Yazgan Tasarım Kurucu Orta?ı Mimar Kerem Yazgan ile proje secimleri ve uygulamaları arkasındaki teorik temeli, rekabet stratejilerini ve gelece?e yonelik hedeflerini konu?tuk.

Yazgan Tasarım Mimarlık olarak 20. yılınızı kutlarken mimarlık alanındaki teorik ve pratik yakla?ımlarınızı sergilemek amacıyla bir sergi duzenleniyor. Firmanızın teorik temeli, yıllar icinde proje secimi ve uygulamasını nasıl etkiledi?

Bugune kadarki uretimimizin altyapısında, yuksek lisans ve doktora tezlerimizde ele aldı?ımız “olay-mekan”, “in?a edilen mekan”, “tasarım eyleminin tasarımı” ve “ekolojide sistemci yakla?ımlar” fikirleri var. Bu ara?tırmalarımızı birle?tirerek olu?turdu?umuz Esnek Sistem Tasarımı fikri ile projelerimizi uretirken, bunu bilgi bazlı yapabilmenin de pe?indeyiz.

Esnek Sistem Tasarımı uretimi yonlendiren, referanslandıran eylemler aracılı?ıyla ili?kinin tarifi ve surecin organizasyonudur. ?li?kilerin eylemler aracılı?ıyla tasarımı manuel (mimarın eline ba?lı olan) dunyayı parcalar, farklı referans sistemleri kurar. Esnek Sistem Tasarımı parcalar arası ili?kinin tasarımıdır. Sadece mimarın eli de?il, bugune kadarki mimarlık kulturu ve bilgisinin iyi yanlarını, endustriyel malzemeleri icerecek sistematik-esnek bir akıllılık tasarıma yon vermelidir. Bu sayede projeyi cizenden, i?verenden, muhendisinden, malzemecisinden, ustasına kadar tum uretim sureclerine etki edebilecek anlayı?lar geli?tirilmelidir. Doktoradan beri ofisteki uretimimiz tasarım surecinde geli?tirdi?imiz esnek sistem tasarımları uzerine kurulu.

Tasarım surecinde esnek sistemler kurgularken genellikle diyagramları kullanırız. Diyagramlar aracılı?ıyla ili?ki tasarımları yaparız. Diyagramla kurulan ili?ki modulatordur, surecteki genle?melerin, buzulmelerin ortak paydası gibi hareket eder. ?li?ki diyagramı tasarımı tum surecte yonlendirir. “Tasarım eyleminin tasarımı” yaptı?ınız uretimin zamanla ve yapılan hamlelerle ili?kisinin irdelenmesi uzerine bir fikirdir, obje bazlı de?il surec bazlı bir ara?tırmaya i?aret eder.

Esnek Sistem Tasarımı’nda mimardan ziyade ili?kinin kendisi tasarım surecini yonlendirir. Ba?ka bir deyi?le mimar tarafından kurulmu? olan sistem, tasarımın “kendili?inden” yonlenmesinin onunu acar. Bunun olabilmesi sistemin ba?tan konulmu? kriterler do?rultusunda esneklik barındırmasıyla mumkundur.

Yazgan Tasarım olarak 20 yılda 100 in?aatı tamamlanmı? proje, 300’den fazla da mimari, ic mimari ve peyzaj projesine imza attık ve 34 ulkede proje hizmeti veren uluslararası bir mimarlık ofisine donu?tuk. Bu 20 yıl icerisinde uretti?imiz bircok farklı olcekte ve tipolojide yapı ve proje ile profesyonel anlamda mimarlık disiplinine ait bilgimizi surekli artırırken, teorik anlamda da kendimizi surekli geli?tirdik ve yeni fikirler urettik. Her yeni proje ile Esnek Sistem Tasarımı fikrimiz kendi icerisinde evrildi ve daha fazla bilgiyi kapsayan bir uretim platformuna donu?tu.

Mimarlık genellikle yaratıcılık ve pratikli?in birle?iminden beslenen bir sektor. Sanatsal yenilikleri proje yonetimi, butceler ve mu?teri beklentileri gibi pragmatik konularla nasıl dengeliyorsunuz?

