [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Сялянская вайна стала следствам тлумачэння сялянск?м? масам? ?дэй Рэфармацы? як закл?ку да сацыяльных пера?тварэння?. Шмат у чым гэтым настроям спрыяла вучэнне Томаса Мюнцэра , як? ? сва?х казаннях закл?ка? да па?стання, сацыяльна-пал?тычнага перавароту. Аднак няздольнасць сялянск?х мас ? бюргерства згуртавацца ? сумеснай барацьбе прывяла да паражэння ? вайне ^[4] . Пасля заканчэння Сялянскай вайны на рэйхстагу ? Шпаеры ? 1526 годзе дзеянне Вормскага эдыкта па патрабаваннях нямецк?х князё? было прыпынена. Аднак праз тры гады там жа Вормск? эдыкт бы? пацверджаны, што выкл?кала пратэст шасц? нямецк?х князё? ? некальк?х ?мперск?х гарадо?. Паводле назвы гэтага дакумента ? Шпаерскай пратэстацы?  ? прых?льн?к? Рэфармацы? надалей пачал? называцца пратэстантам? ^[9] .

У 1527 годзе Лютэр зраб?? в?з?тацы? ? параф??, як?я цяпер л?чыл?ся евангел?цк?м?. Вын?к бы? засмучальным: рэфарматара ?раз?ла глыбокае невуцтва не тольк? верн?ка?, але ? к?ра?н?ко? прыхода?. У вын?ку Лютэр нап?са? дзве кн?г? ? Малы Катэх?з?с , прызначаны для верн?ка?, ? Вял?к? Катэх?з?с , як? прызнача?ся для пастара?. У ?х Лютэр да? сваё тлумачэнне Дзесяц? запаведзям , мал?тве Ойча наш , С?мвалу веры , выкла?, як адбываюцца хрышчэнне ? прычашчэнне ? ? чым ?х сэнс. У 1529 годзе Ф?л?пам Гесэнск?м была зроблена спроба аб’яднаць намаганн? прых?льн?ка? Лютэра ? Цв?нгл? ? ходзе супольнага дыспуту. Аднак у вын?ку ?дзельн?к? Марбургскага дыспуту не здолел? дагаварыцца па адным-адз?ным пункце з шаснаццац?. Гэта пункт датычы?ся рэальнай прысутнасц? плоц? ? крыв? Хрыста ? е?харысты? . У вын?ку Лютэр адмов??ся прызнаць Цв?нгл? за адз?наверца.

А?гсбургск? рэйхстаг [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

На наступным рэйхстагу ? А?гсбургу проц?дзейныя бак? зраб?л? спробу дамов?цца. Лютэру было забаронена ?дзельн?чаць у ?мперск?м сходзе, у вын?ку ён нак?рава? дэлегатам на сойм свайго друга ? аднадумца Ф?л?па Меланхтана , як? прадстав?? там дакумент, пасля названы А?гсбургск?м спавяданнем . Прых?льн?к? катал?цтва вылучыл? свае аргументы супраць тэксту, як?я был? агучаны, зрэшты п?сьмовы тэкст прых?льн?кам Рэфармацы? пададзены не бы?. Апошн?я, аднак, паспел? зап?саць аргументы апанента? на слых. У якасц? адказу Меланхтанам пад к?ра?н?цтвам Лютэра бы? нап?саны больш аб’ёмны тэкст ? Апалог?я А?гсбургскага вызнання . Гэта был? першыя дакументы, у як?х было больш-менш паслядо?на выкладзена дагматычнае вучэнне новага рэл?г?йнага руху.

У ходзе рэйхстага веравызна?чыя тэксты был? складзены ? прых?льн?кам? Цв?нгл?, як?я атрымал? назву Тэтрапал?танскае вызнанне . Пасля А?гсбургскага рэйхстага пратэстанцк?я княз? пачал? фарм?раваць абарончы Шмалькальдэнск? саюз , натхняльн?кам стварэння якога ста? Ф?л?п Гесэнск? .

Пасля смерц? Лютэра [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Адразу ж пасля смерц? Лютэра пратэстанта? Герман?? чакала суровае выпрабаванне. Атрыма?шы шэраг перамог над туркам? ? французам? , ?мператар Карл V вырашы? заняцца ?нутраным? справам?. Заключы?шы саюз з Папам ? В?льгельмам Баварск?м , ён нак?рава? свае войск? на земл? князё?-удзельн?ка? Шмалькальдэнскага саюза. У вын?ку Шмалькальдэнскай вайны войск? пратэстанта? был? разгромлены, у 1547 годзе войскам? ?мператара бы? захоплены В?тэнберг, як? ?жо амаль 30 гадо? з’я?ля?ся неаф?цыйнай стал?цай пратэстанцкага свету, аднак маг?ла Лютэра, паводле загаду ?мператара, не была разварушана, а курфюрст ?аган-Фрыдрых Саксонск? ? ландграф Ф?л?п апынул?ся за кратам?. У вын?ку на рэйхстагу ? А?гсбургу 15 мая 1548 года бы? абвешчаны ?нтэрым  ? пагадненне пам?ж катал?кам? ? пратэстантам?, згодна з як?м пратэстанты был? вымушаны пайсц? на значныя саступк?. Аднак увасоб?ць план Карлу не ?далося: пратэстантызм ужо бы? добра разв?ты ? Герман?? ? з’я?ля?ся рэл?г?яй не тольк? князё? ? купцо?, але сялян ? рудакопа?, у вын?ку чаго правядзенне ?нтэрыма сустракала ?партае супрац??ленне.

Тады з ?н?цыятывы Морыца Саксонскага група ?мераных пратэстанцк?х тэолага? на чале з Меланхтанам выпрацавала больш прымальны для лютэран тэкст ?нтэрыма, аднак ? ён выкл?ка? негаты?ную рэакцыю з боку зацятых прых?льн?ка? Рэфармацы?, як?я атрымал? назву гнес?ялютэрана? . Канфл?кт пам?ж ?м? ? прых?льн?кам? Меланхтана працягва?ся амаль 30 гадо?.

Швейцарыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

С?туацыя, аналаг?чная нямецкай, склалася ? ? Швейцары? , дзе а?тарытэт катал?цкай царквы ?па? з-за зло?жывання?, распусты ? невуцтва кл?рыка?. Манапольнае станов?шча царквы ? гал?не ?дэалог?? тут таксама было падарвана поспехам? свецкай адукацы? ? ?дэям? гуман?зму . Аднак у Швейцары? да ?дэалаг?чных перадумо? дадал?ся яшчэ ? пал?тычныя, мясцовае бюргерства ?мкнулася ператварыць канфедэрацыю незалежных адз?н ад аднаго кантона? у федэрацыю , правесц? секулярызацыю царко?ных зямель, забаран?ць ваеннае найм?цтва, якое адцягвала працо?ныя рук? ад вытворчасц?.

Аднак падобныя настро? пераважал? тольк? ? т. зв. гарадск?х кантонах кра?ны, дзе ?жо зарадз?л?ся кап?тал?стычныя аднос?ны. У больш кансерваты?ных лясных кантонах захо?вал?ся сябро?ск?я аднос?ны з катал?цк?м? манарх?ям? Е?ропы , арм?? як?х яны ? забяспечвал? найм?там?. Да таго ж Рэфармацыя ? Швейцары? падтрымл?валася канфедэрацыяй незалежных тэрыторый, так?м чынам, гарады ? мястэчк? сам? аб?рал? тое веравызнанне, якое яны л?чыл? верным. Цесная сувязь пал?тычна-?дэалаг?чнага пратэсту ? спарадз?ла рух Рэфармацы? ? Швейцары?, найбольш ярк?м? прадста?н?кам? якога выступ?л? Ульрых Цв?нгл? ? Жан Кальв?н .

Цюрыхск? рэфарматар [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пачатак руху бы? пакладзены ? Цюрыху , дзе ? 1518 годзе святаром кафедральнага сабора бы? абраны вядомы прапаведн?к Ульрых Цв?нгл? . Ужо добра вывучы?шы Б?бл?ю , ён у сва?х казаннях пача? вучыць народ таму, што выратаванне дасягаецца не захаваннем рэл?г?йнай абраднасц?, а верай у збав?цельную ахвяру ?суса Хрыста . У скорым часе святар пайшо? далей, ? ? сакав?ку 1522 года ён з кафедры выказа?ся пра адсутнасць неабходнасц? захавання царко?нага паста ?, адпаведна, выплаты царко?нага штрафу за яго невыкананне, а ? л?пен? таго ж года нап?са? два адкрытыя пасланн? б?скупу Канстанцскаму ? членам Швейцарскага саюза пра шкоду цэл?бату ? пра дазвол духавенству ?ступаць у шлюб.

У гэты час цюрыхск? гарадск? савет прызначы? правядзенне дыспуту, на як?м Цв?нгл? на падставе Б?бл?? пав?нен бы? даказаць пра?дз?васць свайго вучэння. На дыспут был? запрошаны арх?б?скуп ? прадста?н?к? ?с?х кантона?, аднак прыехал? тольк? прадста?н?к? Шафга?зена . Арх?б?скуп прысла? свайго в?карыя Фабера, якому была дадзена ?стано?ка выслухаць Цв?нгл?, але ? спрэчк? не ?ступаць. У сваю чаргу рэфарматар грунто?на падрыхтава?ся да дыспуту, нап?са?шы 67 тэз?са? ? праграму як царко?най, так ? дзяржа?най рэформы, якую ён зб?ра?ся на гэтым дыспуце абаран?ць. Дыспут пача?ся 29 студзеня 1523 года, ? па яго вын?ках Цюрых надалей адмов??ся прызнаваць уладу Канстанцкага арх?б?скупа ? прыступ?? да шырок?х царко?ных рэформ.

15 сакав?ка 1524 года ? Цюрыху бы? выдадзены ?каз пра скасаванне ?мшы ? зн?шчэнне абразо?. У вын?ку з цэрква? был? выдалены ?се выявы, зламаны арганы, мошчы святых пахаваны. Сярод ?ншага, Цв?нгл? прыступ?? да пера?ладкавання царко?най арган?зацы?: кал? раней уся ?лада належала б?скупам, то Цв?нгл? ?змацн?? дэмакратычныя тэндэнцы? ? арган?зацы? царквы, пастав??шы на чале прыход, як? сам аб?ра? сабе прапаведн?ка. За Цюрыхам рушыл? ?след царко?ныя рэформы ? ?ншых швейцарск?х гарадах ? Берне , Базел? , Шафга?зене , Санкт-Галене ? Гларусе , дзе паступова да ?лады прыйшл? прых?льн?к? Рэфармацы?, аднак частка гэтак званых лясных кантона? Шв?ц , Уры , Унтэрвальдэн ? Цуг , а таксама гарады Люцэрн ? Фрыбур застал?ся верным? катал?цтву. У канфедэрацы? наспява? раскол, таму ? 1528 годзе катал?к? прапанавал? зладз?ць дыспут, ад якога дагэтуль усяляк ух?лял?ся.

У 1529 годзе пам?ж кантонам? адбы?ся першы канфл?кт. Падставай яго бы? арышт у Шв?цы цюрыхскага святара Якаба Кайзера , як? бы? спалены, нягледзячы на пратэсты Цюрыха. У адказ Цюрых ? Берн нак?равал? свае с?лы да Капеля . Аднак пры пасрэдн?цтве ?ншых кантона? пам?ж супрацьлеглым? бакам? бы? заключаны м?р, па ?мовах якога пратэстанцк?я кантоны стал? пераможным бокам ? атрымл?вал? значную грашовую кампенсацыю. Гэтак званая першая Капельская вайна скончылася, так ? не пача?шыся.

У 1531 годзе наспела новая канфрантацыя пам?ж ≪хрысц?янск?м саюзам≫ ? лясным? кантонам?. Аднак Берн адмов??ся ад рашучых дзеяння?, выступаючы за блакаду катал?цк?х кантона?. Ды ? ? сам?м Цюрыху прых?льн?ка? ваенных дзеяння? было няшмат. У вын?ку цюрыхскае войска аказалася нашмат меншым, чым чакалася. 11 кастрычн?ка 1531 года цюрыхск? атрад бы? разгромлены перавышаючым? с?лам? прац??н?ка, сярод заб?тых бы? Цв?нгл?, як? пасмяротна бы? асуджаны ? чвартаваны.

