Был терминды? баш?а м???н?л?ре л? бар, ?ара?ы?:
Сингапур
.
Сингапур Республика?ы
(
ингл.
Republic of Singapore
;
мал.
Republik Singapura
;
?ыт.
新加坡共和?
;
там.
??????????? ????????
) ?
К?нья?-К?нсы?ыш Азия
утрау?арында урынлаш?ан д??л?т-?ала, Малакка ярымутрауыны? к?нья? осонан Джохор бо?а?ы мен?н айырыл?ан. Малайзияны? Джохор солтанаты,
Индонезияны?
Риау утрау?ары мен?н сикт?ш.
Сингапур
атама?ы
санскриттан
????
sinha
(ары?лан) малай телен? ??л?штерелг?н синга (ары?лан) ??м санскрит ???
pura
(?ала). ???ен?н барлы??а килг?н
Сингапур май?аны 719,1 км² (2015 йыл) т?шкил ит?, 1960-сы йылдан эшл?п килг?н ярлау программа?ы ниге?енд? ?урая. Х??ерге ва?ытта Сингапур д??л?те 63 утрау?ан тора. И? ?ур?ары ? Сингапур (т?п утрау), Убин, Теконг-Бесар, Брани, Сентоса, Семакау ??м Судонг. И? бейек н?кт? ? Букит-Тимах ?ал?ыулы?ы(163,3 м).
Сингапур тура?ында?ы т??ге ???г? алыу III быуат ?ытай я?маларына ?арай. Утрау Шривиджая империя?ыны? тер?ге була, ???ге Суматрала, ??м ява атама?ы
Тумасик
а?тында билд?ле бул?ан. Тумасик нинд??ер ва?ыт эсенд? сау?а ???ге бул?а, артабан т?ш?нк?л?кк? бирелг?н. Уны? тура?ында айырым археологик ?а?ылмалар?ан баш?а д?лилд?р ю? тиерлек.
XV?XVI быуаттар?а Сингапур Джохор солтанаты эсен? ин?. 1617 йыл?ы Голланд-португал ?у?ышы ва?ытында Сингапур?а португал ??ск?р??ре ??ж?м ит?.
1819 йылды? 6 февраленд? Британия Ост-?инд компания?ы в?килесэр Томас Стамфорд Раффлз Джохор солтаны мен?н т?рл? этник т?рк?мд?р иммиграция?ына юл ?уй?ан сау?а зона?ын т???? тура?ында килеше?г? ?ул ?уя.
1867 йылда Сингапур
Британия империя?ыны?
колония?ына ?йл?н?, инглизд?р ?ытай?а юлында?ы тер?к пункты итеп к?р?.
Икенсе б?т? донъя ?у?ышында
Япония
Малайяны ба?ып ала ??м Сингапур ?с?н алышты е?еп сы?а, 1942 йылды? 15 феврален?н Сингапур 1945 йылды? сентябрен? тиклем Япония ?арама?ына к?с?.
1951 йылдан Сингапур Британия империя?ы составында?ы ??идаралы?лы д??л?тк? ?йл?н?, ?айлау?ан ?у?
Ли Куан Ю
премьер-министр вазифа?ын баш?ара.
1963 йылда референдумдан ?у? Сингапур Малай Федерация?ы, элекке британ колониялары Т?нья? Борнео ??м Саравак мен?н Малайзия Федерация?ына ин?.
1965 йылда конфликт килеп тыу?ас, Сингапур Малайзия составынан сы?а ??м 1965 йылды? 9 авгусында ??аллылы? и?лан ит?.
1959?1990 йылдар?а,
Ли Куан Ю
хакимлы?ы ва?ытында, Сингапур эске проблемаларын х?л итеп, ю?ары й?ш?? ким?лле ??ешк?н д??л?тк? ?йл?н?.
2004 йылды? 10 авгусында 63 й?шлек Сингапур премьер-министры Го Чок Тонг республика президенты С. Р. Натандан отставка ?орай. Х?к?м?тте финанс министры вазифа?ын бил?г?н 52 й?шлек Ли Сянь Лун,
Ли Куан Юны?
?лк?н улы, ет?кл?й. 80 й?шлек
Ли Куан Ю
отставканан ?у? х?к?м?т к???шсе?е була (2011 йыл?а тиклем).
Сингапур донъяны? 186 д??л?те мен?н дипломатик б?йл?нешт? тора
[8]
. БМО,
Британ
бер??млеге,
АСЕАН
, Азия-Тымы? океан и?тисади хе?м?тт?шлеге ??м ?ушылмау х?р?к?те а?за?ы.
И? м??им б?йл?нешт?р
Индонезия
??м Малайзия мен?н т???лг?н.
Шулай у?
