Метр

Википедия ? ирекле энциклопедия м??л?м?те
Метр
м, m
1889 йылдан 1960 йылға тиклем ҡулланылған халыҡ-ара метр эталоны
1889 йылдан 1960 йыл?а тиклем ?улланыл?ан халы?-ара метр эталоны
Д??м?л

о?онло?

Система

СИ

Тип

основная

Метр (русса там?аланышы: м ; халы?-ара там?аланышы: m ; бор. грек.   μ?τρον ≪мера, измеритель≫) ???ен?н ? (СИ) Халы?-ара бер?мект?р система?ында о?онло? ?лс?? бер?меге , СИ система?ыны? ете т?п бер?мегене? бере?е. Шулай у? о?онло? бер?меге булып тора ??м МКС, МКСА , МКСК , МКСГ , МСК , МКСЛ , МСС , МКГСС ??м МТС системаларында т?п ?лс?? бер?мект?ре и??бен? ин?. Бынан тыш, б?т? телг? алын?ан системалар?а метр ? тирб?ле? ыш?ылыуы коэффициенты , нурланышты? тул?ын о?онло?о , ирекле юл ?те? о?онло?о , оптик юл о?онло?о , фокус алы?лы?ы , Комптон тул?ын о?онло?о , де Бройль тул?ыны о?онло?о ??м баш?а о?онло? ?лс?неше бул?ан физик д??м?лд?р?е? бер?меге [1] .

Метр?ы? билд?л?м??е [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Метр?ы? ва?ыт ??м я?тылы? ти?леге терминдарында?ы х??ерге заман билд?л?м??е XVII ?лс?мд?р ??м ауырлы?тар буйынса Генераль конференция (ГКМВ) тарафынан 1983 йылда ?абул ител? [2] [3] [3] .

Метр я?тылы?ты? вакуумда секунд эсенде ?тк?н юл о?онло?о.

Был билд?л?м?н?н СИ система?ында вакуумда я?тылы? ти?леге те??л 299 792 458 м/с тиге? тип ?абул ителг?нлеге килеп сы?а. Шулай итеп, метр?ы? билд?л?м??е, ике быуат элекке?е ке?ек, та?ы ла секунд?а б?йле, л?кин был юлы универсаль донъя константа?ы яр?амында.

2018?2019 йылдар?а?ы СИ система?ын т?п бер?мект?рене? билд?л?м?л?рен ??г?рте? метр?а й?км?тке?е к??леген?н ?ара?анда ?а?ылмай, л?кин стилистик фекер й?р?т????н сы?ып, формаль р??ешт? алда?ы?а тулы?ынса эквивалентлы бул?ан я?ы билд?л?м? ?абул ител? [4] :

Метр, там?аланышы м, СИ система?ында о?онло? бер?меге булып тора; уны? д??м?ле вакуумда я?тылы? ти?легене? м·с ?1 СИ бер?мегенд? к?р??телг?нд? ?ан ?имм?те те??л 299 792 458 тиге? бул?анда терк?п билд?л?н?, бында секунд цезий?а к?се? йышлы?ы аша билд?л?н?.

Тап?ырлы ??м ?л?ш бер?мект?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Халы?-ара ?лс?мд?р ??м ауырлы?тар бюро?ы (МБМВ) ба?тырып сы?ар?ан СИ Брошюра?ыны? ( франц.   Brochure SI , ингл.   The SI Brochure ) ??м?лд?ге редакция?ында бул?ан СИ система?ыны? тулы р?сми тасуирлама?ына ярашлы, метр?ы? тап?ырлы ??м ?л?ш бер?мект?ре стандарт СИ приставкалары яр?амында барлы??а кил?л?р [5] . Р?с?й Федерация?ы Х?к?м?те ?абул итк?н ≪Р?с?й Федерация?ында ?улланыу?а р?хс?т ителг?н д??м?лд?р?е? бер?мект?ре тура?ында положение≫ Р?с?й Федерация?ында шул у? приставкалар?ы ?улланыу?ы к?? у?ында тота [6] .

