Stefan Nemanji?

Izvor: Wikipedija
(Preusmjereno sa stranice Stefan Prvoven?ani )
Prijeđi na navigaciju Prijeđi na pretragu
Stefan Nemanja II

Freska iz crkve Bogorodice Ljeviške u Prizrenu
Freska iz crkve Bogorodice Ljevi?ke u Prizrenu

Puno ime Stefan Nemanja II Nemanji?
Datum rođenja oko 1166 .
Mesto rođenja nepoznato
Datum smrti 24. septembar 1227 . ili 1228 .
Mesto smrti nepoznato
Grob Manastir Studenica
Titula Veliki ?upan i kralj Srbije (Ra?ke)
Period 1196 ? 1217 ( 1219 ),
veliki ?upan
1217 ( 1219 ) ? 1227 . ili 1228 .,
kralj
Prethodnik Nemanja ( Vukan )
Naslednik Radoslav
Poreklo i porodica
Dinastija Nemanji?i
Otac Nemanja
Majka Ana
Supru?nik Evdokija Anđel
nepoznata
Ana Dandolo
Deca Radoslav
Komnina
Predislav
Vladislav
Uro?
Renijera

Stefan Nemanji? , [1] je uobi?ajeno skra?eno ime za Stefana Nemanju II Prvoven?anog Nemanji?a (oko 1166 ? 24. septembar 1227 . ili 1228 ). [2] [3] On je bio vladar srednjovekovne Srbije , koju su stranci zvali i Ra?ka . Po?eo je da vlada sa zvanjem velikog ?upana od 1196 . godine, a prvi među Nemanji?ima je postao krunisani kralj ( 1217 . ili 1219 ), zbog ?ega je nazvan Prvoven?ani . Vladao je do smrti 24. septembra 1227 . ili 1228 .

Napisao je ??ivot Svetog Simeona“, to jest hagiografiju svog oca i prethodnika na vlasti Stefana Nemanje I, koja se smatra bitnim delom srpske srednjevekovne knji?evnosti. Za njegove vladavine podignut je manastir ?i?a . [4]

Srpska pravoslavna crkva ga naziva Simon Monah Prepodobni i slavi ga kao sveca 24. septembara prema julijanskom kalendaru, odnosno 7. oktobra po gregorijanskom kalendaru.

Biografija [ uredi | uredi kod ]

Rođenje i mladost [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanci: Stefan Nemanja i Bitka na Moravi (1190)

Pretpostavlja se da je rođen neposredno posle preuzimanja veliko?upanskog prestola u Ra?koj od strane Stefana Nemanje I , to jest oko 1166. godine. [5] [6] Mladost je proveo verovatno na o?evom vladarskom dvoru.

Posle poraza od Vizantije u bitki na Moravi 1190 . godine, zaklju?en je mir sa Vizantijom, a najkasnije tada određeno je da velikog ?upana Nemanju I na prestolu nasleđuje njegov srednji sin Nemanja II, a koji je dobio i zajedni?ko vladarsko-savladarsko, ime svih Nemanji?a Stefan. Da bi se savez Vizantije i Srbije u?vrstio prestolonaslednik u Srbiji Stefan Nemanja II imao se o?eniti vizantijskom princezom Evdokijom, a kao srodnik carske porodice dobio je i titulu sevastokratora . [7] [8] [9] Takvim sporazumom Vizantija je priznala nezavisnost Srbije 1190. godine.

Preuzimanje veliko?upanskog prestola [ uredi | uredi kod ]

Nekoliko godina posle bitke na Moravi, kada je u aprilu 1195. godine Evdokijin otac Aleksije III Anđel (1195-1203) postao car, ostareli Stefan Nemanja I je odlu?io da je vreme da formalno preda vladarski presto carevom zetu, a svom srednjem sinu. To se verovatno dogodilo 25. marta 1196 . godine na dr?avnom saboru kod Petrove crkve u Rasu. [10] Opis tog događaja ostavio je Sveti Sava I Nemanji? u Studeni?kom tipiku. On pi?e da njegov otac, veliki ?upan Stefan Nemanja, pred sakupljenima na saboru za svog naslednika ?Bo?ijom voljom izabra blagorodnog i ljubljenog sina, Stefana Nemanju, zeta blagoven?anog kir Aleksija, cara gr?kog“. [11] Pre toga, verovatno oko 1191. godine, a najkasnije 1195. najstarijem sinu Vukanu dao je na upravu Duklju , Travuniju , Hvosno i Toplicu. [12] [13] Kao upravnik Duklje najkasnije od 1195 . Vukan Nemanji? se nazivao kraljem , ali kraljevsku krunukrunu nije imao i 1199. godine tra?io je od pape Ino?entija III da mu istu po?alje. [14] ) [15]

Borba za vlast u Srbiji [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanak: Vukan Nemanji?
Vukan Nemanji? , Stefanov stariji brat.

