Платон

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Платон
бор. грек.   Πλ?των
Исеме

бор. грек.   Αριστοκλ??

Тыу?ан к?н?

- 427

Тыу?ан урыны

Афины

Вафат к?н?

- 348

Вафат бул?ан урыны

Афины

Ил

Афина

Основные интересы

Метафизика , эпистемология , этика , эстетика , политика, образование, философия математики

Оказавшие влияние

Сократ , Архит , Демокрит , Парменид , Пифагор , Гераклит

Испытавшие влияние

Аристотель , барлы? Европа ??м Я?ын К?нсы?ыш философтары

Платон ( грек. Πλ?των ) (б.э.тиклем 423-424-347 йылдар тир??е) ? Борон?о Греция ф?йл?с?фе. Идеализм й?н?леше в?киле. Европа идеализмына ниге? ?ал?ан борон?о грек философы.

Ни ?с?н ул б?т? донъя философия?ы ?с?н олу? ??м ???ми?тле ?у?. Платон, ?? заманында?ы баш?а философтар ке?ек ?к, б?т? хе?м?те мен?н кешел?р?е объектив р??ешт? белемг?, донъяны? диалектик закондарын танып беле?г?, ??л?к??? э?л?не???рг? са?ыр?ан. Философия ф?ненд? ул, ниге?е хаталы булыу?а ?арама?тан, билд?ле бер система?а ?алын?ан ижади мира? ?алдыр?ан. Уны? хе?м?тт?ре философия тарихында тулы бер осор т?шкил ит? ??м ул ?ис шик?е? кешелек м???ни?тен (бигер?к т? философияны) ??тере?, я?ы фекер??рг? байытыу ?с?н ?ур, эт?ргес роль уйна?ан.

Кешелек тарихында и? м??им ??м абруйлы ш?хест?р?е? бере?е[3] ??м ??ене? у?ытыусы?ы Сократ ??м уны? и? билд?ле у?ыусы?ы Аристотель мен?н бер р?тт?н борон?о грек ??м к?нбайыш ф?лс?ф??е тарихында т?п фигура булып тора. [1] Платон шулай у? йыш ?ына к?нбайыш динен? ??м рухи?тен? ниге? ?алыусылар?ы? бере?е булара? та ?абул ител?. Плотин ??м Порфирий ке?ек ф?йл?суфтар?ы? неоплатонизмы христианлы??а Августин ке?ек сирк?? аталары аша к?сл? йо?онто я?ай. Альфред Норт Уайтхед ?асандыр былай тип билд?л?й: ≪Европа ф?лс?ф??и традиция?ына хас бул?ан и? ышаныслы д?й?м характеристика ? ул Платон?а и?к?рм?л?р серия?ы≫. [2]

Платон ф?лс?ф?л? я?ма диалог ??м диалектик формалар новаторы була. Платон шулай у? к?нбайыш с?й?си ф?лс?ф??ен? ниге? ?алыусы тип ?анала. Уны? и? билд?ле ?л?ш? булып а?ыл мен?н билд?ле идеялар теория?ы тора, унда Платон платонизм булара? билд?ле универсалдар проблема?ыны? сиселешен т??дим ит? (шулай у? платон реализмы й?ки платон идеализмы тип т? атала). Шулай у? платон м?х?бб?те ??м платон есемд?ре эпонимы булып тора.

Сократ , Гераклит ??м Парменидтар Сократ?а тиклемге Пифагор , Гераклит ??м Парменидтар у?а и? х?л иткес ф?лс?ф??и йо?онто я?а?ан, тип и??пл?нел?, ?мм? уны? элг?р??рене? ???р??ре бе??е? к?нд?рг? тиклем бик а? ?а?ланып ?ал?ан, ??м б?г?нг? к?нд? был фигуралар тура?ында белг?нд?ребе??е? к?бе?е Платонды? ??ен?н алын?ан. Б?т? замандаштарыны? ???р??рен?н айырмалы р??ешт?, Платонды? б?т? ???р??ре 2400 йылдан ашыу ?а?ланып ?ал?ан тип и??й. [3] Популярлы?ы ??г?реп тор?а ла, Платонды? ???р??ре даими у?ыла ??м ?йр?нел?. [4]

