Рим
(
итал.
Roma
[?roːma]
) ? ?ала,
1870
йылдан
Италияны?
баш ?ала?ы,
Лацио
?лк??ене? ??м
Рим провинция?ыны?
административ ???ге.
Тибр
йыл?а?ында урынлаш?ан. Хал?ы ? 2,73 млн кеше.
Рим ? донъяла?ы и? борон?о ?алалар?ы? бере?е,
Рим империя?ыны?
борон?о баш ?ала?ы. Т?рл? с?й?си шарттар?а кеше й?ш?й тор?ан ?ала булып ?алыуы с?б?пле, Римде бе??е? эра?а тиклем III быуатта,
Антиклы?
д??еренд? ?к ≪М??гелек ?ала≫(
лат.
Roma Aeterna
тип атай?ар. Уны т?? башлап, бе??е? эра?а тиклем I быуатта Рим ша?иры
Альбий Тибулл
шулай тип атай. ?аланы? шулай у? ≪ете ?ал?ыулы?та?ы ?ала≫ тиг?н р?сми булма?ан исеме л? бар. И? беренсе, ауылдар
Палатин
?ал?ыулы?ында урынлаша, ?у?ынан к?рше
Капитолий
??м
Квиринал
?ал?ыулы?тарына ла к?сеп ултыра. Та?ы ла ?у??ара? ?ал?ан д?рт (
Целий
,
Авентин
,
Эсквилин
??м
Виминал
?ал?ыулы?тарына ла халы? к?сеп ултыра.
Рим
Тибр
йыл?а?ыны? ?ул ярында, 25 са?рым алы?лы?та
Тиррен ди?ге?е
-н?н ??м Апениндан ди?ге?г? т?ш??се
Апеннин
тау ?ыртынан, шулай у? 25 са?рым алы?лы?та урынлаш?ан.
К?п кен? Европа ?алаларынан айырмалы р??ешт?, ?ала т???л?ш? май?аны ?ала ?ы?аты май?аныны? бары тик д?ртт?н бер ?л?ш?н ген? алып тора.
Х??ерге Рим урынына т??ге к?сеп ултырыу?ар ?ала?а ниге? ?ал?ан?а тиклем була.
И? билд?ле легенда?а ярашлы,
Альба-Лонга
батша?ыны? ?ы?ы
Рея Сильвия
- нан ??м
Марс (мифология)
алла?ынан тыу?ан а?алы-?устылы
Ромул ??м Рем
Тибр
йыл?а?ы яры буйында ???.
Альба-Лонги т?хетен? уны? законлы хакимы ? олаталары Нумитор?ы кире ?айтарып, Ромул мен?н Рем колония булдырыу ?с?н Тибр?а ?айта. Егетт?р ара?ында б?х?с сы?а: Ромул Ремды ?лтереп, Палатинала ны?ын?ан ауыл т???й. Бе??е? эра?а тиклем I быуатта Римг? ниге? ?алыныуы тура?ында бер нис? дата и??пл?п сы?арыла. Улар?ы? и? билд?ле?е ? 21 апрель
бе??е? эра?а тиклем 753 йыл
.
Ромул Римде? т??ге батша?ы була. Традиция
Борон?о Римде? 7 баташа?ы
булыуын ?йт?. Батша
Сервий Туллий
традицион р??ешт? билд?ле
Сервиев стена
- ?ыны? т????се?е тип атала. Батша осоронда Римд? т??ге храмдар барлы??а кил?, шул и??пт?
Веста храмы
??м
Янус храмы
.
Тарихсы
Тит Ливий
м??л?м?те буйынса,
Сервий Туллий
и??п алыу ва?ытында Римд? 80 ме? граждан бар, тип ?ана?ан.
?ала о?а? ва?ыт физик ?ына т?гел, ? сакраль сик т? булып тороусы
Сервиев стена
-?ы мен?н сикл?нг?н. Римде? сиген билд?л?? ?с?н
померий
) термины ?улланыл?ан. Рим д??л?те ки??йг?с, юлдар ?алын?ан. Башта был юлдар ?аланы Италия колониялары, ?у??ара? т?пк?л провинциялар мен?н б?йл?г?н.
Римде? ???к ?л?ш? булып, Палатин ??м Квиринал ара?ында?ы ???н ?анала. Ул
Рим форум
-ы булара? билд?ле. Бынан м??им урамдар тарал?ан: Римде? т?п изге
Юпитер храмына
к?т?реле?се
Via Sacra
, у?а параллель р??ешт? Палатин ит?ген?н via nova ?.б. кит?.
