Казан (Идел буе) федераль университеты

Wikipedia ? ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Казан (Идел буе) федераль университеты latin yazuında])
( Казан ?нивирситите битенн?н юн?лтелде)
Bu maqalanen latin alifbasında?ı igezage bar.
Казан федераль университеты
рус.   Казанский университет
Нигезл?н? датасы 5 (17) ноябрь 1804 [1]
Сурәт
Р?сми исем Казанский (Приволжский) федеральный университет ??м Казан (Идел буе) федераль университеты
Кыскача исем Казанский университет
Нигезл??че Александр I
Ректор Ленар Сафин
Д??л?т   Россия [2]
Административ-территориаль бер?млек Казан
?гъзалык Европа университетлары ассоциациясе [d] [3]
Укучылар саны 44 992 [4]
Ана ширк?т Русия Федерациясене? ф?н ??м югары белем министрлыгы [5]
Штаб-фатирыны? урнашуы Казан , Россия
Хезм?тк?рл?р саны 2300
Алыштырган Elabuga State Pedagogical University [d] ??м Казан д??л?т финанс ??м икътисад институты [5]
Б?л?кл?р
Хезмәт Кызыл Байрак ордены Ленин ордены
IPv6 диапазоны 2001:6d0:ffdd::/48 [6]
Р?сми веб-сайт kpfu.ru (рус.)
Изображение входа
Социаль медиаларда к?з?т?чел?ре 2080 ??м 6930 ± 9 [7]
API иреш? ноктасы shib.kpfu.ru/idp/shibboleth [8]
Оешма хезм?тк?рл?ре ?чен т?ркем Т?ркем:Казан университеты укытучылары
Карта
  Казан Вики?ыентыкта

Казан (Идел буе) федераль университет
Халыкара исем
Kazan (Volga region) Federal University
Элеккеге исем
Казан д??л?т университеты
Эшл?? еллары 5 (17) ноябрь 1804 [1]
Нигезл??че Александр I
Ректор Ленар Сафин [9]
Адрес 420012, Россия, Татарстан, Казан, Кремль урамы, 18
Сайт kpfu.ru


Казан (Идел буе) федераль университеты ( рус. Казанский (Приволжский) федеральный университет , КФУ) ? Казан ш???рене? югары уку йорты . Россияне? и? борынгы университетларыны? берсе. 1925 елдан 2009 елга кад?р В. И. Ленинны? исемен й?рт?. 2009 елны? 21 октябренд? Россия президенты ф?рманы буенча Казан Д??л?т Университеты нигезенд? ? Казан (Идел буе) федераль университеты оештырыла [10] .

КФУ эчен? Казан д??л?т финанс ??м икътисад институты , Татар д??л?т гуманитар-педагогика университеты ??м ТР Президенты буендагы д??л?т ??м муниципаль хезм?те академиясе кертел?. Реорганизация н?ти??сенд?, элекке КДУны? факультетларыны? б?гъзел?ре институт статусын ала, кайбер??л?ре кушылган ЮУЙлары бел?н берл?штерел?.

Россия Федерациясе халыкларыны? аеруча кыймм?тле м?д?ни мирас объектлары ?ыентыгы на кертелг?н. Университет , Астрономия , Лобачевский ??м Профессор Нужин урамнары арасындагы кварталын бил?п торучы Казан университетыны? мигъмари ансамбле Россияне? тарихи-м?д?ни, ш???р т?з? ??м мигъмари ??йк?ле, Казанны? ист?лекле урыны булып санала.

Филиаллары

Университетны? исеме [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Уку йорты тарихи яктан ≪Казан университеты≫ буларак билгеле.

1804 елда император Александр I тарафыннан оештырылганнан алып 1917 елгы Февраль инкыйлабын? кад?р ул ≪Император Казан университеты≫ дип, ? аннан со? кыскартылып Казан университет ы дип атала.

1918 елда Казан университеты ≪Казан д??л?т университеты≫ дип ?зг?ртел?. В. И. Ленин ?лг?нн?н со?, 1924 елны? 26 гыйнварында ССБР ?з?к сайлау комиссиясе карары бел?н югары уку йорты аны? х?рм?тен? ≪В. И. Ульянов-Ленин исеменд?ге Казан д??л?т университеты≫ диг?н исем бирел?. Бу исем р?сми р?вешт? 1925 елны? 29 июненд? ВЦИК Президиумы тарафыннан раслана.

