Н?калае Ча?шэску
(
рум.
:
Nicolae Ceau?escu
,
26 студзеня
1918
, Скарн?чэшц?,
жудзец Олт
?
25 снежня
1989
,
Тыргав?штэ
,
Дымбав?ца
,
Сацыял?стычная Рэспубл?ка Румын?я
) ?
румынск?
дзяржа?ны ? пал?тычны дзеяч, генеральны сакратар ЦК Румынскай камун?стычнай парты? (РКП) з 1965. Прэз?дэнт
СРР
? 1974?1989 гадах. Зрынуты ? вын?ку
Румынскай рэвалюцы?
1989 года.
Вылуча?ся сваёй адносна нейтральнай знешняй пал?тыкай: трыма?ся а?таном?? ?нутры
сацыял?стычнага блоку кра?н
(не байкатава?
ал?мп?яду ? Лос-Анджэлесе
у 1984, устрыма?ся ад
уводу войска? у Чэхаславак?ю
? 1968), але ?мкну?ся захо?ваць добрыя аднос?ны з
СССР
. Добрыя стасунк? з
Заходняй Е?ропай
дазвалял? яму атрымл?ваць буйныя крэдыты, як?я ? значнай ступен? забяспечыл? эканам?чны рост ? 1960-1970-я гады. М?ж тым унутры кра?ны праводз?? усё болей жорсткую, а?тарытарную пал?тыку, паступова насаджваючы культ сваёй асобы. Але рост запазычанасц? прымус?? Ча?шэску пагадз?цца на рэжым жорсткай эканом?? ? зн?жэнне ?зро?ню жыцця насельн?цтва. Гэты ? шэраг ?ншых фактара? (у тым л?ку крыз?с сацыял?стычнага лагеру,
зн?жэнне цэн
на
нафту
) прывял? да антыкамун?стычнай рэвалюцы?, у час якой узброеныя с?лы заб?л? каля 50 мужчын, жанчын ? дзяцей, звяржэння ? расстрэлу Н?калае Ча?шэску.
Непасрэднай падставай дзеля
Румынскай рэвалюцы? 1989 года
, якая зрынула рэжым Ча?шэску, стал? хваляванн?
румынск?х венгра?
у
Тым?шаары
. У час рэвалюцы? Ча?шэску здоле? збегчы на
верталёце
са
стал?цы
, але ? вын?ку бы? схоплены
румынск?м войскам
?, разам са сваёй жонкай Еленай па?ста? перад трыбуналам
[6]
. Трыбунал абв?навац?? Ча?шэску ? злачынствах супраць дзяржавы, генацыдзе ?ласнага народа, адкрыцц? таемных рахунка? у замежных банках ? падрыве нацыянальнай эканом?к?
[7]
[8]
[9]
.
Растраляны разам з жонкай 25 снежня 1989 года па прысудзе трыбунала, праз некальк? месяца? пасля судовага пасяджэння. Уся маёмасць была канф?скавана
[10]
. Смерць Ча?шэску адзначыла канец ланцужка
антыкамун?стычных рэвалюцый
, як?я адбыл?ся ? 1989 годзе ? Цэнтральнай ? Па?днёвай Е?ропе.
Н?калае Ча?шэску нарадз??ся 26 студзеня 1918 года ? вёсцы
Скарн?чэшц?
? сялянскай сям’?
[11]
, ста?шы трэц?м дз?цём у сям’? з дзесяц? дзяцей
[12]
. Сям’я будучага румынскага л?дара жыла давол? бедна ? у невял?к?м трохпакаёвым доме без
электрычнасц?
[11]
. Бацьку Н?калае, Андруцэ Ча?шэску, належала тры гектары сельскагаспадарчай зямл? ? некальм? авечак; таксама вял?к? прыбытак яму прынос?ла кравецкая справа
[13]
. Нягледзячы на сц?плы дастатак, Андруцэ здоле? даць сыну пачатковую адукацыю, уладкава?цы Н?калае ? вясковую школу, якую той скончы? у 11 гадо?