Биография?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Ул борон?о Афинала грек аристократы Аристон ?аил??енд? Афина мен?н Спарта ?у?ышы (Пелопоннес ?у?ышы) бар?ан д??ер?? тыу?ан. Борон?о Элладала ?абул ителг?нс?, уны? тыу?ан к?н? тип 7 таргелион (21 май) и??пл?н?.Был байрам к?н- борон?о грек мифы буйынса Делос утрауында был к?нд? эллиндар?ы? и? ярат?ан ила?тарыны? бере?е Аполлон тыу?ан. Диоген (Лаэрттан) фекеренс?, Платонды? ?? исеме ? Аристокл (др.-греч. ?ριστοκλ??; ≪и? ш?п дан≫). Платон ?ушаматы у?а (грекса ≪plato≫ ? ки?) м?кт?пт? у?ы?анда бирелг?н. У?а был ?ушамат ки? яуырынлы бул?аны ?с?н гимнастика у?ытыусы?ы тарафынан, й?ки бик а?ыллы бул?аны ?с?н бирелг?н тиг?н м??л?м?тт?р осрай. Платон Афина й?м?и?те ю?ары ?атлам кешел?рене? балалары ?с?н асыл?ан м?кт?пт? у?ый. Унда грамматика, музыка, риторика, ?ынлы с?н??т, гимнастика ??м баш?а шундай ф?нд?р буйынса д?рест?р була.

Платонды? ??меренд? и? м??им ва?и?а тип уны? Сократ мен?н осрашуы ?анала. Ул са?та Платон?а 20 й?ш кен? тул?ан була, ??м ул ??ене? оло й?шт?ге у?ытыусы?ыны? ??р ?йтк?н ???ен, ??йл?мен ??л?штерерг? тырыша. Ул был бурысты бик я?шы ?т?п сы?а. Сократ ?лг?с (ила?тар?ы х?рм?тл?м?г?н, йолалар?ы ?т?м?г?нг? ?.б. Афина суды ?арары буйынса ул а?ыу эс?), бер нис? йыл?а Афинанан китеп тора, т?рл? илд?р?? була, унда?ы ?алимдар, улар?ы? ?илми т??лим?тт?ре мен?н таныша. Афина?а ?айткас, Платон м?кт?п ойоштора ??м у?а (ошо ер?? й?ш?г?н Академ исемле герой?а б?йл?п) Академия атама?ын бир?. Ошо м?кт?пт? Платон ??ене? ф?лс?ф??и хе?м?тт?рен ижад ит?, ш?кертт?рен т?рби?л?й. У?ытыу эшен? Платон 40 йыллап ??мерен бир?. Ул 80 й?шт?, ?ис к?тм?г?нд?, бер м?жлест? ултыр?анда вафат була. ?лемене? с?б?бе м?жлеск? б?йле булма?ан, ?лбитт?. Платонды? ашау-эсе? м?сь?л??енд? ??й?т т?ртипле, тыйна? бул?аны, уны? аскеттарса й?ш?? р??еше алып бар?аны м??л?м.

Ижади мира?ы хронология?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон ??ене? донъя?а ?арашы буйынса объектив идеалист була. Уны? ??м уны? тура?ында?ы ?ай?ы бер хе?м?тт?р (бигер?к т? биографик материалдар) ю?ал?ан бул?а ла, ижади мира?ыны? ша?тай ?л?ш? бе??е? осор?аса ?а?ланып ?ал?ан. Платонды? ижад юлын бер нис? осор?а б?леп ?арар?а м?мкин.

- Башлан?ыс осор (б.э.т. IV быуатты? 90-сы йылдарына тиклем). Был осор?а Платон, к?бер?к Сократ йо?онто?она бирелеп, ?хл?ки проблемалар й?н?леше мен?н ш???лл?н?. ?ай?ы бер м??им т?ш?нс?л?рг? анализ я?ай.