Nakon smrti Stefana Nemanje I 1199 . ili 1200 . godine dolazi do sve otvorenije borbe za vlast u Srbiji između Vukana i Prvoven?anog. [16] Stefan je isklju?io Kotor iz Vukanove vlasti 1201 . godine, ?to je neki navode kao uzrok rata. [17]

Koliko je poznato i Prvoven?ani je od 1199. ili 1200. tra?io od tada?njeg pape Ino?entija III kraljevski venac (to jest, krunu) kako bi on postao kralj, a Srbija kraljevina. [18] Tome se protivio Vukan Nemanji? koji je u Zeti nosio staru krunu dukljanskih kraljeva i ?eleo je da on bude jedini srpski kralj. Ovaj sukob oko vi?eg vladarskog zvanja bio je jedan od prvih pokazatelja da među bra?om nema sloge i poverenja. ?elja obojice da imaju vi?e vladarsko zvanje pokazivala je i ?elju obojice za vrhovnom vla??u u Srbiji, a to je bio pravi uzrok oru?anog sukoba koji je usledio oko 1202.

Uo?i krsta?kih napada na Carigrad , oko 1201 . godine, Prvoven?ani je proterao vizantijsku princezu Evdokiju zbog neverstva u braku. Progon Evdokije verovatno odra?ava i namere vladara Srbije da sebe ?vr??e ve?e za rimskog papu, od kojeg je o?ekivao da ?e dobiti krunu. Poni?ena princeza je prvo oti?la kod Vukana koji ju je lepo primio, a zatim je iz Dra?a otplovila za Carigrad . Vukan je zbog ovoga uputio velikom ?upanu te?ke prekore. [19] Tako je doveo u pitanje njegovo nasledno pravo jer je Evdokija bila deo mirovnog ugovora sa Vizantijom na osnovu kojeg je Prvoven?ani nasledio presto, a ne stariji Vukan.

Ubrzo izbijaju oru?ani sukobi. U sukobu sa bratom Vukan je dobio zna?ajnu pomo? od ugarskog kralja Emerik . Ugarska vojska napala je Srbiju 1202 . i tako je Vukan zbacio Prvoven?anog sa vlasti. [20] [4] Vukan je ubrzo potom progla?en za velikog ?upana . Njegova slu?bena titula je bila: " Veliki ?upan Vukan, vladar srpske zemlje, Zete , pomorskih gradova i podru?ja Ni?ave ". Izgleda da je Vukan vladao Srbijom između 1202. i 1204/05. Ugarski kralj Emerik sebe je video kao vrhovnog vladara Vukanove Srbije, a od 1202. u tituli kraljeva Ugarske se javlja i i ime Srbije (Seruiaeque Rex). [21] Pora?eni Prvoven?ani je bio privremeno proteran iz Srbije, [4] a podr?ku je na?ao u Bugarskom carstvu . Po?etkom XIII veka Vizantija je ubrzano slabila, a u julu 1203. godine krsta?i iz ?etvrtog krsta?kog rata prvi put su osvojili Carigrad , ali formalno za vizantijskog pretendenta. Kona?no krsta?ki napad u aprilu 1204. godine doveo je do pada Carigrada u ruke krsta?a i Venecije, a carstvo se raspadalo. [22] Propast Vizantije, je omogu?ila Bugarskoj da stekne ve?i zna?aj i slobodnije deluje prema Ugarima .

U leto 1203 . godine, bugari cara Kalojan porazili su Ugarsku i osvojili oblasti od Ni?a do Brani?eva. Kalojanov napad oslabio je Ugare i njihovog saveznika Vukana, a pomogao Prvoven?anom, ali sude?i po papskim pismima Vukan je i u jednom delu 1204. bio na vlasti u Srbiji, kao i ranije u martu 1203. [23]

Sukob bra?e oko prestola naneo je ogromne ?tete Ra?koj. [24] Razaranja u građanskom ratu su bila stra?na. [25]

U takvom neprijateljstvu i preganjanju između bra?e bila je srpska zemlja u velikoj nevolji, kao u nekoj teskobi, opustev?i od mnogo plenjenja i prolivanja krvi, propadaju?i do kraja od gladi zbog neoranja, tako da su se mnogi razi?li po tuđoj zemlji.

