Naim Fra?iri

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Naim Fra?ıri
Do?um 25 Mayıs 1846 ( 1846-05-25 )
Fra?er , Osmanlı ?mparatorlu?u
Olum 20 Ekim 1900 (54 ya?ında)
Kadıkoy , ?stanbul , Osmanlı ?mparatorlu?u
Meslek
  • e?itimci
  • tarihci
  • gazeteci
  • ?air
  • siyasetci
  • rilindas
  • cevirmen
  • yazar
Dil
E?itim Zosimea Okulu
Edebi akım Romantizm
Akrabalar Abdul Fra?iri (karde?i)
Sami Fra?iri (karde?i)
Midhat Fra?iri (ye?eni)
Ali Sami Yen (ye?eni)
?mza

Naim Bey Fra?ıri [1] [2] (daha yaygın kullanımıyla Naim Fra?iri ; 25 Mayıs 1846, Fra?er - 20 Ekim 1900, Kadıkoy), Arnavut tarihci, gazeteci, ?air, yazar ve Arnavutluk milli ?airi ilan edilen cevirmen. Modern Arnavut edebiyatının oncusu ve 19. yuzyılın en etkili Arnavut kulturel simgelerinden biri olarak kabul ediliyor. [3]

Naim ve karde?leri Abdul ve Sami , Tomor Da?ları'nın guney yamaclarındaki Fra?er koyunde do?up buyuduler. Ola?anustu bir ?ekilde Arapca , Eski ve Modern Yunanca, Fransızca , ?talyanca , Osmanlı Turkcesi ve Farsca gibi bircok kultur ve dil ile tanı?tı. [4] Batı ve Do?u'nun edebi kulturune e?it derecede a?ina olan az sayıdaki kıymetli ki?ilerden biriydi. [5]

Babasının olumu uzerine, o ve ailesi Yanya 'ya yerle?ti ve lirik ve romantik tarzda yazdı?ı gelecekteki ?iirleri icin ilk ilhamının bu yerden aldı. Ciddi bir akci?er enfeksiyonu gecirdikten sonra, do?u?tan gelen tuberkulozu nedeniyle ?stanbul'a giiti, daha sonra o donemin en seckin temsilcisi olaca?ı Arnavut milli uyanı?ı sırasında Arnavut halkının ulusal ozgurluk ve bilinc mucadelesinde karde?i Abdul'e katıldı. [5]

Fra?iri'nin ba?yapıtları ozgurluk, insanlık, birlik, ho?goru ve devrim gibi temaları ke?fetti. Yazdı?ı eserler arasında Arnavutca yazılmı? on be? eserin yanı sıra dordu Turkce, ikisi Yunanca, di?eri Farsca olmak uzere yirmi iki eserle Arnavutluk'un otesindeki kitleye de eri?ebildi. Arnavutluk'ta tasavvuf ?iirinin en tipik yazarı, amcası Dalip Fra?iri'nin etkisi altında, ?iirsel ideallerinde sufizmi batı felsefesi ile karı?tırmaya calı?tı. [6] [7] [8] 20. yuzyılda Arnavut edebiyatı ve toplumu uzerinde, ozellikle Aleksander Stavre Drenova , Gjergj Fi?ta ve Lasgush Poradeci ve di?erleri uzerinde ola?anustu bir etkisi oldu. [9] [10]

?iiri O malet e Shqiperise'deki " Ti Shqiperi, me jep nder, me jep emrin Shqipetar " mısrası Arnavutluk'un ulusal sloganı olarak belirlenmi?tir. Birlik, ozgurlukle ilgili ?eyler soyler ve sozleriyle ulkeye ve insanlara kar?ı gurur duygusunu somutla?tırır.

Ya?amı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ailesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

25 Mayıs 1846 tarihinde Naim Fra?iri, o zamanlar Osmanlı ?mparatorlu?u'nun ve ?imdi Arnavutluk'un bir parcası olan Fra?er koyunde inanclı zengin bir Arnavut Bekta?i ailesinde do?du. Duzensiz bir ordunun komutanı ve toprak sahibi olan Halid Fra?iri (1797-1859) ve Emine Fra?iri'nin (1814-1861) sekiz cocu?undan biriydi. [11]