- К?се? осорона (80-се йылдар) субстанциаль ысынбарлы? д?р?ж??енд? бирелг?н идея концепция?ын д?лилл?? хас. Был осор?а Платон ?ай?ы бер баш?а ф?лс?ф??и т??лим?тт?р?е л? т?н?итл?й. М???л?н, софисттар ф?лс?ф??ен, Гераклит ??м Пифагор т??лим?тт?рен, ? социаль философия ?алыбында ул тар?алыу процессын кисер? башла?ан демократия принциптарын т?н?итк? дусар ит? , аристократия принциптарын и?? к?кк? с?й?. - Етлеге? осоро (70?60 -сы йылар) ?с?н характерлы к?ренеш ? ул да бул?а м?ст??ил ??м субстанциаль ысынбарлы? ю?арылы?ында б?йл?нг?н идеялар тура?ында?ы т??лим?тте д?лилл?рг? ынтылыу. Платонса, был идеялар материаль ысынбарлы?ты ла билд?л?й. ??ене? ошо й?н?лешт?ге фекер??рен и?батлау?а Платон сикл?нг?н эмпиризмды? к?мселект?рен? таянып эш итерг? тырыша. Шуны? ??т?н? бер а? абстракт (адрес?ы?) т?н?итл?? мен?н д? мауы?ып кит?. Был осор ?с?н б?й?к ?алимды? мифология сирен?, урыны-урыны мен?н мистика?а бирелеп ките?е л? хас.

- ?у??ы осор (50-се йылдар) Платонды? д??л?т философия?ына м?р?ж???т ите?е мен?н характерлана.

Платон онтология?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?ы??а?ы, Платон философия?ында ?ур урынды ?с онтологик субстанция (≪бер б?т?н≫, ≪а?ыл≫ ??м ≪й?н≫) тура?ында т??лим?т ала (онтология- учение о бытии, субстанция- то, что существует само по себе). Был т??лим?т русса ≪учение о триаде≫ тип атала. Платонса, булыу?ы? ниге?ен ≪бер б?т?н≫ т?шкил ит?. ≪Бер б?т?н≫ ?л?шт?рг? б?ленм?й, уны? сикт?ре л? ю?. Уны ≪бер ни т?гел≫ тип т? ?йтеп булмай, с?нки ≪бер ни≫ тиг?н ????е ?улланыу ул ??е ?к ≪бер б?т?н≫ тура?ында ≪ним?лер≫ ?йте? булыр ине… Л?кин шулай ?а, Платонса, ≪бер б?т?н≫ ул ? булыу?ы? ниге?е. ≪А?ыл≫ ? ?с субстанцияны? икенсе?е, тип ?арала. Ул ? "бер б?т?н"д?? са?ылышы. А?ыл материаль ысынбарлы?тан ирекле, азат, у?а б?йл?нм?г?н. ≪А?ыл≫, Платонса, ?йбер??р?е? асылы. Л?кин ул ? ≪саф≫, ?йбер??р мен?н б?йл?нешт? т?гел. Ул ? барлы? ?йбер??р?е? д?й?мл?штерелг?н асылы. А?ыл ул ? й?ш??, л?кин уны? (й?ш???е?) д?й?мл?штерелг?н форма?ы. А?ылды? и? д?й?мл?штерелг?н йыйылма?ы ?ал?м (космос) р??ешенд? са?ыла. К?рене?енс?, Платон "а?ыл"ды (? ул, бе??е? ?арашта, кешег? хас бул?ан и? ?ур ??м м??им ??енс?лек) кешен?н айырып ?арай. Ул ? абстракция ??м уны? ана шул элегер?к ?арал?ан абстракт "бер б?т?н"д?н ?лл? ни айырма?ы ю?.

Й?н тура?ында т??лим?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон фекере буйынса, субстанцияны? ?с?нс??? ? й?н . Уны? ≪вазифа?ы≫ ? ю?арыла ?арал?ан ≪а?ыл≫ мен?н т?нде? ??ен? к?р? бер синтезы, йыйылма?ы. Й?н ??р ?йбер?? бар, хатта ?ал?мд? л?. ??м ошо й?нде? са?ылышы, Платон фекеренс?, ?лбитт?, ??р индивидта. Т?н ул й?н мен?н берг?. ?ле? ? т?нде? баш?а т?рл? торош?а ?ына к?се?е. Л?кин т?нде? ≪баш?а торошо≫ шулай у? ?ле?г? дусар. ? бына й?н ? ?лем?е? (бында логик ?аршылы?: Платон й?н мен?н т?нде айырыл?ы?ы? тип ?арай, шулай бул?ас, т?н д?, й?н кеуек ?к, ?лем?е? тип ?аралыр?а тейеш ине. Й? булма?а, кире?енс?. Й?н д?, т?н д? ? ике?е л? ? м??ге т?гел, ?л?).