?  Teodosije Hilandarac

Povratak na vlasti u Srbiji [ uredi | uredi kod ]

1204 . godine kralj Emerik umire, tako da je Vukan ostao bez saveznika. Oko 1205 . godine, Prvoven?ani, uz pomo? bugarskog cara Kalojana, preuzima vlast nad Ra?kom. [25] [26] Posle nekoliko godina, nesloge, oru?anih sukoba i nepotpunog pomirenja u Srbiji, Sava I Nemanji? dobio je pisma od ?Stefana Nemanje, koji je vladao njegovom dr?avom, i brata njegovog, velikog kneza Vukana” u njima bra?a su tra?ili da Sava I donese ostatke Svetog Simeona (Stefana Nemanje I) u Srbiju. [27] Oni su molili da ih simboli?no izmiri nad kostima Svetog Simeona:

Zato te neprestano molim, o pre?asni o?e na? Savo, poslu?aj glas koji ti ?aljem iz dubine srca, i ne prezri moljenja mojega, i, skupiv?i mo?ti Svetoga i Pre?asnoga, u?ini nam milost, potrudi se i sam donesi prijatna mirisa mo?ti Svetoga, da se prosveti ota?astvo njegovo donosom mo?tiju njegovih i dolaskom tvojih... [25]

?  Stefan Prvoven?ani

Sava I Nemanji? se odaziva pozivu bra?e i sa grupom crnorizaca i kostima Svetog Simeona kre?e u Srbiju. Sava I Nemanji? je do?ao u Srbiju i doneo o?eve ostatke, kako bi bili sahranjeni u Studeniciprema jednom mi?ljenju po?etkom 1207 . godine, [28] [29] a prema drugom mi?ljenju u februaru 1208 . [30] U Studeni?kom tipiku Sava I je zapisao da je osam godina posle smrti Simeona do?ao ?sa ?asnim mo?tima u Hvosno. I saznav?i vladaju?i sin njegov Stefan Nemanja, i brat mu knez Vukan, sakupi?e svetitelje, i jereje, i igumane sa mnogim crncima i sa boljarima svim, ... sa velikom ?a??u uze?e mo?ti gospodina Simeona.” [31] Sava I postavljen je za igumana Studenice, gde je uveo Hilandarski tipik sa manjim izmenama. [28] [32] U Zeti 1208. upravu je preuzeo Vukanov sin đorđe . [33]

Savez sa Strezom [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanak: Strez

Strez je bio ne?ak bugarskog cara Kalojana , koji je nakon careve smrti 1207 . godine bio je kandidat za presto. Iako je verovatno imao ve?e pravo [34] , vlast preuzima Boril , njegov blizak rođak ili brat. [35] [36] [37] Strez krajem 1207 . ili po?etkom 1208 . godine prelazi u Ra?ku, gde dobija politi?ki azil na dvoru Stefana Nemanji?a, koji odbija Borilove zahteve za izru?enjem. [34] Mogu?e da je Stefan "dugovao uslugu" Kalojanovom rođaku Strezu, jer ga je Kalojan pomogao u borbi za presto protiv starijeg brata Vukana . [38]

Klisura Vardara kod dana?nje Demir Kapije je bila Strezova prestonica Prosek.

?ast ukazana Strezu na ra?kom dvoru ubrzo izaziva zavist nekih velmo?a. Videv?i ovo i pla?e?i se da ?e ga Stefan izru?iti Bugarskoj, Strez planira da be?i. Saznav?i za te planove, Stefan uverava Streza u svoju odanost i postaje njegov pobratim . [34]

Stefan je nameravao da iskoristi sukob Streza i Borila da osvoji pograni?ne bugarske zemlje. Strezovo prisustvo pru?ilo je Stefanu sjajno sredstvo da ostvari svoje planove. [39] Naime, srpski napad na bugarsku teritoriju ujedinio bi Bugare oko Borila u odbrani zemlje. Međutim, pohod na Bugarsku sa bugarskim prestolonaslednikom bi podelio Bugare, i omogu?io Stefanu da osvoji neke oblasti za svog ?ti?enika. Time bi Boril oslabio, a Stefanov uticaj u pograni?nim oblastima oja?ao. [39]