1955 елда б?л?кл? с?б?пле ≪ В. И. Ульянов-Ленин исеменд?ге Казан д??л?т Хезм?т Кызыл Байрагы орденылы университет≫ исемен алыштыра, ? 1979 елдан ≪В. И. Ульянов-Ленин исеменд?ге Ленин ордены ??м Хезм?т Кызыл Байрагы ордены д??л?т университеты≫ дип атала.

1990 нчы еллар башыннан ??м 2010 елга кад?р вуз ≪В. И. Ульянов-Ленин исеменд?ге Казан д??л?т университеты≫ исеменд? й?ри (КДУ).

Россия Федерациясе Президенты Д. А. Медведевны? 2009 елны? 21 октябренд?ге Указы нигезен? ярашлы, Казан университеты базасында Казан Идел буе федераль округыны? ?з?к югары уку йорты ? Идел буе федераль университеты [13] . т?зелерг? тиеш иде.

Югары уку йортыны? студентлар-укытучылар составы аны? исемен "Идел буе"на ?зг?рт?г? каршы протест белдер?е у?аеннан, Россия ??м Татарстан президентлары аны? артыннан "Казан университеты" тарихи исемен саклап калырга килештел?р. [14] Россия Х?к?м?те Р?исе В. В. Путин тарафыннан 2010 елны? 2 апреленн?н ?зг?ртеп оештырыла торган университетка р?сми р?вешт? ≪Казан (Идел буе) федераль университеты≫ диг?н гомуми исем бирелде. [15] .

Кампус урнашуы [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Казан федераль университеты 223 360,9 м² уку-лаборатор м?йданнарына, 699 272,82 м² (614 объект) милек комплексы м?йданнарыныа ??м 364,3 га (76 киш?рлек) ?ир комплексы м?йданнарына ия [16] .

Университет объектлары Татарстанда ( Казан , Яр Чаллы , Алабуга , Лениногорск , Алексеевск , Биектау , Лаеш , Тукай Югары Ослан , Яшел ?з?н районы), Карачай-Чирк?сияд? (Зеленчук районы), Карелияд? (Лоухи районы), Самар ?лк?сенд? ( Тольятти ) ??м Мари Илд? ( Волжск районы ) урнашалар [16] .

Университетны? т?п уку биналары комплексы, ягъни университет ш???рчеге, Казанны? Вахитов районында , ш???рне? ?з?к ?лешенд?, Казан Кирм?ненн?н бер километрда, Тукай м?йданы метро станциясенн?н ярым километрда урнашкан.

Студентларны? тулай тораклары  Совет районыны? Кызыл Позиция урамы тир?сенд? ??м Идел буе районында , Универсиада авылыны? беренче ике кластерында тупланганнар. Гомум алганда, университет тулай тораклары 13 000 урынга ис?п тота, шул ис?пт? Универсиада авылында 7000 урын (20 урын, м?йданы 212 000 м²) [16] .

Тарихы [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

2004 елгы почта маркасына Казан университеты

Империя чоры [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Казан университеты - Россияд? и? м??им ф?нни м?кт?пл?ре ??м ??мгыятьл?ре булган и? борынгы ?ч классик университетларны? берсе.

1804 елны? 5 (17) ноябренд? император Александр I тарафыннан расланган Грамота ??м Казан университеты Уставы имзаланган.

Университетны? беренче студентлары 1805 елны? февраленд? Казан гимназиясен (башта М?ск?? университетыны? "аерым ?леше" [17] ) т?мамлаучылар була, ул вакытта университет анда урнашкан булган.

1814 елда классик университетны? д?рт б?леге: ?хлакый ??м с?яси ф?нн?р, физик ??м математика ф?нн?ре, табиб ф?нн?ре ??м с?з ф?нн?ре факультетларыны? ≪тулы ачыш≫ы була.

Томск университетына нигез салынганчы Казан университеты Россия империясене? и? к?нчыгыш университеты булган: аны? округына Идел буе , Кама буе , Урал аръягы, Себер ??м Кавказ керг?н.