Тап?ыр ?л?ш
д??м?ле исеме я?ылышы величина исеме я?ылышы
10 1 м декаметр дам dam 10 ?1 м дециметр дм dm
10 2 м гектометр гм hm 10 ?2 м сантиметр см cm
10 3 м километр км km 10 ?3 м миллиметр мм mm
10 6 м мегаметр Мм Mm 10 ?6 м микрометр мкм μm
10 9 м гигаметр Гм Gm 10 ?9 м нанометр нм nm
10 12 м тераметр Тм Tm 10 ?12 м пикометр пм pm
10 15 м петаметр Пм Pm 10 ?15 м фемтометр фм fm
10 18 м эксаметр Эм Em 10 ?18 м аттометр ам am
10 21 м зеттаметр Зм Zm 10 ?21 м зептометр зм zm
10 24 м иоттаметр Им Ym 10 ?24 м иоктометр им ym
      ?улланыу т??дим ителм?й       ??м?лд? ?ир?к й?ки б?т?нл?й ?улланылмай
Тап?ырлы ??м ?л?ш бер?мект?р?е ?улланыу ми?алдары
?абатлашыусы Бер?мек Ми?ал ?абатлашыусы Бер?мек Ми?ал
10 3 километр М?ск???? Тверь урамыны? о?онло?о ? 1,6 км 10 ?3 миллиметр ва? б?ж?кт?р?е? ?лс?ме ? ~1 мм
10 6 мегаметр Париждан Мадрид?а тиклем алы?лы? ? 1 Мм 10 ?6 микрометр бактериялар?ы? ????тт?ге ?лс?ме ? ~1 мкм
10 9 гигаметр ?ояшты? диаметры ? 1,4 Гм 10 ?9 нанометр и? ва? вирустар  ? ~20 нм
10 12 тераметр Сатурнды? орбита?ыны? радиусы ? 1,5 Тм 10 ?12 пикометр гелий атомыны? радиусы ? 32 пм
10 15 петаметр я?тылы? йылы  ? 9,46 Пм 10 ?15 фемтометр протонды? диаметры ? 1,75 фм
10 18 эксаметр [Альдебаран]]?а тиклем алы?лы? ? 0,6 Эм 10 ?18 аттометр К?с??? ??-ара т?ь?ир итеше??е? характерлы радиусы ? 2 ам [7]
10 21 зеттаметр ?ош Юлыны? диаметры ? ~1 Зм 10 ?21 зептометр ?
10 24 иоттаметр Галактикалар?ы? бер урында?ы ?ур тупланма?ы≫ радиусы ? ~1 Им 10 ?24 иоктометр ?

Баш?а о?онло? бер?мект?ре мен?н нисб?те [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

СИ система?ына инм?г?н бер?мек аша к?р??телг?н метрик бер?мек СИ система?ына инм?г?н, метрик бер?мек аша к?р??телг?н бер?мек
1 метр ? 39,37 дюйм 1 дюйм 0,0254 метр
1 сантиметр ? 0,3937 дюйм 1 дюйм 2,54 сантиметр
1 миллиметр ? 0,03937 дюйм 1 дюйм 25,4 миллиметр
1 метр 1·10 10 ангстрем 1 ангстрем 1·10 ?10 метр
1 нанометр 10 ангстрем 1 ангстрем 100 пикометр

Тарих [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1795?1796 йылдар?а Париж урамдарында урынлаштырыл?ан асы? метр эталондарыны? бере?е

Европала Б?й?к Карл империя?ы тар?ал?ан ва?ыттар?ан алып д?й?м стандарт о?онло? ?лс?ме булмай: улар бер юрисдикция сикт?ренд? стандартландыштырыл?ан булыр?а м?мкин, л?кин бер??м ?лс?? булмай, ??м ??р т?б?к ??ене? ?лс?мен булдыр?ан. О?онло? ?лс?ме О?онло? ?лс?мене? налог ?алыу?а ?улланылыуы ла нинд?й?ер д?р?ж?л? бы?а с?б?псе була (налог, м???л?н, ту?ыманы? билд?ле о?онло?онда ?лс?нерг? м?мкин була), ? ??р урында?ы хаким ??ене? налогын индерг?нлект?н, урында закон мен?н ????рене? ?лс?? бер?меге булдырыла [8] .

Ф?н ??еше? мен?н XVII быуатта ≪универсаль ?лс?м≫ индерерг? са?ырыу?ар я??ырай башлай [9] ) ?лс?м власть ??елд?рене? ?арар?арына т?гел, ? нинд?й?ер т?би?и к?ренешк? ниге?л?нг?н ??м унарлы булыр?а тейеш, был бик к?п т?рл? и??пл?? системаларын алмаштырыр ине, м???л?н, тарал?ан Ун икеш?рле и??пл?? система?ын .

