Pulların emissiyası ( ing. Money creation ) ? bu t?davul? ?lav? pul burax­maq­dır ki, bu da t?davuld? olan pul kutl?sinin artımına g?tirir cıхa­rır. Emissiya ( ing. issue ) ? butun nov pul ni?anlarının v? qiym?tli ka?ızların dovriyy?y? buraxılması. Pul ni?anlarının emissiyası bir qayda olaraq dovl?t? m?xsusdur. Pulun emissiyasını olk?nin M?rk?zi Bankı h?yata kecirir. Qiym?tli ka?ız ların emissiyası is? h?m dovl?t orqanları, h?m d? qeyri-dovl?t qurumları t?r?find?n h?yata keciril? bil?r. M?hz bu c?h?tin? gor? qiym?tli ka?ızları 2 qrupda t?snifl??dirilir: dovl?t v? qeyri dovl?t ^[1] .

Haqqında [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

T?davul? pul buraxmaq h?r gun bank ?m?liyyatları apa­rı­lan zaman icra olunur. Na?d pulun t?davul? buraxılması kas­­sa ?m?liyyatı aparılan vaxt ba? verir bu da bankların mu?­­t?ril?r? oz kassalarından na?d pul verm?si il? davam edir (?m?khaqqının od?ni?i ^[2] , na?d formada ?haliy? veril?n ssudalar). M?rk?zi Bank t?r?find?n kohn? (yararsız) ?sk­nas­la­rın yenisi il? ?v?z оlunması na?d pulun t?davulun? t?sir edir.

Na?dsız pulların t?davul? buraxılması ssuda ?m?liyya­tı­nı yerin? yetiril?rk?n ba? verir. O zaman bank oz mu?­t?ril?rin? na?d­sız formada kreditl?r verir. Amma t?davul? h?r pul buraxılı?ı emissiya olunur v? pul t?kilfinin artımına s?b?b оlur. Ssuda v? kassa ?m?liyyatı za­manı t?kc? pul buraxılı?ı yox, eyni zamanda onların bank­lara qaytarılmasına s?b?b оlur ^[3] . Bel?likl?, banklardan na?d pu­lun verilm?si zamanı eyni vaxta na?d pulun banklarda q?­b­­ulu yerin? yetirlir (ticar?t mu?ssis?l?rinin m?daxil inka­si­ya­sı, ?man?tl?r?  na?d pul q?bulu v?. b) amma kreditl?rin verilm?si il? yana?ı ?vv?l verilmi? ssudalar banka yenid?n daхil edilir. Emissiya o vaxt ba? ver?r ki, t?davul? buraxılan pul banklara qayıdan puldan daha cox olsun. Bel?likl?, emissiyadan f?rqli olaraq t?davul? pul buraxılı?ı h?mi?? pul kutl?sinin artımına g?tirib cıxartmır.

T?davul? ?lav? daxil olunmu? pul v?saiti novund?n asılı olaraq na?d v? na?dsız pul emissiyalarına bolunur ^[4] .

• na?d pul emissiyası pul vahidl?rinin ?lav? olaraq t?da­vul? buraxılma yolu il? yerin? yetrilir (banklar v? ?irk?tl?r).
• na?dsız pul emissiyası banklarda bank hesablarının v?sait h?cminin artması zamanı banklalrada aktiv ?m?liy­yatların aparılması n?tic?sind? ba? verir.

Na?dsız pul emissiyası  na?d emissiyaya nisb?t?n il­kin­dir. Bank mu?t?riy? muqavil? ?sasında о zaman  na?d pul verir ki, mu?t?rinin bank hesabında pul v?saiti оlsun ^[5] . Eyni za­manda veril?n m?bl??? gor? mu?t?rinin hesabından na?dsız v?saitin silinm?si ba? verir. Bankın kassasından  na?d pulun verilm? h?cminin artırılması ucun ?vv?lc? bank he­sabla­rın­da­kı qalıqlar artmalıdır ki, bu da na?dsız emis­siya s?b?b оlur.

Na?d v? na?dsız pulların bir vahid t?bi?ti var v? оnlar qar?ılıqlı ba?lıdırlar. Bu zaman onlar bir formadan ba?qa formaya kecirl?r. Na?d pullar na?dsız pula о zaman cevrilir ki, onlar bank kassalarına daxil olur v? iqtisadi subyektl?rin hesablarına kocurulur.

M?rk?zi bank t?r?find?n pul yaradılması [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Bank mu?t?ril?ri oz hesablarından pul v?saitl?rinin bir hiss?sini cıxarırlar v? onları  na?d formada pula cevirirl?r. Na?d v? na?dsız pulların vahid t?bi?ti emissiya prose­si­nin birl??m?si zamanı qar?ılıqlı ?laq? yaranır. Bel? ki, muasir ??raitd? na?d v? na?dsız emissiya kredit хusu­siy­y?tini da?ıyır. Y?ni ?lav? od?m? vasit?l?ri formalarından asılı olmayaraq kredit ?m?liyyatlar ?sasında t?davul? daxil olur. Bu, a?a?ıdakı fоrmada ba? verir ^[6] .