Идея ??м материя [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон т??лим?тт?рене? ???ген ??м т?п фекерен идея мен?н материя ара?ында?ы м?н?с?б?т т?шкил ит?. Уны?са, идея ? беренсел, ? материя ? икенсел. Й??ни материя идеяны? тоно? к?ренеше ген?. Платонса, материяны? ?ис нинд?й р??еше,форма?ы (??р?пс? ш?кел ) л? ю?. Бул?ан х?лд? л? ул идеянан бер ним? л? ала алма? ине (≪ал?а ул идеянан килг?н ш?келде бо?ор ?ына ине≫). Идеяны? беренсел ??м х?л иткес ролд? алыныуы Платонды? гносеология?ында (танып беле? теория?ынд?) ла са?ыла. Уны?са, ??р ?йбер?е? ниге?ен идея т?шкил ит?. ?г?р ?? кешел?р ним?нелер танып беле?г? иреш?л?р ик?н, улар ошо идеяны танып беле?г? ирешк?н булалар. ??м?м?н, Платонды? ≪идея≫ тура?ында?ы фекер??ре (улар мен?н килешеп булма?а ла) и?тибар?а лайы?. Платон ? ф?нг? ≪идея≫ ??м ≪идеаль≫ терминдарын керете?е мен?н ?ур ихтирам ?а?ан?ан ?алим. Д?р??, Платонса, идеялар донъяла и? беренсел, и? башлан?ыс ролде ?т??се ?иммм?т булып сы?а. Шул у? вакытта реаль предметтар ??м к?ренешт?р бер нинд?й ?? и?тибар?а лайы? т?гел. Был я?тан ?ара?анда, Платонды? материя мен?н идея ара?ында?ы м?н?с?б?тте са?ыштырыу тура?ында?ы фекер??ре ?ы?ы?лы.

Платон диалектика?ы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон

Платон ??ене? т??лим?тт?ренд? диалектика?а ла (билд?ле, уны ?леге идея концепция?ына яраштырып) урын бир?. Шулай ?а Платонды? танып беле?, диалектика, онтология теориялары, бер-бере?е мен?н б?йл?нешле бул?а ла, ?аман да бер я?ылы?та ? ??е тарафынан уйлап сы?арыл?ан ??м уны сикл?нм?г?н к?ск? ??ерелдерг?н идея?а ?ына ?айтып кала. Платонды? идеалистик фекер??ре ??е хе?м?т ?уй?ан барлы? гуманитар ф?нд?р ?лк??енд? л? урын таба. Этикала ул ?с т?рл? игелекте (благо) атай: а?ыл, батырлы? ??м айы? ажарлы?. Улар бары?ы берг? ???еллек тип атал?ан игелекте т?шкил ит?л?р.

С?й?си хо?у? ?лк??енд? эшм?к?рлеге [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон д??л?тте? килеп сы?ыуы тура?ында ла и?тибар?а лайык фекер к?т?р?. Д??л?тте? ойошоу с?б?бе ? ихтыяж, ти ул. Был, ?лбитт?, материализм у? т?гел, шулай ?а идеализмды? да и? сик варианты т?гел. Платон д??л?т мен?н идара ите??? ?с форманы атай: монархия, аристократия ??м демократия. Ошо ?с форманы? ??р ?ай?ы?ыны? эсенд? ул икеш?р вариантты ? барлы?ы алты вариантты к?р?. М???л?н, монархия ул ? бер кешене? ха?имлы?ы. Ошо форманы? бер варианты ? законлы монархия (батша), икенсе варианты ? к?сл?? ысуллы монархия (тиран). Аристократия и?? ? бер нис? (бер т?рк?м) кешене? ха?имлы?ы. Уны? варианттары: я?шы ??м насар кешел?р?е? (олигархия) ха?имлы?ы. Демократия ? к?пт?р?е? ха?имлы?ы.

