Sur?t Huseynov
Sur?t Davud o?lu Huseynov
Sur?t Huseynov 2017-ci ild?
Az?rbaycan Respublikasının 4-cu Ba? naziri
30 iyun 1993 ? 7 oktyabr 1994
?vv?lki	P?nah Huseynov
Sonrakı	Fuad Quliyev
??xsi m?lumatlar
Do?um tarixi	12 fevral 1959 ( 1959-02-12 )
Do?um yeri	Kirovabad , Az?rbaycan SSR , SSR?
V?fat tarixi	31 iyul 2023 ( 2023-07-31 ) [1] (64 ya?ında)
V?fat yeri	?stanbul , ?stanbul ili , Turkiy? [1]
D?fn yeri	G?nc?
T?hsili	Az?rbaycan Texniki Universiteti
F?aliyy?ti	siyas?tci , h?rbi qulluqcu
H?rbi xidm?t
Doyu?l?r	Birinci Qaraba? muharib?si
Rutb?si	polkovnik

Sur?t v? ya Sur?t ^{[2] [3]} Huseynov ( 12 fevral 1959 , Kirovabad ? 31 iyul 2023 ^[1] , ?stanbul ^[1] ) ? Az?rbaycanlı siyas?tci v? sahibkar; Az?rbaycan Respublikasının 4-cu ba?-naziri, Az?rbaycan SSR Ali Sovetinin XII ca?ırı? deputatı (1989?1991); Az?rbaycan Respublikası Ba? nazirinin muavini (1992?1993), Az?rbaycan Respublikası Prezidentinin Qaraba? uzr? fovq?lad? s?lahiyy?tli numay?nd?si, Az?rbaycan Ordusunun korpus komandiri (1992?1993), polkovnik, Az?rbaycanın Milli Q?hr?manı (1992?1994).

H?yatı [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Sur?t Davud o?lu Huseynov 1959-cu ild? fevralın 12-d? G?nc? ??h?rind? anadan olub. ^[4] Az?rbaycan Texnologiya ?nstitutunu bitirmi?dir. 1977-ci ild?n 1979-cu il? q?d?r Sovet Ordusunda xidm?t etmi?dir. ^[5] 1980-ci ild? institutda oxuya-oxuya, G?nc? ??h?rind? xalca-mahud kombinatında usta kom?kcisi kimi i?l?mi?dir. ^[5] 1983-cu ild? institutu bitirib Pyatiqorsk ??h?rin? kocmu?, sonra Az?rbaycana qayıtmı? v? 1984-cu ild?n ??ki t?daruk idar?sinin ce?idl?yicisi, 1986-cı ild?n Yevlax rayonunun yunun ilkin emalı fabrikinin boyuk n?zar?tcisi, sex r?isi, 1989-cu ild?n h?min fabrikin direktoru v?zif?l?rind? i?l?mi?dir. ^[5]

31 iyul 2023-cu ild? Moskvadan ?stanbula g?l?n Sur?t Huseynov t?yyar? eni? ed?n zaman ur?ktutmasından x?st?xanaya yatırılıb v? uzun sur?n x?st?likd?n sonra m?d?sind? de?ilm? yarandı?ı ucun ba?layan qanaxma n?tic?sind? v?fat edib. G?nc?d? d?fn olunaca?ı acıqlanıb. ^[6] 2 avqust 2023-cu ild? G?nc? ??h?rind?ki 4 saylı q?biristanlıqda, valideynl?rinin m?zarı yanında torpa?a tap?ırılıb. ^[7]

Qaraba? muharib?si v? doyu?l?rd? i?tirakı [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?l?r: Qaraba? muharib?si , Goranboy ?m?liyyatı , v? 4 iyun G?nc? qiyamı

1992-ci ilin ?vv?ll?rind? konullu batalyon yaratmı? v? o vaxtdan Qaraba?dakı doyu? ?m?liyyatlarına ciddi maliyy? d?st?yi vermi?dir. 1992-ci ilin iyulundan 1993-cu ilin fevralınad?k Az?rbaycan Respublikası ba? nazirinin muavini v? prezidentin Qaraba? uzr? fovq?lad? s?lahiyy?tli numay?nd?si, eyni zamanda milli ordunun korpus komandiri v?zif?l?rind? calı?mı?dır. Prezident ?bulf?z Elcib?yin 8 avqust 1992-ci il tarixli F?rmanına ?sas?n Qaraba?da olan 40 minlik silahlı quvv? yeni yaradılmı? 2-ci Ordu Korpusuna tabe etdirilmi? v? Huseynov korpusun komandanı t?yin edilmi?di. 1992-ci ilin iyun-oktyabr aylarında Qaraba? ?razisinin 52%-i ? ?aumyan rayonu , A?d?r?nin boyuk hiss?si, Lacın rayonu (??h?r istisna olmaqla), umumilikd? 220 ya?ayı? m?nt?q?si du?m?nd?n azad edildi. Bu xidm?tl?rin? gor? 9 oktyabr 1992-ci ild? Sur?t Huseynova Az?rbaycanın Milli Q?hr?manı adı verildi. ^[8]