?ала эсенд? икенсе бер м??им май?ан булып
Тибр
?
Бычий форум
мал ба?ары тора. Ул ?аланы? и? й?нле сау?а бар?ан ?л?ш?нд? урынлаш?ан. К?ршел?, тик ?ала стена?ынан тыш, й?шелс? ба?ары ят?ан
Forum Holitorium
.
Республика Рименд? храмдар и??бе Рим хал?ыны? ю?ары динле булыуын к?р??тк?н; тулы булма?ан ри??й?тт?р ниге?енд? ?аланы? ??р бер ?л?ш?нд? изге урындар бул?ан. Шулай у? ?алала Ceres, Liber, Libera борон?о триада храмы урынлаш?ан. Ри??й?тт?р буйынса, ул
бе??е? эра?а тиклем 496 йылда
т???лг?н.
Рим д??л?те ??к?н ?айын ?ала ла ?ур ??г?решт?р кисер?.
Померий
-?ы
Луций Корнелий Сулла
тарафынан ки??йте? ??м я?ы
Гней Помпей
биналарын т?????е Цезарь ??м Август эшм?к?рлеге алып бар?ан.
Аппиева юлы
буйлап, Тибр янында, Марс май?анында, porta Capena аръя?ында барлы??а килг?н тотош ?аласы?тар?ы ?аланы? юридик ?л?шт?ре итеп эшл?рг? к?р?к була (факттар буйынса улар был ?ала составына инг?н була). Бары тик ошо юл мен?н ген? ?ала ???генд? й?ш?? ?с?н т??ерлек шарттар булдырыр?а, тормошто ?аланан ситк? й?н?лтерг? ??м ???кт?ге й?м???т зданиеларына иркенлек бирерг? була.
Цезарь Гай Юлий
сенатты? я?ы здание?ын т???й ??м форумды? к?нбайышы я?ында уны? исеме мен?н атал?ан я?ы ??й?т ?ур базилика?а (урта быуатта?ы т???л?ш тибы) ниге? ?ала.
Марс май?аны
-нда й?м???т зданиелары ?с?н я?ы территория булдырыу ?а уны? идея?ы була. Т??ге идея
Марс май?аны
? нда (
Saepta Julia
) тауыш бире? портигы т???л?ш?нд?, икенсе?е (fora) я?алма май?андар булдырыу?а са?ылыш таба. Улар?ы? т??ге?е булып,
Юлий Цезарь форумы
мен?н
ырыу башлы?ы Венера храмы
тора. Цезар?ы? б?т? пландары бары тик,
14 квартал ?ала?ы
? н булдыр?ан
Октавиан Август
ва?ытында ?ына тормош?а ашырыла. Ошо ва?ыттан алып, Рим ??ене? ны?ытыл?ан ?ала ??енс?леген ю?алта. Сервиево стена?ы ки?леге тулы?ынса т???л?п б?т?, ?ала эсен? би?т?л?р ?? ин?.
Рим форум
? ында,
Курия Юлия
??м
Базилика Юлия
храмдарын реставрациялау ??м я?ынан т??????н баш?а, Цезарь храмын ??м Римде? я?ы с?й?си тормошо ???ген т???? ?? Августа?а тура кил?.
Шулай у? бе??е? к?нд?рг?с? ?а?лан?ан
Пантеон (Рим)
т???л?.
Нерон
императоры идаралы?ында ≪
Оло ян?ын≫
сы?а.
Флавии
династия?ыны? ра?лауы буйынса ?ына ?ала тулы?ынса я?ынан т???л? ??м был юлы та?ы ла матурыра? итеп. Полиция характерында?ы саралар ?аланы? к?ренешен ??г?рт?. Я?ы ?й??р та?ы ла к?рк?мер?к т?? ала: ??р ?й ?ыйы?лы булыр?а тейеш була. Шул ар?ала ?ала ябы? галерия т???н ала. Ян?ындан ?у? Флавий?ар буш арауы?тар?ы ????рене? монументаль зданиеларына фай?алана.
Палатин
??м
Эсквилин
???ненд?
Колизей
барлы??а кил?, уны? тир?л?й ? бик к?п эш йорттары т???л?.