С?н??т ??м г?з?ллек тура?ында [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон г?з?ллек тура?ында ла ??енс?лекле ген? фекер??р ?алдыра. Г?з?л предметтар, уны?са, г?з?л тиг?н ?йбер т?гел ?ле. Г?з?ллек, Платонса, предметтар?а, к?ренешт?р?? т?гел, ? улар?ан айырым, м?ст??ил торошта й?ш?й. Г?з?ллек ул ? ??м?ми категория. Ул ??ен? б?т? идеялар?ы туплай. Платон г?з?ллек тура?ында ошондай, бе??е? ?ола? ??м зи?ен ?с?н ятыра? бул?ан фекер??р мен?н берг?, материалистик планда?ы ?араштарын да белдер?. М???л?н, ул былай ти: булыу?ы? ??м й?ш???е? матурлы?ы ул с?н??тт?ге матурлы?тан ??т?н?р?к… Та?ы ла ??т?п: булыу ??м й?ш?? ? улар бары тик м??гелек идеялар?а эй?ре? ген? (был ? идеализм ); с?н??т ? булыу мен?н й?ш??г? эй?ре?, й??ни улар?ы са?ылдырыу (быны?ы ? материализм ). ?г?р ?? шулай ик?н, с?н??т ул эй?ре?г? эй?ре? (й? и?? са?ылышты са?ылдырыу) булып сы?а. К?рене?енс?, Платонса, с?н??т, ≪?уян ?урпа?ыны? ?урпа?ы≫ ке?егер?к, икенсе сорт?а эй? бул?ан бер н?м? ген? булып кала… ??м был ≪саф≫ теорияла ?ына т?гел.

Платон с?н??тк? , уны? к?п т?рл? ??енс?леген? бер т?рл? ?алыптар ?уйыр?а ынтылыуы мен?н айырылып тора. М???л?н, ул ≪идеаль д??л?т≫ м?нф???тен? ≪тап килм?г?н≫ ???р??р?е ситк? эт?р?. Ундай?ар р?тен? ул Гомер ???р??рен, г?м?м?н мифтар?ы, шулай у? халы? ижадын индер?. ? музыкала , уны?са, ?ай?ылы мо?дар, шулай у? ≪е?ел≫ т?р??р ?? булыр?а тейеш т?гел. Музыка ?оралдарынан ук ф???т лираны ??м цитраны (?ыллы музыка ?оралын) ?ына таный. ? флейтаны ≪???рл?ндере?се≫, к?р?км?й тор?ан ?орал тип ?анай. Платон грек мифология?ын ??м?м?н ин?ар ит?. Д?р??, Платон ? ??ене? беренсе ижад осоронда мифология сире мен?н д? ауырып ал?ан ш?хес. Л?кин мифологиянан ул уны? ила?тарын ?ына ?абул ит?, ? кеше сифаттарына эй? бул?ан герой?ар?ы таныр?а тел?м?й, улар ?ыл?ан ??м?лд?р?е? й?шт?рг? ти?к?ре йо?онто?о булыр?а м?мкин, тиг?н фекер?? тора. К?рене?енс?, Платон ?алдыр?ан ижади мира? бай ?а, ?аршылы?лы ла, урыны мен?н хатта килешм??лек т?.

Платонды? с?й?с?т ??м хо?у? т??лим?те [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платонды? т?п с?й?си ???р??ре- ≪Д??л?т≫, ≪Закондар≫ трактаттары ??м ≪С?й?см?н≫ (Политик) диалогы.

≪Д??л?т≫- Платонды? и? билд?ле диалогы. Ул ысынлап та й?ш?п килг?н бихисап д??л?т формаларына с?й?си утопияны ?апма-?аршы ?уйып ??р?тл?й.

Был фекер??р д?й?м ф?лс?ф??и ?араштар?а ниге?л?нг?н. Платон фекеренс?, ике донъя бар: идеялар донъя?ы ( эйдостар ) ??м ?йбер??р донъя?ы. ??р ?йбер- тик ?? идея?ыны? са?ылышы, у?а я?ынайыр?а тырыша, тик бер ?асан да у?а барып ет? алмаяса?. Философ ?йбер??р?е? ??ен т?гел, ? идеялар?ы ?йр?нерг? тейеш. Был д??л?тк? л? ?а?ыла, Платон бер-бере?ен алмаштырып тор?ан т?рл? д??л?т формаларын тасуирлай, тик улар бары?ы ла камил т?гел, с?нки улар ?йбер??р донъя?ында й?ш?й, улар?а полисты? идеаль форма?ы ?аршы тора.