Yazgan olarak geli?tirdi?imiz “Smart Project” bahsetti?iniz denge arayı?ını da kapsayan bir ara?tırma ve geli?tirme alanı bizim icin.

‘Smart Project’ bilgi bazlı, butuncul bir yakla?ım ve ortak calı?ma ile mimari proje uretim teorisi ve prati?ini, geni? anlamda proje kulturunu geli?tirmeyi amaclayan bir platformdur. 20 yıllık bir bilgi birikimi ve ekip calı?masının urunudur.?

Mimarlık disiplininin gelece?inde, bircok kaynaktan elde edilen bilginin koordinasyonu ile ula?ılan sentezleme olaca?ını du?unmekteyiz. Meslek Bruce Mau’nun tabiriyle sentezlemenin uzmanlı?ına ya da Dan Hill’in belirtti?i gibi ‘cok disiplinli bir orkestrasyona do?ru evrilecektir. Bize gore, bu orkestrasyonun aracı da oncelikle ‘bilgi bazlı’ bir mimarlıktır.

‘Smart Project’ bu arayı?a verilebilecek cevaplardan birisidir bize gore. ‘Smart Proje’nin onerdi?i bilgi ca?ı ile ili?kili butuncul ve ortak calı?ma kulturune dayalı bir mimari yakla?ımda, ‘mimari tasarım’ kavramı da projenin on safhalarına i?aret eden bir kavram olmaktan cıkıp tum surece yayılmı?, dolayısıyla tum proje sureci de bir tasarıma donu?mu?tur. Bu anlamda proje bir butun olarak yeni bir de?er kazanmaktadır.

Disiplinin kulturel, teknik, istatistiki gibi bilgileri ba?lı olarak kompleksitesi artmaktadır, ke?fedilmektedir de denilebilir. Cevremizde hep olan ancak daha once analiz edilemeyen bazı veriler orne?in cevresel veriler ve etkiler bilinmeye ba?lanmakta ve eskisine gore cok daha fazla dikkate alınmaktadır. Bir projenin iceri?inde, sosyal-kulturel-tarihsel faktorler, cevresel faktorler, fonksiyonel-mekansal ihtiyaclar, aktorler, fiziksel-maddesel faktorler, ekonomik faktorler, uluslararası tasarım standartları gibi bircok faktor sayabiliriz. Sadece mimari ile ili?kili uluslararası standartları yan yana getirdi?imizde ne kadar fazla oldu?u gorulebilir. Bunların ne kadarına hakimiz? Ne kadarını biliyor ve projelerimizde kullanıyoruz? Bir projenin ne kadar kulturel, tarihi, teknik, istatistik bilgi gerektirdi?ini sadece fiziksel-maddesel faktorlerden bir yapıyı olu?turan elemanların hem kendilerine hem de ili?kilerine odaklanarak anlayabiliriz.?

Bir projeyi olu?turan faktorler, veriler ve parametrelerle ilgili butuncul yazılı kaynak ya da kaynaklar bulmak cok zordur. Mimarlık prati?inin bilgi temeline oturtulması ve bu temelde geli?tirilmesi-geni?letilmesi-payla?ılması gereklidir, bunun en iyi yontemi belki de bu bilginin butuncul olarak bir araya getirilmesi olabilir. Bir tasarıma etki eden tum faktorleri bir denklemde yan yana getirir ve icine bir de zaman faktoru ve takım calı?masını ekleyip carparsanız, mimarlık prati?inin bilgi bazlı kompleksitesi ve geni?leme olasılıkları net bir bicimde gorunur kılınabilir.