Беренче унъеллыктан ук Казан университеты (беренче Казан гимназиясе бел?н берлект?) к?нчыгыш телл?рен ??м к?нчыгышны ?йр?н?не? ?йд?п баручы ?з?ге булып китк?н.

1819 елда университетта М.Л. Магницкийны? ревизиясе була, ул университетта ≪вольнодумлык ??м алла?сызлык рухы≫н таба. Ул ?з докладында императордан университетны ≪халык алдында ?имер?не≫ тал?п ит?, тик Александр I докладка ≪Ниг? ?имерерг?, т?з?терг? була≫диг?н резолюция сала. Магницкий Казан уку округыны? попечителе итеп билгел?н?, бу университеттагы массак?л?м реформаларга китер?: к?п кен? профессорлар эшт?н азат ител?, китапхан?д?н ≪зарарлы≫ китаплар алына, студентлар ?чен каты казарма режимы билгел?н?.

1830нчы елларда Казан университеты

1825 елда университетны? т?п корпусы т?зел?, ? 1830 елда университет комплексы т?зел?: китапхан? , химия лабораториясе , анатомия театры , Астрономия обсерваториясе , клиника биналары (оештыруда профессор Ф.О. Йеллачичны? ?йд??че ролен аеруча билгел?п ?ттел?р) ??м башкалар.

Югары уку йорты эре м?гариф ??м ф?н ?з?ген? ?верел?. Анда бернич? ф?нни юн?леш ??м м?кт?п формалаша: химия, математика, к?нчыгышны ?йр?н?, археология, тарих ??м этнография, медицина, геология, геоботаника ??м башкалар.

1834 елда Казан университетыны? ф?нни журнал ? Галимн?р язмалары басыла башлый.

1835 елда Николай I уставы кабул ителг?ч, ?ч факультет эшли башлый: ф?лс?ф? (с?з ??м физика-математика б?лекл?ре), юридик ??м табиб.

1837 елда университетта татар теле белгечел?рен х?зерл?г?н Ш?рекъ разряды (рус.) р?сми т?ст? ачыла. Аны? кысаларындашулай ук Русияд? беренче кытай теле кафедрасы оештырыла. [18] .

1844 елда Казан университеты профессоры Карл Клаус тарафыннан ачылган Россия х?рм?тен? Рутений дип атала, бу элемент патша Россиясенд? ачылган берд?нбер химик элемент ??м Россияд? ССРБ-д? ачылган берд?нбер табигый химик элемент дип ис?пл?н?.

1850 елда Санкт-Петербург университетыны? к?нчыгыш факультеты барлыкка кил? с?б?пле, Казан университетыннан барлык к?нчыгыш ?йр?н? материаллары ??м коллекциял?ре тулысынча башкалага к?черел?.

1863 елда Александр II уставы кабул ителг?ч, ул д?рт факультетны гам?лг? куя: тарих-филология, физика-математика, юридик ??м медицина.

1875-1883 елларда университетта Казан лингвистика м?кт?бе формалаша.

Ватандашлар сугышы вакытында 1918 елны? август-сентябрь айларында Казанны штурмлау , со?рак Казан Эшче-Крестьян Кызыл Армиясене? Казан операциясе чорында, Казанда яш??чел?рне? шактый ?леше, шул ис?пт?н университетны? к?п санлы студентлары ??м укытучылары Казанны ташлап кит?.

К?п кен? ≪качак≫ Казан университарийлары я?а ачылган Томск ??м Иркутск университетларына алына. [19] .

ССРБ вакытында [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

КФУ 1917 - 1928 елларда .

Совнаркомны? 1918 елны? 9 октябренд?ге декреты нигезенд?, галимн?р юкка чыгарыла, ? ≪м?ст?кыйль белем бир?≫ алып баручы барлык м?галлимн?р (м?с?л?н, ?ч елдан арыграк укыткан доцентлар) профессор д?р???сен? к?черел?. Бу профессор составын югалткан Казан университетына я?адан нормаль ф?нни ??м м?галлимлек эшен оештырырга м?мкинлек бир?.