Stefan stavlja na raspolaganje Strezu vojsku uz pomo? koje osvaja deo Makedonije . Prvi udar je bio uperen kao vardarskoj dolini, oblasti koju je pre toga zauzeo Kalojan, verovatno oko 1205 . godine. Napad je izveden 1208 . godine, verovatno dok je Boril bio na pohodu u Trakiji. Strez je sa srpskim trupama zauzeo bugarsku teritoriju i utvrdio se, isprva kao Stefanov vazal , u nepristupa?noj tvrđavi Prosek kraj reke Vardar , na glavnom putu Ni?-Skopje-Solun. [39]

Kada je Strez stekao inicijalnu teritoriju, između reke Vardara i Strume, mnogi Bugari su do?li da mu se pridru?e, ja?aju?i njegovu vojsku. Sa daljom podr?kom Srbije, Strez se pro?irio Makedonijom, sti?u?i bar do Bitolja . Jedan srpski izvor, verovatno sa znatnim preterivanjem, ka?e da su Stefan i Strez "uzeli pola Bugarske". [39] Strez je u toku jedne godine stekao teritoriju od Bera na jugu, do Skoplja na severu, te od reke Strume na istoku do Bitolja , a mo?da i Ohrida , na zapadu. Obzirom da je osvajanje bilo brzo, mogu?e da su neki gradovi otvorili svoje kapije Strezu zbog njegove popularnosti i dinasti?kih veza. [40]

Stefan je naredio da srpske trupe i dalje ostanu u Strezovoj utvrdi, ?ime Strez nije bio zadovoljan, jer je sumnjao da ga mogu pre ili kasnije zbaciti. Prisustvo srpskih trupa i velmo?a u svojoj tvrđavi je verovatno do?iveo kao poku?aj kontrole, a ne pomo?. Strez je osetio da ga Srbi koriste kao oruđe da bi uzeli Makedoniju. [40] Tenzije rastu, a srpski izvori navode da je Strez mu?io neke srpske velmo?e i bacio ih u Vardar. Izgleda da je Strez poku?avao da stekne kontrolu nad tvrđavom, elimini?u?i trupe kojima ne veruje. [40]

Uspev?i da stekne jako upori?te i lojalne podanike, Strez prekida odnose podređenosti sa Stefanom i postaje samostalni vladar. [40] Ubrzo sklapa sporazum sa epirskim despotom Mihailom I Komninom i bugarskim carem Borilom , koji mu priznaje titulu sevastokratora .

Rat protiv Ra?ke [ uredi | uredi kod ]

Politi?ka situacija u okru?enju nakon pada Vizantije .

1213 . godine papini legati su doputovali u Bugarsku da ponude caru Borilu prestanak neprijateljstva i vojnu saradnju, kako bi otklonili bugarsku pretnju Solunu i Latinskom carstvu omogu?ili koncentraciju trupa protivu Nikeje. [41] Bugarski car Boril ovo prihvata, pa se i njegov sevastokrator Strez ubrzo na?ao u novom savezu. Strezove opcije su postale su?ene, budu?i da vi?e nije mogao ratovati protiv Latina ni Epira. Njemu je brzo postalo jasno da je bugarsko-latinski savez uperen protiv Srba. Histori?ar John Fine smatra da je bugarski car Boril, kome su Srbi bili susedi, bio zainteresovaniji za rat protiv njih nego latinski car Henrik Flandrijski , kome nisu bili nikakva pretnja, te je verovatno on odredio rat protiv Ra?ke kao cilj alijanse. [42]

1214 . godine anti-srpski saveznici pokre?u rat protiv Ra?ke. Predviđeno je da Latini i Boril upadnu u Srbiju sa istoka, a Strez sa juga. Mihajlo Anđeo se također okoristio ratom napadaju?i pograni?ne krajeve. Neki navode da je i ugarski kralj uzeo u?e??a u ratu protiv Ra?ke, ali za to nema dokaza. [43] Udru?ene latinske i bugarske snage su stigle do Ni?a , dok je Strez nastupao dolinom Vardara, podigav?i logor verovatno kraj Pologa (dana?nje Tetovo ). [43]

Srbija se na?la u nezavidnoj situaciji, sa dva fronta protiv daleko mo?nijih neprijatelja.