Annesi, Gorice cevresindeki bolgeden, ataları 15. yuzyıla kadar uzanan ?mrahor ?lyas Bey 'den gelen seckin bir aileye dayanıyordu. Baba tarafı ise, Fra?er'e ta?ınmadan once Berat bolgesinden gelen tımar sahiplerinin torunları olduklarını iddia ediyordu. [11] Ailenin Arnavut tarihci uyesi Kristo Frasheri, belgelenen ilk Fra?iri'nin Selanik'te bir Arnavut tuccar oldu?una dikkat cekiyor. [12] Ailenin farklı kokenleri olmasına ra?men, on dokuzuncu yuzyılın ortalarında ekonomik acıdan mutevazı bir durumdaydılar. [11]

E?itimi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dini, gelecekteki ba?arılarının co?unun yolunu actı. Fra?ıri Nasibi Tahir Baba Tekkesi 'nde, zamanının tum ortak konularında ozellikle Arapca, Osmanlı Turkcesi ve Farsca gibi dillerde dersler aldı. Ona guclu bir Bekta?i e?itimi veren bir ailenin uyesi olarak, zamanının bir kısmını Bekta?i tekkesinde gecirdi. Ebeveynlerinin olumunden sonra, aile 1865'te Yanya'ya ta?ındı. En buyuk erkek karde?i Abdul (d. 1839) 22 ya?ında aile reisi oldu ve tuccar olarak calı?maya ba?ladı. O yıl Naim ve Sami, Zosimaia ortaokuluna kaydoldular. [13] Oradaki e?itim Naim'e Batılı tarzda klasik bir e?itimin temellerini verdi. [11] Naim, Zosiamaia'da (Eski ve Modern Yunanca, Fransızca ve ?talyanca) o?rendi?i diller dı?ında, iki onemli yerel Bekta?i'den Farsca, Turkce ve Arapca ozel dersler aldı. [14]

E?itimini 1870'te bitirdikten sonra, Fra?iri birkac ay boyunca ?stanbul'daki basın burosunda calı?tı (1870), ancak sonrasında tuberkuloz nedeniyle memleketine donmek zorunda kaldı. Fra?er'deki cevresi Naim'e yardım etti ve kısa sure sonra Osmanlı burokrasisinde Berat'ta ve daha sonra Saranda'da (1872?1877) katip olarak calı?maya ba?ladı. [15] [16] Ancak, 1876'da Fra?iri i?ten ayrıldı ve Avusturya 'daki Baden'e gitti ve bir sa?lık beldesinde romatizma ile ilgili problemlerini tedavi etti. [14]

Politik aktiviteleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1879'da karde?i Sami ve di?er 25 Arnavut ile birlikte, ?stanbul'da Arnavutca yayınları te?vik eden Arnavut Yazıları Yayınlama Derne?i'nin kuruculu?unu yaptı ve sonrasında uyeli?ine devam etti. [17] [18] Osmanlı makamları 1885'te Arnavutca yazmayı yasakladı, bu da yurtdı?ında yayınların yayınlanmasına neden oldu ve Fra?iri ba? harfleri N.H.F'yi bu kısıtlamaları atlamak icin kullandı. Daha sonra 1887'de Guneydo?u Arnavutluk'ta Arnavut okulları kuruldu. [19]

Bir Arnavut dergisi olan Drita, 1884'te Petro Poga'nın ve daha sonra Pandeli Sotiri'nin editorlu?unde Naim Fra?iri'nin perde arkası editoru olmasıyla ortaya cıktı, cunku Osmanlı otoriteleri o sırada Arnavutca yazmaya izin vermiyordu. [20] [21] Naim Fra?iri ve karde?i Sami Fra?iri gibi di?er Arnavut yazarlar Poga'nın yayınlarında takma adlar kullanarak yazacaklardı. [20] [21] E?itim materyali eksikli?i nedeniyle Naim Fra?iri, karde?i Sami ve di?er bircok Arnavut, 1880'lerin sonunda Gorice'deki Arnavut okuluna Arnavutca dilinde ders kitapları yazdı. [21] Fra?iri, 1887'de Faik Bey Konitza 'ya yazdı?ı bir mektupta, Osmanlı ?mparatorlu?u'nun tehlikeli durumuna ili?kin Arnavutlar icin en iyi sonucun, tum Arnavutluk'un Avusturya-Macaristan tarafından gelecekte ilhak edilmesi oldu?u yonundeki duygularını dile getirdi. [22] 1900 yılında Naim Fra?iri ?stanbul'da oldu. 1950'lerde Turk hukumeti, kalıntılarının Arnavutluk'a gonderilmesine ve yeniden gomulmesine izin verdi. [23]

Calı?maları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Fra?iri, edebi konumu ve iceri?inin hem uslup hem de tematik geni? yelpazesiyle modern Arnavut edebi dilinin geli?mesine onemli olcude katkıda bulunmu?tur. Eserlerinin onemi, ?iirinin ve inancının sosyal ve politik niyetinden cok yaratıcı ifadesinde yatmaktadır. Eserleri, mezhepsel ve bolgesel farklılıkların ustesinden gelen ba?ımsız bir Arnavut birli?inin ortaya cıkması arzusuna ve uygarlı?a iyimser bir inanc ve Arnavut halkının siyasi, ekonomik ve kulturel yukseli?ine dikkat cekti.

