Os
kurdos
[1]
(en
kurdo
????
kurd
) son una etnia de
luenga iranica
con aria prencipal en as montanyas a lo sud d'o
Caucaso
entre
Iran
,
Irak
,
Turquia
y
Siria
, que facioron d'
etnia-tampon
entre os imperios
otoman
y
persa
y que en o
sieglo XX
han tenito problemas por circunstancias cheopoliticas.
Se suposa que os kurdos son d'orichen
median
. En o periodo helenistico y clasico bi heba una tribu dita
Kyrtioi
en griego en as montanyas de
Media Atropatene
.
En a
Edat Meya
os kurdos, pastors nomadas, se beneficioron d'as invasions
turcomanas
y mongolas con a destruccion d'o modo de vida sedentario d'agricultors de montanya propia d'os
armenios
,
sirians
y
asirianos
. Os cautivos se tornoron yermos y
pasturas
y os kurdos fuoron filtrando-sen ta l'este d'a
Peninsula Anatolia
y ta os
monts Tauro
. En "
La Flor de las Ystorias d'Orient
" de
Chuan Ferrandez d'Heredia
los nombran como un d'os pueblos habitadors de
Media
:
En el regno de Media ha dos maneras de gentes; los vnos son clamados moros et los otros
cordins
. En aquella encontrada ha dos grandes ciudades la vna es clamada Secas, la otra
Queremen
.
anyos apres los moros perdieron la senyoria de egipto et occuparon la los
medians
qui son dichos
cordines
assi como nos declararemos apres
En o
sieglo XVI
a presencia kurda en l'actual
Kurdistan
se fara mes solida y compacta. En o
sieglo XVI
l'Imperio Otoman organizo bellas confederacions tribals kurdas dirichitas por nobles (
sayyids
) y lis concedioron en feudo marcas mugants, con a condicion que cosirasen a muga con a
Persia Safavida
, (principals rivals musulmans d'os otomans). Os persas facioron lo mesmo pero con menos traza, emplegando l'autogubierno kurdo con propositos defensivos.
En o
sieglo XIX
l'Imperio Otoman y Persia preboron d'establir un control directo sobre os kurdos, o que provoco una serie de revueltas kurdas que fracasoron, como una revuelta cuasi nacionalista en 1880. Manimenos muitos nobles se mantenioron leyals a lo soldan. Os otomans podioron canalizar a belicosidat d'os kurdos creyando o cuerpo armato d'os
Hamidiye
en
1891
pa reprimir a las minorias, en especial a os armenios. Os
Hamidiye
participoron en a primera fase d'o
chenocidio armenio
. Paradoxicament bi habio kurdos adeptos d'o
panturquismo
.
En a
Primera Guerra Mundial
os combatients kurdos participoron en a segunda fase d'o
chenocidio armenio
, chenocidio que tamien afecto a cristianos
sirians
,
asirianos
y
caldeus
. A suya implicacion talment estio mayor y mes incontrolata que a de l'exercito regular turco. Manimenos en 1916 o gubierno d'os
Chovens Turcos
encomenzo a desconfiar d'os kurdos y encomenzoron a perseguir-los y deportar-los. A
conferencia de paz de Sevres
decidio en 1920 o establimiento d'un estato armenio, y a lo sud una rechion autonoma kurda con capital del
Diyarbaquir
y con a perspectiva d'unificacion con a provincia de
Mosul
, ocupata por os britanicos. Temendo o dominio armenio os combatients kurdos aduyoron a lo gubierno
kemalista
a forachitar a os armenios supervivients d'a rechion d'o
Laco Van
.
Dimpues que Turquia aseguro os suyas mugas orientals y meridionals os kurdos perdioron parte d'os suyos dreitos como minoria. En 1924 se prohibio a luenga kurda y as asociacions kurdas. Bi habio revueltas kurdas que fuoron esclafatas con brutalidat. As autoridaz y cuerpos de seguridat d'o gubierno kemalista son responsables d'a
mortalera
de decenas de mils de kurdos. Cientos de mils de kurdos fuyoron ta Siria, y rechion_nativa1 enteras quedoron despoblatas. No bi habio estabilidat dica
1938
. O gubierno kemalista tamien prebo d'asimilar-los con deportacions: un millon de kurdos fuoron desplazatos d'o
Kurdistan
y asentoron turcos en o suyo territorio.
Dimpues d'a
Segunda Guerra Mundial
bi habio mes libertat pa os kurdos de Turquia, que podioron participar en a vida politica como turcos, pero l'anterior politica d'asimilacion heba produciu grans concentracions de kurdos en as ciudaz. En os anyos sesanta y setanta ya amaneixioron partius kurdos separatistas, que plegoron a practicar o terrorismo. O centro d'o nacionalismo d'os kurdo de Turquia ye Diyarbaquir.