Ahmet Hamdi Tanpınar

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Ahmet Hamdi Tanpınar
Do?um 23 Haziran 1901 ( 1901-06-23 )
?stanbul , Osmanlı ?mparatorlu?u
Olum 24 Ocak 1962 (60 ya?ında)
?stanbul , Turkiye
Defin yeri A?iyan Mezarlı?ı , ?stanbul
Milliyet Turk
Mezun oldu?u okul(lar) ?stanbul Universitesi
Meslek ?air   · yazar   · siyasetci  · akademisyen

Ahmet Hamdi Tanpınar (23 Haziran 1901, ?stanbul - 24 Ocak 1962, ?stanbul ), Turk ?air , romancı , deneme yazarı , edebiyat tarihcisi, siyasetci ve akademisyendir.

Cumhuriyet neslinin ilk o?retmenlerinden olan [1] Ahmet Hamdi Tanpınar; " Bursa'da Zaman " ?iiri ile geni? bir okuyucu kitlesi tarafından tanınmı? bir ?airdir. ?iir, hikaye, roman, deneme, makale, edebiyat tarihi gibi bircok ture yonelen Tanpınar, " Yirmi Be? Senenin Mısraları " adı altında be? yazılık bir deneme serisi de yayımlamı?tır.

TBMM VII. donem Mara? milletvekilidir. [2]

Hayatı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

23 Haziran 1901'de ?ehzadeba?ı 'nda do?du. Babası Gurcu [3] [4] asıllı Huseyin Fikri Efendi, annesi Nesime Bahriye Hanım'dır. [5] Tanpınar, ailenin uc cocu?undan en kucu?udur. [6] Cocuklu?u, kadı olan babasının gorev yaptı?ı Ergani , Sinop , Siirt , Kerkuk ve Antalya 'da gecti. Annesini Kerkuk'ten yaptıkları bir yolculuk sırasında 1915'te tifusten kaybetti. Lise o?renimini Antalya 'da tamamladıktan sonra yukseko?renim icin 1918'de ?stanbul'a gitti.

Halkalı Ziraat Mektebinde bir yıl yatılı olarak okuduktan sonra lise o?rencisiyken ?iirlerinden tanıdı?ı Yahya Kemal Beyatlı 'nın etkisiyle 1919 yılında ?stanbul Universitesi Edebiyat Fakultesine girdi. Burada ba?ta Yahya Kemal olmak uzere Mehmed Fuad Koprulu , Cenab ?ahabeddin , Omer Ferit Kam , Babanzade Ahmed Naim gibi hocaların derslerine devam etti. 1923 yılında ?eyhi 'nin " Husrev u ?irin " ba?lıklı mesnevisi uzerine yazdı?ı lisans teziyle edebiyat fakultesinden mezun oldu.

1923'te Erzurum Lisesinde edebiyat o?retmenli?ine ba?layan Tanpınar 1926'da Konya Lisesinde, 1927'de Ankara Lisesinde, 1930'da Ankara Gazi Terbiye Enstitusunde ve 1932'de ?stanbul'daki Kadıkoy Lisesinde o?retmenlik yaptı. [5] Gazi Orta Muallim Mektebine ba?lı Musiki Muallim Mektebinin diskote?inde yer alan plaklar ve okulda gorevli Alman hocalar sayesinde klasik batı muzi?i ile tanı?tı. Guzel Sanatlar Akademisindeki dersleri de batı plastik sanatlarına kar?ı ilgisini uyandırdı. [1]

Bu donemde yeniden ?iir yayımlamaya ba?ladı. 1926'da Milli Mecmua 'da yayımlanan “ Olu ” ?iirinden sonra 1927 ve 1928 yıllarında (“ Leyla ” ?iiri haric) hepsi Hayat dergisinde olmak uzere toplam yedi ?iir yayımladı. ?lk yazısı ise 20 Aralık 1928'de yine Hayat dergisinde cıktı.

