Натуральная воспа

Зьвестк? зь В?к?пэды? ? вольнай энцыкляпэды?
Дзя?чына з Банглядэш , хворая на натуральную воспу (1973 год). Пра по?нае зьн?шчэньне воспы ? Банглядэш было абвешчана ? сьнежн? 1977 году, кал? Сусьветная арган?зацыя аховы здаро?я аф?цыйна пацьвердз?ла гэты факт.

Натуральная воспа ( па-лац?нску : variola, variola vera ) ? высокакантаг?ёзная (заразная) в?русная ?нфэкцыя, ад якой пакутуюць тольк? людз?. Яе выкл?каюць два в?да в?руса?: Variola major (сьмяротнасьць 20?40 %, паводле некаторых дадзеных ? да 90 %) ? Variola minor (сьмяротнасьць 1?3 %). Людз?, як?я выжываюць пасьля воспы, могуць часткова ц? цалкам губляць зрок , ? практычна за?жды на скуры застаюцца шматл?к?я рубцы ? месцах кол?шн?х верада? . В?рус перадаецца праз кашаль ? размнажаецца на скуры ? сьл?зьневых абалонках [1] .

У 1979 годзе Сусьветная арган?зацыя здаро?я абвясьц?ла аб л?кв?дацы? воспы чалавека з дапамогай вакцынацы? [2] . Так?м чынам натуральная воспа стала першай ?нфэкцыяй , якую ?далося выкаран?ць у прыродным асяродзьдз?. У 18 стагодзьдз?, да вынаходзтва прышчэпк? ангельск?м лекарам Эдуардам Джэнэрам (1749?1823) у 1796 годзе, ад хваробы штогод г?нул? 5 млн чалавек [3] . Дагэтуль ?снуе магчымасьць унутрылябараторнага заражэньня пры правядзеньн? навуковых дасьледаваньня? з наступным распа?сюджваньнем хваробы .

Г?сторыя [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Эвалюцыя в?руса [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Пытаньне з часам зья?леньня в?руса натуральнай воспы канчаткова не ?рэгулявана. Хутчэй за ?сё, в?рус воспы эвалюцыянава? пам?ж 68?16 тысяча? гадо? таму [4] [5] . Шырок? дыяпазон дата? зьвязаны з розным адл?кам, як? выкарысто?ва?ся для кал?бро?к? малекулярнага гадз?ньн?ка . Адна клада штама? належыць Variola major (в?руса, як? выкл?кае кл?н?чна больш цяжкую форму захворваньня), якая перайшла на чалавека й распа?сюджвалася з Аз?? , пам?ж V ? XVI стагодзьдзям?. Другая клада ?ключае дзьве разнав?днасьц? Variola Alastrim minor (фэнатып?чная мяккая форма воспы), ап?саная ? Амэрыцы й ?заляваная ? Заходняй Афрыцы , якая аддзял?лася ад агульнага продка в?руса натуральнай воспы пам?ж XV стагодзьдзем да н. э. ? VII стагодзьдзем н. э . У далейшым гэтая клада разышлася на дзьве субклады каля XIII стагодзьдзя.

Воспа ? старажытнасьц? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Суправаджальныя малюнк? да тэксту з Флярэнтыйскага кодэкса (1540?1585 гады), дзе ?ндзеец пакутуе ад воспы

Раней л?чылася, што натуральная воспа вядомая чалавецтву з найстаражытных часо?. Розныя крын?цы аднос?л? ейнае першае зья?леньне альбо да Афрыцы , то бок Старажытнага Эг?пту , альбо да Аз?? , то бок да часо? Старажытнага К?таю. Аднак, згодна з генэтычным? дасьледаваньням, в?рус натуральнай воспы чалавека бл?зк? в?русу вярблюдавай воспы , з-за чаго ? цяперашн? час мяркуецца, што да чалавека ён перайшо? ад вярблюда? у бл?зка?сходн?м рэг?ёне ? пачатку нашай эры [6] .