Sur?t Huseynovla Az?rbaycan Xalq C?bh?si liderl?ri arasında ziddiyy?tl?r ?sas?n 5 noyabr 1992-ci ild? M?rd?kanda ?am yem?yi zamanı sabiq ba? nazir muavinin 1993-cu ilin mayınad?k planla?dırılmı? h?rbi ?m?liyyatlardan danı?maqla yana?ı, Etibar M?mm?dovun ba? nazir t?yin edilm?si t?klifini verm?sind?n sonra ba?layır. Bununla razıla?mayan r?hb?rlikd? artıq Sur?t Huseynovun Etibar M?mm?dovla birg? h?rbi cevrili? planladıqları haqda ?ubh?l?r yaranır. H?tta bunu ?sas g?tir?n prezident Elcib?y mudafi? naziri R?him Qazıyevd?n Sur?t Huseynovu korpus komandirliyi v?zif?sind?n azad etm?yi t?l?b edir. Lakin Qazıyev bununla razıla?mır. ?bulf?z Elcib?y is? " bu quvv?ni dovl?t cevrili?i ucun hazırlamırsa, onda yanvarın ortalarından gec olmayaraq Qaraba?da hucuma kecsin "-cavabını verir. Prezidentin ?mri Huseynova catdırılır. 2-ci Ordu Korpusunun r?hb?rliyi Ba? Q?rargaha hazırkı v?ziyy?td? hucum q?rarının s?hv oldu?unu ?saslandıran 7 madd?d?n ibar?t t?qdimat verir. S?n?dd? xusus?n qı?da, 20 d?r?c? ?axtada v? qarın qalınlı?ı 50?100 sm olan yuks?k da? ??raitind? h?r?k?tin c?tinliyi xususi vur?ulanır. Lakin butun bunlara, h?tta prezidentin Turkiy?li h?rbi mu?aviri general-leytenant Ya?ar D?mirbulaqın etirazlarına baxmayaraq Elcib?y Sur?t Huseynovdan s?rt ??kild? yanvarın ortalarından gec olmayaraq hucuma kecm?yi t?l?b edir. ^[8]

2-ci korpus 1993-cu ilin yanvarında A?d?r? v? F?rrux istiqam?tl?rind? geni?miqyaslı hucuma atılır. Amma fevralın 5-d? erm?nil?rin ?ks-hucumu n?tic?sind? Az?rbaycan quvv?l?ri azad edilmi? movqel?rd?n t?dric?n geri c?kilm?y? ba?layır. Bel?likl?, Xank?ndinin c?mi 20?30 km-d?k gedib cıxmı? ordumuz m??lubiyy?t? ducar olur. Bu minvalla 9 fevral 1993-cu ild? AXC ?cra Komit?sinin s?dri F?r?c Quliyev "Sur?t Huseynovun A?d?r?d?n qo?unları cıxarması, erm?nil?rin qar?ısını acması v? bununla da V?t?n? x?yan?t etm?si" haqda b?yanat verir. M?hz bundan sonra Sur?t Huseynov ? iqtidar munaqi??si qızı?an x?tl? inki?af edir. Sur?t Huseynov ba? nazirin muavini v? korpus komandirliyind?n azad edilir. ^[8]

Az?rbaycan Prezidenti ?bulf?z Elcib?y t?r?find?n 1993-cu ilin martın 4-d? Az?ryuns?naye Dovl?t ?irk?tinin prezidenti t?yin olunmu?dur. ^[9] K?lb?c?rin i??alından sonra, Huseynov r?smi Bakıya tabe olmur v? n?tic?d? 1993-cu il iyunun 4-d? G?nc?d? yerl???n h?rbi hiss?nin t?rksilah edilm?si haqda ?mr verilir. U?ursuzlu?a ducar olan ?m?liyyat h?r iki t?r?fd?n 35 n?f?rin h?lak olması il? n?tic?l?nir. Bundan sonra daha da hidd?tl?n?n Huseynov t?r?fdarları Bakıya do?ru istiqam?t alır v? prezident ba?da olmaqla AXC iqtidarının istefasını t?l?b edirl?r. Bu vaxt prezident Elcib?y Naxcıvan Ali Sovetinin s?dri olan Heyd?r ?liyevi olk?d? sabitlik yaratmaqda yardımcı olması ucun Bakıya d?v?t edir. H. ?liyev G?nc?y? g?l?r?k S. Huseynovla goru?ur. ^[8]