Метр ? маятник о?онло?о [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Уилкинс тирб?ле? ярым периоды 1 с тиге? бул?ан маятник о?онло?он о?онло? бер?меге итеп ?абул итерг? т??дим ит?. Бындай маятникникты ошонан а? ?ына алдара? Христиан Гюйгенс демонстрациялай, ??м маятникты? о?онло?о х??ерге метр о?онло?она бик я?ын була (шулай у? ул ва?ытта ?улланыл?ан баш?а о?онло? бер?мект?рен?, м???л?н, ярд?а ). ?мм? ти???н асы?ланыуынса, бындай ысул мен?н ?лс?нг?н о?онло?, ?лс?нг?н урын?а б?йле р??ешт? т?рл?с? була. Француз астрономы Жан Рише К?нья? Америка?а экспедиция ва?ытында (1671?1673) секундлы маятникты? тирб?ле? периодыны? Парижда к???телг?н мен?н са?ыштыр?анда артыуын асы?лы?ан. Парижда тикшерелг?н маятник уны? к???те? процесында ва?ытта к?н?н? 2 минут?а артта ?алыу?ы булдырма? ?с?н 1,25 француз ?ы?ы?ына (~ 2,81 мм) ?ы??артыл?ан. Был ауырлы? к?с?н?? экватор?а я?ынай?ан ?айын к?ме?ене? беренсе тура и?батланышы була, ??м был Кайенна (Француз Гвиана?ында) ??м Париж ара?ында о?онло?то? 0,3 %-ы тиклем айырма бир? [10] .

1789 йылда?ы француз революция?ына тиклем ≪универсаль ?лс?мде≫ булдырыу м?сь?л??енд? бер нинд?й ?? ал?а китеш булмай. Франция о?онло? ?лс?? бер?меген таратыу м?сь?л??е мен?н ?а??ыра, был ?лк?л? реформаны? к?р?клеген т?рл? с?й?си к?ст?р я?лай. Талейран секундлы маятник тура?ында идеяны я?ынан терге?? ??м 1790 йылда, о?онло? эталоны 45° N ки?лект? (я?ынса Бордо ??м Гренобль ара?ында) ?лс?н?с?к тиг?н т???тм? мен?н уны Учредителд?р йыйылышына т??дим ит?. Шулай итеп, метр ошондай билд?л?м? ала: метр ? ул 45° ки?лект? тирб?ле? ярымпериоды 1 с тиге? бул?ан маятник о?онло?о (СИ ?лс?? система?ында был о?онло? g /π²?·?(1 с) 2 ? 0,994 м-?а тиге?).

Беренсе башлап был билд?л?м? ниге? итеп ?абул ител? ( 1790 йылды? 8 майы , Француз Милли йыйылышы ). Л?кин йыйылышты?, шулай у? Б?й?к Британияны? ??м я?ы барлы??а килг?н ?ушма Штаттар?ы? я?лауына ?арама?тан, Талейранды? т??диме барыбер тормош?а ашырылмай. Стандарт о?онло?то билд?л?? ?с?н секундлы маятникты ?улланыу идея?ы шулай ?а б?т?нл?й ?к ю??а сы?май, ??м бындай стандарт Б?й?к Британияла 1843?1878 йылдар арауы?ында ярд о?онло?он билд?л?? ?с?н ?улланыла [11] [Комм. 1] .

Метр ? Париж меридианыны? ?л?ш? [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Башня , Дюнкерк ? меридиан ду?а?ыны? т?нья? осо
Монжуик ??л???е ? меридиан ду?а?ыны? к?нья? осо

?лс?? бер?мект?ре реформа?ы м?сь?л??е был Француз ф?нд?р академия?ы ?арама?ына бирел?, ул инженер ??м математик Жан-Шарль де Борда ет?кл?г?н махсус комиссия ойоштора. Борда унарлы и??пл?? система?ына к?се? я?лы ?алим була: ул ?абатла?ыс теодолит лимбын камиллаштыра, был урында м?й?шт?р?е ?лс?? те??ллеген к?пк? я?шырта, ??м град 100 минут?а, а минут ? 100 секунд?а б?лен?ен ?с?н инструмент градустар?а т?гел, ? градтар?а калибрланыуын тел?й ( 1 ? 100 четверти круга) [12] . Борд ?с?н секундлы маятник ысулы ??н???тл?ндерм?г?н ?арар була, с?нки ул шул ва?ытта?ы секунд?а ? унарлы булма?ан бер?мекк? ниге?л?нг?н була, ул индере?г? т??дим ителг?н унарлы ва?ыт система?ына ? бер т??лект? 10 с???т, ? бер с???тт? 100 минут, ? минутта 100 секунд бул?ан система?а тура килм?й.