[14]
. Пазней сам Ча?шэску п?са? пра сваё дзяц?нства
[15]
[16]
: ≪З’я?ляючыся сялянск?м сынам, я зведа? прыгнёт памешчыка?, а з адз?наццац? гадо? ? кап?тал?стычную эксплуатацыю≫.
У адз?наццац?гадовым узросце Ча?шэску пераеха? у
Бухарэст
, дзе спачатку жы? са сваёй старэйшай сястрой, Н?кул?най Русеску
[13]
. У стал?цы працава? на адным з завода?
[12]
? пача? вучыцца шавецкаму рамяству, уладкава?шыся вучнем да ша?ца. У гэты перыяд Ча?шэску ме? давол? сц?плы прыбытак, што прымус?ла яго заняцца дробным крадзяжом
[17]
.
У 15 гадо? уладкава?ся падмайстрам у невял?чкую шавецкую майстэрню Аляксандра Сандулеску, акты?нага члена
Румынскай камун?стычнай партры?
(РКП), якая ? той час знаходз?лася на нелегальным станов?шчы
[13]
. Менав?та ён прываб?? Ча?шэску да дзейнасц? ? працо?ным руху ? 1933 годзе
[12]
[13]
. Н?калае ?ступ?? у
Камун?стычны саюз моладз?
(КСМ) Румын??. Тады ж ён упершыню апыну?ся ? турме; пазней ён неаднаразова трапля? у розныя турмы
Румын??
[18]
. Бы? арыштаваны ? 1934 годзе, у час забасто?к? чыгуначн?ка?
[19]
: яго арыштавал? за збор подп?са? пад петыцыяй супраць суда над забасто?шчыкам?
[20]
. У той час за ?м замацавалася рэпутацыя акты?нага прапагандысцкага праца?н?ка, камун?ста ? антыфашыста
[19]
. Ча?шэску правё? у зняволенн? 2 гады, адбываючы ? тым л?ку тэрм?н у тым л?ку ? катаржнай турме дзеля пал?тычных вязня? ≪
Дафтана
≫, вядомай сва?м? цяжк?м? ?мовам?, дзе пазнаём??ся з мног?м? вядомым? функцыянерам? кампарты? (у прыватнасц?, з
Георгэ Геарг?у-Дэжам
),
К?ву Стойкам
, Эм?лем Бондараш, Аляксандру Маг?арош
[16]
. У ≪Дафтане≫ Ча?шэску займаецца вывучэннем тэоры?
маркс?зму
пад к?ра?н?цтвам Геарг?у-Дэжа, пазней Геарг?у-Дэж узя? маладога камун?ста пад свой патранаж. У час зняволення ён, як ? мног?я камун?сты, спазна?
катаванн?
з боку супрацо?н?ка? турмы; у рэшце рэшт гэта прывяло да таго, што ён пача?
за?кацца
[12]
. Генерал-апаз?цыянер
Штэфан Косцял
пазней выказва?ся пра маладога Ча?шэску
[21]
: ≪Ча?шэску бы? абмежаваным камун?стам-энтуз?астам, як? сам веры? у бязглуздз?цу, якую прапаведва?. Гэта выглядала досыць дз??на, таму большасць вязня? пазбягал? яго≫.
У сярэдз?не 1930-х гадо? Ча?шэску наведа? з партыйным? заданням? мног?я гарады Румын?? ?
Бухарэст
,
Краёва
,
Кымпулунг-Мусчэл
,
Рымн?ку-Вылчэ
. У час гэтых в?з?та? яго не аднойчы арышто?вал?
[22]
.
У 1936 годзе ?ступ?? у
РКП
[23]
. На гэты момант яго постаць стала добра вядомай румынскай карале?скай тайнай пал?цы? ≪
С?гуранцы
≫: у асаб?стай справе ≪С?гуранцы≫ Ча?шэску названы ≪небяспечным камун?стычным аг?татарам≫ ? ≪распа?сюдн?кам камун?стычных ? антыфашысцк?х аг?тацыйных матэрыяла?≫
[22]
. 6 л?пеня 1936 года суд горада Брашова па дадзеных абв?навачваннях прысудз?? Ча?шэску да турэмнага зняволення тэрм?нам на 2 гады, а таксама дадаткова на год ? 6 месяца? зняволення ? 1 год прымусовага пражывання ?