Ba? nazirliyi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?: 1994 Az?rbaycanda dovl?t cevrili?in? c?hd

Sur?t Huseynov 1993-cu il iyununda dovrun Milli M?clisin s?dri v? prezident s?lahiyy?tl?rinin icracısı Heyd?r ?liyev t?r?find?n ba? nazir t?yin olunub. ^[4]

Ba? nazirliyi vaxtı 20 sentyabr 1994-cu ild? "X?z?r d?nizinin Az?rbaycan sektorunda "Az?ri", "Cıraq" yataqlarının d?rinlikd? yerl???n hiss?sinin birg? i?l?nm?si v? hasil olunan neftin pay ??klind? bolu?durulm?si" haqqında dunyanın 11 ?n iri neft ?irk?ti il? ba?lanmı? ?srin muqavil?si imzalanıb. ^[10]

Az?rbaycan dovl?tinin iddiasına gor?, 1994-cu il oktyabrın 2-d?, Sur?t Huseynov v? Rov??n Cavadovun ba?cılı?ı il? dovl?t cevrili?in? silahlı c?hd gost?rildi, Mahir Cavadovun r?hb?rliyi il? XTPD-nin v? dig?r silahlı quvv?l?ri respublika prokurorlu?una silahlı basqın etdil?r, v?zif?li ??xsl?r bar?d? zorakılıq t?tbiq etdil?r, prokurorlu?un i?ini pozdular, dovl?t ?mlakına ziyan vurdular. ?ddiaya gor?, Mahir Cavadov ?vv?lc?d?n du?unulmu? plan uzr? v?zif?l?rin h?yata kecirilm?sini davam etdirm?k ucun Sur?t Huseynova v? Rov??n Cavadova m?lumat verdi. ?ddiaya gor?, Sur?t Huseynovun qanunsuz yaratdı?ı G?nc?d? yerl???n silahlı d?st?l?r, onun gost?ri?i ?sasında silahlı basqın yolu il? G?nc? ??h?rind? icra hakimiyy?tini, huquq muhafiz? orqanlarını, dovl?t ?h?miyy?tli obyektl?ri ?l? kecirdil?r v? oz h?r?k?tl?rini dig?r rayonlarda davam etdirm?y? calı?dılar. Rov??n Cavadov m?sl?kda?ları il? birlikd? hakimiyy?t orqanlarını qanunsuz guz??tl?r? v? v?zif?li ??xsl?ri istefa verm?y? m?cbur etm?k ucun b?yanatlar, t?l?bl?r ir?li surm?y? ba?ladı. ^[11]

Az?rbaycan Prezidenti Heyd?r ?liyev oktyabrın 4-d? ax?am milli televiziya v? radio il? xalqa muraci?t etdi, yaranmı? t?hluk?li v?ziyy?t bar?d? m?lumat verdi, dovl?tciliyi v? must?qilliyi qoruma?a ca?ırdı. Az bir vaxtda Prezident Aparatının qar?ısına yuz minl?rl? adam yı?ı?dı. H?min gec? bolg?l?rd?n paytaxta minik avtomobill?ri il?, avtobuslarla insanlar Prezidentl? bir yerd? olma?a g?ldi. Prezident sarayı qar?ısında is? Bakı z?hm?tke?l?rinin mitinqi gedirdi, h?rbcil?r, ziyalılar, ?m?k adamları bir-birinin ardınca tribunaya qalxıb olayı tor?d?nl?r? nifr?t ya?dırır, Prezidenti mudafi? etdikl?rini bildirirdil?r. Bu mitinqd?n sonra oktyabrın 5-d? Azadlıq meydanında umumrespublika mitinqi d? oldu. ^[12]

Sur?t Huseynov 1994-cu il oktyabrın 6-da Milli M?clis uzvluyund?n, oktyabrın 7-d? is? ba? nazir v?zif?sind?n uzaqla?dırıldı. ^[13]

1994-cu il oktyabrın 14-d? Milli M?clis onun cinay?t m?suliyy?tin? c?lb olunmasına, bar?sind? h?bs q?timkan t?dbiri secilm?sin? razılıq verilm?si v? Az?rbaycanın Milli Q?hr?manı adından m?hrum edilm?si bar?d? q?rar q?bul edib. ^[14]