Жэнева [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

З цягам часу рэфарматарск? рух зрушы?ся з нямецкай Швейцары? ? французскую частку, то бок з Цюрыха ? Жэневу , дзе першапачаткова рэфарматарск? рух узначал?? Г?ём Фарэль , як? яшчэ ? пачатку 1520-х гадо? бы? вымушаны з-за сва?х погляда? эм?грыраваць з Францы? . Тут ён акты?на займа?ся рэфарматарскай дзейнасцю, дапамага? Ульрыху Цв?нгл?, ?агану Экалампадыусу ? Марц?ну Буцэру , прыма? удзел у наладжванн? кантакта? з вальдэнсам? . У 1532 годзе Фарэль прапаведава? у Жэневе. Сваёй пропаведдзю ён прыцягну? шмат прых?льн?ка?, аднак выкл?ка? сва?м? прамовам? незадаволенасць к?ра?н?цтва горада ? бы? выгнаны. Аднак пры дапамозе ?лад Берна, як? аказва? Жэневе ваенную дапамогу, яму ?далося вярнуцца ? горад. У 1536 годзе гарадск? савет Жэневы прыня? рашэнне аб усталяванн? ? горадзе рэфармаванага набажэнства. Аднак Фарэль адчува?, што яму не хапае здольнасцей стаць на чале руху.

Летам 1536 года праз Жэневу праязджа? Жан Кальв?н , якога Фарэль папрас?? застацца дзеля пашырэння дзейнасц? па рэфармаванн? царквы. Кальв?н пагадз??ся ? разам з Фарэлем прапанава? гарадскому савету свой праект т. зв. ≪Articles concernant l'organisation de l'eglise et du culte a Geneve≫ (Артыкула? па ?парадкаванн? царквы ? набажэнства? у Жэневе) ( фр. ) . Услед за тым был? складзены катэх?з?с ? вызнанне. Хоць Фарэль ? выказва? у вызнанн? свой слабы погляд на адлучэнне, але ?вогуле ён падпарадкава?ся памкненням Кальв?на ? яго вучэнню пра незалежнасць царквы ад дзяржавы. Ужыванне праграмы Кальв?на выкл?кала ? Жэневе апаз?цыю, ? пасля перамог? парты? ≪л?бертына?≫ на выбарах 1538 года справа дайшла да выгнання абодвух рэфарматара? з горада. У 1540 годзе прых?льн?к? Кальв?на ? Фарэля, г?лермены , закл?кал? Кальв?на назад. Пасля до?гай барацьбы ? 1542 годзе рэфарматары здолел? настаяць на арган?зацы? царквы ? духу Кальв?на.

Для большай эфекты?насц? рэформ Кальв?н прапано?ва? выкарысто?ваць дзяржа?ны апарат, каб прыводз?ць у выкананне суровыя пакаранн?, як?я был? зал?шне жорстк?м?. Гэтак у 1553 годзе ?лады горада Жэневы з прычыны выраку Канс?сторы? спал?л? вядомага навуко?ца ? прапаведн?ка М?геля Сервета , як? прапаведава? антытрын?тарнае вучэнне . У вын?ку напружанай працы Кальв?на, Фарэля ? ?х аднадумца? Жэнева ? вын?ку стала новым цэнтрам Рэфармацы? ? Швейцары?. У 1549 годзе Кальв?н ? Бул?нгер падп?сал? Цюрыхскае пагадненне, у вын?ку якога адбылося аб’яднанне кальв?н?ста? ? паслядо?н?ка? Цв?нгл?. У 1559 годзе была створана Жэне?ская акадэм?я , якая занялася падрыхто?кай кадра? для новай канфес??.

Скандынав?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

На працягу XVI стагоддзя ?ся Скандынав?я звярнулася ? лютэранства, кал? манарх? Дан?? , як?я таксама панавал? ? Нарвег?? , ?сланды? , ? Швецы? (разам з Ф?нляндыяй ), прынял? новую веру.

Дан?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пры Фрэдэрыку I у 1523?1533 гадах Дан?я аф?цыйна заставалася катал?цкай дзяржавай. Але не зважаючы на тое, што Фрэдэрык першапачаткова абавяза?ся праследаваць лютэран, ён не?забаве прыня? пал?тыку абароны лютэранск?х прапаведн?ка? ? рэфарматара?, сярод як?х самым вядомым бы? Ганс Таузен ^[10] . Лютэранства, так?м чынам, шырока распа?сюдз?лася сярод дацкага насельн?цтва. Сын Фрэдэрыка, Крысц?ян , бы? лютэран?нам, што перашкодз?ла яго абранню на пасаду караля пасля смерц? яго бацьк?. У 1536 годзе шэраг катал?цк?х б?скупа? спын?л? дзейнасць Нацыянальнага сходу ^[11] . У наступным годзе, пасля перамог? ? Графскай вайне , ён ста? каралём пад ?мем Крысц?ян III ? працягну? рэфармаванне дзяржа?най царквы пры садзейн?чанн? ?аганеса Бугенгагена .

Швецыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У Швецы? Рэфармацыя была пашырана па ?н?цыятыве Густава Вазы , як? бы? абраны каралём у 1523 годзе. Спрэчк? з Папам з нагоды ?мяшання апошняга ? шведск?я царко?ныя справы прывял? да спынення аф?цыйных сувязей пам?ж Швецыяй ? папствам з 1523 года, якое працягваецца ? дагэтуль ^[10] . Праз чатыры гады, на пасяджэнн? рыксдага ? Вестэрасе , кароль паспяхова прымус?? рыксдаг прызнаць яго ?ладу над нацыянальнай царквой. Так?м чынам, вын?к? был? наступным?: кароль атрыма? валоданне ?сёй царко?най маёмасцю; царкве цяпер для прызначэння еп?скапа? патрабавалася карале?ская ?хвала; духавенства падпадала пад грамадзянскае права; ≪чыстае Слова Божае≫ аф?цыйна пав?нна было прапаведавацца ? царкве ? ? школах з паз?цы? лютэранск?х ?дэй ^[10] .