Беренсе император?ар?ы? эшм?к?рлеген
Траян
тамамлай. Ул император май?андарын ??й?т ?ур май?анлы Марс май?аны мен?н б?йл?й. Ошо ва?ытта т???лг?н
Траян колонна?ы
б?т? донъя?а билд?ле.
Адриан
- ды? т?п хе?м?те булып, Велий?а?ы
Венеры ??м Ром храмы
тора.
Тибр
аръя?ында Адриан ??ен? мавзолей т???й. Ошо ва?ытта шунда у? я?ы цирк т???л?. Император?ар бик ?ур
Терм
(й?м???т мунсалары) т?????? л? ???ем эш алып бара.
И? ?у??ы зданиелар т???л?ш?
Рим империя?ы
?атмарлаш?ан х?л ар?а?ында яй бара. III быуат а?а?ында
Аврелиан стена?ы
булара? билд?ле бул?ан я?ы ны?ытма т???л?. Ул Тибр аръя?ында?ы ?л?шт? ??м б?т? ?аланы уратып ала. Стена таможня ?ы?ы?ы ??м
померий
сиге мен?н тура кил?. Тик к?п осра?та стена эсен? к?ш?н?л?р индерелг?н, шул и??пт?
Цестия пирамида?ы
??м
Еврисак к?ш?н??е
.
IV быуат
-та христиан храмдарын т???? башлана.
V быуат
-та ?ала ?с?н ауыр ва?ыттар башлана.
410 йыл
? да Римде башлы?
вестгот
Аларих
ба?ып ала ??м талай. ?
455 йыл
? да уны
вандал
? дар в?хши??рс? талай.
476 йыл
- да
Одоакр
?у??ы к?нбайыш-Рим императорын т?хетт?н ?олата. Тик ти???н, ?? сиратында
остгот
-?а
Б?й?к Теодорих
? ?а ?? урынын бир?.
Византияла остготтар мен?н ?у?ышта (536?552) Рим алты тап?ыр ?амау?а эл?г? ??м ?улдан-?ул?а к?с?. Шул у? ва?ытта остгот батшалары, и? элек
Тотила
, Рим хал?ы ара?ынан бик к?п аманат ала. Был и? билд?ле фамилиялар?ы? ю?алыуына ??м Рим хал?ыны? 30-40 ме?г? к?ме?ен? килтер?.
Сиратта?ы ике быуат (570?750) дауамында, италияны? к?п кен? ?л?ш?
лангобард
? тар тарафынан Византиянан к?сл?п тартып алын?ас, папалар ?аланы? донъяуи эшт?ренд? т??ге ролде уйнай башлай.
Римде ?алдыр?ан император?ар айырым зданиелар?ы тотоп тор?а ла, был реставрациялар бары тик ташлама ?ына; к?п кен? й?м???т зданиелары емерел?.
Б?й?к Теодорих
?ына ки? реставратор эшм?к?рлеге алып барыр?а маташып ?арай, л?кин был о?а??а яр?ам итм?й. Зданиелар?ы? емереле?е унда?ы бронза, мрамор ??м баш?а ?имм?тле материалдар?ы? сиратта?ы ба?ып алыусылар тарафынан урланыу?а килтер?.
И?ке биналар ?аршылы??ы? емерел?, христиан сирк????ренд? й?ки феодаль крепостар?а ышы? тап?андары ?ына ?а?ланып ?ала. Ватикан ?ал?ыулы?ы янында у?айлы урынлаш?ан
Адриана мавзолей
? ы, Аврелиан стена?ын т???г?нг? тиклем ?ур крепость була, яйлап ул папаны? алып булма?лы?
Изге ф?решт? замогы
? на ?йл?н?. Бер нис? ?амау?ы к?т?р?
Римде талау (1527 йыл)
).
1798 йылды? февраленд? француз ??ск?р??ре
Бертье Луи Александр
ет?кселеге а?тында Римде яулай.
Рим республика?ы
и?лан ител?.
Пий VI
папа?ынан совет власынан баш тартыу?ы талап ит?л?р. Ул риза булмай ??м Римд?н ?ыуылып, ??рг?нд? ?л?. Француздар римд?н с?н??т ???р??рен сы?ара. Шулай ?а, ти???н Австрия генералы
Мак
- ты? Римг? х?р?к?те француздар?ы ?аланы ?алдырыр?а м?жб?р ит?. 1798 йылды? 26 ноябренд? ул
Неаполитан короллеге
Фердинанд I (король Обеих Сицилий)
??ск?р??ре мен?н яулап алына. Бынан ?у? к?п кен? республиканлылар язалана. 1799 йылды? сентябренд? неаполитанецтар Римде ?алдыра, ? 1800 йылда у?а я?ы
Пий VII
папа?ы кил?.