H?bsi [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Az?rbaycanı t?rk ed?n Sur?t Huseynov 1997-ci ild? Rusiyada saxlanılaraq Az?rbaycana g?tirilib v? 1999-cu ilin fevral ayında m?hk?m?nin q?rarı il? omurluk h?bs c?zasına m?hkum edilib. ^[15] 2004-cu il martın 17-d? prezident ?lham ?liyevin ?fv f?rmanı il? h?bsd?n azad olunub. ^[4]

H?bsd?n azad olandan sonra Turkiy? ba?da olmaqla xarici olk?l?rd? biznes f?aliyy?ti il? m???ul olma?a ba?layıb. ^[16] 2012-ci il avqustun 22-d? Milli M?clisin s?dri Oqtay ?s?dova gond?rdiyi muraci?tind? iddia edib ki, Milli Q?hr?man adının ondan alınması zamanı qanun pozuntularına yol verilib. Ona gor? d? Milli Q?hr?man adının ona qaytarılmasına dair muraci?tinin Milli M?clisd? muzakir?y? cıxarılmasını, onun q?hr?man adından m?hrum edilm?si haqda q?rarın l??v edilm?sini v? Milli Q?hr?man adının ona qaytarılmasını ist?yib. ^[15]

Ail?si [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

1993?1994-cu ill?rd? qarda?ı Asif Huseynov Samux Rayon Yun Satınalma ?dar?sind? anbar mudiri, daha sonra bu ?ob?nin mudiri v?zif?l?rind? i?l?mi?dir. Bundan ?lav?, dovl?t cevrili?in? c?hdd? gunahlandırıldı, bundan sonra olk?ni t?rk etmi?dir. 2005-ci ild? Rusiya huquq-muhafiz? orqanları t?r?find?n tutularaq Az?rbaycana t?hvil verilmi? v? 2007-ci ild? 13 il h?bs c?zasına m?hkum edilmi?dir. ^[17] 18 mart 2008-ci ild? ?fv olunaraq azadlı?a cıxmı?dır. ^[18]

Ail?lidir, iki ovladı var.

T?ltif v? mukafatları [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• 1992 - 1994 ? Az?rbaycanın Milli Q?hr?manı ^[4]

Filmoqrafiya [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• 20 yanvar (film, 1990)

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

H?mcinin bax [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• R?him Qazıyev
• ?sg?nd?r H?midov
• Rov??n Cavadov

?lav? ?d?biyyat [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• "Must?qil Az?rbaycanın be?inci Ba? naziri ? Sur?t Davud o?lu Huseynov + DOSYE" (az.) . enter.news. 2017-06-04. 2017-08-04 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2017-08-04 .
• Robert Koc?ryan m?hk?m?d? Sur?t Huseynovun qiyamından danı?dı
• AzTV . "SUR?T HUSEYNOV MTN ?N ?ST?NTAQ T?CR?DXANAS?NDA VERD?Y? MUSAH?B? 1998 C? ?L" (  (az.) ) . youtube.com. 1998 . ?stifad? tarixi: 2015-06-22 .
• ?v?z Zeynallı . "Sur?t Huseynovun h?bsd?n cıxandan sonra verdiyi m??hur musahib?:"Elcib?y fevralda G?nc?y? g?l?nd? m?ni h?bs etm?liydil?r" ? TAR?X" (  (az.) ) . strateq.az . 2016-06-19. 2018-08-31 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2018-08-31 .
• ?v?z Zeynallı. "Sur?t Huseynov 4 iyundan danı?ır:"Elcib?y Heyd?r ?liyev? demi?di ki, ?trafımdakıların ?lind?n bezmi??m, prezident olmaq ist?mir?m " " (  (az.) ) . strateq.az. 2016-06-21. 2017-09-30 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2018-08-31 .
• Sur?t Huseynovla eksklyuziv musahib? ? Birinci hiss?

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• A. Qorxmaz. "Az?rbaycandakı ox?arlar... Onlar sizi d? ca?dıra bil?rl?r? - FOTOLAR" (az.) . modern.az. 2013-01-02. 2015-06-22 tarixind? arxivl??dirilib . ?stifad? tarixi: 2015-06-22 .
• ANS TV. "Sur?t Huseynov`un Ba? Nazir v?zif?sind?n azad olunması (1994)" (az.) . YouTube. 1994 . ?stifad? tarixi: 2017-07-14 .