Fra?iri, ?iiri Bageti e Bujqesi'de Arnavutluk'un do?al ve kulturel guzelli?ini ve halkının mutevazı ya?amını pastoral bir ?ekilde anlatıyor. [24] Fra?iri, liberal dini anlayı?ı, dinsel olarak bolunmu? halkı arasında Arnavutların ho?goru ve ulusal farkındalı?ı icin onemli bir kaynak olarak gordu. Bu nedenle, ?imdi ulusal oneme sahip olan teolojik Fletore e Bektashinjet'i besteledi. [25] Onun inancının ozelliklerini tanıtan ve mezhebinin inanclarına ca?da? bir bakı? acısı kazandıran on ruhani ?iiri icerir. [25] [26]

  1. Kavaid-i farisiyye dar tarz-i nevin ( Yeni yonteme gore Farsca dil bilgisi ), ?stanbul, 1871.
  2. Ihtiraat ve kessfiyyat ( Bulu?lar ve ke?ifler ), ?stanbul, 1881.
  3. Fusuli erbea ( Dort sezon ), ?stanbul, 1884.
  4. Tahayyulat ( Hayaller ), ?stanbul, 1884.
  5. Bageti e Bujqesi ( Suruler ve Bitkiler ), Bukre?, 1886.
  6. E kendimit cunavet ( Erkek Okuyucu ), Bukre?, 1886.
  7. Istori e pergjithshme per mesonjetoret te para ( Birinci sınıflar icin genel tarih ), Bukre?, 1886.
  8. Vjersha per mesonjetoret te para ( Birinci sınıflar icin ?iir ), Bukre?, 1886.
  9. Diturite per mesonjetoret te para ( Birinci sınıflar icin genel bilgi ), Bukre?, 1886.
  10. O alithis pothos ton Skypetaron ( Arnavutların Gercek Arzusu ), Bukre?, 1886.
  11. Lulete e Verese ( Yaz Cicekleri ), Bukre?, 1890.
  12. Mesime ( Dersler ), Bukre?, 1894.
  13. Parajsa dhe fjala fluturake, ( Cennet ve Ucan Kelime ) Bukre?, 1894.
  14. Gjithesia, Bukre?, 1895.
  15. Fletore e bektashinjet, ( Bekta?i Defteri ) Bukre?, 1895.
  16. O eros ( A?k ), ?stanbul, 1895.
  17. Iliadh' e Omirit, Bukre?, Homeros'un ?lyadası , 1896.
  18. Histori e Skenderbeut ( ?skender Bey Tarihi ), Bukre?, 1898.
  19. Qerbelaja, Bucharest, ( Kerbela ), 1898.
  20. Istori e Shqiperise ( Arnavutluk Tarihi ), Sofya, 1899.
  21. Shqiperia ( Arnavutluk ), Sofya, 1902.

Mirası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Romantizmin Arnavut edebiyatındaki ba?lıca temsilcisi olan Fra?iri'nin ?iirleri 20. yuzyılda Arnavut halkının edebiyatı ve toplumu uzerinde buyuk bir etki etmeye devam eden Arnavut milli uyanı?ının en seckin Arnavut ?airidir. [27] [28] Ayrıca geni? olcude Arnavutluk'un ulusal ?airi olarak kabul ediliyor ve Kosova, Karada?, Kuzey Makedonya ve Balkanlar'da ya?ayan di?er Arnavutlar arasında da me?hur konumunu koruyor. [9] [10]