Халык комиссарлары советыны? 1919 елны? 1 ноябренд?ге ≪Барлык югары уку йортлары ??м югары уку йортлары каршында рабфакларны оештыру турында≫ указы нигезенд? 1919 елны? 17 сентябренд? Казан университетында рабфак ачыла, бу РСФРСР-да бишенче эшче факультет була.

1922 елны? 22 маенда Казан политехника институтыны? авыл ху?алыгы факультеты ??м Казан д??л?т университетыны? урман факультеты берл?шм?се нигезенд? Казан авыл ху?алыгы ??м урманчылык институты оештырыла. [20] .

Б?тенроссия ?з?к сайлау комиссиясе Президиумыны? 1925 елны? 29 июненд?ге карары бел?н Казан д??л?т университетына р?сми р?вешт? В.и. Ульянов-Ленин исеме бирел?.

1930 елларда Казан университеты факультетлары Идел буены? к?п кен? я?а вузларын ачу ??м торгызу ?чен нигез була. 1930 елда КДУны? медицина факультетын Казан д??л?т медицина институтына б?леп бир?, 1931 елда КДУны? икътисад факультетын Казан д??л?т финанс-икътисад институтына ?зг?ртеп кора, КДУны? юридик факультетына Совет хокукы институты, КДУны? химия факультеты Казан илк?л?м тикшерен? технология университетына ?врел?, 1932 елда КДУны? аэродинамика б?леге нигезенд? Казан авиация институты т?зел?.

Б?ек Ватан сугышы вакытында 1941-1943 елларда Казан университетында М?ск??д?н ??м Ленинградтан ССБР Ф?нн?р академиясе учреждениел?ре, аларны? хезм?тк?рл?ре ?чен тораклар урнашкан.

Шулай итеп, университетны? т?п корпусында Академия президиумы (вице-президентлары О. Ю. Шмидт ??м Е. А. Чудаков ?ит?кл?г?н, ? 1943 елдан - А. Ф. Иоффе ??м Л. А. Орбели) урнаша, шулай ук бернич? эре академия институты, шул ис?пт?н ФИАН, Физпроблемалар ??м Физтех институты Казан университетында эшли.

1944 елны? апреленд? ССРБ х?к?м?те карары бел?н Казан университетыны? татар теле ??м ?д?бияты кафедрасы ачыла.

1945 елны? апреленд? университет ??м академик б?лекч?л?р базасында ССБР Ф?нн?р академиясене? Казан филиалы оештырыла.

1952 елда Казан юридик институты (элеккеге Совет хокукы институты) я?адан КДУ юридик факультеты итеп к?черел?.

1953 елда КДУны? химия корпусы т?зел?.

1955 елда университет Хезм?т Кызыл Байрагы ордены бел?н б?л?кл?н?.

1970 елларда университет ш???рчегене? заманча биек корпуслары: физик (1973) ??м мехмат (1978) т?зел?.

1979 елда университет Ленин ордены бел?н б?л?кл?н?.

1989 елда университет каршында м?д?ни-спорт комплексы ("Уникс" КСК) ачылды.

Х?зерге тарих [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

1996 елда университет Россия Президенты указы бел?н ≪Россия Федерациясе халыкларыны? аеруча кыймм?тле м?д?ни мирас объектларыны? д??л?т ?ыентыгы≫на кертелде (башта В. И. Ульянов-Ленин исеменд?ге Казан д??л?т университеты буларак [21] ), 2010 елдан КФУ буларак [22] .

Институтлар ??м факультетлар [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

  • Фундаменталь медицина ??м биология институты
  • Экология ??м табигатьт?н файдалану институты
  • Геология ??м нефть-газ технологиял?ре институты
  • Инженерлык институты
  • Физика институты
  • А. М. Бутлеров ис. химия факультеты
  • Н. И. Лобачевский ис. математика ??м механика институты
  • Юридик факультеты
  • Идар? ит?, икътисад ??м финанслар институты
  • М?гъл?мати технологиял?р ??м м?гъл?мати системалар югары м?кт?бе
  • Хисаплау математикасы ??м м?гъл?мати технологиял?р югары м?кт?бе
  • Бизнес югары м?кт?бе
  • Л. Н. Толстой ис. филология ??м м?д?ниятара багланышлар институты
  • И?итмагый-ф?лс?фи ф?нн?р ??м массак?л?м багланышлар институты
  • Халыкара м?н?с?б?тл?р, тарих, ??м Ш?рекъне ?йр?н? институты
  • Псхилогия ??м м?гариф институты