Б?й?к Британия
,
А?Ш
мен?н я?шы м?н?с?б?тт?
[en]
.
2001?2002 йылдар?а БМО-ны? Х??еф?е?лек советыны? ва?ытлы а?за?ы була. БМО-ны? тыныслы? урынлаштырыу операцияларында ?атнаша,
К?вейт
,
Ангола
,
Намибия
,
Камбоджа
??м
К?нсы?ыш Тимор?а
к???те?се була.
Сингапур
Бельгия
,
Дания
,
Франция
,
Германия
,
Греция
,
Италия
, Румыния,
Р?с?й
,
Украина
,
Б?й?к Британия
??м баш?а илд?р мен?н дипломатик б?йл?нешт?р урынлаштыр?ан.
Сингапур 63 утрау?а урынлаш?ан, шул и??пт?н Сингапур й?ки Пулау-Уджонг утрауы
[9]
. Малайзияны? Джохор солтанатына ике т?п юл бар: т?нья?та Сингапур-Джохор дамба?ы ??м к?нбайышта ≪Икенсе тоташтырма≫. Джуронг, Пулау-Теконг, Пулау-Убин ??м Сентоза ? Сингапур утрау?арыны? баш?а ?ур?ары.
Сингапур?ы? 5?% ере ?урсаулы ?анала
[10]
. Урбанизация тропик урмандар?ы? ю??а сы?ыуына килтерг?н. Букит-Тимах т?би?и ?урсаулы?ы ? бер??н-бер ?а?ланып ?ал?ан тропик урман
[11]
.
?ала экватор?а урынлаш?ан, шу?а температура тирб?ле???ре ??. ?инуар?ы? уртаса температура?ы июнде? уртаса температура?ынан 2?°C т?б?нер?к. Климаты экваториаль. Яуым-т?ш?м к?п ? айына 170?250 мм. ?алала?ы и? т?б?н температура +20?°C т?шкил ит??, и? ю?ары?ы ? +36,1?°C. Уртаса йыл минимумы ? 25?°C, уртаса йыл максимумы 31,1?°C. Тайпылыу?ар бул?а ла, ны? ?и?елм?й.
Сингапур ? парламент республика?ы. Баш?арма власть министр?ар кабинетына бирелг?н, президент в?кил ролен баш?ара, ?мм? ?ай?ы бер осра?тар?а вето ?алыу м?мкинлеге бар.
Сингапур?а 1965 йылдан алып с?й?си я?тан ≪Халы? х?р?к?те≫ партия?ы ??т?нл?к яулай (
англ.
People’s Action Party, PAP
). Сик?е? репортёр?ар азатлы? индексы буйынса 2005 йылда Сингапур?ы 167 д??л?т ара?ында 140-сы урын?а ?уя
[12]
.
??т?нл?кт?ре
: я?шы инвестиция климаты, ю?ары конкурентлы м?хит, и?тисади азатлы? исемлегенд?ге ю?ары урыны, ю?ары белемле ??м т?ртипле халы?, ю?ары й?ш?? ким?ле.
К?с??? я?тары
: ?ыу, энергия, а?ы?-т?лекте импортлау. Ер етешм??е.
?ала панорама?ы.
Сингапур ? ю?ары ??ешк?н ба?ар и?тисадлы ??м т?б?н ?алымлы ил. Валовой национальный продукт на душу населения ? один из самых высоких в мире (в 2015 году ? 85 тыс. долл. США по паритету покупательной способности). В рейтинге конкурентоспособности ВЭФ экономика Сингапура заняла в 2014 году 2-е место (в 2008 году 5-е место из 134 стран, в 2007 году 7-е место из 131 страны, в 2006 году ? 5-е место).
Д??л?т 5 округка б?ленг?н
[13]
.
Сингапур ? халы? ты?ы?лы?ы буйынса донъяла икенсе ил.
5,312 млн халы? (2012 йылда, 2005 йылда ? 4,42 миллион) к?реш Малайзиянан милл?т я?ынан ны? айырыла. Халы?ты? к?пселеген ?
?ытай?ар
т?шкил ит? (76,8?%). Т?рл? сы?ышлы малайялылар ? 13,9?%. ?индостан сы??андар ? 7,9?%, (к?бе?е ? тамилдар, ??ер?к ? малаяли, пенджаблылар ??м бенгалдар. Шулай у? инглизд?р,
??р?пт?р
, й???дт?р, тайлылар, ?рм?нд?р
[14]
[15]
, япондар ??м метистар (евроазиялылар).
Сингапур ? к?п динле д??л?т. Халы?ты? 40?%
буддизм?а
?арай. ?ытай?ар
даосизм
,
конфуцианлы?
