Rize

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Bu sayfa Rize ilinin ?ehir merkezini anlatmaktadır. ?l icin Rize (il) sayfasına bakınız.
Rize
?ehir
Rize manzarası
Fırtına Deresi
?eyh Camii
Cat, Camlıhem?in
Rize'nin Türkiye'deki konumu
Rize'nin Turkiye 'deki konumu
Türkiye üzerinde Rize
Rize
Rize
Avrupa üzerinde Rize
Rize
Rize
Rize (Avrupa)
Asya üzerinde Rize
Rize
Rize
Rize (Asya)
Dünya üzerinde Rize
Rize
Rize
Rize (Dunya)
Ulke Turkiye
Bolge Karadeniz Bolgesi
?l Rize
?dare
 ? Belediye ba?kanı Rahmi Metin ( AK Parti )
Yuzolcumu
 ? Toplam 3920 km²
Rakım 6 m
Zaman dilimi UTC+03.00 ( TS? )
Posta kodu
53100
Alan kodu 0464
Plaka kodu 53
Resmi site
Rize Belediyesi

Rize ( Antik Yunanca : Ριζα?ον, "Rizeon"; Romeika : Ριζο?ντα, "Rizunda"; Lazca : ??????, "Rizini"), Karadeniz Bolgesi 'nin Do?u Karadeniz bolumunde yer alan Rize ilinin merkezidir. Tarihi Pontus bolgesinin do?usunda kalan Rize, Osmanlı doneminde Lazistan Sanca?ı 'nda yer almı?tır. Gunumuzde Turkiye 'ye ba?lıdır.

Do?uda Cayeli ve Guneysu ile, guneyde ?kizdere , batıda Derepazarı ve Kalkandere , kuzeyde Karadeniz ile cevrilidir. ?ehrin nufusu 2009 yılına gore 96.503'tir. 1927'de 14.000 olan nufusu 1990'da 52.743'e, 2000'de 78.144'e, 2007'de 94.800'e cıkmı?tır.

1900'lu yıllarda Rize, Osman Nuri Eyubo?lu 'nun hazırladı?ı kartpostal

Etimoloji [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Antik Ca? yazılı kaynaklarında Rhizus (Ριζο??) olarak anılan Rize adının Yunanca "ριζα" (riza) isminden geldi?i sanılmakta olup anlamı "Da? Ete?i"dir. Bazı yazarlar kent adını yine Yunanca "pirinc" anlamına gelen rizi (ρ?ζι) ile "kok, temel, esas" anlamına gelen Riza (??ζα) kelimesiyle ili?kilendirmi?, hatta Lazca ?rizeni "Duzlukler" kelimesi de onerilmi?tir. [1] ?ehrin Gurcuce adı: "????", Lazca adı ise "Rizini"dir.

Nufus [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yıl Toplam ?ehir Kır
1927 [2] 99.028 13.881 85.147
1935 [3] 111.084 14.717 96.367
1940 [4] 120.411 15.036 105.375
1945 [5] [a] 68.125 14.186 53.939
1950 [6] 71.830 15.067 56.763
1955 [7] 92.207 17.871 74.336
1960 [8] 96.762 22.181 74.581
1965 [9] 113.576 26.989 86.587
1970 [10] 129.087 30.532 98.555
1975 [11] 140.300 36.044 104.256
1980 [12] 154.459 43.407 111.052
1985 [13] 163.102 50.221 112.881
1990 [14] [b] 109.569 52.031 57.538
2000 [15] 127.320 78.144 49.176
2007 [16] 133.258 94.800 38.458
2008 [17] 132.123 91.904 40.219
2009 [18] 135.148 96.503 38.645
2010 [19] 137.143 99.380 37.763
2011 [20] 139.416 102.145 37.271
2012 [21] 141.524 104.508 37.016
2013 [22] 139.150 104.991 34.159
2014 [23] 141.250 107.405 33.845
2015 [24] 143.461 111.212 32.249
2016 [24] 145.739 114.838 30.901
2017 [24] 147.317 117.664 29.653
2018 [24] 141.143 103.145 37.998
2019 [24] 147.411 114.576 32.835
2020 [24] 148.735 117.321 31.414

Tarih [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1930'larda Rize'de din adamlarının katılımıyla gercekle?mi? bir etkinlik. "Memleketin efendisi koyluler" sloganını ta?ıyan bir pankart goruluyor.

Eski donemlerde burada Kolhisliler ya?amaktaydı.

Rize, 1204'te Trabzon ?mparatorlu?u 'na ba?lanmı?tır. 1470'te Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmi?tir.