Proje surecinin bilgisiyse hem surece bir butun olarak hem de proje anına odaklanarak geli?tirilebilir. Bir proje anının icerdi?i ana kategoriler tanımlanmalı; sosyal-kulturel tarihsel faktorler, cevresel faktorler, i?levsel gereksinimler, aktorler, fiziksel etkenler, estetik unsurlar ve tasarım standartları ayrı ayrı incelenmelidir. “Bir mimari proje kac parcadan olu?ur?”, “Bir mimari projeye kac faktor ve aktor etki eder?”, “Bir yapı kac elemandan olu?ur”, “Bir mekan kac parcadan olu?ur?” gibi sorulara mimarlık kulturu ile birlikte de?erlendirerek bilgi bazlı sayısal cevaplar vermenin mumkun olabilece?ini ve bu cevapların proje kulturunu ve uretimini geli?tirece?ini, ca?ımız mimari proje uretiminin bunu gerektirdi?ini du?unuyoruz.?

Bilgi ca?ında bir mimari proje nasıl uretilmelidir? Ya da tersten sorarsak bir mimari proje bilgi ca?ından ne kadar beslenmektedir gunumuzde? Bu anlamda ba?ka bir bakı? acısına, ba?ka uretim bicimlerine, araclarına, bunları geli?tirmeye ve da?ınık kaynaklarda bulunan bilginin mimari proje ile entegrasyonuna ve bu butunle?me icin ortak calı?ma kulturune ihtiyacımız yok mu? ‘Smart Project’ bu ihtiyac du?unulerek olu?turulmu?tur.

‘Bilgi bazlı’ mimarlı?ın gitti?i yon artık bir takım calı?masını gerektiriyor. Artık bir proje sadece mimarın ya da mimarların elinden de?il bircok farklı disiplinden, testten ve analizden gelen veriler ve aktorlerin tasarıma yon vermesiyle olu?turulmaktadır. Gunumuzde bir tasarım anına farklı oranlarda yuzden fazla aktor etki edebilir, belki de etmelidir. Bir cephe danı?manı giydirme cephede farklı ruzgar yuklerinde olu?abilecek deformasyonu hesapladıktan sonra mimar cephe tasarımını de?i?tirmek zorunda kalabilir. Bu bilgi belki de daha once bilinmedi?inden deformasyon da tam olarak bilinemiyordu. Sadece elliden fazla kategori danı?man oldu?unu du?unursek ne kadar cok farklı disiplinden aktorun devrede oldu?u ya da olabilece?i daha net anla?ılır.

Henuz bu aktorler ve onlardan gelen veriler her projede yeterince de?erlendirilmiyor. Ancak bize gore yakın gelecekte daha fazla de?erlendirilecektir.?

‘Smart Project’, mimari proje uretimini, icinde oldu?umuz bilgi ca?ı ile butunle?tirmeyi hedefleyen, bu bilginin proje ile sentezlenmesinde aracılık edecek oncu bir ara?tırma, uretim alanı ve bilgi platformudur. Katılımcı ve ortak calı?ma kulturune dayalıdır. Proje uretim bicimlerini yerel ve evrensel olarak geli?tirmeyi, bilgi bazlı bir mimarlık ile mimari projenin her alanında bilgi uretmeyi hedefler.

Projeleri nasıl onceliklendirir ve secersiniz? Yeni bir tasarım giri?imine karar verirken hangi kriterleri goz onunde bulunduruyorsunuz?

Projelerimiz arasında oncelik farkı gozetmemeye calı?ıyoruz. Her biri kendi icerisinde de?erli bizim icin. Fakat projelerimiz, a?amalarına gore surec icerisinde farklı konsantrasyonlar gerektirebiliyor.

Mimarlı?a obje bazlı de?il, bilgi ve surec bazlı bakıyoruz. Bu uretim surecinde de tasarım kararları alırken ve birtakım kriterler belirlerken kullandı?ımız iki arac var: Esnek Sistem Tasarımı ve Smart Project.

Projeye ba?larken Esnek Sistem Tasarımını kurgulayıp ili?ki bicimini tasarladıktan sonra, tum surec icerisinde de ‘Smart Project’i bir bilgi kayna?ı ve uretim platformu olarak kullanıyoruz.