?iir dı?ında ikinci bir calı?ma alanı olarak ceviriye ba?layan Ahmet Hamdi'nin 1929 yılında biri E.T.A. Hoffmann 'dan (“ Kremon Kemanı ”), di?eri ise Anatole France 'tan (“ Kaz Ayaklı Kralice Kebapcısı ”) olmak uzere iki cevirisi yine aynı dergide yayımlandı.

1930 yılında Ankara'da toplanan Turkce ve Edebiyat Muallimleri Kongresinde, Osmanlı edebiyatının tedrisattan kaldırılması ve okullarda edebiyat tarihinin, Tanzimat'ı ba?langıc kabul ederek okutulması gerekti?ini soyleyen Tanpınar, kongrede onemli tartı?maların do?masına sebep oldu. [7] Aynı yıl Ahmet Kutsi Tecer ile beraber Ankara'da Goru? dergisini cıkarmaya ba?ladı. [5]

1932 yılında Kadıkoy Lisesine atanması uzerine ?stanbul'a dondu. Ahmed Ha?im'in vefatıyla bo?alan "estetik mitoloji" derslerini vermek uzere 1933'te Sanayi-i Nefise 'ye tayin edildi. Tanzimat'ın 100. yıldonumu dolayısıyla 1939'da e?itim bakanı Hasan Ali Yucel 'in emriyle edebiyat fakultesi bunyesinde kurulan "19'uncu asır Turk edebiyatı" kursusune, doktorası olmadı?ı halde, "yeni Turk edebiyatı profesoru" olarak atandı ve Tanzimat 'tan sonraki Turk edebiyatının tarihini yazmakla gorevlendirildi. Hazırladı?ı edebiyat tarihinin de etkisiyle 1940'lı yıllarda yazı faaliyetlerini yeni Turk edebiyatı etrafında ?ekillendirdi. Kitap tanıtım yazıları ve ?slam Ansiklopedisi 'ne maddeler yazdı. 1940 yılında 39 ya?ındayken Kırklareli 'nde topcu te?meni olarak askerli?ini yaptı.

Mara? milletvekili Tanpınar.

1943-1946 yılları arasında Mara? milletvekili olarak Turkiye Buyuk Millet Meclisi 'nde bulundu. 1946 secimlerinde parti tarafından aday gosterilmeyince bir sure Milli E?itim Bakanlı?ı'nda mufetti?lik yaptı. 1948'de akademideki estetik hocalı?ına ve 1949'da Edebiyat Fakultesindeki kursusune dondu.

1953'te edebiyat fakultesi, Tanpınar'ı altı aylı?ına Avrupa'ya gonderdi. 1955'te Paris Filmoloji Kongresi'ne katılmak uzere uc haftalı?ına, 1955'te Venedik Sanat Tarihi Kongresi'ne katılmak uzere bir aylı?ına, 1957'de Munih Muste?rikler Kongresi'ne katılmak uzere yine bir haftalı?ına, 1958'de Venedik'te gercekle?en felsefe kongresine katılmak uzere bir haftalı?ına yurt dı?ına cıktı. 1959'da edebiyat tarihinin ikinci cildi icin kaynak toplamak uzere Rockefeller bursuyla bir yıllı?ına yeniden Avrupa'ya gitti. Yurtdı?ı seyahatlerinde ?ngiltere , Belcika , Hollanda , ?spanya , ?talya , Almanya ve Avusturya 'yı gezerek gorme imkanı buldu.

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın A?iyan Mezarlı?ı'ndaki kabri

Sa?lı?ı gittikce bozulan Ahmet Hamdi Tanpınar, 23 Ocak 1962 tarihinde gecirdi?i kalp krizi neticesinde ?stanbul'da 60 ya?ında vefat etti. Cenaze namazı Suleymaniye Camii 'nde kılındı ve Rumelihisarı A?iyan Mezarlı?ı 'nda Yahya Kemal'in mezarının yanı ba?ına defnedildi. Mezarta?ına me?hur " Ne ?cindeyim Zamanın " ?iirinin ilk iki mısrası yazılmı?tır:

" Ne icindeyim zamanın
Ne de busbutun dı?ında... "

