Универсиа?да , Д?нья студентлары уеннары , Д?нья университетлары уеннары ? Халыкара университетлар спорты федерациясе (ФИСУ) ?ит?кчелегенд? студентлар арасында узучы д?ньяк?л?м спорт чарасы.

≪Универсиада≫ с?зе ≪университет≫ ??м ≪олимпиада≫ с?зл?ре кушылып барлыкка килг?н.

ФИСУ ( фр.   Federation Internationale du Sport Universitaire (FISU) ) Универсиаданы халыкара спорт ??м м?д?ният фестивале дип билгели.

Универсиада 17-28 яшьт?ге студентлар ??м аспирантлар ?чен 2 ел саен уздырыла, ???мияте ??м в?киллек ки?леге буенча Олимпия уеннарыннан со? икенче урында тора.

Студентлар уеннары ??йге ??м кышкы Универсиадага б?лен?.

Тарих [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

XIX гасырда спорт аеруча тиз ?сеш алгач баштан Б?ек Британияд? , ? со?рак Европаны? башка илл?ренд? ??м АКШта т?рле уку йортлары в?килл?ре арасында ярышлар уздыру ки? тарала.

Олимпия Уеннары уздырыла башлагач аларга охшаган ярышлар студентлар арасында да оештырыла башлый.

Беренче уеннарны? ?йд??чесе булып Франция ??м?гать эшлеклесе, галим, укытучы Жан Петижан (Jean Petitjean) чыга.

1923 елда Парижда Халыкара университетлар спорт конгрессы уздырыла. Конгресста катнашучылар Студентлар арасында д?нья чемпионаты уздырырга кир?к диг?н н?ти??г? кил?л?р. Беренче ярышлар ул шул ук елны? маенда Парижда уздырыла да.

1924 елда Варшавада ( Польша ) беренче тапкыр халыкара студентлар чемпионаты ?т?. ?леге чемпионатта спортчы-студентлар ?и?ел атлетика т?рл?ре буенча ярышалар.

Шул ук елда Халыкара студентлар конфедерациясе оештырыла ( ингл.   The International Confederation of Students (ICS) ). Конфедерация ??м студентлар тырышлыгы бел?н II Д?нья сугышына кад?р Европаны? т?рле ш???рл?ренд? д?нья студентлары ?чен ярышлар уздырылына: Пра?а (1925), Рум (1927), Дармштадт (1930), Турин (1933), Будапешт (1935), Париж (1937), Монте-Карло (1939).

Румда ( Италия ) узган ( 1927 ел ) чемпионат программасы футбол , й?з? , фехтование ??м теннис бел?н баетыла. Катнашучылар саны да арта. Европа студентларыннан башка, ярышларга АКШ ??м Гаитидан да студентлар кил?л?р.

Шу?а да карамастан сугышка кад?рге елларда ?леге чараларда чагыштырмача ?з кеше катнаша.

Икенче б?тенд?нья сугышы т?мамлангач студентлар арасындагы ярышлар кабат уздырыла башлый.

Ярышлар Халыкара студентлар берлеге (ИСУ) ( ингл.   The International Students Union (ISU) ) ?ит?кчелегенд? Яшьл?р ??м студентлар халыкара фестивале кысаларында ?тк?рел?. Р?сми атамалары ? Д?нья студентлар уеннары ( ингл.   World Student Games ). Уздырылган урыннар:

• 1947 Пра?а , Чехословакия
• 1949 Будапешт , Ма?арстан
• 1951 Берлин , ГДР
• 1953 Б?кр?ш , Румыния
• 1954 Будапешт , Ма?арстан
• 1955 Варшава , Польша
• 1957 М?ск?? , СССР
• 1959 Вена , Австрия
• 1962 ?елсинки , Финляндия

1948 елда Люксембургта Халыкара университетлар спорты федерациясе (ФИСУ) т?зел? ??м ул альтернатив ярышлар ? Университет спорты халыкара атналары уздыра башлый: Мерано (1949), Люксембург (1951), Дортмунд (1953), Сан-Себастьян (1955).

Шулай итеп сугыштан со?гы елларда бер юлы ике оешма студентлар арасында халыкара ярышлар оештыру бел?н ш?гыльл?н?. ?леге к?ренеш илл?рне? ике каршы лагерьга б?лен?е бел?н а?латыла ( салкын сугыш башлануы).

1959 елны? 26 августыннан 7 сентябрен? кад?р ИСУ ??м ФИСУ берг? Туринда ( Италия ) Халыкара студентлар уеннары уздыралар. ?леге чарада 43 илд?н килг?н 1400 студент катнаша. Вакыйга х?зерге Халыкара студентлар уеннарына зур эт?ргеч була. Италия оештыручылары ярышларны Универсиада дип атарга т?къдим ит?. С?яси т?эсирл?рне кимет? ?чен ?и??чел?р ис?бен? милли гимннар т?гел, ? студентлар гимны ? Гаудеамус Игитур (≪Gaudeamus Igitur≫) уйнатырга булалар.

I Кышкы Универсиада 1960 нчы елда Шамонида ( Франция ) уздырыла.

1973 елда VII ??йге Универсиада М?ск??д? ?т? ( ССРБ ). Анда студентлар спортны? ун т?ре буенча ярышалар. Совет ?ыелма командасы 68 алтын медаль ала. ^[1]

Татарстан спортчы-студентлары Универсиадаларда бик у?ышлы катнашалар. Мисал ?чен: 2007 нче елгы Бангкок Универсиадасында ( Таиланд ) 16 Казан студенты катнашып ?ч алтын, ?ч бронза ??м бер к?меш медаль алып кайталар, 2009 нчы елгы Белград Универсиадасында ис? Казаннан 11 студент катнаша, шуларны? икесе алтын ??м д?ртесе к?меш медаль яулый.