Ubistva Streza [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanak: Strez

Veliki ?upan Stefan je poslao izaslanike Strezu da tra?i mir, dok je mobilisao vojsku za odbranu. Nakon ?to izaslanici nisu uspeli da postignu dogovor, Stefan ?alje svog brata Savu Nemanji?a u Strezov kamp. [44] [45] Monah Sava po zadatku dolazi u Strezov logor, podignut na granici, i poku?ava da ga ubedi da napusti u?e??e u savezu protiv Ra?ke. Prema srpskim izvorima, Savin govor je ostavio jak utisak na neke vode?e ljude, ali ne i na Streza. Po?to diplomatija nije dala rezultata, Sava napu?ta kamp no?u, a Strez mu garantuje bezbednost. Iste no?i, sevastokrator Strez je ubijen, u zaveri koju je najverovatnije organizovao Sava. [44] [46] Strez je verovatno uboden otrovnom iglom ili bode?om . [47] Prema hagiografiji Svetog Save, Strez je na samrti rekao da ga je ubio mladi vojnik po Savinom naređenju:

Neki stra?ni mladi? po zapovesti Savinoj re?ena spavanju je na mene napao, i izvadiv?i ma? moj njime probode srce moje [38]

?  Teodosije , ?itije svetog Save

Histori?ar John V. A. Fine pretpostavlja da je Sava verovatno unajmio ili ubedio neke Strezove ljude da ga ubiju. [43] Profesor Vasil Zlatarski smatra da je Sava direktno ume?an u smrt sevastokratora. [48] Istori?ar ?eljko Fajfri? takođe smatra da je atentat na Streza "veoma ve?to izvedeno uz verovatnu Savinu ulogu". [38]

Nakon atentata, neke Strezove velmo?e su prebegle Stefanu, a Strezova vojska je dezintegrisana, ?ime je okon?ana opasnost po Ra?ku. Ni latinsko-bugarske snage u Ni?u nisu nastavile pohod. Ra?ka je bila spremna braniti se svim snagama od njihovog udara, ?ime je poku?aj otvaranja dva fronta osuje?en. [43]

Ubistva Mihajla [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanak: Mihajlo I Komnin Duka
Politi?ka karta Balkana 1224 . godine.

Nakon neuspeha bugarsko-latinske invazije na Ra?ku, epirski vladar Mihajlo Anđeo poduzima napade. Iako Teodosijevo ?itije Save navodi da su Henrik, Boril, Strez i Mihailo bili u savezu, ve?ina nau?nika smatra da Mihailo nije bio deo alijanske ve? je samo koristio priliku da pro?iri teritoriju. [49] On je verovatno osvojio bar deo zapadne Makedonije, a mo?da i vi?e, i nastavio je pohod ka severnoj Albaniji. Iste 1214 . godine Mihajlo Anđeo je od Stefana osvojio Skadar . [17]

Usled novonastale pretnje, Stefan kre?e sa vojskom ka Zeti. Nije poznato da li je Zeta bila pod njegovom ili đorđevom kontrolom, niti je li do?lo do okr?aja. Međutim, jo? jednom je Stefan spa?em "?udom". Izgleda da je Savino posredovanje i ovde igralo ulogu. [50]

Stefanov brat Sava Nemanji? je diplomatijom poku?ao da odgovori Mihajla od napada na Ra?ku, ali nije uspeo. [51] Krajem 1214. ili po?etkom 1215 . godine, dok je bio stacioniran u Beratu , u Albaniji, Mihaila Anđela je ubio sluga na spavanju [50] , ?to se tuma?ilo kao ?udo svetog Save. [51] Nakon atentata je Stefan Nemanji? ponovo zadobio Skadar. [17]

Ubistvom Mihaila Komnima je eliminisana pretnja Epira Srbiji. Stefan Nemanji? je potom svoju sestru udao za Manojla, brata novog epirskog despota Teodora Anđela , koji je nasledio presto.

Osvajanje Zete i primorja [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanak: đorđe Nemanji?