Bankların ?sas funk­siyası s?rb?st pul v?saitl?rini s?f?rb?r etm?kdir. Banklar qay­tarılma ?sasında pulları yerl??dirm?kl? ?man?tl?ri s?f?r­b?r edir. Eyni zamanda banklar istehsalla m??qul olan sub­yek­tl?r?, ?hali v? dovl?t? ssudalar verirl?r v? onlar da kredi­tor­lar olurlar. Bunun n?tic?sind? depozitl?rin multiplikasiyası ba? verir v? iqtisadi agentl?rin hesabla?ma v?saitl?rinin umu­mi h?cmi artır. Оnlar da kredit? alınmı? ?lav? vasit?l?ri oz od?­ni?l?rini od?m?k ucun istifad? edirl?r. Bel? ki, bankların bоrc alanlara qar?ı t?l?bl?ri od?ni? vasit?l?rin? cevrilirl?r, y?ni t?davul? cevril?n ?lav? pul v?saitl?ri daхil olur ^[7] .

Pul-kredit siyas?ti [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?sas m?qal?: Pul-kredit (monetar) siyas?ti

Pul-kredit siyas?ti ? bir olk?nin pul hakimiyy?tinin, umumiyy?tl? m?rk?zi bankın (v? ya valyuta lovh?sinin) qısamudd?tli faiz d?r?c?l?rini idar? etdiyi v? bir iqtisadiyyatda kreditin movcudlu?unu v? maya d?y?rini ^[8] , habel? umumi iqtisadi f?aliyy?tini t?sir etdiyi bir mudd?tdir ^[9] .

M?rk?zi banklar pul siyas?tini umumiyy?tl? acıq bazar ?m?liyyatları yolu il? aparırlar. Borcların alınması v? n?tic?d? bank ehtiyatlarının artmasına "pul siyas?tinin yum?aldılması" deyilir. Qeyri-adi pul yum?aldılması prosesi likvidliyin artırılması v? bank kreditl??m?sini asanla?dıraraq iqtisadiyyatı stimulla?dırmaq m?qs?di da?ıyan "k?miyy?t yum?alması" adlanır.

Pul emissiyası zamanı bankların rolu [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

Kommersiya bankları pul borc verdikd? bank depozitl?rinin h?cmini artırırlar ^[10] . Bank sistemi, bir olk?nin pul kutl?sini m?rk?zi bankın yaratdı?ı v? ya h?d?fl?diyi m?bl??d?n cox geni?l?ndir?r?k geni? pul t?klifinin cox hiss?sini multiplikator effekti adlanan bir mudd?td? yarada bil?r.

Banklar , kapital nisb?tl?rin? v? m?cburi ehtiyat nisb?tl?rin? gor? ver? bil?c?kl?ri umumi m?bl??l? m?hdudla?ırlar. Ehtiyat t?l?bi bankları ?man?tl?rinin ?vv?lc?d?n t?yin olunmu? minimum faizini m?rk?zi bank hesabında saxlama?a m?cbur edir. N?z?riyy? budur ki, bankların ad?t?n ?man?tl?rinin yalnız bir hiss?sini ehtiyatda saxladı?ı k?srli ehtiyat bankcılı?ında, ilkin bank krediti ?vv?lc?d?n verilmi?d?n daha cox pul yaradır.

Kreditl?rin depozitl?r? maksimum nisb?ti, m?rk?zi bank t?r?find?n t?yin olunan ${\displaystyle {\mathit {RRR}}}$ m?cburi ehtiyatlar nisb?tidir.

${\displaystyle {\mathit {RRR}}={\frac {R}{D}}}$

burada ${\displaystyle R}$ ehtiyatlardır v? ${\displaystyle D}$ ?man?tl?rdir.

?stinadlar [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

?d?biyyat [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• Maliyy? bazarlarının terminl?ri lu??ti 2010 s?hif? 78
• Asmundson, Irena; Oner, Ceyda. "What Is Money?" (PDF) . Finance & Development. IMF. September 2012 . ?stifad? tarixi: 8 March 2018 .
• Federal Reserve historical statistics (11 June 2009) Arxivl??dirilib iyun 5, 2009, at the Wayback Machine
• Hegeland, Hugo. Multiplier Theory (7). Harvard University Press. 1970 [1954]. ISBN   978-0678001622 .
• Mankiw, N. Gregory . Macroeconomics (8th). Worth. 2012. 81?107. ISBN   978-1429240024 .
• Werner, Richard A. "Can banks individually create money out of nothing? The theories and the empirical evidence" (ingilis) . Elsevier. 16 September 2014. SSRN   2489665 .

Xarici kecidl?r [ redakt? | m?nb?ni redakt? et ]

• " The Role of Central Bank Money in Payment Systems ", Bank for International Settlements, August 2003
• Mitchell, William (2009) " Deficit spending 101: Part 1 "; " Part 2 "; " Part 3 "