Англ?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Аддзяленне англ?канскай царквы ад панавання Рыма пры Генрыху VIII , пачынаючы з 1529 года ? заканчваючы 1537 годам, адбывалася ? час шырокага руху Рэфармацы?, аднак рэл?г?йныя змены ? англ?йскай нацыянальнай царкве працягвал?ся больш кансерваты?на, чым у ?ншых кра?нах Е?ропы. Рэфарматары англ?канскай царквы на працягу стагоддзя? вагал?ся пам?ж с?мпатыям? да старажытнай катал?цкай традыцы? ? рэфармацк?м? прынцыпам?, паступова разв?ваючы традыцыю сярэдняга шляху пам?ж рымска-катал?цкай ? пратэстанцкай традыцыям?.

У адрозненне ад кантынентальнай Е?ропы, англ?йская Рэфармацыя праходз?ла па ?ншым шляху, гэта значыць, у Англ?? ?жо да?но бы? моцны антыклерыкал?зм, а таксама ме?ся рух лаларда? Джона У?кл?фа , як? адыгра? важную ролю ? натхненн? чэшск?х гус?та? . Аднак гэты рух бы? фактычна задушаны да таго часу ? знаходз??ся ? падпольным стане, таму ацан?ць ступень яго ?плыву ? 1520-я гады вельм? цяжка. Адрозны характар англ?йскай Рэфармацы? абумо?лены першапачаткова пал?тычным? патрэбам? Генрыха VIII.

Генрых першапачаткова бы? шчырым катал?ком ? нават нап?са? кн?гу, якая рэзка крытыкавала дзейнасць Лютэра, але пазней ён пал?чы? мэтазгодным ? карысным разры? аднос?н з папам. Кароль Генрых вырашы? вывесц? англ?канскую царкву з-пад улады Рыма. У 1534 годзе ?м бы? падп?саны Акт аб супрэматы? , як? абвясц?? англ?йскага караля к?ра?н?ком англ?канскай царквы. Пам?ж 1535 ? 1540 гадам? Томас Кромвель праводз?? пал?тыку, вядомую як Цюдара?ская секулярызацыя . Шанаванне некаторых святых, паломн?цтва ? пэ?ныя святын? таксама падвергл?ся нападам. Вял?кая колькасць царко?ных зямель ? маёмасц? перайшла ? рук? кароны ? ? канчатковым вын?ку да шляхты.

Аднак у Рэфармацы? Генрыха был? ? свае выдатныя прац??н?к?, як святы Томас Мор ? б?скуп Джон Ф?шэр , як?я был? пакараны смерцю за сваю апаз?цыю да караля. Разам з англ?канствам пашырыл?ся ? ?ншыя пратэстанцк?я рух?, як цв?нгл?янства ? кальв?н?зм, як?я, аднак, у Англ?? не прыжыл?ся. Пасля смерц? Генрыха англ?йск?м каралём ста? яго малалетн? сын Эдуард VI , англ?кан?н па веры, як? дзякуючы сва?м упа?наважаным саветн?кам, герцагу Сомерсета ? герцагу Нартумберленда , працягну? справу свайго бацьк?.

Тым не менш, рэл?г?я ? Англ?? ?сё яшчэ знаходз?лася ? стане пастаяннага змянення. Пасля кароткага катал?цкага адна?лення ? час панавання Мары? ? 1553?1558 гадах кансэнсус бы? дасягнуты ? час панавання Л?заветы I , хоць гэты момант з’я?ляецца не по?насцю вызначаным сярод г?сторыка?. Але менав?та рэл?г?йнае ?рэгуляванне Л?заветы ? значнай ступен? сфарм?равала англ?канства ? своеасабл?вай традыцы?, якая вагалася пам?ж крайн?м кальв?н?змам, з аднаго боку, ? рымск?м катал?цызмам ? з другога. У пара?нанн? з крывавым ? хаатычным станам спра? у суседняй Францы?, рэл?г?йная с?туацыя была адносна ц?хай ажно да Англ?йскай рэвалюцы? ? XVII стагоддз? .

Шатландыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Рэфармацыя ? Шатланды? скончылася стварэннем нацыянальнай царквы, што было падтрымана англ?йск?м урадам дзеля змяншэння французскага ?плыву на Шатландыю. Л?дарам ? пачынальн?кам шатландскай Рэфармацы? л?чаць Джона Нокса .

Рэфармацыйны парламент, куды ?ваходз?? ? Джон Нокс, у 1560 годзе скасава? катал?цтва ? кра?не паводле ≪шатландскага вызнання веры≫, якое забараняла служэнне месы ? зацвердз?ла пратэстанцкую дактрыну. Гэта стала магчымым дзякуючы рэвалюцы? супраць французскага панавання ? асобе рэгентшы Мары? дэ Г?з , якая к?равала Шатландыяй у адсутнасць сваёй дачк? Мары? Сцюарт , каралевы Шатланды? ? Францы? .

У час рэфарматарскага руху была створана Царква Шатланды? , а праз яе ?се астатн?я прэсв?тарыянск?я цэрквы па ?с?м свеце.

Духо?нае адраджэнне ?спыхнула таксама сярод рыма-катал?ко? не?забаве пасля дзейнасц? Марц?на Лютэра ? прывяло да стварэння руху Кавенанта , папярэдн?ка шатландскага прэсв?тарыянства. Гэты рух шырока распа?сюдз??ся ? Шатланды? ? нават ме? вял?к? ?плы? на фарм?раванне пурытанства ? англ?канскай царкве ? Англ?? . Шатландск?я кавенантары падвяргал?ся праследаванням з боку рымска-катал?цкай царквы, з-за чаго некаторая частка к?ра?н?ко? руху выехала ? Францыю, а потым у Швейцарыю .

Францыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пратэстантызм таксама шырока распа?сюдз??ся ? Францы? , дзе пратэстанты атрымал? мянушку гугеноты . Барацьба пам?ж новым рухам ? катал?кам? ? канчатковым вын?ку прывяла да дзесяц?годдзя? грамадзянскай вайны.