Spesifik olarak Rize'den bahseden kaynaklara 19. yuzyılda rastlanmaktadır. 18 ve daha sonraki yuzyıllarda yazılmı? kaynaklarda Rize'de derebeylik yapmı? Tuzcuo?ulları ailesinden bahsetmektedir. II. Mahmud 'a birkac kez isyan eden bu aile, 1832'de Tuzcuo?lu ?syanı 'nı ba?latmı?tır. Tuzcuo?ulları'na vergi veremeyen koyluler, topraklarını Tuzcuo?ulları'na devretmek ve onlar icin calı?mak zorundaydı. Rize'deki bir saray bu aileye aftedilmektedir. Tuzcuo?ulları ile rekabet halinde olan Trabzonlu Memi?o?ulları, Memi?o?lu ayaklanmasını ba?latmı?tır. ?ki aile arasındaki kan davasında bircok uye oldukten sonra Tuzcuo?ulları'nın ba?lıca aile uyeleri teslim olmu? ve Ruscuk - Varna gibi ?ehirlere surulmu?tur. [25]

Gezgin P. Minas Biji?kyan , bolgede portakal ve limon yeti?tirildi?ini yazmı?tır.

Rize 19. yuzyılın ikinci yarısında Batum 'un Ruslara bırakılmasının ardından, Trabzon Vilayetine ba?lı Lazistan Sanca?ının merkezi olmu?, Cumhuriyet doneminde il merkezi olmu?tur. I. Dunya Sava?ı 'nda yakla?ık iki yıl suren Rus i?galinin ardından ozellikle cay ekiminin yaygınla?ması ile onemli bir geli?me gostermi?tir.

Belediye ba?kanları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

№ Belediye Ba?kanı Gorev Ba?langıcı Gorev Biti?i Parti
1 Hakkı Mataracı 1923 1934 Cumhuriyet Halk Partisi
2 A. Mucip Kemalyeri 1934 1938
3 ?efik Aydın 1938 1939
4 Hasan Fehmi Biber 1939 1950
(2) A. Mucip Kemalyeri 1950 1952 Demokrat Parti
5 Ahmet Vardal 1952 1953
6 Ali Saip Guvelio?lu 1953 1953
7 Ethem ?evki Kepenek 1953 1954
8 ?brahim ?erifo?lu 1954 1955
9 Mustafa Ardal 1955 1956
10 Ali Karagoz 1956 1957
11 Ziya Calı?ır 1957 1959
12 Ertu?rul Unluer 1959 1960
13 Adil Aktan 1960 1963 Askeri
14 Ekrem Orhon 1963 1968 Cumhuriyet Halk Partisi
1968 1972 Adalet Partisi
15 Ahmet Karaali 1972 1973
16 ?smail Omero?lu 1973 1977 Cumhuriyet Halk Partisi
17 Omer Bayar 1977 1980
(14) Ekrem Orhon 1980 1983 Askeri
18 ?smet Kara 1983 1984
19 Bulent Koc 1984 1989 Anavatan Partisi
20 Memi? Ali Usta 1989 1994 Do?ru Yol Partisi
21 ?evki Yılmaz 1994 1995 Refah Partisi
22 Hasan Uzun 1995 1996
23 Hızır Hop 1996 2004 Anavatan Partisi
24 Halil Bakırcı 28 Mart 2004 1 Nisan 2014 Adalet ve Kalkınma Partisi
15 Prof. Dr. Re?at Kasap 1 Nisan 2014 3 Nisan 2019
26 Rahmi Metin 3 Nisan 2019 Gorevde

Kaynak: [26]

Rize ilinin merkezine ba?lı belde ve belediyeler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kendirli Beldesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Rize Kendirli Beldesi Panoramik Goruntusu

Karadeniz'in do?usunda Rize ilinin merkezine 27 km uzaklı?ında ve sahilden Trabzon -Rize il sınırlarında bulunan ?yidere Deresi 'nin denize dokuldu?u yerden 9 km iceride yer alan Kendirli Beldesi, 1967 yılına kadar Kalkandere ilcesine ba?lı idi ve 1967 yılında Refah Partisinden Ali Serdar belediye ba?kanlı?ıyla belde olmu? Rize Merkez ile ba?lı kalmı?tır. Ali Serdar 1967-1977 yılları arasında ba?kanlık yaptı.

Ardından ba?kanlı?ı yine Refah Partisi'nden Mehmet Fazlıo?lu 1977-1984 yılları arasında devam ettirdi. Belde, ilk olarak adını 1982 Anayasasına toplu ?ekilde “ret” oyu vermesiyle duyurmu?tur. Daha sonrasında ise Refah, Fazilet ve Saadet Partisine verdi?i destekle gundeme gelen Kendirli, 2009 yılında ilk kez bir ba?bakan tarafından ziyaret edildi.