"Д??л?т"т?ге с?й?си идеялар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Д??л?тте? килеп сы?ышы д?р??л?кк? я?ын итеп ??р?тл?н?: хе?м?т б?ленеше кешел?р ара?ында алмашыу ?ы барлы??а килтер?, ? алмашыу берг? й?ш?г?нд? у?айлы була. Платон утопия?ы ниге?енд? хе?м?т б?ленеше тура?ында?ы фекер ята.

Идеялар донъя?ында б?т?нл?й баш?аса. Хе?м?т б?ленеше ??р бер ??н?р нинд?й ?? бул?а игелек булдырыуын зарур ит?. Башта был ер эшк?рте?се, т????се ??м ту?ыусы (Платон буйынса беренсел х?ж?тт?р??н ? ашау, ?й ??м кейемд?н сы?ып) игелект?ре. ?у?ыра? д??л?т ??е? мен?н баш?а д??л?тт?р мен?н низа?тар башлана, т?п ш???л? х?рби хе?м?т бул?ан яугир?ар берл?шм??е барлы??а кил?. Шулай итеп, ике класс : етештере?сел?р ??м яугир?ар ??ер ?? инде. ?с?нс???, ф?йл?с?ф- хакимдар (а?ыл эй?л?ре), д??л?т формалары алмашынып торма?ын ?с?н и? я?шы закондар булдыра? был Сократты? " к?пте беле?сел?р хакимлы?ы"на о?шаш. Шулай итеп, Платон ?с?н с?й?си идеал? д??л?тте? тоторо?ло?о. Ул тоторо?ло бул?ын ?с?н, й?м?и?тт? тоторо?лоло? к?р?к, ??р кем ?? эшен баш?ара? был ???ел. Т?рл? ?атламдар?ы? тиге? булмауы ? был да ????ти х?л, с?нки айырым бер кешене? б?хетене? полис б?хете ?с?н бер нинд?й ?? ???ми?те ю?.

≪Закондар≫?а с?й?си идеялар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

?у?ыра? ≪Закондар≫?а Платон баш?а утопияны ??м баш?а д??л?т ?оролошон? аристократик республика й?ки аристократик монархияны ??р?тл?й?с?к.

- 4 класс (милек цензына ?арамай),

- 5040 граждан ??м бик ?атмарлы идара ите? система?ы .

- ш?хси милек, а?са, б?т? ?атламдар?а ла ?аил? т???? р?хс?т ител? [5] .

- й?м?и?тт?ге б?т? м?н?с?б?тт?р?е л? тейешле ?а?и??л?рг? буй?ондороп тотоусы д??л?т контроле к?с?йе?е .

Платон аристократик идара ите??е? ике т?р д??л?т ?оролошон айырып к?р??т?:

? б?т??е мен?н д? хакимдар идара ит?,

? бары?ы ла закондар?а буй?она.

Суд (х?к?м ите?) система?ы закондар ?а?ында тора. Ысын суд эшм?к?рлеге булма?а, д??л?т т? булмай .

?г?р ?? хаким ите?сел?р ара?ында бер?й?е айырылып сы??а, аристократик д??л?т монархия ?а ??рел? ала (царская власть).

?г?р бер нис? хаким бул?а, д??л?т республика (аристократтар идара итк?н) була.

≪Закондар≫?а бирелг?н т?п хо?у?и фекер: бер гражданин б?хете м??им булма?ас, полис б?хете ?с?н айырым кешег? ?арата физик к?с ?улланыр?а ярай. Шулай итеп, Платон д??ерен?н алып, санкция (сара ?улланыу) позитив законды? (д??л?т булдыр?ан) айырыл?ы?ы? билд??ен? ??ерел? .

≪С?й?см?н≫ диалогы [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

С?й?см?н≫ ( бор. грек.   Πολιτικ?? ) ? Платонды? ижадыны? ?у??ы осорона ?ара?ан диалогы; ≪Софист≫ диалогыны? дауамы тип и??пл?рг? була.

Диалогта ?атнашалар: Сократ мен?н Феодор Кирендан, ике?е л? тик диалогта ?атнашыусылар?ы т??дим ит?л?р, ????ре бер нис? ген? ??йл?м ?йтеп ?т?. Диалогта т?п ?атнашыусылар ? й?ш Сократ ??м сит ил кеше?е, Элеянан килг?н ?уна?.

Диалогты? композиция?ы

Лосев Алексей Фёдорович буйынса [6]

? Инеш ??? (257a ? 267c).