1800 йылда
Наполеон I
Папа д??л?тен ю??а сы?ара, ? Пий VII Римд?н сы?арыла. ?у?ынан 1811 йылда Наполеон
Рим короле
итеп, ??ене? я?ы тыу?ан улын к?т?р?
Наполеон II
. Француз хакимлы?ы д??ере ?ала т???кл?ндерешене? ??еше мен?н билд?ле була: х?йерселек б?т?р?л?, урамдар я?тыртыла. Шул ва?ытта ?а?ылма эшт?рен ??т?и ф?нни план буйынса алып баралар.
1848 йылда Римда
Папа ?лк??енд? 1848?1849 йылдар?а?ы революция
башлана. 1849 йылды? 6 февраленд? Рим Республика?ы я?ынан и?лан ител?. Тик 1849 йылды? июленд? Рим еткселегенд?ге француз ??ск?р??ре тарафынан яулана ??м 14 июлд? Удино Римд? папа власын терге?е? тура?ында и?лан ит?. 1850 йылды? апреленд? папа Римг? кире ?йл?неп ?айта. Француз гарнизоны Римде 1866 йылда ?ына ?алдыра.
1870 йылды? 20 сентябренд?
Италия короллеге (1861?1946)
??ск?р??ре
Римде ала
??м ул короллекте? баш ?ала?ы була.
1922 йылда итальян фашистарыны?
Римг? маршы
у?а. 1929 йылда
Латеран килеше?е
????мт??енд? Рим территория?ында
Ватикан
д??л?те т???л?.
Икенсе Б?т? Донъя ?у?ышы
в?ытында Рим, баш?а к?п кен? Европа ?алаларынан айырмалы р??ешт?, емереле???р??н ?аса ала, л?кин 1943-44 йылдар?а немец оккупанттарына эл?г? ??м 1944 йылды? 4 июненд? ген? англо-американ ??ск?р??ре тарфынан азат ител?.
Анцио-Неттунск операция?ы
?айлан?ан орган ? 48 советниктан (
consiglieri
) тор?ан Баш ?ала йыйыны (
assemblea capitolina
), баш?арма комитет ? Баш ?ала идаралы?ы (
giunta capitolina
), синдиктан (
sindaco
) ??м 12 асессор?ан (
assessori
) тора.
Рим 19 Рим муниципиена?а (элек округтар), 22 Рим районына, 35 Рим кварталына, 6 Рим би?т??ен? ??м 53 Рим зона?ына б?лен?.
Римд? субтропик, урта ди?ге? климаты. Яуым-т?ш?м ?ыш?ы?ын к?бер?к, й?йге?ен са?ыштырмаса ?ир?к. Климатик ?ыш (уртаса т??лек температура?ы нульд?н т?б?н тор?ан осор) булмай; ?ыш?ы ай?ар?а температура ????тт? 5-10 градус була. Д?й?м ал?анда ?ыш йомша? ??м ям?ырлы, й?й бик о?он ??м э?е. ?ыш?ы?ын ?ырау ??м ?ар яуыу бик ?ир?к осрай, ? температураны? 40 градусты ашып ките?е бар.
?ала климаты
|
К?р??ткес
|
?ин
|
Фев
|
Мар
|
Апр
|
Май
|
Июн
|
Июл
|
Авг
|
Сен
|
Окт
|
Ноя
|
Дек
|
Йыл
|
Абсолют максимум,
°C
|
20,8
|
21,6
|
26,6
|
27,2
|
33,1
|
37,8
|
39,4
|
40,6
|
38,4
|
30,7
|
26,5
|
20,3
|
40,6
|
Уртаса максимум, °C
|
12,0
|
12,8
|
15,4
|
18,1
|
23,1
|
27,0
|
30,2
|
30,4
|
26,4
|
21,9
|
16,5
|
12,8
|
20,6
|
Уртаса температура, °C
|
8,1
|
8,5
|
10,8
|
13,6
|
17,7
|
21,4
|
24,2
|
24,5
|
21,1
|
17,4
|
12,7
|
9,3
|
15,8
|
Уртаса минимум, °C
|
3,3
|
3,4
|
5,5
|
8,0
|
12,0
|
15,8
|
18,5
|
18,8
|
15,7
|
12,2
|
7,8
|
4,9
|
10,5
|
Абсолют минимум, °C
|
?11
|
?6,9
|
?6,5
|
?2,4
|
1,8
|
5,6
|
9,1
|
9,3
|
4,3
|
0,8
|
?5,2
|
?5,6
|
?11
|
Яуым-т?ш?м норма?ы,
мм
|
55
|
59
|
53
|
63
|
32
|
20
|
13
|
18
|
63
|
105
|
94
|
89
|
663
|
Сы?ана?:
Погода и Климат
|
Римде? заманса халы?-ара
аэропорт
? ы бар ?