Obzirom da je dovukao trupe do Skadra, i da su ostali neprijatelji bili uklonjeni, Stefan je nastavio sa pohodom na Zetu , odnosno njene delove pod kontrolom Vukanovog sina đorđa . Do 1216 . godine Stefan Nemanji? je preuzeo kontrolu nad Zetom od kralja đorđa , verovatno vojnom akcijom. [52] Zeta je potom anektirana Ra?koj i nije joj ostavljen nikakav poseban status. [53]

Iste 1216. godine, Ugarska se pripremala da napadne Ra?ku, ali izgleda je sukob spre?en pregovorima. Srpsko-mađarska granica je tad bila kod ?uprije , a Mađari su jo? uvek dr?ali Beograd i Brani?evo . [53] U junu iste godine umire latinski car Henrik, ?ime Boril ostaje bez saveznika.

Stefan je nakon osvajanja Zete, verovatno iste 1216 . godine intervenisao na strani Miroslavljevog sina Andrije , protiv njegovog brata Petra , koji je proterao Andriju i zauzeo ve?i deo Huma . Andrija, kome je Stefan pomagao, je uspeo da zadr?i samo mali deo Huma, samo Popovo Polje i obalu. [54]

Osvajanjem Zete i primorskih oblasti, Stefan je stekao bli?e kontakte sa Katoli?kom crkvom. Takođe je stupio u te?nje odnose sa Venecijom . Oko 1216 . ili 1217 . godine Stefan se o?enio Anom Dandolo , unukom mleta?kog du?da Enrika Dandola , koji je vodio napade na Carigrad u ?etvrtom krsta?kom ratu . Od ovog vremena, venecijanski i katoli?ki uticaj je porastao u Srbiji. [54]

Krunisanje Prvoven?anog za kralja [ uredi | uredi kod ]

Litografija Stefana Prvoven?anog iz 1851. godine

Nakon obnavljanja pregovora 1217 . o krunisanju za kralja sa novim papom Honorijem III , veliki ?upan Srbije Stefan Nemanja II postigao je svoj vi?egodi?nji cilj da Srbija bude priznata kao kraljevina . Pisani izvori iz 13. veka opisuju jedno krunisanje Stefana Prvoven?anog za kralja, ali u njihovom opisu postoje zna?ajne razlike. [55] Zapadni pisani izvor, Toma Arhiđakon Spli?anin opisuje krunisanje koje je izvr?io poslanik pape Honorija III. [56] [57] Va?no je primetiti da kada je pisao o Katoli?koj crkvi Toma Spli?anin nije uvek pouzdan, nego je pisao tako da je pravio falsitikate. [58] Zbog toga njegovo pisanje da je papin poslanik krunisao Prvoven?anog nije potpuno pouzdano, a osporava ga pisanje Domentijana Hilandarca. [59] Pre osamstogodi?njice krunisanja Prvoven?anog, srpski istori?ari su brzopleto ?itali opis krunisanja Prvoven?anog kod Tome Spli?anina i mislili da on pi?e samo o događajima u 1217. godini, to jest da je krunisanje Prvoven?anog bilo te godine. Toma Spli?anin neposrednon pre opisa poslanstva i krunisanja Prvoven?anog izri?ito je spomenuo da govori o vremenu koje obuhvata najmanje dve godine, to jest 1217. i 1218. [60] Bli?i, srpski hagiografi Domentijan i Teodosije opisuju da je arhiepiskop Sava I Nemanji? na saboru u ?i?i izvr?io krunisanje svoga brata. [61] [62] Te?ko je osporavati uverljivi opis koji je ostavio Savin u?enik Domentijan, ali među srpskim istori?arima jo? preovladava zamisao da je krunisanje bilo pre nego je Sava I postao arhiepiskop. [63] Iz te zabune nastala je i druga zamisao da je posle osamostaljenja srpske arhiepiskopije izvr?eno drugo krunisanje Stefana Prvoven?anog po pravoslavnom obredu oko 1220 . ili u maju 1221 na op?tem dr?avno-crkvenom saboru u ?i?i onako kako opisuju Domentijan i Teodosije Hilandarac . [64] [65] Nedostatak prve zamisli o krunisanju 1217. je ?to nema pisanog izvora u kome to pi?e, a nedostatak druge zamisli je ?to ona nije re?ila protivre?nosti u izvorima, nego ih je podelila u dva krunisanja. Niko od izvora koje koristimo nije opisao da se Prvoven?ani krunisao kraljevskom krunom dva puta.