Ahmet Hamdi Tanpınar Gayri Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yuksek Kurulu, Yahya Kemal'i Sevenler Derne?i ve Fransa'daki Marcel Proust Dostları Derne?i uyesiydi. [8]

Edebi hayatı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yahya Kemal, onun ?iir zevkinin, millet ve tarih hakkında goru?lerinin olu?masında onemli rol oynadı. [1] Celal Sahir Erozan 'ın bir ?iir ve hikaye toplamı ?eklinde yayımladı?ı seriden “ Altın Kitap ”'taki “ Musul Ak?amları ”, yayımladı?ı ilk ?iir oldu (Temmuz 1920). [5] Daha sonraki ?iirleri Dergah, Milli Mecmua, Anadolu Mecmuası, Hayat, Goru?, Yeni Turk Mecmuası, Varlık, Kultur Haftası, A?ac, Olu?, Ulku, ?stanbul, Aile, Yeditepe gibi kultur ve edebiyat dergilerinde yayımlandı. Yahya Kemal'in cıkardı?ı Dergah 'ta 1921-1923 arasında 11 ?iiri yayımlandı. En tanınmı? ?iiri olan “ Bursa'da Zaman ”ın ilk hali “ Bursa'da Hulya Saatleri ” ba?lı?ıyla 1941'de Ulku mecmuasında yayımlandı. Vefatına yakın zamanda yaptı?ı bir secimle " ?iirler " adıyla basılan kitabına otuz yedi ?iirini aldı. Bu eser, Tanpınar'ın ilk ve tek ?iir kitabıdır. Bu esere alınmasını uygun buldu?u ?iirlerin hepsi hece vezniyledir. Vefatından sonra ?nci Enginun tarafından bir araya getirilen ve " Butun ?iirleri " ba?lıklı antolojide 74 ?iir bulunmaktadır.

1930'da ilk makalesi " ?iir Hakkında " yayımlandı.

Bir bilim insanı olarak “ XIX. Asır Turk Edebiyatı Tarihi ” adlı eseriyle edebiyat tarihcili?ine yeni bir goru? ve bakı? acısı getirmi?tir. [9] Hem bu eserde, hem de di?er edebiyat yazılarında ayrıntılara buyuk onem vermi?, edebi ?ahsiyetler ile metinler hakkındaki ?airane uslubunu belgelere dayanan bilimsel bir tarih anlayı?ıyla harmanlamı?tır. Bu eser iki cilt halinde du?unulmu?, fakat tamamlanamamı?tır. Yayımlanan birinci cilt, Tanzimat 'tan ba?layıp 1885'e kadar olan donemi ele almaktadır. [10]

?kinci kitabı olan “ Namık Kemal Antolojisi ”ni 1942 yılında yayımladı. 1943'te oykulerini iceren “ Abdullah Efendinin Ruyaları ”'nı yayımladı. Bu, onun basılı ilk edebiyat yapıtıdır. Aynı yıl “ Ya?mur ”, “ Guller ve Kadehler ” ve “ Raks ” gibi unlu ?iirleri yayımlandı; “ Bursa'da Hulya Saatleri ” ?iiri, “ Bursa'da Zaman ” adıyla tekrar basıldı.

?lk romanı Mahur Beste 1944'te Ulku dergisinde tefrika edildi. Tanpınar'ın onemli calı?ması Be? ?ehir , 1946'da kitapla?tı. Huzur romanı 1948'de Cumhuriyet 'te tefrika edildikten sonra buyuk de?i?ikliklerle kitap haline getirilip 1949'da yayımlandı. Aynı yıl Milli E?itim Bakanı Hasan Ali Yucel 'in ısmarladı?ı XIX. Asır Turk Edebiyatı Tarihi adlı eserinin 600 sayfalık ilk cildini yayımladı. ?ki cilt olarak tasarladı?ı bu eserin ikinci cildi yarım kalmı?tır. Sahnenin Dı?ındakiler adlı romanı 1950'de Yeni ?stanbul gazetesinde tefrika edildi.