Bageti e Bujqesi, Gjuha Jone ve Feja gibi buyuk eserleri, vatanda?larının go?uslerinde ulusal birlik, bilinc, ho?goru ve atalarının kulturu ve tarihi icin bir co?ku yarattı. Bekta?i Arnavutlar ozellikle calı?malarından etkilenmi? ve motive olmu?lardır. [29] Kendisi de bir Bekta?i olan Fra?iri, Arnavut dilinin di?er dillerin etkisinden kurtulmasını istedi ve ya?amı boyunca Arnavut Bekta?ili?ini i?ledi?i Fletore e Bektashinjet adlı eserinde hiyerar?ik terimleri Arnavutla?tırmaya calı?tı. [30] ?iiri Bageti e Bujqesi, Arnavutluk'un do?al guzelli?ini ve Arnavut halkının basit ya?amını yuceltirken, Arnavutluk'un kendisine "Arnavut adı" verdi?ine ?ukranlarını ifade etti. [28] Istori 'e Skenderbeut'ta, ?skender Bey'in Arnavut kokenlerini ve ba?arılı kurtulu? mucadelesini vurgularken Arnavutlar ile Osmanlılar arasındaki Orta Ca? sava?larına atıfta bulunarak Arnavutluk'a olan sevgisini yuceltti. [28] [31] Gjuha Jone'de Arnavut dostlarını uluslarını onurlandırmaya ve Arnavutca yazmaya ca?ıran Feja adlı ba?ka bir ?iirde, Arnavutlara Arnavutca konu?an tek bir kokenden oldukları icin kendi aralarında dini ayrım yapmamaları yonunde yalvardı. [28]

Fra?er'deki Naim Fra?iri'nin aile evi.