Не зважаючы на тое, што ён не бы? асаб?ста зац?ка?лены ? рэл?г?йнай рэформе, Францыск I першапачаткова падтрыма? права на свабоду веравызнання, якое ?зн?кла ? вын?ку яго ц?кавасц? да гуман?стычных руха?. С?туацыя змян?лася ? 1534 годзе пасля Справы аб плакатах , кал? пратэстанты асудз?л? катал?цкую ?мшу ? плакатах, як?я был? надрукаваны ? распа?сюджаны ва ?с?х буйных гарадах Францы? ? дайшл? нават да карале?ск?х апартамента?. Было зно? паднята пытанне аб веравызнанн?, бо Францыск прапанава? перагледзець рух як пагрозу стаб?льнасц? карале?ства. Гэтая падзея прывяла да першай буйной фазы антыпратэстанцкага праследавання ? Францы?. Бы? створаны адмысловы трыбунал пры парыжск?м парламенце, вядомы як ≪ Вогненная палата ≫ ( фр. : Chambre ardente ), задачай якога было праследаванне за ерась . Некальк? тысяч французск?х пратэстанта? пак?нул? кра?ну на працягу гэтага часу, у першую чаргу Жан Кальв?н , як? пасял??ся ? Жэневе .

Кальв?н працягва? прая?ляць ц?кавасць да рэл?г?йных спра? на роднай зямл? ?, знаходзячыся ? Жэневе, па-за межам? дасяжнасц? французскага караля, рэгулярна праводз?? навучанне пастара?, як?я несл? пропаведз? ? грамады ? Францы?. Нягледзячы на суровае праследаванне з боку караля Генрыха II , рэфармацкая царква Францы?, якая ? асно?ным была кальв?н?сцкай , мела ?стойл?вае павел?чэнне колькасц? верн?ка? сярод шырок?х слаё? насельн?цтва: гарадской буржуаз?? ? частк? дваранства, прывабл?ваючы людзей, як?я был? адчужаны ?партасцю ? самаздаволеннем катал?цк?х устано?.

Французск? пратэстантызм у хутк?м часе набы? выразна пал?тычны характар, як? ста? в?давочным у 1550-х гадах. Так? эфект ствары? перадумовы для рада разбуральных канфл?кта?, вядомых як рэл?г?йныя войны . Грамадзянскай вайне спрыяла рапто?ная смерць Генрыха II у 1559 годзе, пасля чаго пача?ся працяглы перыяд слабасц? французскай кароны. Злачынствы ? хваляванн? стал? вызначальным? характарыстыкам? таго часу, як?я набыл? асабл?вую моц у жн??н? 1572 года ? час Варфаламее?скай ночы , кал? рыма-катал?к? зн?шчыл? ад 30 тысяч да 100 тысяч гугенота? у Францы? ^[12] . Вайна сц?хла, кал? Генрых IV , сам былы гугенот, выда? Нанцк? эдыкт , абяцаючы аф?цыйную памярко?насць да пратэстанцкай меншасц?, але пры вельм? абмежаваных умовах. Катал?цтва заставалася аф?цыйнай дзяржа?най рэл?г?яй, а ?плы? французск?х пратэстанта? паступова зн?жа?ся на працягу наступнага стагоддзя, што прывяло да выдання Людов?кам XIV эдыкта Фантэнбло , як? скасо?ва? Нанцк? эдыкт ? абвяшча? катал?цтва адз?най законнай рэл?г?яй Францы?. У адказ на эдыкт Фантэнбло Фрыдрых В?льгельм I , курфюрст Брандэнбурга , выда? Патсдамск? эдыкт , як? надава? гугенотам права свабоднага пражывання на падначаленай яму тэрыторы?, а таксама скасо?ва? спагнанне падатка? для перасяленца? тэрм?нам на дзесяць гадо?.

У канцы XVII стагоддзя мног?я гугеноты бегл? ? Англ?ю, Н?дэрланды, Прус?ю , Швейцарыю ? англ?йск?я ? галандск?я калон??. Значная суполка пратэстанта? у Францы? засталася ? рэг?ёне Севены . Асобная пратэстанцкая грамада лютэранскага веравызнання ?снавала ? заваяванай прав?нцы? Эльзас , на якую не распа?сюджва?ся эдыкт Фантэнбло.

Н?дэрланды [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Рэфармацыя ? Н?дэрландах , у адрозненне ад мног?х ?ншых кра?н, не была распачата мясцовым? дзеячам?, а складалася з некальк?х народных руха?, як?я, у сваю чаргу, был? падмацаваны прыбылым? пратэстанцк?м? ?цекачам? з ?ншых частак кантынента. У той час як рух анабаптыста? карыста?ся асабл?вай папулярнасцю ? рэг?ёне ? першыя дзесяц?годдз? Рэфармацы?, кальв?н?зм у форме Н?дэрландскай рэфармацкай царквы ста? дам?нуючым к?рункам веры ? кра?не з 1560-х гадо? ? надалей.

Суровае праследаванне пратэстанта? ?спанск?м урадам на чале з Ф?л?пам II спрыяла ?мкненню да незалежнасц? ? прав?нцы?, што прывяло да пачатку Васьм?дзесяц?гадовай вайны ? ? канчатковым вын?ку да падзелу пераважна пратэстанцкай Н?дэрландскай рэспубл?к? ? Па?днёвых Н?дэрланда? (сучасная тэрыторыя Бельг?? ), у як?х дам?навала катал?цтва.

Рэч Паспал?тая [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Карале?ства Польскае [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У першай палове XVI стагоддзя Польшча была кра?най мног?х веравызнання?, але катал?цтва з’я?лялася пануючай рэл?г?яй кра?ны. Рэфармацыя дасягнула Польшчы ? 1520-я гады ? хутка заваявала папулярнасць сярод, у асно?ным, нямецкамо?ных жыхаро? буйных гарадо?, як Гданьск , Торунь ? Эльблёнг . Герцагства Прус?я стала ключавым цэнтрам руху ? рэг?ёне, дзе мел?ся шматл?к?я выдавецтвы па выданн? не тольк? Б?бл??, але ? катэх?з?са? на розных мовах.