? С?й?см?н тура?ында?ы т??лим?т диалектика?ы (258b ? 267с).

? Был тыш?ы б?ленеште? бигер?к ?ур берл?шм? ик?нен таныу, с?нки батша баш?алар?ан ю?арыра? тип к??аллана ??м айырым бер кеше заты булып тора (267с ? 269с).

? Ысын батшаны билд?л?р, асы?лар ?с?н к?р?к бул?ан ?ал?мд?ге боролоштар тура?ында т??лим?т (269с ? 274d).

? Космология буйынса ысын с?й?см?н тура?ында т??лим?т ?с?н ?ы?ымталар ??м алда?ы ??г?м?не? ????мт?л?рен кире ?арау (274d ? 292с)

? Камил с?й?см?нде? ??м уны? с?н??тене? закондар?ан б?й?е?леге (292d ? 297с).

? Улар ?с?н закондар?а ??т?и буй?оноу к?р?к бул?ан, бик камил булма?ан, баш?алар?а о?шар?а тырыш?ан хакимлы? формалары тура?ында т??лим?т(297с ? 303d).

? С?й?с?тте риториканан, х?рби эш ??м х?к?м ите???н айырыу ??м батша ?ре?е (царское плетение- а?ыллы ??м к?сл? кешел?р??н д??л?т ту?ыма?ын булдырыу) тура?ында т??лим?т (303d ? 311с).

Рус телен? т?ржем? итк?нд?р??н ? Шейнман-Топштейн Сесиль Яковлевна.

?хла?и ?араштары [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон философия?ыны? башынан а?а?ына тиклем ?хла? м?сь?л?ре ?арала. Уны? диалогтарында ошондай ?орау?ар ?у??атыла: и? ю?ары байлы? (м?нф???т) т?би??те, уны кеше т?ртибе ?ынланышында, й?м?и?т тормошонда ??м?лг? ашырыу.

Платонды? донъя?а ?хла?и ?арашы "эскер?е? эвдемонизм"дан ( Протагор ) абсолют ?хла? (≪Горгий≫ диалогы) идея?ына тиклем ??еш?. ≪Горгий≫, ≪Теэтет≫, ≪Федон≫, ≪Республика≫ диалогтарында Платон этика?ы аскетик й?н?леш ала: ул й?нде? та?арыуын, донъяуи л?зз?тт?р??н, хис-той?олар?а бай й?м?и?т тормошонан арыныу?ы талап ит?.

Кешене? ма?саты? т?ртип?е?лек-боланан (камил булма?ан хис-той?оло донъянан) айырылып, ю?ары?а к?т?реле? ??м бар к??елд?н бер нинд?й яуыз ним?г? ?а?ылмай тор?ан Ила??а о?шар?а тырышыу (≪Теэтет≫); й?нде т?нд?н азат ите?, уны ??е??, ??е?де? эске фекерл?? донъя?а й?н?лте? , м??гелек ??м х??и??т мен?н ген? эш ите? (≪Федон≫). Платон?а ≪Филеб≫ мен?н ≪Закондар≫ диалогтарында а?латыл?ан татыулаштырыусы эвдемоник позиция ла хас.

Платонды? б?т? хе?м?тт?ренд? л? эрос бар ик?не, ю?ары матурлы?ты? идеалына ??м й?ш?йеште? м??гелек тулылы?ына етерг? тырышыу фаразлана.

Кеше [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Кешене? асылын Платон уны? тыу?ан са?та т?нен? инеп урынлаш?ан м??гелек ??м ?лем?е? й?ненд? к?р?. Ул (тим?к кеше л?) белемде ??л?штер? ала. Платон быны д?й?м кеше затыны? хайуандар?ан айырма?ы тип и??пл?г?н. ? т?р (айырым) ким?ленд? кеше хайуандан ??ене? тыш?ы ??енс?лект?ре мен?н айырылып тора. Был ??енс?лект?р ниге?енд? Платон и? т??ге кеше асылы билд?л?нешт?рене? бере?ен аны? итеп ?йтеп бир? :

« Кеше? ?анат?ы?, ике ая?лы, я?ы тырна?лы, фекерл??г? ниге?л?нг?н белемде ??л?штер? ал?ан й?н эй??е [7] »

