?ала
|
Нью-Де?ли
(
?инд
?? ??????
,
кб.-пандж.
???? ?????
,
урду
??? ???
,
бенг.
???? ??????
,
ингл.
New Delhi
) ?
?индостанды?
р?сми баш ?ала?ы,
Дели
?ала?ыны? районы. Май?аны ? 42,7 км²
[1]
. Нью-Дели?а ?индостанды? ??м Дели?ы? х?к?м?тт?ре урынлаш?ан.
?аланы? проектын британ архитекторы Эдвин Лаченс ??м ?ерберт Бэйкер т???г?н. Нью-Дели ??ене? ки?, а?астар ултыртыл?ан бульвар?ары мен?н дан ?а?ана, бында к?п кен? д??л?т учреждениелары урынлаш?ан ??м бихисап и?т?лекле урындар бар.
Нью-Дели ?индостанды? т?нья?ында, тулы?ынса тиерлек
?инд-Ганг тиге?легенд?
урынлаш?ан. ?ала IV сейсмик ???ем б?лк?тенд? урынлаш?ан?а к?р?, бында ер тетр????ре булыуы м?мкин
[2]
.
Ди?ге? яр буй?арынан ??м тау те?м?л?рен?н алы? арауы?та урынлаш?ас, Нью-Дели ??м уны? тир??енд? континенталь климат асы? са?ыла. Температура й?йен 40 градустан ?ышын 4 градус?а тиклем ??г?р?
[3]
. Й?йге ??м ?ыш?ы температуралар?ы? ?ур айырма?ы мен?н Нью-Дели?ы? климаты ярым арид булып тора. Й?й апрель башынан октябрг? ????р о?а??а ?у?ыла, июль ??м август ай?арында
муссондар
сезоны була. ?ыш ноябр?? башлана, уны? пигы ?инуар?а к???тел?. Йыллы? уртаса температура 25 °C т?шкил ит?, айлы? уртаса температуралар 14 °C-тан 33 °C-?а тиклем ??г?р?
[4]
. Уртаса йыллы? яуым-т?ш?м к?л?ме я?ынса 714 мм т?шкил ит?, яуым-т?ш?мд?? к?п ?л?ш? муссондар сезоны ? июль ??м август ай?арына тура кил?
[5]
.
Дели
бер нис? борон?о империяны?,
урта быуаттар?а
?
Дели солтанлы?ыны?
??м
Б?й?к Моголдар империя?ыны?
с?й?си ??м м???ни ???ге булып тор?ан. 1757 йылдан 1911 йыл?а ????р
Британ ?индостаныны?
баш ?ала?ы
Калькутта
бул?ан. 1900-сы йылдар башында
британ хакими?те
?индостанды? баш ?ала?ын Калькуттанан Дели?а к?серерг? т??дим ит? ??м быны 1911 йылды? 12 декабренд? король Георг V хуплап сы?а
[6]
.
Нью-Дели Б?й?к Моголдар императоры
Шах-и-Йы?ан
т???г?н ≪И?ке ?аланан≫ к?нья?тара? урынлаша. ?мм? элек Нью-Дели территория?ында 7 борон?о ?ала бул?ас, унда к?п кен? тарихи урындар, шул и??пт?н Джантар-Мантар ??м Лоди ба?салары бар.
Нью-Дели проектыны? к?п ?л?ш?н британ архитекторы Эдвин Лаченс т???й. ?аланы ?ай?ы бер?? хатта ≪Лаченсты? Дели?ы≫ тип атай?ар
[7]
. ?ала ???генд? Раисин уба?ында к?рк?м Раштрапати-Бхаван ?арайы урынлаш?ан. Раджпатх (шулай у? ≪батшалар юлы≫ булара? та билд?ле) ?индостан ?ап?аларынан Раштрапати Бхаван?а ????р ?у?ыла. ?индостан х?к?м?тене? т?рл? министрлы?тары урынлаш?ан секретариат бина?ы Раштрапати Бхаванды? бер я? ситенд? т???лг?н. ?ербер Бэйкер проектла?ан Парламент йорто Раджпатх?а параллель бул?ан Сансад Маргта урынлаш?ан.