Лютэранства набыло папулярнасць у па?ночнай частцы кра?ны, у той час як кальв?н?зм зац?кав?? шляхту ? Малой Польшчы ? Вял?к?м Княстве Л?то?ск?м . У сярэдз?не XVI стагоддзя некальк? выдавецтва? было адчынена ? Малой Польшчы. У той час у Польшчу прыйшл? чэшск?я браты , як?я сял?л?ся ? асно?ным у Вял?кай Польшчы, вакол Лешн? . У 1565 годзе з’яв?лася таварыства польск?х брато? у якасц? яшчэ аднаго рэфарматарскага руху.

Вял?кае Княства Л?то?скае [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1517 годзе ? Празе была выдана Б?бл?я на старабеларускай мове Францыскам Скарынам , як? згадваецца як ≪ератык гус?та?≫ ^[13] . У 1530 годзе ? Кён?гсбергу бы? выданы Малы Катэх?з?с Лютэра на польскай мове .

У 1553 годзе М?калай Радз?в?л Чорны , канцлер Вял?кага Княства , звярну?ся ? кальв?н?зм, адчын??шы некальк? пратэстанск?х збора? у Брэсце , В?льн? ? Нясв?жы ^[14] . XVI стагоддзе, час распа?сюджвання Рэфармацы? ? Рэчы Паспал?тай, л?чыцца залатым векам г?сторы? Беларус? ^[15] .

У Рэчы Паспал?тай [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У XVI стагоддз? Рэч Паспал?тая стала ?н?кальнай кра?най Е?ропы з-за шырокага распа?сюджвання талерантнасц? , зацверджанай Варша?скай канфедэрацыяй . Аднак перыяд талерантнасц? скончы?ся пры карал? Жыг?монце III Вазе , як? знаходз??ся пад моцным уплывам Пятра Скарг? ? ?ншых езу?та? . Пасля Крывавага патопу ? ?ншых война? сярэдз?ны XVII стагоддзя, кал? ?се вораг? Рэчы Паспал?тай был? ц? пратэстантам?, ц? правасла?ным?, ста?ленне да рэфармацы? змян?лася. У 1658 годзе ? вын?ку дзейнасц? Контррэфармацы? польск?я браты был? вымушаны пак?нуць кра?ну, а ? 1666 годзе сойм забаран?? адступн?цтва ад катал?цызму да любой ?ншай рэл?г?? пад пагрозаю смерц?. Нарэшце ? 1717 годзе сойм забаран?? некатал?кам быць дэпутатам?.

Сярод найбольш вядомых пратэстанцк?х дзеяча? Рэчы Паспал?тай варта вылучыць М?калая Рэя , Вас?ля Цяп?нскага , Марц?на Чахов?ца , Андрэя Фрыча ? Сымона Буднага .

Славенск?я земл? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Выдатнай ф?гурай рэфармацыйнага руху ? яго заснавальн?кам на славенск?х землях з’я?ляецца прапаведн?к Прымаж Трубар . У 1547 годзе ён бы? высланы з Любляны . У час сваёй працы ? нямецк?м Ротэнбургу ён нап?са? першыя дзве кн?г? славенскай мовай , ≪Catechismus≫ ? ≪Abecedarium≫, як?я был? апубл?каваны ? 1550 годзе ? нямецк?м Цюб?нгене . З 8 чэрвеня 2010 года ? Славен?? адзначаецца Дзень Прымажа Трубара ^[16] . Прымаж л?чыцца таксама пачынальн?кам стандартызацы? славенскай мовы ? выдатным дзеячам славенскай культурнай г?сторы? ^{[17] [18]} .

Тэалог?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пратэстантызм

Рэфармацыя Дактрыны пратэстантызму Дарэфармацыйныя рух? Вальдэнсы   · Гус?ты   · Катары   · Лоларды Рэфарм?сцк?я цэрквы Англ?канства   · Анабаптызм   · Кальв?н?зм   · Лютэранства   · Цв?нгл?янства Пост-рэфармацыйныя рух? Адвентызм   · Арм?н?янства   · Баптызм   · Квакеры   · П?етызм   · Пурытанства   · Пяц?дзясятн?цтва   · Харызматызм ≪ Вял?кае абуджэнне ≫ Рывайвел?зм   · Метадызм   · Евангел?зм   · Вучн? Хрыста

Гэта панэль: глядзець размовы прав?ць

Не зважаючы на тое, што пратэстанцк?я рух? шмат у чым адрозн?вал?ся адз?н ад аднаго, яны мел? ? агульныя рысы, як?я прая?ляюцца ? трох гало?ных прынцыпах: ≪ апра?данне верай ≫ ( лац. : Sola fide ), ≪ Вяртанне да П?сання ≫ ( лац. : Sola Scriptura ) ? ?снасць тольк? абранай групы хрысц?ян, як?я атрымаюць выратаванне (≪Прадвызначэнне≫) ^[19] . Згодна з пратэстанцкай тэалог?яй тольк? ? Б?бл?? ?трымл?ваюцца Боск?я адкрыцц?, дзе менав?та ? ап?саны гэтыя гало?ныя прынцыпы.

Лютэранства [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Адной з гало?ных тэм вучэння Марц?на Лютэра з’я?ляецца прынцып ≪апра?дання верай≫, да якога святар прыйшо? на выснове асаб?стага вопыту ? Свяшчэннага П?сання, узя?шы за аснову ≪ Пасланне да Рымлян апостала Па?ла ≫. Паводле лютэра?скай ?нтэрпрэтацы? выратаванне магчыма тольк? адной верай, без ная?насц? добрых учынка?, аднак пры гэтым маральнасць жыцця цалкам не перакрэсл?ваецца ^[19] . Добрыя ?чынк? чалавек пав?нен раб?ць не дзеля свайго выратавання альбо нейкага асаб?стага плёну, але дзеля павел?чэння ?зро?ню жыцця хрысц?янскага таварыства, як Боскай праявы. Так?м чынам, Лютэрам была скасавана значнасць правядзення та?нства? , што ? сваю чаргу став?ла пад пытанне ?снаванне ?ерарх?чнай структуры ? царкве. Сярод та?нства? Лютэр пак?ну? тольк? хрышчэнне ? е?харыстыю .