Kendirli Beldesi halkının gecimi tamamen caya ba?lıdır. Belde insanı cay keserek ve sezon olarak cay fabrikalarına calı?arak gecimlerini sa?lamaktadırlar.

Kendirli Beldesi'nin tarihi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kendirli Merkez Camii ve Rumlardan kalma Tarihi 98 Yıllık minaresi

Kendirli Beldesi'nin fazla tarihi kayna?ı bulunmamaktadır. Osmanlı Turkcesi eserlerin kaybolması, Rusların i?gali, tekke ve zaviyelerin kapatılmasından sonra zamanla Kendirli Beldesi tarihini de kaybetmi?tir. Buna onculuk yapan insanlarında beldedeki en ya?lılarından o?renebildikleri en fazla uc ku?ak oteye kadar olmu?tur. Buna istinaden beldenin eski tarihinde medreseler beldesi olarak bilindi?i rivayetler arasında. Beldedeki en eski tarihi eser Kendirli Merkez Camii minaresidir.

Rize ilinin Gozde beldesi Kendirli, cumhuriyetin ilanından once Rumca ?oloz adını ta?ıyan beldenin ismi civardaki da?lık ve engebeli arazi yapısına gore bulundu?u alanın duz bir yapıya sahip olması sebebiyle "?oloz" adını almı?tır. Rumca duzluk anlamına gelmekte ve halen halk arasında ?oloz olarak da telaffuz edilmektedir. Cumhuriyetin ilanından sonra resmi olarak ?oloz isminin de?i?tirilerek Kendirli isminin verilmesiyle o donemlerde belde ve civarında kendir yeti?imi yo?un oldu?u sanılıyor. Kendirli ismini de yeti?tiricili?i olan kendir den almı? olabilirli?i rivayetler arasındadır.

Kendirli Beldesi'nin co?rafi yapısı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Karadeniz'in do?usunda Rize ilinin merkezine 27 km uzaklı?ında ve sahilden Trabzon-Rize il sınırlarında bulunan ?yidere Deresi 'nin denize dokuldu?u yerden 9 km iceride yer alan Kendirli Beldesi cok ?irin bir yerle?im yeridir, Beldenin cevresindeki koylerde sırayla do?usunda Be?tepe Koyu, kuzey de Esentepe Koyu, Kuzey batısında Maltepe Koyu, Batıda Kalecik Koyu, Guneyinde Dilsiz Da?ı, Guney Batısında ise Gecitli Koyu bulunuyor. Bu koylere olan ula?ım cok kolaylıkla yapılmaktadır.

Topra?ında fosfor , granit ile bozalt ve antrasit kayaların karı?ımıyla meydana gelmi?tir. Beldenin bolgesinde tum mevsimlerde ya?ı? gorulmektedir, iklimi (subtropikal) ya?ı?lı iklimdir. Yazın en sıcaklı?ında bile kuraklık ya?anmamaktadır ve kı?ında don ya?anmamaktadır. yıllık ortalama ısı derecesi +15 °C aralarındadır.

Kendirli Beldesi'nin etrafı da?larla cevrili ortada duz bir alandadır ve her yonunden da?lardan gelen dere ve caylar gecmektedir. Batısından Elma Deresi, do?usundaki da?lar arasından ise Ciyalar Deresi akmaktadır. Da?larla cevrili bir alana sahip oldu?undan di?er bolgelere gore mevsimleri ılıman gecmektedir.

Beldenin yerle?iminde da?ınıklık yok toplu bir yerle?ime sahiptir. A?ac turleri ise Kızıla?ac, orman gulu, kayın, yabani karayemi?, ceviz, me?e ve ladin. Beldenin genel olarak cay bahcelerine sahiptir. Beldenin ula?ım problemi yoktur. Elektrik Tellerinin bile 1980'li yıllarında toprak altından verilip cevre goruntu kirlili?ine cozum olmu?tur.

Kendirli'ye ?spandam'dan ku? bakı?ı

Beldenin giri?inden uzanan ?spandam asmalık mahallesi ve halaslar mahallesi arasında koyun icindeki en yuksek yerdir ve buradan beldenin her yeri ku? bakı?ı gorunmekte ve manzarası e?siz bir guzelliktedir.