1954 yılında Saatleri Ayarlama Enstitusu romanının Yeni ?stanbul gazetesinde tefrikası yapıldı; 1955 yılında ise ikinci hikaye kitabı olan Yaz Ya?muru yayımlandı. 1957 ve 1958 yıllarında Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan yazılarına a?ırlık verdi.

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Euripides 'ten " Alkestis " (Ankara 1943), " Elektra " (Ankara 1943) ve " Medeia " (Ankara 1943), Henry Lechat 'tan da " Yunan Heykeli " (?stanbul 1945) tercumeleri de bulunmaktadır.

Olumunden sonra [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın sa?lı?ında yayımlatamadı?ı bircok calı?ması olumunu takip eden yıllarda teker teker yayımlanmı?tır. [5]

1970'li yıllardan sonra Tanpınar'a artan ilgiyle onun hayatı, hatıraları, ?ahsiyeti ve eserlerindeki ba?lıca tema ve fikirleri uzerine cok sayıda eser ve makale yazılmı?, tezler hazırlanmı?tır. Abdullah Ucman ile Handan ?nci 'nin hazırladı?ı " Bir Gul Bu Karanlıklarda: Tanpınar Uzerine Yazılar " ba?lıklı derleme, Ahmet Hamdi Tanpınar hakkında 2007'ye kadar yayımlanmı? 855 yazı ile 27 kitabın ayrıntılı bibliyografyasını ve aralarından secilmi? 110 yazının metnini bir araya getirmektedir.

Enis Batur 1992 yılında " Ahmet Hamdi Tanpınar'dan Secmeler " adlı bir kitap hazırladı. 1998 yılında da Canan Yucel Eronat tarafından hazırlanan “ Tanpınar'dan Hasan Ali Yucel'e Mektuplar ” kitapla?tı.

Tanpınar'ın onceki kitaplara girmemi? yazıları ve soyle?ileri ise " Mucevherlerin Sırrı " adı altında toplanarak yayımlandı. 1953 yılında yazmaya ba?ladı?ı ve 1962 yılında vefatına kadar tuttu?u notlar, 2007'de " Gunluklerin I?ı?ında Tanpınar'la Ba? Ba?a " ba?lı?ıyla ne?redildi.

Bunların dı?ında Zeynep Kerman tarafından derlenen 111 mektup " Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Mektupları " ba?lı?ıyla yayımlandı. Canan Yucel Eronat, "Tanpınar’dan Hasan Ali Yucel'e Mektuplar"ı hazırladı. Alpay Kabacalı, " Bedrettin Tuncel'e Mektuplar " ba?lı?ıyla 7 mektubu derledi. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın gunlukleri de ?nci Enginun ile Zeynep Kerman tarafından gerekli notlar ve acıklamalarla birlikte "Gunluklerin I?ı?ında Tanpınar'la Ba? ba?a" adı altında toplandı. O?rencilerinin tuttu?u ders notları " Edebiyat Dersleri " ve " Tanpınar'dan Yeni Ders Notları " ismiyle basıldı.

Ele?tiriler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tanpınar, ozellikle roman alanında cok sayıda eser vermemesine ra?men, olumunden sonra yapıtlarının yayımlanmasının yanı sıra, hakkında kırka yakın inceleme kitabı cıkmı? ve yeni Turk edebiyatının ba?lıca inceleme alanlarından biri haline gelmi?tir.

Tanpınar, ca?da?la?ma surecinde bireyin, geleneksel kulturle modern kultur arasında sıkı?ması, ya?adı?ı catı?ma, bunun toplum hayatına yansıması, bireyin ic dunyasındaki yansımalarını romanlarında i?lemi?tir.

Eserleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Deneme [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Hikaye [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Hakkında yayımlanmı? eserlerden bazıları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  • Tanpınar'ın ?iir Dunyası , Mehmet Kaplan (?U Edebiyat Fak. Yay.,1964; ikinci basım, Dergah Yay.,1983)
  • Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Mektupları , Zeynep Kerman (1974; geni?letilmi? ikinci basım, 1992)
  • Ahmet Hamdi Tanpınar'dan Secmeler , Enis Batur ( YKY , 1992)
  • Bo?lu?a Acılan Kapı , Haluk Sunat (Ba?lam, 2004)
  • "Bir Gul Bu Karanlıklarda" Tanpınar Uzerine Yazılar. Hazırlayanlar: Abdullah Ucman , Handan ?nci . Kitabevi, 2002.
  • Gunluklerin I?ı?ında Tanpınar'la Ba?ba?a Hazırlayanlar: Zeynep Kerman , ?nci Enginun . Dergah Yay., 2007.
  • Ahmet Hamdi Tanpınar Hazırlayan: Umit Meric . Ufuk Kitapları, 2002.
  • Bir Hulya Adamının Romanı - Ahmet Hamdi Tanpınar Hazırlayan: Orhan Okay . Dergah Yay., 2010.
  • Kutup Noktası: Ahmet Hamdi Tanpınar Uzerine Ele?tirel Deneme , O?uz Demiralp , ?stanbul: YKY,1993
  • Yer De?i?tiren Golge , Nurdan Gurbilek , ?stanbul: Metis, 1995
  • Zamana Vuran Dalgalar: Virginia Woolf ve Ahmet Hamdi Tanpınar, Elmas ?ahin , ?stanbul: Yitik Ulke, 2015
  • Talih, Tesaduf ve ?rade Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Romancılı?ı Uzerine Du?unceler , Seval ?ahin , ?leti?im Yayınları , 2019.
  • Tanpınar'ın Saklı Dunyası , Hazırlayanlar: Julian Rentzsch - ?brahim ?ahin, Do?u Batı Yayınları, 2018.
  • Haz ve Gunah Bir Tanpınar Yorumu , Hazırlayan: ?brahim ?ahin, Kapı Yayınları, 2012.
  • Bir Gune? Avcısı: Ahmet Hamdi Tanpınar , Hazırlayanlar: ?brahim ?ahin-Deniz Depe-Nurcan Ankay, Do?u Kutuphanesi Yayınları, 2018.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ a b c "Orhan Okay, Tanpınar, Ahmet Hamdi , ?slam Ansiklopedisi " (PDF) . 27 Aralık 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 19 Aralık 2014 .  
  2. ^ "TBMM Albumu" . tbmm.gov.tr. 29 Ekim 2012. 11 Nisan 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 1 Temmuz 2014 .  
  3. ^ "Gdd, Huseyin Fikri Efendi" . gdd.org.tr Murat Kasap. 5 ?ubat 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 27 Mart 2015 .  
  4. ^ M. Orhan Okay, Bir hulya adamının romanı: Ahmet Hamdi Tanpınar 5 ?ubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Dergah Yayınları , 2010, ISBN 19759951908, 9789759951900, p. 26.
  5. ^ a b c d e "Emrah Pelvano?lu, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ?iir Ele?tirilerinde Avrupa Merkezlilik , Bilkent Universitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitusu Yuksek Lisans Tezi, Temmuz 2006 " (PDF) . 17 Haziran 2009 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 19 Aralık 2014 .  
  6. ^ "Yunus Balcı, Bir Sanatkarın Bilim Adamı Olarak Portresi , Turkish Studies, Cilt 4 /1-I Kı? 2009 " (PDF) . 17 Mayıs 2017 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 19 Aralık 2014 .  
  7. ^ "Necati Tonga, Cumhuriyet Donemi Turk Edebiyatında Divan ?iiri Tartı?maları ve Gelenekten Faydalanma " (PDF) . 19 Aralık 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 19 Aralık 2014 .  
  8. ^ Mehmed Orhan Okay, Bir Hulya Adamının Romanı: Ahmet Hamdi Tanpınar , ?stanbul 2010
  9. ^ Abdullah Ucman, Bir edebiyat tarihcisi olarak Tanpınar , Zaman Kitap, Nisan 2012
  10. ^ Turan Alptekin, Ahmet Hamdi Tanpınar: Bir Kultur Bir ?nsan, ?stanbul 2001

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahmet_Hamdi_Tanpınar&oldid=32542809 " sayfasından alınmı?tır