‘Smart Project’, mimari projenin her etabında bircok farklı kaynaktan, yerel ve uluslararası networkten gelen data ile olu?turulmu? platformda bilgi sa?lamayı hedefler. Mimari proje kulturunun alternatif proje uretim araclarından birisi olmayı, ortak calı?ma kulturunu, proje surecini ve deneyimini projeye katılan tum aktorler icin geli?tirmeyi ve keyifli kılmayı, konvansiyonel proje uretim sureclerindeki eksik parcaların Japonların ‘kaizen’ prensibi ba?lamında tariflenip giderilmesini, proje sureclerine katılmasını, ayrıca proje sureclerine yenilikler, sistem ve malzeme secimlerinde ‘tasarım matrisleri’ gibi yeni uretim bicimleri katmayı hedefler. Bununla birlikte her projede tamamlayıcı, revizyon tabloları, tum yapı elemanları icin anahtar planlar, mekan-kullanıcı senaryoları, i?letme senaryoları, proje ba?langıcında i?veren, yatırımcı, arsa sahibi, geli?tirici, muhendis-danı?manlar icin temel taleplerle ilgili soru tabloları [questionnaire], tum yapı elemanları icin yapı elemanı listeleri gibi araclar kullanır. Amac farklı kaynaklardan dinamik bir ?ekilde gelen bilgiyi, ‘Smart Project’deki kutuphanelerdeki bilgi ve araclarla ‘proje’ de bir araya getirmektir. Ayrıca, kontrol listeleri ile proje surecinde yapılan uretimin cok yonlu (mekan, cizim, yapı elemanı, di?er disiplinlerle koordinasyon, ureticiler, yerel ve uluslararası standartlar, ?artnameler gibi) kontrolleri icin de araclar sunar. Projeye etki eden tum elemanların etkilerini, projeye girme hızlarını analiz eder. Bu bilgi aynı zamanda, proje in?a edildikten sonra in?a eden ki?iler, surecin icindekiler ve kullanıcılardan da geri beslenme ile geli?tirilir.

Mimarlık dinamik bir sektor. Tasarım ile surdurulebilirlik alanındaki trendler surekli de?i?irken endustri trendlerinin oncusu olmak icin nasıl bir strateji izliyor ve rekabet avantajını surdurebilmek icin yeni teorileri i? modeline nasıl entegre ediyorsunuz?

Bugune kadar yaptı?ımız projelerden 10 tanesiyle LEED, BREAM, EDGE sertifikaları aldık.

Son donemde Sıfır Karbon bir Tekstil Fabrikası tasarladık. Bu projede ic bahceler ve pasif enerji sistemlerinin otesinde bir surdurulebilirlik arayı?ımız var. Ozellikle ic bahce kullanımlarıyla beraber bitkilerin yapıya etkisinin pe?ine du?tu?umuz zaman ye?il mimari kavramı bizde daha spesifik hale gelmeye ba?ladı. A?ac de?il de hangi a?acın binaya, canlılara, topra?a etkisi, suyla ili?kisi nasıldır, deyip surdurulebilirli?i LEED limitinde ele almanın otesine gecti?imiz ve cevrenin kendisine ve yapıyla etkile?imine odaklandı?ımız bir surece girdik. Biz surdurulebilirli?i ba?ka bir yone cekme arayı?ındayız.

Gelece?e yonelik hedefleriniz nelerdir?

Do?anın mimariye daha fazla entegre oldu?u, esnek sistem tasarımı temelinde bilgi bazlı projeler uretme hedefindeyiz.

Geli?tirmekte oldu?umuz “Smart Project” ile mimari projenin her etabında bircok farklı kaynaktan, yerel ve uluslararası networkten gelen datayla olu?turulmu? bir platformda bilgi sa?lamayı hedeflemekteyiz. Esnek, sistematik proje uretim bicimlerini yerel ve evrensel olarak geli?tirmeyi, bilgi bazlı bir mimarlık ile mimari projenin her alanında bilgi uretmeyi hedefliyoruz.

Gelece?i donuk hedeflerimizden biri bir ara?tırma laboratuvarı kurmak. ?