Леонардо да Винчи исеменд?ге халы?-ара аэропорт
. Элек ул Римде? бер ?к исемле спутник-?ала?ында урынлаш?анлы?тан
Фьюмичино
булара? та билд?ле бул?ан. Та?ы бер Рим аэропорты
Чампино
башлыса чартер ??м дискаунтер-авиакомпания?ы рейстарын хе?м?тл?ндер?.
Рим, я?ынса Борон?о Рим юлы селт?рен ?абатла?ан автоюлды? (Капитолий ?ал?ыулы?ынан башланып, Римде б?т? империя мен?н тоташтырыусы) т???р?к селт?ре ???генд? урынлаш?ан
?алала
автобус
(350 маршрут, 8000-д?н ашыу ту?талыш),
трамвай
(39 са?рым юл, 192 ту?талыш) маршруттары ??ешк?н.
2005 йылда
Рим троллейбус х?р?к?те
кире терге?ел?,
Термини
вокзалынан бер ген? линия бар (90-сы маршрут).
1955 йылда
рим метрополитен
-е асыла, ?мм? б?г?нг? ва?ытта метро Термини тимер юлы вокзалы янында ки?еше?се ике, А ??м В линиялары мен?н ген? сикл?н?. 2005 йыл?а линиялар?ы? д?й?м о?онло?о 38 са?рым т?шкил итк?н. 2010 йыл?а В линия?ын Пьяцца Болонья мен?н тоташтырыусы я?ы В1 линия?ын асыу планлаштырыла. 2015 йыл?а С линия?ын, ? 2035 йыл?а D линия?ын тулы?ынса т???п б?т?рг?, тип планлаштырыла. Тик археологик ?а?ылмалар?ы? к?п табылыуы ар?а?ында т???л?ш эшт?ре ту?талып тора.
Апеннин ярымутрауы
-ны? ???генд? урынлаш?анлы?тан, Рим ???к Италияны? т?п тимер юлы селт?ре булып кит?. Римде? т?п тимер юл вокзалы
Термини
? Европала?ы и? ?ур вокзалдар?ы? бере?е. Ул я?ынса 400 000 пассажир?ы хе?м?тл?ндер?. Икенсе м??им тимер юлы вокзалдарыны? бере?е ?
Тибуртина
. ?леге ва?ытта ти? й?р?шл? поездар ?с?н терминал итеп реорганизациялана.
Римд? ?ала яны б?йл?неше я?шы ??ешк?н. ?леге ва?ытта 8 маршрут бар. Линиялар?ы? д?й?м о?онло?о ? 672 са?рым, станциялар и??бе ? 128. К?п маршруттар Термини вокзалынан башлана.
[7]
. Шулай у?, АТАС компания?ыны? 3 бойондоро??о? линия?ы бар: Рим-Лидо линия?ы
[8]
, Рим-Витербо линия?ы
[9]
??м Рим-Джардинетти линия?ы
[10]
.
Термини вокзалынан ?аланы Леонардо да Винчи аэропорты мен?н тоташтырыусы
экспресс Леонардо
маршруты й?р?й. Юлда?ы ва?ыт ? 30 минут.
[11]
Римд? ошондай университеттар бар:
- Ла Сапиенца Рим университеты
(
итал.
Universita degli studi di Roma "La Sapienza"
) (ниге? ?алын?ан
1303
)
- Изге Фома Аквинский?ы? Папа университеты (
лат.
Pontificia Universitas Studiorum a Sancto Thoma Aquinate in Urbe
)
1580 йылда
(ниге? ?алын?ан)
- Изге Цецилий?ы? Милли академия?ы (
итал.