,
буддизм
??м борон?о анимизмды берл?штерг?н ????ти дин я?лы. Мосолмандар?а малайялылар ин?, ?мм? баш?а халы?тар ?а был динле.
Христианлы?ты
халы?ты? 14?% ?? ит?; католик, православие, методизм, пресвитерианлы?, Алла ассамблеялары сафына ба?ыусы кешел?р ?? бар.
≪Ньютон≫ Дали
Коренной алтайское халы? т?шкил ит? Сингапур, бары кескен? ген? процент, ? к?пселеге ? ?ытай, ?индостан й?ки ??р?п иммигрант. Сифатында й?р?т??се оригинально м???ни?т ?айса?ында выделяются кумжа сингапур ??м операнан (падиша?ы ?ытай ??м улар?ы? иммигранттар алтайских-?ы?ы).
Бар н?рс?л?р милли т?ьмин ите? в?з?ыят китер?е диффузия т?рл? м???ни?тт?р, ??м ?ы??а ?ына ва?ыт эсенд? тулы присуще ?ына Сингапур тормош.
Сингапур?а бар, ?ай?ы бер этник райондары ке?ек Литл-?индстан (≪кескен? ?индстан≫) ??м ≪Сайта-таун≫. Райондар барлы??а килде, ????мт? булара? планын Раффлз адаптация буйынса я?ы иммигранттар аша милли гетто. Х??ер был райондар ?? к?ст?рен ю?алт?ан х?тир?л?р я?ыра ???ми?тк? эй?, ?мм? ?ала м???ни ???кт?р, ?ай?а инде ?атыла милли товар?ары ??м эшл?й, милли ресторандар.
Х?к?м?т ?т?лешен к???теп тора принцибын толерантлы?, шул и??пт?н свободной дин. Сингапур?а бер нис? бар индийских, буддийский ??м лаосский храмов, шулай у? м?сетт?р ??м христиан сирк????ре. М?сь?л?г? йортоло?ло ?ара?ан ??м дини т?ркеме.
≪Эспланада≫ театры
Набережная Клар-Ки
получила название в честь сэра Эндрю Кларка, второго губернатора Сингапура. Вдоль причала тянулись пакгаузы
XIX века
, принадлежавшие в основном китайцам. В начале 1990-х годов эта зона привлекла внимание градостроителей и была превращена в компактный комплекс магазинов, пабов, плавучих ресторанов и ремесленных лавок. С этой набережной организовываются экскурсии по реке на прогулочных катерах.
Сингапурский зоопарк, в котором животные содержатся в природных условиях. Заповедник ≪Букит Тима≫ ? 70 гектаров нетронутого тропического леса, парк птиц Джуронг, площадью 20 гектаров, где обитает множество тропических птиц. Туристический остров Сентоса с полями для гольфа и другими развлечениями.
|
|
|
Яр Буйы ?тар-Ни
|
?тар-Ни
|
Риверсайд-Пойнт
|
Сингапур ? один из крупнейших международных центров разведения декоративных рыб на экспорт. Наиболее важный, доминирующий вид в экспорте декоративных рыб Сингапура ?
Poecilia reticulata
, другими важными видами являются
Pterophyllum scalare
,
Poecilia latipinna
,
Poecilia sphenops
,
Xiphophorus helleri
,
Xiphophorus maculatus
, барбусы, представители семейства харациновых и гурами.
По легенде, первым ступил сюда принц с Суматры, увидевший существо с львиной головой и рыбьим хвостом. Основанное им поселение получило название ≪Город льва≫, а мифическому животному возвели храм. Жители Сингапура, чтя традиции, называют свой город ≪Городом льва и храма≫.
???р??ре 1948 йылдан башлап Сингапур й?йге Олимпия ?атнаша уйындарында.
2008 йылда Сингапур?а ?тк?рел? т?нг? этабы Формула-1. Гран-при Сингапур 2008 йылды? булды тарихында беренсе Формула-1 т?нг? этабы.
2010 йылда Сингапур?а у??ы, беренсе й?ш ??мер??р Олимпия уйындары.
2014 йылда Сингапур?а асы? т?б?кт? ?ур "Милли"стадионы, ?ый?ырышлы 55 ме? кеше.
- Сингапур ? перекресток малайского мира. МИИ, вып. VII. М., 1996. 92 с.
- Погадаев, В. А. Малайский мир (Бруней, Индонезия, Малайзия, Сингапур). Лингвострановедческий словарь. Свыше 9000 словарных статей / Pogadaev, V.A. Dunia Melayu (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapura). Kamus Lingua-Budaya / Pogadaev, V.A. Malay World (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapore). Lingua-Cultural Dictionary). М.: Восточная книга, 2012
ISBN 978-5-7873-0658-3