Эп?дэм?я чорнае воспы ?першыню пракац?лася па К?таю ? IV стагодзьдз?, а ? сярэдз?не VI стагодзьдзя эп?дэ?я дасягнула Карэю . У 737 годзе ад воспы памерл? больш за 30% насельн?цтва Япон?? , а ?зровень сьмяротнасьц? ? густанаселеных раёнах даходз?? да 70% [6] . У ?нды? ?снавала адмысловая баг?ня воспы ? Марыятале ; ейныя выявы был? выраблены ? выглядзе маладой жанчыны ? чырвонай вопратцы, якая валодае вельм? раздражняльным характарам, то бок паводле паданьню, аднойчы яна за нешта раззлавалася на свайго бацьку й у гневе к?нула яму ? твар залатыя карал?, ? там, дзе пацеры закранул? скуру, зьяв?л?ся пустулы . Памятаючы пра гэта, верн?к? ?мкнул?ся ?лагодз?ць ? ?м?лашчыць Марыятале, прынос?л? ёй ахвяры. У Карэ? эп?дэм?? воспы тлумачыл? наведваньнем духу, якога звал? ≪паважаны госьць воспа≫. Яму став?л? алтар , куды прынос?л? лепшую ежу й в?на [7] .

Некаторыя дасьледчык? л?чыл?, што воспа згадваецца ? Б?бл?? , дзе ? ап?саньн? дзесяц? пакараньня? эг?пецк?х , сказана, што на людзях ? на быдле будуць запаленьн? з нарывам? [8] , хоць пад ≪нарывам?≫ магла разумецца любая скурная хвароба. З ?нды? воспа магла быць распа?сюджаная ? ?ншыя рэг?ёны войскам? Аляксандра Македонскага . Меркавалася, што ва II стагодзьдз? гэтая хвароба пад назвай ≪чума Антон?юса≫ хап?ла рымск?я лег?ёны Марка А?рэл?юса , а ? 60 годзе да н. э. зьяв?лася ? Старажытным Рыме [8] , але ап?саньне ≪чумы Антон?юса≫ Галенам не адпавядае характару плын? захворваньня пры заражэньн? натуральнай воспай [6] . У араба? , паводле сьведчаньн? арабскага лекара Арона , як? жы? у VII стагодзьдз?, воспа была вядомая са старажытных часо?.

Згодна з досыць пэ?ным? навуковым? зьвесткам?, першым ап?саньнем эп?дэм?? воспы ? заходняй частцы Старога Сьвету зья?ляецца кароткае згадваньне ? Каране , то бок у 569?570 гадох войска этыёпа? , як?я аблажыл? Мэку , было паб?та невядомай ?м хваробай. У VI стагодзьдз? воспа ?жо гаспадарыла ? Б?занты? , занесенай туды з Афрык? пры Юстын?яне I [8] . Арабы-мусульмане, прыступ??шы да заваёвы, у VII?VIII стагодзьдзях разьнесьл? воспу ад Г?шпан?? да ?нды? [6] . Г?сторыя засьведчыла зья?леньне воспы ? Сыры? , Палестыне й Пэрс?? ? VII стагодзьдз?, у Сыцыл?? , ?тал??, Г?шпан?? й Францы? ? наступным, VIII стагодзьдз? [8] .

Сымптаматыка [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Восьпеныя скарыначк? на руках у хворага

Пры тыповай плын? воспы ?нкубацыйны пэрыяд до?жыцца 8?12 дзён. Пачатковы пэрыяд характарызуецца дрыжыкам? , падвышэньнем тэмпэратуры цела, моцным ?рваным болем у паясьн?цы й канцав?нах , моцнай смагай, галавакружэньнем, гала?ным болем , ван?там? . Часьцяком пачатак хваробы бывае давол? мякк?м.