Секундлы маятник ысулы урынына а?залары ара?ында Жозеф Луи Лагранж , Пьер-Симон Лаплас , Гаспар Монж ??м Кондорсе бул?ан комиссия, я?ы ?лс?? бер?меге Париж аша ?тк?н меридиан буйынса ?лс?нг?н Т?нья? полюстан экватор?а тиклемге алы?лы?ты? (Ер ?йл?н??ене? сиреге) ун миллиондан бер ?л?ш?н? тиге? булыр?а тейеш тип х?л ит? [11] . Был ?арар?ы?, француз геодезистары ?с?н е?ел ине? м?мкинлеге бире???н тыш, м??им я?шы я?тары була, Дюнкерктан Барселона?а тиклем алы?лы?ты? ?л?ш? (1000 км сама?ы, й??ни д?й?м алы?лы?ты? ундан бер ?л?ш?) Ди?ге? ким?ленд? урынлаш?ан башлан?ыс ??м а?а??ы н?кт?л?р??н ?у?ылыр?а м?мкин, ? тап ошо ?л?ш? ?йл?н? сирегене? урта?ында урынлаш?ан була, бында т???к шар булма?ан, ? ялпа? Ер форма?ы т?ь?ире и? ?ур була [11] .

1791 йылды? 30 мартындаь метр?ы меридиан о?онло?о аша билд?л?? т??диме ошолай ?абул ител?: Париж меридианыны? ?ыр? миллиондан бер ?л?ш? (й??ни Париж о?онло?онда Ер эллипсоиды ??т?н?н т?нья? полюстан экватор?а тиклем алы?лы?ты? ун миллиондан бер ?л?ш?). Х??ерге бер?мект?р?? ул метр. О?онло? ?лс?? бер?меген Ер меридианына б?йл?? идея?ы я?ылы? булмай: алдара? ди?ге? миле ??м лье шундай у? ысул мен?н билд?л?нг?н була.

Я?ы билд?л?нг?н бер?мек ≪ысын ??м ?у??ы метр≫ исеме ала ( франц.   metre vrai et definitif ) [1] .

1795 йылды? 7 апреленд? Милли Конвент Францияла метр система?ын индере? тура?ында закон ?абул ит? ??м составына Ш. О. Кулон , Ж. Л. Лагранж , П.-С. Лаплас ??м баш?а ?алимдар инг?н комиссар?ар?а, о?онло? ??м масса бер?мект?рен эксперименталь билд?л?? буйынса эш баш?арыр?а ?уша. 1792?1797 йылдар?а революцион Конвент ?арары буйынса француз ?алимдары Деламбр (1749?1822) ??м Мешен (1744?1804) 6 йыл эсенд? Дюнкерктан Барселона?а тиклем 9°40' о?онло?онда, б?т? Франция ??м Испанияны? ?л?ш? аша 115 ?см?й?шт?н сынйыр ?у?ып Париж меридианыны? ду?а?ы о?онло?он ?лс?й??р . ?у?ынан асы?ланыуынса, Ер?е? полюс ?ы?ылыуын д?р?? и??пк? алмау ар?а?ында, эталон 0,2 мм-?а ?ы??ара? булып сы??ан; шулай итеп, меридиан о?онло?о тик я?ынса 40?000 км-?а тиге?.

Билд?л?м??е 1 дм³ ?ыу?ы? масса?ына ниге?л?нг?н масса бер?меге ( килограмм да шулай у? метр билд?л?м??ен? б?йл?п ?уйыла.

Метр эталоныны? беренсе ?лг??? 1795 йылд латундан эшл?н?.

1799 йылда платинанан метр эталоны эшл?н?, уны? о?онло?о Париж меридианыны? ?ыр? миллиондан бер ?л?ш?н? тиге? була [13] .