?лбитт?, Платон хайуандар мен?н кешене тулы?ынса ?апма-?аршы ?уймай. Кешене? й?не ?лем?е?, ? т?не м??гелек булма?анлы?тан, кеше ике бер -бере?ен? ?апма-?аршы башлан?ыстан тора ( дуализм ). Бер легенда буйынса, Диоген (Синоптан) Платонды? ≪ Кеше- ике ая?лы, ?анат?ы? хайуан≫, тиг?н билд?л?м??ен ишетк?с, тауы?ты йол?оп, м?кт?пк? алып килг?н д? : ≪ Бына Платонды? кеше?е!≫ тиг?н. Бы?а ?аршы Платон ??ене? билд?л?м??ен? ≪…??м ки? тырна?лы≫ тиг?нде ??т?рг? м?жб?р бул?ан [8] .

Текстар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Платон ?? ?улы мен?н я??ан текстар бе??е? заман?а тиклем килеп етм?г?н. Оксиринхта Мысыр папирустарында я?ыл?ан, б.э.тиклем 200 йылдар?а?ы тип ?анал?ан бер нис? диалогты? ???кт?ре и? боро?олары тип ?анала. ?а?ланып ?ал?ан и? тулы текстар X быуат?а ?арай.

VI быуатта уны? хе?м?тт?ре ?рм?н телен? т?ржем? ителг?н. XII быуат?а тиклем платонды? бер??н-бер латин телен? т?ржем? ителг?н хе?м?те- ≪Тимей≫, уны IV Халкидий т?ржем? итк?н. Ирт? урта быуаттар?а (5-11-се быуаттар)Платон т??лим?тт?ре тура?ында м??л?м?тт?р?е т??сы?ана?тан э?л?м?й, Платон идеяларын дини ??м ?л?шл?т? мистик идеялар мен?нб?йл?г?н неоплатониктар хе?м?тт?рен?н э?л?й??р.

XII быуат урта?ында Платонды? "Тимей"ын ?йр?не? мен?н ш???лл?нг?н ≪Шартр м?кт?бе≫ х?р?к?те барлы??а кил?. Шул у? XII быуатта Аристипп [en] ≪Менон≫ ??м ≪Федон≫ диалогтарын латин телен? т?ржем? ит?.

XV быуат урта?ында Марсилио Фичино философты? б?т? хе?м?тт?рен д? латин телен? т?ржем? итк?нд?н ?у?, Платон мира?ы Европаны? ижтима?и ??м ф?нни тормошона тулы?ынса кире ?айта.

???р??ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Сы?ана?тар [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

  • Гизз?тов К. Т., Философия: 2 китап. 1 -се китап: ?ы??аса философия тарихы. Философияны? ниге? проблемалары: Ю?ары у?ыу йорто ?с?н д?реслек.  (тат.)
  1. Who's More Famous Than Jesus?  (14 March 2014).
  2. Whitehead, 1978 , p. 39
  3. Cooper, John M.; Hutchinson, D.S., eds. (1997): "Introduction."
  4. Cooper, 1997 , p. VII
  5. История политических и правовых учений 2010 йыл 24 февраль архивлан?ан . : Учебник / Под ред. О. Э. Лейста. ? М.: Юридическая литература, 1997.
  6. А. Ф. Лосев. Комментарии к диалогам Платона Политик // Платон. Законы / Общ. ред. А.Ф. Лосева, В.Ф. Асмуса, А.А. Тахо-Годи. ? М .: ≪Мысль≫, 1999. ? (Классическая философская мысль). ? ISBN 5-244-00924-9 .
  7. Платон. Определения . ? В кн.: Платон. Диалоги. М., 1986. ? С.433. Цитата взята из ≪Определений≫, которые входят в платоновский корпус, но относятся к числу произведений Платона, которые исследователи считают неподлинными. См. Лосев А. Ф. Жизненный и творческий путь Платона / Платон. Собрание сочинений. В 4 т. Т.1 / Общ. ред. А. Ф. Лосева и др. ? М.: Мысль, 1994. ? (Серия ≪Философское наследие≫). ? С.44?45.
  8. О жизни, учениях и изречениях знаменитых философов , на сайте psylib.ukrweb.net по книге: [Пер. М. Л. Гаспарова ; Ред. тома и авт. вступ. ст. А. Ф. Лосев ]; АН СССР, Ин-т философии. ? 2-е изд., испр. ? М.: Мысль, 1986.