На 2?4 дзень раза зь л?хаманкай зья?ляецца ?н?цыяльны высып на скуры або ? выглядзе вучастка? г?пэрэм?? , альбо гемараг?чны высып па абодвум бакам грудной клетк? ? вобласьц? грудных цягл?ца? да падпахавых западз?на? , а таксама н?жэй пупка ? гал?не пахв?нных зморшчына? ? ?нутраных паверхня? сьцёгна? , то бок ≪трохкутн?ку Сымона≫, кровазьл?цьцё выглядае як пурпура й нават як экх?моза . Плям?сты высып трымаецца некальк? гадз?на?, гемараг?чны ? больш працяглы час.

На 4 дзень наз?раецца зьн?жэньне тэмпэратуры цела, саслабляюцца кл?н?чныя сымптомы пачатковага пэрыяду, але зья?ляюцца тыповыя восьп?ны на скуры галавы, твару, тулава й канцав?на?, як?я праходзяць стады? плямы, папулы , бурбалк?, пустулы , стварэньня скарыначак, адрыньваньня апошн?х ? стварэньня вераду . Адначасова зья?ляюцца восьп?ны на сьл?зьн?цы носу , гартан? , трахе? , бронхах , прамой к?шцы , мачавыпускальнага каналу. Яны не?забаве ператвараюцца ? эроз??. У жанчына? наз?раецца стварэньне восьп?на? на плоцевых органах .

На 8?9 дн? хваробы ? стады? нагнаеньня бурбалак зно?ку пагаршаецца самаадчуваньне хворых, узьн?каюць прыкметы такс?чнай энцэфаляпаты? ( парушэньне сьвядомасьц? , трызьненьне , узбуджэньне, у дзяцей ? курчы ). Пэрыяд подсыханьня й адпадзеньня скарынак займае каля 1?2 тыдня?. На твары й валасяной частк? галавы ?твараюцца шматл?к?я верады.

Зьмена крыв? характарызуецца ле?кацытозам , пры цяжк?х формах маецца рэзк? зрух налева з выхадам у кро? м?елацыта? .

Крын?цы [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

  1. ^ Аляксей Крас?льн?ка? . Воспа натуральная // Беларуская энцыкляпэдыя ? 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашко? . ? Менск: Беларуская энцыкляпэдыя ?мя Петруся Бро?к? , 1997. ? Т. 4. ? С. 276. ? 480 с. ? 10 000 ас. ? ISBN 985-11-0090-0
  2. ^ Натуральная воспа . Сусьветная арган?зацыя здаро?я
  3. ^ Сьвятлана Барысенка .   Прышчэпка ад гепатыту В ? небясьпечная? // Зьвязда  : газэта . ? 24 студзеня 2012. ? №  14 (27129) . ? С.  7 . ? ISSN 1990-763x .
  4. ^ Esposito JJ, Sammons SA, Frace AM, Osborne JD, Olsen-Rasmussen M, Zhang M, Govil D, Damon IK, Kline R, Laker M, Li Y, Smith GL, Meyer H, Leduc JW, Wohlhueter RM (2006) ≪Genome sequence diversity and clues to the evolution of variola (smallpox) virus≫. Science. 2006 Aug 11; 313(5788):807?812
  5. ^ Li Y, Carroll DS, Gardner SN, Walsh MC, Vitalis EA, Damon IK (2007) ≪On the origin of smallpox: correlating variola phylogenics with historical smallpox records≫. Proc Natl Acad Sci USA 104(40):15787-15792
  6. ^ а б в г Д. П. Кларк ≪Микробы, гены и цивилизация≫, ? М.: Эксмо, 2011, С. 31, 98, 196. ISBN 978-5-699-46634-4
  7. ^ ≪Энциклопедия для детей≫ Аванта+. Биология. Серия: Энциклопедия для детей. М. 1996. ISBN 5-94623-126-X
  8. ^ а б в г В. В. Святловский. ≪Эдуард Дженнер. Его жизнь и научная деятельность≫ , СПб., тип. Ю. Н. Эрлих, 1891

Вонкавыя спасылк? [ рэдагаваць | рэдагаваць крын?цу ]

Натуральная воспа ? схов?шча мультымэдыйных матэрыяла?

Атрымана з ≪ https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Натуральная_воспа&oldid=2245580 ≫