1947 йылда ?индостан бойондоро??о?ло? ал?ас, Нью-Дели мэр мен?н идара ителе?се сикле автономиялы район итеп ??г?ртел?. Мэр?ы ?индостан х?к?м?те т???йенл?г?н. 1956 йылда Дели союздаш территориялар?ы? бере?е булып кит?, ??м мэр вазифа?ы лейтенант-губернатор?а алыштырыла. 1991 йылда ?индостан Конституция?ына индерелг?н 69-сы т???тм?г? ярашлы, Дели союздаш территория?ыны? р?сми атама?ы ≪Дели д??л?т баш ?ала округы≫ итеп ??г?ртел?. Ике власлылы? урынлаштырыла
[8]
.
Нью-Дели проектыны? к?п ?л?ш?н британ архитекторы Эдвин Лаченс т???й. ?аланы? административ ???ге
Б?й?к Британияны?
империя традицияларын са?ылдырыр?а тейеш бул?ан. Нью-Дели ике ???к эспланада ? Раджпатх ??м Джанпатх тир?л?й урынлаша. Раджпатх, й??ни Батша юлы, Раштрапати-Бхавандан башланып ?индостан ?ап?аларына тиклем ?у?ыл?ан. Джанпатх, й??ни Халы? юлы (башта Королева юлы тип атал?ан), Коннот-Плейстан башланып тура м?й?ш я?ап Раджпатх аша ?т?. Шантипатх буйлап 19 д??л?т илселект?ре урынлаш?ан, был ошо урамды ?индостанды? и? ?ур дипломатик анклавына ??ерелдер?
[9]
.
Раисин уба?ында?ы Раштрапати-Бхаван президент ?арайы ?аланы? й?р?ге булып тора. Уны? тир?л?й Секретариат урынлаш?ан. ?ербер Бэйкер проектла?ан Парламент йорто Раджпатх?а параллель бул?ан Сансад Маргта урынлаш?ан.
Англияла?ы
Король ярым айы образы буйынса проектлан?ан т???р?к формала?ы Коннот-Плейс (Коннот май?аны) ? ?аланы? финанс, сау?а ??м эш ???ге булып тора. Коннот-Плейсты? тыш?ы ?йл?н??ен?н 12 юл сы?а, улар?ы? бере?е Джанпатх булып тора.
2003 йылда Нью-Дели?ы? хал?ы ? 295 000 кеше т?шкил ит?. Нью-Дели ?а инг?н Дели д??л?т баш ?ала округыны? д?й?м халы? ?аны ? 14,1 миллион кеше, был уны донъяла ?урлы?ы буйынса мегаполистар ара?ында
Мумбай?ан
?у? икенсе урын?а ?уя
[10]
. 1000 ир-егетк? 821 ?атын-?ы? тура кил?. Грамоталылы? 81,82 % т?шкил ит?
[11]
.
?ала хал?ыны? 79,8 % ?
индуизм
, 12,9 % ?
ислам
, 5,4 % ?
сикхизм
, 1,1 % ?
джайнизм
??м 0,9 %
христиан
динд?рен тота
[11]
. Шулай у? парстар,
буддистар
??м
й???дт?р
бар
[12]
.
?алала т?п тел булып
?инд теле
и??пл?н?. Баш?а тарал?ан телд?р ?
инглиз
,
панджаб
??м
урду
.
- ↑
NDMC Act
(билд??е?)
. Ndmc.gov.in.
Дата обращения: 4 ноябрь 2008.
- ↑
Hazard profiles of Indian districts
(билд??е?)
(PDF).
National Capacity Building Project in Disaster Management
. UNDP.
Дата обращения: 23 август 2006.
Архивировано
19 май 2006 года.
- ↑
Туризм в Дели - Климат
(билд??е?)
.
Дата обращения: 10 март 2007.
Архивировано
1 июнь 2012 года.
2012 йыл 19 май
архивлан?ан
.
- ↑
Weatherbase entry for Delhi
(билд??е?)
. Canty and Associates LLC.
Дата обращения: 16 ?инуар 2007.
Архивировано
1 июнь 2012 года.
- ↑
Глава 1: Введение
(билд??е?)
(PDF).
Economic Survey of Delhi, 2005?2006
pp1?7. Planning Department, Government of National Capital Territory of Delhi.
Дата обращения: 21 декабрь 2006.
2016 йыл 13 ноябрь
архивлан?ан
.
- ↑
Hall P.
Cities of Tomorrow. ? Blackwell Publishing, 2002. ? P. pp.198-206. ?
ISBN 0631232524
.
- ↑
Lutyens' Delhi|Aman Nath
- ↑
Конституция (69-я поправка) Постановление, 1991
(билд??е?)