Arnavutluk, Kosova genelinde ve daha az olcude Kuzey Makedonya ve Romanya'da anısına cok sayıda kurulu?, anıt, okul ve sokak kurulmu? ve tahsis edilmi?ti. Ergiri Fra?er'de do?du?u ve buyudu?u ailesinin evi bugun bir muzedir ve onemli kulturel mirasın anıtı ilan edilmi?tir. [32] El yazmaları, portreler, kıyafetler ve onun ve erkek karde?leri Abdul ve Sami'nin bustleri gibi cok sayıda esere ev sahipli?i yapıyor. [33] Fra?iri'nin portresi, 1996'dan beri 200 leke banknotunda ve 1992'den 1996'ya kadar 500 leke banknotunun on yuzunde tasvir edilmi?tir. [34] [35] Tasarının arka tarafında Fra?er'deki aile evinin bir resmi var. Arnavut milleti, di?erlerinin yanı sıra Arnavut rahibesi ve misyoner Rahibe Teresa'ya verilen ismini ta?ıyan bir liyakat emri olu?turdu. [36]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ Elsie, Robert (2013). "FRASHERI, NAIM Bey". A Biographical Dictionary of Albanian History . I.B.Tauris. s. 152. ISBN   9781780764313 .  
  2. ^ Balazs Trencsenyi; Michal Kopecek, (Ed.) (2006). "Sami Frasheri:Albania, what it was, what it is, and what it will be?". National Romanticism: The Formation of National Movements: Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe 1770-1945 . 2 . Central European University Press. s. 297. ISBN   9789637326608 .  
  3. ^ Elsie, Robert (2004). "The Hybrid Soil of the Balkans: A Topography of Albanian Literature". History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and Disjunctures in the 19th and 20th Centuries . 2 . John Benjamins Publishing. s. 291. ISBN   9789027234537 . 27 Haziran 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  4. ^ Robert Elsie . "Die Drei Frasheri-Bruder" (PDF) . elsie.de (Almanca). s. 23. 27 Eylul 2007 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 . Hier lernte er Alt- und Neugriechisch, Franzosisch und Italienisch. Sein besonderes Interesse galt dem Bektaschitum, den Dichtern der persischen Klassik und dem Zeitalter der franzosischen Aufklarung. Mit dieser Erziehung verkorperte er den osmanischen Intellektuellen, der in beiden Kulturen, der morgenlandischen und der abendlandischen, gleichermaßen zu Hause war.  
  5. ^ a b Elsie, Robert (2005). Albanian Literature: A Short History . I.B.Tauris. ss. 67-70. ISBN   978-1-84511-031-4 . 14 Haziran 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  6. ^ Agata Biernat (2013). "Albanian Political Activity in Ottoman Empire (1878-1912)" (PDF) . World Journal of Islamic History and Civilization . 3 (1). IDOSI Publications. s. 2. ISSN   2225-0883 . 25 Kasım 2018 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  7. ^ Osmani, Edlira. "God in the Eagles' Country: The Bektashi Order" (PDF) . iemed.org . Quaderns de la Mediterrania 17, 2012. s. 113. 23 Kasım 2018 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  8. ^ H.T.Norris (1993), Islam in the Balkans: Religion and Society Between Europe and the Arab World , Columbia, S.C: University of South Carolina Press, s. 76, ISBN   9780872499775 , OCLC   28067651 , 29 Haziran 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi , eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020  
  9. ^ a b Robert Elsie (2005). Albanian Literature: A Short History (?ngilizce). I.B.Tauris, 2005. ss.  100 -103. ISBN   9781845110314 .  
  10. ^ a b Robert Elsie . Historical Dictionary of Albania (?ngilizce). Rowman & Littlefield, 2010. ss. 362-363. ISBN   9780810861886 .  
  11. ^ a b c d Gawrych 2006 , s.  13 .
  12. ^ Frasheri, Kristo (2010). Frasheri, shkelqimi dhe rrenimi i tij: veshtrim i shkurter . s. 14. ISBN   9789995688097 .  
  13. ^ Gawrych 2006 , ss. 13, 26.
  14. ^ a b Qosja, Rexhep (2000). Porosia e madhe: monografi mbi krijimtarine e Naim Frasherit [The Great Instruction] . ss. 34-42. ISBN   9789992713372 .  
  15. ^ Dhimiter S. Shuteriqi (1971). Historia e letersise shqipe (History of Albanian Literature) .  
  16. ^ Gawrych 2006 , s. 14.
  17. ^ Skendi 1967 , s. 119.
  18. ^ Gawrych 2006 , s. 59.
  19. ^ Skendi 1967 , s. 128.
  20. ^ a b Skendi 1967 , s. 146.
  21. ^ a b c Gawrych 2006 , s. 88.
  22. ^ Skendi 1967 , s. 268.
  23. ^ Gawrych 2006 , s. 200.
  24. ^ Arshi Pipa. Letersia Shqipe: Perspektiva Shoqerore Volume 3 of Trilogjia Albanika (Arnavutca). ss. 97-100. ISBN   9789928409096 .  
  25. ^ a b Robert Elsie . The Albanian Bektashi: History and Culture of a Dervish Order in the Balkans (?ngilizce). Bloomsbury Publishing, 2019. ss. 30-36. ISBN   9781788315715 .  
  26. ^ Albert DOJA. "The politics of religious dualism: Naim Frasheri and his elective affinity to religion in the course of 19th-century Albanian activism" (PDF) . pdfs.semanticscholar.org (?ngilizce). s. 3. 20 Ekim 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  27. ^ Elsie, Robert (2005), "Writing in the independence period", Albanian literature: a short history , Londra, UK: I.B. Tauris in association with the Centre for Albanian Studies, s. 100, ISBN   1-84511-031-5 , 8 Mart 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi , eri?im tarihi: 18 Ocak 2011 , major source of inspiration and guiding lights for most Albanian poets and intellectuals  
  28. ^ a b c d Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening . Princeton: Princeton University Press. ss. 123-124. ISBN   9781400847761 . 1 Eylul 2018 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  29. ^ Skendi 1967 , s. 166.
  30. ^ Skendi 1967 , ss. 123, 339.
  31. ^ Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874?1913 . Londra: IB Tauris. s. 90. ISBN   9781845112875 . 2 Nisan 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  32. ^ "RRETHI I PERMETIT" (PDF) . imk.gov.al (Arnavutca). Instituti i Monumenteve te Kultures . s. 2. 28 Haziran 2016 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  33. ^ "DREJTORIA E PERGJITHSHME EKONOMIKE DHE SHERBIMEVE MBESHTETESE DREJTORIA E BUXHETIT DHE MENAXHIMIT FINANCIAR?RAPORTET E MONITORIMIT 12?MUJORI VITI 2018" (PDF) . kultura.gov.al (Arnavutca). Ministry of Culture of Albania . ss. 17-18. 20 Ekim 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  34. ^ "Currency: Banknotes in circulation" . bankofalbania.org (?ngilizce). Tiran: Banka e Shqiperise . 26 ?ubat 2009. 26 ?ubat 2009 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  35. ^ "200 Lek" . bankofalbania.org (?ngilizce). Tiran: Banka e Shqiperise . 5 Mayıs 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 6 Mayıs 2020 .  
  36. ^ Parliament of Albania. "Ligj Nr.6133, date 12.2.1980 Per titujt e nderit dhe dekoratat e Republikes Popullore Socialiste te Shqiperise" (Arnavutca). Parliament of Albania. 28 Eylul 2007 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 14 A?ustos 2010 .  
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Naim_Fra?iri&oldid=32584398 " sayfasından alınmı?tır