Muradiye Beldesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Caykent Beldesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Co?rafya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bitki ortusu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ormanlar alcak kesimlerde kızıla?ac , gurgen , kestane , ıhlamur , kayın , me?e gibi yayvan yapraklı a?aclar ve yerli halkın komar adını verdi?i orman gulunden olu?maktadır. Daha yuksek kesimler ise, ladin ve koknar gibi i?ne yapraklı a?aclarla kaplıdır.

?klim [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kıyı kesiminde ılık ve cok ya?ı?lı bir iklim hukum surmektedir. Rize ili, Turkiye'nin en cok ya?ı? alan bolgesidir. Bu durum Rize'de sel baskını ve heyelanların gorulme sıklı?ını da arttırmaktadır. [27] Kı? aylarında ic kesimlerde karasal iklim hukum surer.

Ekonomi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Rize ekonomisi cay sektorune dayalıdır. 48 ya? cay i?leme ve cay paketleme fabrikası ve 17.000 calı?anı ile sektore yon veren kurulu? gecmi?te oldu?u gibi gunumuzde de Caykur 'dur. Paketlenmi? cayda Caykur'un pazar payı %65 ozel sektorun payı %35'tir. Rize'de kivi uretimine de son yıllarda onem verilmeye ba?lanmı?tır. Balıkcılı?ın payı ise gunden gune azalmaktadır.

Folklor [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Rize folkloru, yorede atma veya kesme turku olarak adlandırılan maniler , atasozleri , deyimler ve bilmeceler bakımından cok zengindir. Halk oyunları acısından horon ve kar?ılama yore olan Rize'de sahil kesiminde kemence ic kesimlerde ise tulum oyunlara e?lik calgısı olarak kullanılmaktadır. Guneysu yoresinde a?ız armonikası ve bazı Laz ve Hem?inli koylerinde ?im?ir kaval seyrek de olsa aynı amacla kullanılmaktadır.

Giyim/Ku?am [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kadın [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sahil [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Hem?inliler ve Lazlar tarafından " Horum " olarak adlandırılan sahil halkının di?er kulturel ozellikleri Trabzon ile kucuk ayrıntılar dı?ında ortaktır. Belde pe?tamal (co?unlukla kavunici,- siyah cizgili), ustte fermene adı verilen yelek, kamis adı verilen keten iclik giyilip ba?ta ce?an ortulmektedir.

Hem?in [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Pe?tamal ozellikle ya?lı kadınlar tarafından tercih edilmektedir. Koknoc adı verilen onluk ve ba?a ba?lanan ?ar- pu?i ikilisi Hem?inli kadının semboludur.

Yore kadınları icte "foga" denen elbise veya etek-bluz giyer. Altta uzun corap ve lastik ayakkabı, ustte ise, bele pe?tamal dolanır, ba?a "ce?an" ortulur.

Erkek [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ceket veya zıpka denilen ustu bol, dizden a?a?ı dar pantolon giyilir. Gomlek uzerine yelek de giyilebilir. Aya?a ise "capula" giyilir. "Kukula" denilen ba?lıkları vardır. Kemerde suslu fi?eklik, barut kabı, tutun ve para kesesi ile silahlı?ında karakulak bıca?ı ( yata?an ) bulunur.

Spor [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Turkiye Liglerindeki Kulupleri: [28] [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Merkez ilce takımlarından en onemli ba?arıyı, hentbol erkekler 2. ligini ucunculukle tamamlayan Rize Genclik Spor Kulubu elde etmi?tir.

R?ZE Merkez ilcenin liglerindeki (Takım Sporları) Kulupleri (2018-2019)
?lce Kulubun Adı Bran? Ligi Sezon Sonu
Merkez Caykur Rizespor A.?. Futbol Super Lig Lig ../18- Kupa 5.tur
Pazar Pazarspor Futbol TFF 2.L?G
Merkez Rize Ye?ilcay Spor Futbol Kadınlar 3. Lig Grup 5/5
Merkez Caykur Rizespor Voleybol Kadınlar 2. Lig Grup 7/9
Merkez Voleybol Severler Voleybol Erkekler Bolgesel Lig Eleme Grubu 2/4
Merkez Rize Genclik Spor K. Hentbol Erkekler 2. Lig Lig 3/22
Merkez Caykur Rizespor Hentbol Erkekler Bolgesel Lig Grup 3/5

Rize'de yerel medya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yerel TV kanalları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yerel radyo kanalları [29] [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yayın olmayan kanalları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yerel Gazeteler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yerel Haber Siteleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  • [30] http://www.guncel53.com
  • www.2mart.com.tr
  • www.53habergazetesi.com
  • www.analiz53.com
  • www.cayhaber.net
  • www.olay53.com
  • www.rizedeyiz.com
  • www.rizetakip.com