Наполеон хакимлы? итк?н осор?а метрик система Европаны? к?п илд?рен? тарала. Уны ?улланыу?ы? фай?а?ы шул тиклем ?ур була, Наполеон властан китк?с т? метрик бер?мект?р?е ?абул ите? дауам ит? [14] :

  • 1816 ? Бельгия ??м Голландия;
  • 1832 ? Португалия;
  • 1849 ? Испания ??м Греция;
  • 1870 ? Германия;
  • 1873 ? Австрия;
  • 1875 ? Швейцария.

XIX быуат а?а?ына ?ур илд?р??н Б?й?к Британияла (??м уны? колонияларында), А?Ш-та, Р?с?й??, ?ытай?а ??м ?осман империя?ында ?ына традицион о?онло? ?лс?ме тороп ?ала.

Метрик конвенция≫ тарафынан индерелг?н ??м 1875 йылды? 20 майында 17 д??л?тте? (Р?с?й, Франция, Б?й?к Британия, А?Ш, Германия, Италия ??м баш?алар) Халы?-ара дипломатик конференция?ында ?абул ителг?н метрик система о?онло? бер?меге бул?ан метр?а ??м масса бер?меге бул?ан килограмм?а ниге?л?нг?н [15] .

1889 йылда метр?ы? те??лер?к халы?-ара эталоны эшл?н?. Был эталон 90?% платина ??м 10?% иридий иретм??ен?н эшл?н? [16] ??м ≪X≫ х?рефе к?ренешенд? ар?ыры ки?елеше була. Уны? к?серм?л?ре метр стандарт о?онло? бер?меге сифатында таныл?ан илд?рг? ?а?лау?а тапшырыла.

Метр эталоны к?серм?л?ре [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

№ 27 ? А?Ш [17]

№ 28 ? СССР [17] (Р?с?й)

Артабан?ы ??еше [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

1960 йылда кешел?р тарафынан эшл?нг?н предметты метр эталоны сифатында ?улланыу?ан баш тартыр?а ?арар ител?, ??м ошо ва?ыттан алып 1983 йыл?а тиклем метр 1 650 763,73 ?аныны? криптон изотопы 86 Kr вакуумда тарат?ан спектр?ы? ?ы??ылт ?ары ?ы?ы?ыны? тул?ын о?онло?она (6 056 A ) ?абатланды?ына тиге? бул?ан ?ан ке?ек билд?л?н?. Я?ы билд?л?м? ?абул ителг?нд?н ?у? метр?ы? платина-иридий прототибы О?онло? ??м ауырлы? ?лс?мд?рене? халы?-ара бюро?ында 1889 йылда билд?л?нг?н шарттар?а ?а?ланыуын дауам ит?. Л?кин х??ер уны? статусы икенсе: прототипты? о?онло?о те??л 1 м-?а тиге? тип и??пл?не???н ту?тай ??м уны? ысын ?имм?те эксперименталь билд?л?нерг? тейеш. Прототип ??ене? т??ге т???йенл?неше буйынса баш?аса ?улланылмай.

1970-се йылдар урта?ына я?тылы? ти?леген билд?л???? ?и?елерлек ал?а китешк? ?лг?шел?. ?г?р 1926 йылда ул ва?ытта?ы А. Майкельсоном баш?ар?ан и? те??л ?лс???е? хата?ы 4000 м/с т?шкил ит?? [18] , 1972 йылда хатаны? 1,1 м/с-?а тиклем к?ме?е тура?ында х?б?р ител? [19] . Табыл?ан ????мт?не т?рл? лабораториялар?а к?п тап?ыр тикшерг?нд?н ?у?, XV О?онло?тар ??м ауырлы?тар буйынса Генераль конференция 1975 йылда вакуумда я?тылы? ти?легене? ?имм?те сифатында са?ыштырма хата?ы 4·10 ?9 бул?ан, был 1,2 м/с абсолют хата?а ярашлы, 299 792 458 м/с-?а тиге? бул?ан д??м?лде ?улланыр?а т??дим ит? [20] . ?у?ынан 1983 йылда о?онло?тар ??м ауырлы?тар буйынса XVII Генераль конференция тап ошо ?имм?тте метр?ы? я?ы билд?л?м??ене? ниге?ен? ?ала [2] .