Скарн?чэшц?
за непавагу да суда
[22]
. Пераважную частку тэрм?ну Ча?шэску праводз?ць у турме ≪Дафтана≫
[22]
. Пасля выхаду з турмы ? 1939 годзе, у час ваеннага параду
[11]
, ён знаём?цца з маладой камун?сткай-падпольшчыцай
Еленай Пятрэску
[20]
, якая нарадз?лася ? 1939 годзе ? сям’? фермера ? пачала сваю працо?ную дзейнасць на тэкстыльнай фабрыцы
[11]
. Пазней, у 1946 годзе, Елена ? Н?калае пабрал?ся аф?цыйным шлюбам; Елена Ча?шэску ? ? будучын? аказвала значны ?плы? на пал?тычнае жыццё Румын??
[14]
[20]
.
У 1940 годзе Ча?шэску зно? арыштаваны ? асуджаны за ≪змову супраць грамадскага парадку≫. Усю
вайну
ён правё? у турмах ?
концлагерах
, так?х як ≪
Жылава
≫ (1940), ≪Карансебеш≫ (1942), ≪Вэкэрэшць≫ (1943)
[22]
. У 1943 годзе яго пераводзяць у канцлагер ≪
Тыргу-Жыу
≫, дзе ? той час знаходз?цца
Георгэ Геарг?у-Дэж
[20]
[24]
[25]
[26]
.
Партыйная ? дзяржа?ная дзейнасць у сацыял?стычнай Румын?? (1944?1965)
[
прав?ць
|
прав?ць зыходн?к
]
Пад канец вайны, у 1944?1945 гадах ? сакратар ЦК
Камун?стычнага саюза моладз?
. У 1945 годзе Румын?я была занята савецк?м? войскам?, ёй бы? навязаны прасавецк?, сацыял?стычны лад. Кар’ера Ча?шэску, няда?няга падпольшчыка-камун?ста, пайшла ?верх. У канцы 1940-х ? сакратар абласнога кам?тэта парты? спачатку ?
Добруджы
, потым у
Алтэн??
. У 1948?1950 ? м?н?стр сельскай гаспадарк?, у 1950 ? намесн?к м?н?стра нацыянальнай абароны ? званн? генерал-маёра, у 1951 ? старшыня пал?тычнага ведамства ва ?зброеных с?лах, у 1952 ? член ЦК кампарты?. Падтрымл?ва? сакратара парты?
Г. Геарг?у-Дэжа
? барацьбе за ?ладу з ≪маскв?чкай≫
А. Па?кер
, якую ? 1952 годзе пазбав?л? партыйных па?намоцтва? (≪маскв?чы≫ ? партыйныя л?дары, як?я ? час вайны знаходз?л?ся на тэрыторы? СССР). У 1954 годзе Ча?шэску бы? абраны сакратаром ЦК кампарты?, а ? 1955 ? членам Пал?тбюро.
У 1961 годзе з’яв??ся румынск? варыянт ≪
нацыянальнага камун?зму
≫, як? ?ключа? у асно?ным супрац?? пал?тычнаму курсу
М. С. Хрушчова
на эканам?чную ?нтэграцыю.
У 1965 годзе Ча?шэску бы? абраны генеральным сакратаром ЦК (фактычна л?дарам кра?ны), заня? пасаду старшын? Дзяржа?нага сходу, а ? 1974 ? пасля змены канстытуцы?, ?
прэз?дэнтам Румын??
.