Лютэр не л?чы? Б?бл?ю беспамылковай, дапускаючы ?снаванне ? ёй перайначання факта? ? перабольшвання ?сц?нных Божых сло? ^[19] . З’я?ляючыся акадэм?чным багасловам, Лютэр перш за ?сё л?чы?, што рэфарм?раваць трэба ? першую чаргу багасло?е ^[20] .

Анабаптызм [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Дактрына Цв?нгл? мела рысы падабенства з лютэранствам , але ? нямала адрозн?валася ад яго. Як ? Лютэр, Цв?нгл? абап?ра?ся на Свяшчэннае П?санне ? адпрэчва? ≪Святую Традыцыю≫, рэзка крытыкава? схаластычную тэалог?ю, адстойва? прынцыпы ≪апра?дання верай≫ ? ≪?сеагульнага свяшчэнства≫. ?дэалам для яго был? раннехрысц?янск?я цэрквы. Ён не прызнава? таго, што нельга было, на яго погляд, абгрунтаваць сведчаннем Свяшчэннага П?сання, ? таму не прызнава? царко?най ?ерарх??, манаства, пакланення святым, бясшлюбнасц? духавенства. У крытыцы абрада? катал?цкай царквы ён ?шо? далей чым Лютэр. Гало?нае багасло?скае адрозненне пам?ж ?м? заключалася ? рознай тракто?цы е?харысты? , якая нас?ла ? Цв?нгл? больш рацыянал?стычны характар. Ён бачы? у е?харысты? не та?нства, а знак, абрад, як? здзяйсняецца ? напам?н пра збав?цельную ахвяру Хрыста. У той час, як Лютэр ?шо? на саюз з князям?, Цв?нгл? бы? прых?льн?кам рэспубл?кан?зму , выкрывальн?кам тыран?? манарха? ? князё? ^[21] .

Кальв?н?зм [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Стрыжневай тэмай вучэння Жана Кальв?на з’я?лялася вучэнне пра ≪?сеагульнае прадвызначэнне≫, згодна з як?м Бог вызначы? кожнаму чалавеку яго долю, г.зн. адным бы? прыгатаваны вечны праклён ? смутак, ?ншым, абраным, ? вечнае выратаванне ? асалода. Чалавеку не дадзена змян?ць сваю долю, ён здольны тольк? верыць у сваю абранасць, прыкладваючы ?сю сваю працав?тасць ? энерг?ю, каб дасягнуць поспеху ? свецк?м жыцц?. Кальв?н сцвярджа? духо?ны характар е?харысты?, л?чы?, што Божую ласку пры яе здзяйсненн? атрымл?ваюць тольк? выбраныя ^[22] .

Контррэфармацыя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Рэфармацыя выкл?кала зваротную рэакцыйную пал?тыку з боку Катал?цкай Царквы , якая атрымала назву Контррэфармацы? . У вын?ку Рэфармацы? катал?цк?м? застал?ся ?тал?я , ?спан?я , по?дзень Герман??, частка кантона? Швейцары? ? ?рландыя . У канцы XVI стагоддзя катал?цтва атрымала перамогу на по?дн? Н?дэрланда? (сучасная Бельг?я ) ? ? Рэчы Паспал?тай . Францыя аказалася дзяржавай, дзе дзяржа?най рэл?г?яй было катал?цтва, аднак пратэстанты до?г? час карыстал?ся правам свабоднага веравызнання. Неабходна за?важыць, што Контррэфармацыя мела як знешн?, так ? ?нутраны бок. Кал? вонкава гэта выя?лялася ? гвалто?ным задушэнн? рэфарматарскага руху шляхам праследавання пратэстанта?, распа?сюджвання ?нкв?з?цы? ? стварэння ?ндэкса забароненых кн?г , то ?нутрана гэта был? працэсы, як?я можна назваць Рэфармацыяй у самой катал?цкай Царкве.

У 1536 годзе Папа Павел III ствары? адмысловую кам?с?ю, у склад якой запрас?? члена? таварыства ≪ Капл?ца Божай любов? ≫, як?я склал? справаздачу, што ? мног?х зло?жываннях у Катал?цкай царкве был? в?наваты Папы ? кардыналы , як?я став?л? меркантыльныя ?нтарэсы вышэй за духо?ныя ^[23] . У 1545 годзе па ?н?цыятыве Па?ла III бы? скл?каны Трыдэнцк? сабор , як? пав?нен бы? даць адказ на мног?я важныя духо?ныя пытанн? сучаснасц?. На саборы, як? до?жы?ся на працягу пантыф?кату некальк?х пап, был? прыняты не тольк? рашэнн? па дагматычных пытаннях, але ? был? сфармул?раваны дэкрэты ? сувяз? з царко?ным? зло?жыванням?.

Перад смерцю Павел III пакая?ся ? непатызме ^[24] . Наступныя папы, хоць ? не выя?ляючы паслядо?насц?, але гэтак жа змагал?ся з гэтай з’явай. Акрамя гэтага Папы вял? барацьбу за адна?ленне маральнага абл?чча кл?ру катал?цкай царквы. Так, Павел IV , удзельн?к кам?с?? Па?ла III, выгна? з Рыма 113 б?скупа?, як?я незаконна пак?нул? свае епарх?? , пры ?м сотн? манаха? был? адпра?лены зно? у свае манастыры. Праследаванням падвяргал?ся нават кардыналы, западозраныя ? амаральнасц? ^[25] .

Акрамя гэтага, был? заснаваны манаск?я ордэны новага тыпу ? тэатынцы , капуцыны , урсул?нк? ? езу?ты . Апошн?я занял?ся акты?най прапагандай катал?цтва як у пратэстанцк?х кра?нах, так ? на тэрыторыях, дзе да гэтага наогул не было хрысц?янск?х м?с?янера?. Пры ?ступленн? ? ордэн езу?т дава? прысягу не тольк? генералу, але ? самому папе. Шмат у чым дзякуючы дзейнасц? езу?та? удалося вярнуць у катал?цтва Рэч Паспал?тую ^[26] .