1795 йылдан алып метр?ы? билд?л?м?л?ре [21]
Ниге? Дата Абсолют хата Са?ыштырмаса хата
Париж меридианыны? сирегене? 1 ? 10,000,000 ?л?ш?, Деламбр ??м Мешен тарафынан баш?арыл?ан ?лс????р?е? ????мт??е буйынса билд?л?нг?н 1795 0,5?0,1 мм 10 ?4
Платинанан беренсе эталон Metre des Archives 1799 0,05?0,01 мм 10 ?5
Бо??о? ире? температура?ында платина-иридий ки?еме (1-се ГКМВ ) 1889 0,2?0,1 мкм 10 ?7
Бо??о? ире? температура?ында ??м ике ролик тарафынан ??м?й ?а?лан?ан атмосфера ба?ымында тотол?ан платина-иридий ки?еме (VII ГКМВ) 1927 билд??е? билд??е?
криптон изотопы 86 Kr вакуумда тарат?ан спектр?ы? ?ы??ылт ?ары ?ы?ы?ыны? тул?ын о?онло?о (6 056 A ) x 1?650?763,73 (XI ГКМВ) 1960 4 нм 4·10 ?9 [2]
Я?тылы?ты? вакуумда (1/299?792?458) секунд эсенд? ?тк?н юл о?онло?о (XVII ГКМВ) 1983 0,1 нм 10 ?10

Погон метр [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Погон метр ? о?онло?о 1 метр бул?ан ки??кк? й?ки участка?а ярашлы, о?он ?лс?мле объекттар?ы? ( погонажлы изделие, материал ??м баш?а шулай тип аталыусы) ми?дарын ?лс?? ?с?н бер?мек. Погон метр ????тт?ге метр?ан бер ним??е мен?н д? айырылмай, был материалды? о?онло?он ки?леген? б?й?е? р??ешт? ?лс??се бер?мек. Погон метр?ар?а, м???л?н, кабель каналдарын, та?талар?ы, металл таба?ын, торбалар?ы, плинтустар?ы, т??р? ты?ы?ла?ыстар?ы, ту?ымалар?ы ?лс?рг? м?мкин. Ту?ымалар ?с?н улар?ы? май?анын ?лс?? д?р???р?к булыр ине ?лбитт?, л?кин ?г?р ту?ыманы? ки?леге билд?ле ??м даими тип уйла?анда ? ≪погон метр≫ т?ш?нс??е ?улланыла (?а?и?? булара?, ту?ыманы? ки?леге 1,4 м т?шкил ит?, ??м, шул р??ешле, ту?ыманы? погон метры 1,0×1,4 м ки??к була). ??т?и ?йтк?нд?, к?нк?решт? йышыра? тап погон метр т?ш?нс??е ?улланыла, предметтар?ы? ки?леге й?ки бейеклеге тура?ында м??л?м?т билд?ле й?ки м??им т?гел тип уйланыла. Погон метр атама?ы махсус ???би?тт? айырып к?р??тел? й?ки телм?рг? т?рл? й?нле т?? бире? ?с?н ?улланыла.

Метрологик ???би?т ≪погон метр≫ терминын ?улланма??а т??дим ит?. Д?й?м ?а?и?? ошолай, к?р?к бул?ан осра?та асы?лаусы ?????р ?лс?? бер?мегене? атама?ына т?гел, ? физик д??м?лде? атама?ына инерг? тейеш. Шу?а к?р?, м???л?н, ≪о?онло?о 10 погон м≫ тип т?гел, ? ≪погон о?онло?о 10 м-?а тиге?≫ тип я?ыр?а к?р?к [22] .

И?к?рм?л?р [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]