2013 елны? XXVII ??йге Универсиадасы уздырылу урыны ? Казан ш???ре ( Татарстан / Россия Федерациясе ).

Универсиада девизы [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Универсиада девизы: Ф?н ? Спорт ? Дуслык ? Тынычлык .

Универсиада (ФИСУ) эмблемасы ??м байрагы [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Эмблема уртасында U латин х?рефе урнашкан. Аны? тир?ли, континентлар билгесе булган, з??г?р , сары , кара , яшел , кызыл т?сле биш йолдыз с?р?тл?нг?н. Олимпия байрагы ак т?ст? ??м а?а Универсиада ( ФИСУ ) эмблемасы т?шерелг?н.

Уеннар талисманы, эмблемасы ??м шигаре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Уеннар талисманы беренче тапкыр 1981 елны? X Кышкы Универсиадада кулланылына. Х?зерге вакытта ??р Универсиаданы? ?зене? эмблемасы, талисманы, шигаре бар.

Спорт т?рл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

М??б?ри спорт т?рл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

??йге Универсиада спорт т?рл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Кышкы Универсиада спорт т?рл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

?ст?м? спорт т?рл?ре [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Оештыручылар ?ст?м? спорт т?рл?ре буенча (??йге Универсиадаларда максимум 3 ^[2] , Кышкы Универсиадаларда ? 2 ^[3] )да ярышлар уздыра алалар. Казан Универсиадасында ис? 12 ?ст?м? спорт т?ре буенча да ярышлар узды:

Универсиада узган урыннар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Ел	Саны	??йге Универсиада	Саны	Кышкы Универсиада
1959	I	Турин , Италия		?
1960		?	I	Шамони , Франция
1961	II	София , Болгария		?
1962		?	II	Виллар-сюр-Оллон , Швейцария
1963	III	Порту-Алегри , Бразилия		?
1964		?	III	Шпиндлеров Млин , Чехословакия
1965	IV	Будапешт , Ма?арстан		?
1966		?	IV	Сестриере , Италия
1967	V	Токио , Япония		?
1968		?	V	Инсбрук , Австрия
1970	VI	Турин , Италия	VI	Рованиеми , Финляндия
1972		?	VII	Лейк-Плэсид , АКШ
1973	VII	М?ск?? , СССР		?
1975	VIII	Рум , Италия	VIII	Ливиньо , Италия
1977	IX	София , Болгария		?
1978		?	IX	Шпиндлеров Млин , Чехословакия
1979	X	Мехико , Мексика		?
1981	XI	Б?кр?ш , Румыния	X	Хака , Испания
1983	XII	Эдмонтон , Канада	XI	София , Болгария
1985	XIII	Кобе , Япония	XII	Беллуно , Италия
1987	XIV	Загреб , Югославия	XIII	Штрбске Плесо , Чехословакия
1989	XV	Дуйсбург , Алмания	XIV	София , Болгария
1991	XVI	Шеффилд , Б?ек Британия	XV	Саппоро , Япония
1993	XVII	Буффало , АКШ	XVI	Закопане , Польша
1995	XVIII	Фукуока , Япония	XVII	Хака , Испания
1997	XIX	Сицилия , Италия	XVIII	Муджу , Корея
1999	XX	Пальма де Мальорка , Испания	XIX	Попрад , Словакия
2001	XXI	Пекин , Кытай	XX	Закопане , Польша
2003	XXII	Тэгу , Корея	XXI	Тарвизио , Италия
2005	XXIII	Измир , Т?ркия	XXII	Инсбрук / Зеефельд , Австрия
2007	XXIV	Бангкок , Таиланд	XXIII	Турин , Италия
2009	XXV	Белград , Сербия	XXIV	Харбин , Кытай
2011	XXVI	Шэньчжэнь , Кытай	XXV	Эрзурум , Т?ркия
2013	XXVII	Казан , Россия	XXVI	Марибор , Словения
2015	XXVIII	Кван?у , Корея	XXVII	Гранада , Испания
2017	XXIX	Тайб?й , Кытай ??м??рияте	XXVIII	Алма-Ата , Казакъстан   Казакъстан
2019	XXX	Бразилиа , Бразилия	XXIX	Красноярск , Россия

Кызыклы фактлар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Универсиадада катнашучыларны? якынча 60 проценты со?ыннан Олимпия уеннарында да катнашалар.
• 1923 нче елда Парижда узган Халыкара студентлар ярышларын Жан Петижан Университетлар олимпия уеннары дип атарга уйлаган, л?кин Халыкара Олимпия Комитетыны? икенче президенты Пьер де Кубертен аны? ул фикерен хупламаган.

Чыганаклар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Халыкара университетлар спорты федерациясе р?сми сайты (ингл.)
• Казан 2013 Универсиадасы р?сми сайты (ингл.) (рус.)
• 20 нче Казан урта м?кт?бе сайты (рус.) ? Универсиада 2013 м?кал?се
• Инглиз Википедиясе (ингл.)
• Рус Википедиясе (рус.)
• Vipkazan.ru сайты (рус.) ? Универсиадалар тарихы
• Россия гомуми белем бир? порталы 2013 елны? 24 май к?ненд? архивланган . (рус.)

Моны да карагыз [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Казан 2013 Универсиадасы
• Олимпия уеннары
• Паралимпия уеннары

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Сылтамалар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

• Халыкара университетлар спорты федерациясе р?сми сайты (ингл.)
• Казан 2013 Универсиадасы р?сми сайты 2012 елны? 25 август к?ненд? архивланган .
• Универсиадалар тарихы 2012 елны? 18 июль к?ненд? архивланган .

   

Бу м?кал? Татар Википедиясене? яхшы м?кал?л?р р?тен? кер?.