Вё? пал?тыку адносна нейтральнай кра?ны, маючы акты?ныя стасунк? ? з кра?нам? сацыял?стычнага лагеру, ? з дэмакратычным? дзяржавам? Захаду. Яго ?нутраная пал?тыка спачатку была адносна л?беральнай, пашырылася свабода прэсы. Але ? другой палове к?равання рэжым раб??ся ?сё болей а?тарытарным, ствара?ся
культ асобы
Ча?шэску. У 1971 годзе, пасля в?з?та? Н?калае ? Алены Ча?шэску ? кра?ны Аз?? (у прыватнасц?, у КНДР ? К?тай), Ча?шэску выступае на пасяджэнн? Выкана?чага кам?тэта ЦК з
≪Л?пеньск?м? тэз?сам?≫
, выкананне як?х прыводз?ць да ?сталявання культу асобы к?ра?н?ка СРР, узмацнення татал?тарнага рэжыму.
З 22 сакав?ка 1965 года да смерц? ? 1989 годзе бы? генеральным сакратаром ЦК Румынскай камун?стычнай парты?. У 1974?1989 гадах бы? Прэз?дэнтам Сацыял?стычнай Рэспубл?к? Румын?я.
25 снежня
1989
года расстраляны разам з жонкай Аленай Ча?шэску па прыгаворы трыбунала, праз некальк? гадз?н пасля суда; уся яго маёмасць была канф?скавана. Смерць Ча?шэску адзначыла заканчэнне
шэрагу антыкамун?стычных рэвалюцый
, як?я адбыл?ся ? 1989 годзе ва Усходняй Е?ропе. Спешны паказальны працэс ? мёртвыя Ча?шэску был? зап?саны на в?дэа ? жудасныя кадры адразу паказал? тэлеканалы ? мног?х заходн?х кра?нах.
- Герой Сацыял?стычнай Рэспубл?к? Румын?? (1971).
- Герой Сацыял?стычнай Працы Рэспубл?к? (Румын?я, 1964).
- Ордэн Лен?на (СССР, 1978).
- Ордэн Карла Маркса (ГДР).
- Ордэн ≪За заслуг? перад Федэраты?най Рэспубл?кай Герман?я≫.
- Ордэн Слана (Дан?я).
- Шано?ны ордэн Бан?, Вял?к? Крыж.
- Карале?ск? Нарвежск? ордэн Святога Олафа.
- Ордэн Ганаровага лег?ёна (Францыя).
Зноск?
- ↑
а
б
Чаушеску Николае //
Большая советская энциклопедия
: [в 30 т.]
/ под ред.
А. М. Прохоров
? 3-е изд. ?
М.
:
Советская энциклопедия
, 1969.
Праверана 28 верасня 2015.
- ↑
а
б
Nikolae Ceau?escu // filmportal.de
? 2005.
Праверана 9 кастрычн?ка 2017.
- ↑
Nicolae Ceau?escu
// Brockhaus Enzyklopadie
Праверана 9 кастрычн?ка 2017.
- ↑
https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1989/12/26/ceausescu-ruled-with-an-iron-grip/6703726a-bc5f-4565-acd3-45fccd82492d/
- ↑
а
б
https://www.capital.ro/adevaruri-nestiute-despre-nicolae-ceausescu-ce-salariu-avea-fost.html
- ↑
Лабиринт. Почему поторопились расстрелять Николая Чаушеску
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. журнал "Планета" (Декабрь 2006).
Арх?вавана
з першакрын?цы 20 красав?ка 2017.
Праверана 24 марта 2013.
- ↑
1989: Romania's 'first couple' executed
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
.
BBC
.
Арх?вавана
з першакрын?цы 8 снежня 2016.
Праверана 6 л?стапада 2007.
(англ.)
- ↑
Chehabi, Houchang E. (1998).
Sultanistic Regimes
. Johns Hopkins University Press. p. 242.
ISBN
978-0801856945
.
(англ.)
- ↑
Chirot, Daniel (1996).
Modern Tyrants: the power and prevalence of evil in our age
. Princeton University Press. p. 258.
ISBN
978-0691027777
.
(англ.)
- ↑
Имущество семьи диктатора Чаушеску продают на аукционе
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. ≪The Good Life≫ (30 января 2012).
Арх?вавана
з першакрын?цы 20 красав?ка 2017.
Праверана 24 марта 2013.
- ↑
а
б
в
г
Nicolae Ceausescu: a profile of the former communist dictator
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. Telegraph Media Group (22 л?пеня 2010).