Комментарий?ар
  1. Идея секундного маятника для назначения стандартной длины тем не менее окончательно не умерла, и такой стандарт был использован для определения длины ярда в Великобритании в период 1843?1878 годов.
Сы?ана?тар
  1. 1,0 1,1 Деньгуб В. М., Смирнов В. Г. Единицы величин. Словарь-справочник. ? М .: Издательство стандартов, 1990. ? С. 77?82. ? 240 с. ? ISBN 5-7050-0118-5 .
  2. 2,0 2,1 2,2 Определение метра   (инг.) Резолюция 1 XVII Генеральной конференции по мерам и весам (1983)
  3. 3,0 3,1 Положение о единицах величин, допускаемых к применению в Российской Федерации. Основные единицы Международной системы единиц (СИ) . Федеральный информационный фонд по обеспечению единства измерений . Росстандарт . Дата обращения: 28 февраль 2018. Архивировано из оригинала 18 сентябрь 2017 года. 2017 йыл 18 сентябрь архивлан?ан .
  4. SI base units . BIPM . Дата обращения: 22 июнь 2019. Архивировано из оригинала 23 декабрь 2018 года.
  5. SI brochure Официальное описание СИ на сайте Международного бюро мер и весов
  6. Положение о единицах величин, допускаемых к применению в Российской Федерации. Десятичные множители, приставки и обозначения приставок… Федеральный информационный фонд по обеспечению единства измерений . Росстандарт . Дата обращения: 28 февраль 2018. Архивировано из оригинала 18 сентябрь 2017 года. 2017 йыл 18 сентябрь архивлан?ан .
  7. Окунь Л. Б. Слабое взаимодействие // Физическая энциклопедия  : [в 5 т.] / Гл. ред. А. М. Прохоров . ? М .: Большая российская энциклопедия , 1994. ? Т. 4: Пойнтинга ? Робертсона ? Стримеры. ? С. 552?556. ? 704 с. ? 40 000 экз.  ? ISBN 5-85270-087-8 .
  8. Nelson, Robert A. (1981), " ≪Foundations of the international system of units (SI)≫ ", Phys. Teacher : 596?613 , < http://plato.if.usp.br/1-2009/fmt0159n/PDFFiles/ThePhysTeacher_FoundationsOfTheSI.pdf >   2011 йыл 6 июль архивлан?ан . .
  9. Wilkins, John (1668), ≪An Essay Towards a Real Character, And a Philosophical Language≫ , London: Gillibrand , < http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationLong.pdf >   .
  10. Poynting, John Henry & Thompson, Joseph John (1907), ≪A Textbook of Physics: Properties of Matter≫ (4th ed.), London: Charles Griffin, с. 20 , < https://books.google.com/books?id=TL4KAAAAIAAJ&pg=PA20 >  
  11. 11,0 11,1 11,2 Grand dictionnaire universel du XIXe siecle, Paris: Pierre Larousse, 1866?1877, p. 163?164.
  12. ≪Jean Charles de Borda≫ , MacTutor , < http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Borda.html > . Проверено 13 август 2010.   .
  13. Brief history of the SI   (ингл.) . International Bureau of Weights and Measures . Дата обращения: 12 июль 2010. Архивировано 21 август 2011 года.
  14. Гевара И., Карлес П. Измерение мира. Календари, меры длины и математика.. ? М .: Де Агостини, 2014. ? С. 125?126. ? 160 с. ? (Мир математики: в 45 томах, том 38). ? ISBN 978-5-9774-0733-5 .
  15. Метрическая система мер . История измерений . Дата обращения: 12 июль 2010. Архивировано из оригинала 27 октябрь 2011 года. 2011 йыл 27 октябрь архивлан?ан .
  16. ПЛАТИНА ? Кругосвет энциклопедия?ынан
  17. 17,0 17,1 Эллиотт, Л., Уилкокс, У. Физика / пер. с англ. под ред. А. И. Китайгородского . ? 3-е, исправленное. ? Москва: Наука, 1975. ? С. 31. ? 736 с. ? 200 000 экз.
  18. Ландсберг Г. С. Оптика . ? М .: Физматлит, 2003. ? С.  387 . ? ISBN 5-9221-0314-8 .
  19. Evenson K. M., Wells J. S., Petersen F. R., Danielson B. L., Day G. W.   Speed of Light from Direct Frequency and Wavelength Measurements of the Methane-Stabilized Laser   (инг.) // Phys. Rev. Lett. . ? 1972. ? Vol. 29. ? № 19. ? P. 1346?1349. ? DOI : 10.1103/PhysRevLett.29.1346
  20. Рекомендованное значение скорости света   (инг.) Резолюция 2 XV Генеральной конференции по мерам и весам (1975)
  21. Encydopaedia of scientific units, weights, and measures: their SI equivalences and origins . ? Springer, 2004. ? P. 5. ? ISBN 1-85233-682-X .
  22. Деньгуб В. М., Смирнов В. Г. Единицы величин. Словарь-справочник. ? М .: Издательство стандартов, 1990. ? С. 78. ? 240 с. ? ISBN 5-7050-0118-5 .

???би?т [ ??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте? ]