Karde? ?ehirler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Notlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ Cayeli ve ?kizdere ilcelerinin kurulması ile nufus azalmı?tır.
  2. ^ Derepazarı , Guneysu ve ?yidere ilcelerinin kurulması ile nufus azalmı?tır.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ Ozhan Ozturk , Pontus: Antica?’dan Gunumuze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .. Genesis Yayınları. Ankara, 2005. s. 739-740
  2. ^ "Fasikul I: Mufassal Neticeler ?cmal Tabloları" (PDF) . 28 Te?rinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri . D?E . Eri?im tarihi: 28 Mayıs 2021 .  
  3. ^ "1935 Genel Nufus Sayımı" (PDF) . 20 ?lkte?rin 1935 Genel Nufus Sayımı . D?E. 2 Haziran 2021 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 ?ubat 2021 .  
  4. ^  . "Vilayetler, kazalar, Nahiyeler ve Koyler ?tibarile Nufus ve Yuzey olcu" (PDF) . 20 ?lkte?rin 1940 Genel Nufus Sayımı . D?E. 20 Ekim 2016 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 20 Ekim 2016 .  
  5. ^  . "1945 Genel Nufus Sayımı" (PDF) . 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayımı . D?E. 15 A?ustos 2019 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 ?ubat 2021 .  
  6. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Koyler itibarıyla nufus" (PDF) . 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayımı . D?E. 15 A?ustos 2019 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 ?ubat 2021 .  
  7. ^  . "1955 Genel Nufus Sayımı" (PDF) . 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayımı . D?E. 2 Haziran 2021 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 21 ?ubat 2021 .  
  8. ^  . "?l, ?lce, Bucak ve Koyler itibarıyla nufus" (PDF) . 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayımı . D?E. 15 A?ustos 2019 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 19 ?ubat 2021 .  
  9. ^ "1965 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  10. ^ "1970 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  11. ^ "1975 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  12. ^ "1980 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  13. ^ "1985 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  14. ^ "1990 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  15. ^ "2000 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  16. ^ "2007 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  17. ^ "2008 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  18. ^ "2009 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  19. ^ "2010 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  20. ^ "2011 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Kasım 2012 .  
  21. ^ "2012 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 20 ?ubat 2013 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 Mart 2013 .  
  22. ^ "2013 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 15 ?ubat 2014 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 15 ?ubat 2014 .  
  23. ^ "2014 genel nufus sayımı verileri" . Turkiye ?statistik Kurumu. 10 ?ubat 2015 tarihinde kayna?ından (html) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 10 ?ubat 2015 .  
  24. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Da?ıtım Sistemi" (html) (Do?rudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ula?mak icin sorgulama yapılmalıdır). Turkiye ?statistik Kurumu . Eri?im tarihi: 13 Nisan 2016 .  
    • "Merkez Nufusu - Rize" . nufusu.com . Eri?im tarihi: 5 ?ubat 2021 .  
    • "Rize Merkez Nufusu" . nufusune.com.  
  25. ^ Bosworth, Van Donzel, Heinrichs, Lecomt, C.E., E., W.P., G. (1995). The Encyclopaedia Of Islam . Leiden: EJ. BR?LL . Eri?im tarihi: 3 Eylul 2020 .  
  26. ^ "Eski Ba?kanlar" . 17 Nisan 2024 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 17 Nisan 2024 .  
  27. ^ "milliyet.com.tr - Rize'den Sel ve Heyelan Goruntuleri" . 2 Haziran 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 25 Temmuz 2012 .  
  28. ^ TFF, TBF, TVF, THF
  29. ^ "Radyo ve Televizyon Ust Kurulu - Karasal Yayın Frekans / Kanal Sorgulama" . www.turkiye.gov.tr . 3 Mart 2024. 2 Ekim 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 2 Mart 2024 .  
  30. ^ a b "Guncel53 / Rize Haberleri / Rize Haber / Rizespor Haberleri / Rize'den Son Dakika Haberler" . Guncel53 / Rize Haberleri / Rize Haber / Rizespor Haberleri / Rize’den Son Dakika Haberler . 19 Kasım 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 25 Kasım 2023 .  
  31. ^ "Rize'ye Japonya'dan karde? ?ehir" . Milliyet . 22 Mayıs 2015. 1 ?ubat 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 1 ?ubat 2023 .  
  32. ^ "?ki Cumhurba?kanının Memleketi Karde? ?ehir Oldu" . www.guncel53.com . 20 Haziran 2023. 1 ?ubat 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 20 Haziran 2023 .  
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rize&oldid=32765617 " sayfasından alınmı?tır