Спадчына [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Вын?к? рэфармацыйнага руху немагчыма ахарактарызаваць адназначна. З аднаго боку, катал?цк? свет, як? аб’ядно?ва? усе народы Заходняй Е?ропы пад духо?ным к?ра?н?цтвам Папы Рымскага , спын?? ?снаванне. Адз?ная катал?цкая царква была заменена мноствам нацыянальных цэрква?, як?я часта знаходз?л?ся ? залежнасц? ад свецк?х к?ра?н?ко?, тады як ранейшыя кл?рык? магл? апеляваць да Папы ? якасц? арб?тра. З другога боку, нацыянальныя цэрквы спрыял? росту нацыянальнай свядомасц? народа? Е?ропы. Пры гэтым ?стотна павыс??ся культурны ? адукацыйны ?зровень жыхаро? Па?ночнай Е?ропы , якая да гэтага была ?скра?най хрысц?янскага свету, г.зн. неабходнасць вывучэння Б?бл?? прыводз?ла да росту як пачатковых навучальных устано?, у асно?ным у форме царко?на-прыходск?х школ , так ? вышэйшых, што выяв?лася ? стварэнн? ?н?верс?тэта? для падрыхто?к? кадра? нацыянальных цэрква?. Для некаторых мо? спецыяльна была распрацавана п?сьменнасць , каб мець магчымасць выдаваць на ?х Б?бл?ю. Абвяшчэнне духо?най ро?насц? стымулявала разв?ццё ?я?лення? аб ро?насц? пал?тычнай. Так, у кра?нах, дзе большасць складал? рэфарматы, свецк?м людзям давал?ся вял?к?я магчымасц? ? к?раванн? царквой, а грамадзянам ? у к?раванн? дзяржавай ^[27] .

Пратэстанцкая працо?ная этыка [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ным жа дасягненнем Рэфармацы? стала тое, што яна значна паспрыяла змене старых феадальных эканам?чных аднос?н на новыя кап?тал?стычныя . У сваёй працы ≪ Пратэстанцкая этыка ? дух кап?тал?зму ≫ Макс Вебер першым выказа? здагадку, што культурныя кашто?насц? могуць па?плываць на эканам?чныя поспех? ^[28] , сцвярджаючы, што пратэстанцкая Рэфармацыя прывяла да значнага разв?цця пратэстанцк?х кра?н. Так?я пратэстанцк?я рух?, як кальв?н?зм ? мног?я ?ншыя, з больш строгай дактрынай, забаранял? марнатра?нае выкарыстанне з цяжкасцю заробленых грошай, а купля прадмета? раскошы была вызначана як грэх ^[29] . ?мкненне да эканом??, да разв?цця прамысловасц? , да адмовы ад дараг?х забавак, ро?на як ? дараг?х набажэнства?, спрыяла назапашванню кап?талу , як? ?кладва?ся ? гандаль ? вытворчасць. У вын?ку пратэстанцк?я дзяржавы пачал? апярэджваць у эканам?чным разв?цц? катал?цк?я ? правасла?ныя. Нават сама этыка пратэстанта? спрыяла разв?ццю эканом?к? .

П?сьменнасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Рэфармацыя была часам трыумфу п?сьменнасц? ? выкарыстанне новай друкавальнай машыны. Пераклад Лютэрам Б?бл?? на нямецкую мову бы? вырашальным момантам у распа?сюджанн? п?сьменнасц?, як? стымулява? выданне ? распа?сюджванне рэл?г?йных кн?г ? брашур. З 1517 года рэл?г?йныя брашуры ? вял?кай колькасц? выраблял?ся ? Герман?? ? большай частцы Е?ропы ^[30] .

Да 1530 года было зроблена больш за 10 тысяч публ?кацый, як?я, як вядома, увогуле нал?чвал? дзесяць м?льёна? асобн?ка?. Рэфармацыя, так?м чынам, правяла сапра?дную культурную рэвалюцыю. У скорым часе стала вядома, што друк можа быць выкарыстаны для прапаганды пэ?ных ?дэй. Асабл?ва вял?кай колькасц? дасягнул? публ?кацы? на нямецкай мове, у тым л?ку пераклад Лютэрам Б?бл?? , яго Малы Катэх?з?с для бацько? для навучання дзяцей, ? яго Вял?к? Катэх?з?с для пастара?. ?люстраванне нямецкай Б?бл?? таксама значна папулярызавала ?дэ? Лютэра. Лукас Кранах Старэйшы , выдатны мастак ? бл?зк? сябар Лютэра, займа?ся аздабленнем тэалаг?чных прац Лютэра выявам?. Сва?м? выявам? ён драматызава? погляды Лютэра ? аднос?нах пам?ж Старым ? Новым Запаветам , не забываючыся пры гэтым быць асцярожным пры выкарыстанн? в?зуальных вобраза?.

Крын?цы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Кернс Эрл Е. Дорогами христианства. ? М ., 1992. ? 125 с. ? ISBN 5-85770-021-3 .
• Geoffrey Elton. Reformation Europe: 1517?1559.. ? London: Fontana, 1963. ? 349 с. ? ISBN 0-06131-270-3 .
• Diarmaid MacCulloch. Reformation: Europe’s House Divided, 1490?1700.. ? London: Allen Lane, 2003. ? ISBN 0-14028-534-2 .
• Simon, Edith. Great Ages of Man: The Reformation. ? Time-Life Books, 1966. ? ISBN 0-66227-820-8 .
• Ковальский, Ян Веруш. Папы и папство. ? М .: Политиздат, 1991. ? 236 с. ? ISBN 5-250-01237-X .

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Рэфармацыя
• Рэфармацыя ? Беларус?
• Рэфармацыя ? Контррэфармацыя ? Вял?к?м Княстве Л?то?ск?м (недаступная спасылка) . Г?сторыя Беларус?
• Internet Archive of Related Texts and Documents (англ.)
• 16th Century Reformation Reading Room Арх?вавана 7 красав?ка 2014. . Extensive online resources, Tyndale Seminary (англ.)
• Реформация . Энциклопедия Кругосвет (руск.)