Арх?вавана
з першакрын?цы 7 л?стапада 2013.
Праверана 11 л?пеня 2013.
- ↑
а
б
в
г
Nicolae Ceausescu. biography
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. A+E Television Networks.
Арх?вавана
з першакрын?цы 6 кастрычн?ка 2013.
Праверана 14 л?пеня 2013.
- ↑
а
б
в
г
C?t?lin Gruia: ≪Viata lui Nicolae Ceausescu≫,
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
.
National Geographic Romania
(1 л?стапада 2007).
Арх?вавана
з першакрын?цы 11 л?стапада 2012.
Праверана 11 л?пеня 2013.
- ↑
а
б
≪Гений Карпат≫ Чаушеску
(руск.)
. Персона > Еженедельник 2000 (1 верасня 2010).
Арх?вавана
з першакрын?цы 4 красав?ка 2013.
Праверана 23 сакав?ка 2013.
- ↑
И. А. Мусский
.
Антиправительственные выступления в социалистической Румынии. Румынская революция 1989 года. // 100 великих диктаторов
(руск.)
.
Праверана 27 сакав?ка 2013.
- ↑
а
б
Реставрация капитализма в Восточной Европе
(руск.)
(недаступная спасылка)
. Новейшая история (1985-200?).
Арх?вавана
з першакрын?цы 24 красав?ка 2013.
Праверана 27 марта 2013.
- ↑
Николае Чаушеску впервые услышал о коммунистических идеалах в тюрьме, куда попал за воровство
(нявызн.)
. ≪ФАКТЫ≫ (30 л?пеня 2010).
Арх?вавана
з першакрын?цы 4 красав?ка 2013.
Праверана 23 марта 2013.
- ↑
Сижу на нарах, как король на именинах
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. ≪Украинская правда≫ (20 октября 2004).
Арх?вавана
з першакрын?цы 20 красав?ка 2017.
Праверана 23 марта 2013.
- ↑
а
б
В мире: Зря тронул Трансильванию
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. Lenta.ru (26 декабря 2009).
Арх?вавана
з першакрын?цы 29 красав?ка 2017.
Праверана 23 марта 2013.
- ↑
а
б
в
г
Nikolae Ceausescu, Chronology
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. ceausescu.org (24 мая 2005).
Арх?вавана
з першакрын?цы 17 мая 2011.
Праверана 23 марта 2013.
- ↑
Владимир Шевелёв.
Диктаторы и Боги: Чаушеску, Пиночет, Мао Цзэдун, Пол Пот. Чаушеску и ≪Золотая Эра≫ Румынии
(руск.)
. ?
Ростов-на-Дону
:
Феникс
, 1999. ?
ISBN 5-222-00675-1
.
- ↑
а
б
в
г
д
C?t?lin Gruia. ≪Viata lui Nicolae Ceausescu≫
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
.
National Geographic Romania
, стр. 43 (1 л?стапада 2007).
Арх?вавана
з першакрын?цы 11 л?стапада 2012.
Праверана 14 л?пеня 2013.
- ↑
Большая советская энциклопедия
, 3-е изд
. Москва: Большая советская энциклопедия. 1969?1978.
- ↑
Николае Чаушеску: ≪Перестройка ведёт к крушению социализма≫
(руск.)
(недаступная спасылка)
. запорожский еженедельник, газета Истеблишмент (8 л?стапада 2005).
Арх?вавана
з першакрын?цы 14 л?пеня 2007.
Праверана 26 сакав?ка 2008.
- ↑
Николае Чаушеску. Дорога на эшафот
(flv)
. Совершенно секретно. 5 канал. Event occurs at 44:03
. Праверана
2013-03-26
.
- ↑
Gheorghe Gheorghiu-Dej (relation to Ceausescu)
(нявызн.)
(недаступная спасылка)
. Encyclopædia Britannica.
Арх?вавана
з першакрын?цы 13 л?пеня 2013.
Праверана 23 марта 2013.
| |
---|
Сло?н?к? ? энцыклапеды?
| |
---|
Генеалог?я ? некрапал?стыка
| |
---|
|