Уку йортын т?мамлаган ш?хесл?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Моны да карагыз [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

Иск?рм?л?р [ ?зг?рт? | вики-текстны ?зг?рт? ]

  1. 1,0 1,1 1,2 Казанский университет // Энциклопедический словарь ? СПб : Брокгауз ? Ефрон , 1894.
  2. Directory of Open Access Journals ? 2003.
  3. https://eua.eu/about/member-directory.html
  4. http://kpfu.ru/sveden/cifry-i-fakty
  5. 5,0 5,1 Юридик ш?хесл?рне? берд?м д??л?т реестры
  6. https://apps.db.ripe.net/search/lookup.html?source=ripe&key=2001:6d0:ffdd::/48&type=inet6num
  7. Интерфейс программирования приложения YouTube
  8. https://orcid.org/signin
  9. Распоряжение Правительства Российской Федерации от 19.08.2022 № 2325-р
  10. http://www.azatliq.org/content/article/1857671.html
  11. Филиал КФУ в городе Джизаке Республики Узбекистан. 2022 елны? 6 октябрь к?ненд? архивланган . Сайт КФУ
  12. Р?ст?м Ми?неханов ?зб?кстанда Казан федераль университетыны? беренче чит ил филиалын ачты. Татар-информ , 10.10.2022
  13. Указ Президента РФ от 21 октября 2009 года № 1172 ≪ О создании федеральных университетов в Северо-Западном, Приволжском, Уральском и Дальневосточном федеральных округах ≫ // Собрание законодательства РФ . ? 2009. ? № 43. ? Ст. 5048.
  14. Студенты КГУ устроили сходку против переименования вуза в ПФУ 2020 елны? 6 апрель к?ненд? архивланган . // Газета ≪БИЗНЕС Online≫. ? 26 октября 2009 года.
  15. Мякзюм Салахов: Казанский университет сохранит историческое имя 2020 елны? 6 апрель к?ненд? архивланган . // Газета ≪БИЗНЕС Online≫. ? 28 октября 2009 года.
  16. 16,0 16,1 16,2 Цифры и факты // Сайт Казанского (Приволжского) федерального университета.
  17. Указ Правительствующего Сената от 21 июля 1758 года об учреждении гимназии в городе Казани // Полное собрание законов Российской империи . ? Т. 15. ? С. 242.
  18. Триста лет китайского языка в России , archived from the original on 2012-08-18 , retrieved 2020-04-21  
  19. Малышева С. Ю. ≪Великий исход≫ казанских университариев в сентябре 1918 года 2018 елны? 23 ноябрь к?ненд? архивланган . // Научно-документальный журнал ≪Гасырлар авазы ? Эхо веков≫. ? 2003. ? № 1-2.
  20. Елена Маслова. ≪Рабфак шаг за шагом продвигался вперёд≫ (Рабочий факультет Казанского университета в 1919?1926 гг.) 2016 елны? 16 март к?ненд? архивланган . // Научно-документальный журнал ≪Гасырлар авазы ? Эхо веков≫. ? 2004. ? № 2.
  21. Указ Президента РФ от 30 июля 1996 года № 1112 ≪О включении отдельных объектов в Государственный свод особо ценных объектов культурного наследия народов Российской Федерации≫ // Собрание законодательства РФ. ? 1996. ? № 32. ? Ст. 3894.
  22. Указ Президента РФ от 26 октября 2010 года № 1289 ≪О внесении изменения в Указ Президента Российской Федерации от 30 июля 1996 года № 1112 ?О включении отдельных объектов в Государственный свод особо ценных объектов культурного наследия народов Российской Федерации“≫ // Собрание законодательства РФ. ? 2010. ? № 44. ? Ст. 5661.
  23. КФУда м?гариф м?кт?бе булдырылды. Милли университет идеясе к?мел?ме? Азатлык радиосы , 5.10.2018