Accademia Nazionale di Santa Cecilia
) (ниге? ?алын?ан
1585 йылда
)
- Тор Вергата Рим университеты (
итал.
Universita degli studi di Roma "Tor Vergata"
) (ниге? ?алын?ан
1982
)
- Рома Тре Рим университеты (
итал.
Universita degli studi "Roma Tre"
) (ниге? ?алын?ан
1992
)
- баш?алар
- Рим Форумы (
лат.
Forum Romanum
), Борон?о Римде? и?тисади, с?й?си ??м дини ???кт?ре.
- Император?ар форумы, антик архитектура ?оролмаларыны? емереклект?ре
- Колизей
(
лат.
Colosseum
), борон?о Рим амфитеатры
- Пантеон
(
итал.
Pantheon
), б?т? аллалар?ы? борон?о Рим храмы
- Изге ф?решт? замогы (
итал.
Castel Sant' Angelo
), ин башта?
Публий Элий Адриан
мавзолейы,
урта быуат
д??еренд? замок итеп я?ынан т???л?
- Изге Петр соборы
(
итал.
Basilica di San Pietro
), Европаны? и? ?ур сирк??е,
католицизм
???ге
Ватикан
) д??л?те территория?ында урынлаш?ан
- Навон май?аны (
итал.
Piazza Navona
)
д?рт йыл?аны? фонтаны
мен?н
Джованни Лоренцо Бернини
эшт?ре
- Испания май?аны (Рим)
(
итал.
Piazza di Spagna
) ??м
Испан ба??ысы
(
итал.
Scalianta di Spagna
). Испан ба??ысы Испания май?анында урынлаш?ан фонтандан ≪
Лодка≫
Тринита-деи-Монти
сирк??ен? алып бара (
итал.
S. Trinita dei Monti
)
- Треви фонтаны
(
итал.
Fontana di Trevi
), Римде? и? билд?ле фонтаны ??м и? матур тип ?анал?аны фонтан черепах (
итал.
Fontane delle Tartarughe
)
- Боргезе Вилла?ы
(
итал.
Villa Borghese
), унда с?н??т музейы урынлаш?ан
- Пьяцца дель Пополо
(
итал.
Piazza del Popolo
), унда обелиск ??м фонтан урынлаш?ан
- Витториано
(
итал.
Il Vittoriano
), Италияны? берл?ше?е тура?ында?ы монумент и?т?лек
- Предместье EUR,
Бенито Муссолини
т???г?н ?арай
- Пигорини музейы
борон?о тарих, антропология ?!?м этнография коллекциялары мен?н
- Муссолини форумы
, Бенито Муссолини т???г?н спорткомплекс
- ??м та?ы ла 900-??н ашыу сирк??
церквей
.
- Париж
,
Франция
,
1956
Римде? бер??н-бер ту?анлаш?ан ?ала?ы. (
≪Бары тик Париж ?ына Римг? лайы?лы; бары тик Рим ген? Париж?а лайы?лы≫
,
франц.
Seule Paris est digne de Rome; seule Rome est digne de Paris
).
Партнер-?алалар:
- Древний период
- H. Jordan, ≪Topographie der Stadt Rom im Alterthum≫ (т. I, 1878; т. II, 1871);
- О. Gilbert, ≪Geschichte und Topographie der Stadt Rom im Altertum≫ (I, 1883; II, 1885; III, 1890);
- O. Richter, ≪Topographie der Stadt Rom≫ (в III т. Iw. Muller, ≪Handbuch der Klassischen Altertumswissenschaft≫, Нёрдлинген, 1889);
- Hulsen et Kiepert, ≪Formae urbis Romae antiquae accedit nomenclator topographicus≫ (Б., 1896).
-
Рим Форумы
-
Треви фонтаны
-
-
Навон май?аны
-
Пьяцца дель Пополо
-
Изге Ангел ?арайы
-
Витториано
-
Сан-Джованни ин Латерано
-
-
|
---|
Д??л?тт?р ?
БМО
а?заларыны? баш ?алалары
1
| |
---|
Баш?а бил?м?л?р?е? баш ?алалары
| |
---|
Танылма?ан ??м ?л?шл?т? таныл?ан
д??л?тт?р?е? баш ?алалары
| |
---|
1
Исемлекк? шулай у?
Ватикан
д??л?т-?ала?ы индерелг?н.
|
Й?йге Олимпия уйындары баш ?алалары
|
---|
| |