.
THE CONSTITUTION (AMENDMENT) ACTS, THE CONSTITUTION OF INDIA
. National Informatics Centre, Ministry of Communications and Information Technology, Government of India.
Архивировано
1 июнь 2012 года.
- ↑
Embassies in Delhi, Embassies Address, Contacts, E-Mail, Delhi Embassies
(билд??е?)
. Delhionline.in.
Дата обращения: 4 ноябрь 2008.
- ↑
World Urbanization Prospects The 2003 Revision.
(билд??е?)
([PDF) p7. United Nations.
Архивировано
31 май 2012 года.
- ↑
11,0
11,1
http://www.censusindia.net/religiondata/
2005 йыл 1 декабрь
архивлан?ан
.
2001 Indian Census Data
- ↑
Data on Religion
(билд??е?)
1. Census of India 2001.
Дата обращения: 16 май 2006.
Архивировано
1 октябрь 2006 года.
2006 йыл 1 октябрь
архивлан?ан
.
- ↑
2012 йыл 6 июнь [https://web.archive.org/web/20120606050131/http://www.chicagosistercities.com/our.php архивлан?ан
.
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
Chicago Sister Cities
(инг.)
]
2012 йыл 6 июнь
архивлан?ан
.
|
---|
Бойондоро?ло бил?м?л?р ??м ?л?шл?т? таныл?ан д??л?тт?р
?ыя я?ылыш
мен?н билд?л?нг?н
|
Т?нья? ??м ???к Азия
| К?нья? Азия
| К?нья?-К?нсы?ыш Азия
| К?нбайыш ??м К?нья?-К?нбайыш Азия
| | | |
- Бандар-Сери-Бегаван
,
Бруней
- Бангкок
,
Таиланд
- Вьентьян
,
Лаос
- Джакарта
,
Индонезия
*
- Дили
,
К?нсы?ыш Тимор
- Куала-Лумпур
,
Малайзия
- Манила
,
Филиппин
- Нейпьидо
,
Мьянма
- Пномпень
,
Камбоджа
- Порт-Морсби
,
Папуа ? Я?ы Гвинея
- Сингапур
- Уэст-Айленд
,
Кокос (Килинг) утрау?ары
(
Австрал.
)
- Флайинг-Фиш-Коув
,
Раштыуа утрауы
(
Австрал.
)
- Ханой
,
Вьетнам
|
- Амман
,
Иордания
- Анкара
,
Т?рки?
*
- Ба?дад
,
Ира?
- Ба?ы
,
?зербайжан
*
- Б?йр?т
,
Ливан
- Дамаск
,
С?ри?
- До?а
,
Катар
- Ереван
,
?рм?нстан
*
- Иерусалим
,
Израиль
(де-факто)
†
- ?а?ир?
,
Мысыр
*
- Манама
,
Бахрейн
- Маскат
,
Оман
|
- Никосия
,
Кипр
*
- Рамалла?
,
Ф?л?стин
(де-факто)
†
- Сана
,
Й?м?н
- Т?нья? Никосия
,
Т?нья? Кипр
*
- Степанакерт
,
Таулы ?арабах
*
- Сухум
,
Абхазия
*
- Тбилиси
,
Грузия
*
- Т??ран
,
Иран
- Цхинвал
,
К?нья? Осетия
*
- Эпископи
,
Акротири ??м Декелия
(
Брит.
)
- ?б?-Д?би
,
Берл?шк?н ??р?п ?мирлект?ре
- ?л-К?в?йт
,
К?вейт
- ?р-Рияд
,
С???д ??р?бстаны
|
|
*
Трансконтиненталь ил.
†
Израиль
??м
Ф?л?стин
????рене? баш ?ала?ы тип
Иерусалимды
и??пл?й. Иерусалимда Израиль парламенты ??м барлы? тиерлек министрлы?тар урынлаш?ан, ? Израилд?ге сит ил илселект?рене? к?п ?л?ш?
Тель-Авивта
урынлаш?ан;
Рамалла?
?ала?ы Ф?л?стин автономия?ыны? административ резиденция?ы булып тора.
+
1947 йыл?ы ?ытай Республика?ы Конституция?ына ярашлы,
Нанкин
?ытай Республика?ыны? р?сми баш ?ала?ы, ?
Тайбэй
? х?к?м?тте? резиденция?ы.
|