Domentijan Hilandarac je skoro sigurno poznavao jednog od prisutnih na krunisanju, svog u?itelja, Savu I Srpskog. Domentijan je verovatno imao opis svedoka krunisanja, a mo?da je bio i sam prisutan u ?i?i kada je krunisanje obavljeno. Arhiđakon Toma Spli?anin izgleda nije poznavao papinog poslanika koji je odneo krunu u Srbiju, a mogao je pisati ono ?to je bilo “o?ekivano”, to jest kako je on zami?ljao da se trebalo dogoditi. Odatle, iz svoje ma?te, je pisao da je da donosilac krune i izvr?io krunisanje. Domentijan je va?niji i pouzdaniji izvor od Tome Spli?anina. Jedino ispravno je zamisliti da je bilo jedno krunisanje kraljevskom krunom iz Rima koje je izvr?io arhiepiskop Sava I Srpski u ?i?i kako to opisuje Domentijan u ?itiju svog u?itelja. Sava I je postao arhiepiskop 1219. godine i krunisanje nije moglo biti pre te godine, a to potvrđuje i najstariji pisani izvor u kome se Stefan Nemanja II Prvoven?ani pojavljuje kao ?krunisani kralj “, koji je iz marta 1220. Dakle krunidbeni sabor Stefana Prvoven?anog u ?i?i mogao je biti krajem 1219. ili po?etkom 1220. [66] Od pape poslata kraljevska kruna podizala je ugled srpskog vladara Stefana Prvoven?anog i predstavljala je međunarodno pravno priznanje Srbije kao nezavisne dr?ave. Istovremeno, priznanje krune iz Rima u Srbiji je podizalo ugled rimskog pape. Pre krunisanja u povelji koju je izdao Hilandaru on se potpisao kao ?veliki ?upan Stefan namesnik gospodin sve Srpske Zemlje”. Posle krunisanja on je u poveljama manastirima (?i?i i Sv. Bogorodice na Mljetu) potpisan kao ?Stefan, po Bo?ijoj milosti ven?ani prvi kralj sve srpske zemlje, Dioklije i Travunije i Dalmacije i Zahumlja” i ?Stefan, po milosti Bo?joj ven?ani kralj i samodr?ac sve Srpske Zemlje i Pomorja”. Kao prvi od Nemanji?a koji je dobio kraljevski venac, nazvan je ?prvoven?ani kralj” i iz tog srednjovekovnog opisa je izvedeno ime pod kojim je danas poznat kao Prvoven?ani. [67]

Mada je Toma Spli?anin poznat kao pisac sklon pravljenju falsifikata i preteranom veli?anju Katoli?ke crkve , [58] neki istori?ari uporno brane njegovo protivre?no pisanje da je papin legat krunisao kralja Srbije. [68]

Autokefalnost crkve [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanci: Spor crkava Epira i Nikeje , Sava Nemanji? , ?i?ka arhiepiskopija , i Istorija Srpske pravoslavne crkve

U vreme kada je Sava I Nemanji? bio iguman u Studenici pravoslavna crkva u Srbiji nije bila samostalna, ve? je bila podređena Ohridskoj arhiepiskopiji , a imala je samo tri episkopije ( Ra?ku , Lipljansku i Prizrensku ) u kojima su vladike bili Grci . [69]

Izgleda da je 1217. papa Honorije III u razgovoru sa poslanstvom velikog ?upana Srbije brzo pokazao spremnost da po?alje kraljevsku krunu u Srbiju. Tada je Sava oti?ao na Svetu goru 1217. a postoji pretpostavka da je do?lo do manjeg neslaganja Save sa bratom Prvoven?anim. Osnova za tu zamisao je pisanje Domentijana da je iguman Sava predao igumanski polo?aj i oti?ao u Svetu goru protiv volje svog brata velikog ?upana. Nesporazum bra?e nije bio trajan. Veliki ?upan je poslao pismo u kome je pozvao Savu da se vrati, a Sava je poslao odgovor. Ova prepiska je verovatno bila nastavak pregovora o zajedni?kom delovanju, a Sava se du?e zadr?ao na Svetoj gori. [70]

Po ugledu na krunisanje u Bugarskoj 1204. godine, iz Rima 1217. verovatno je predlo?eno velikom ?upanu Srbije i ?uzdizanje” crkvenog stare?ine u Srbiji pre krunisanja kralja u njoj. Predlog pape da po ugledanju na Bugarsku i u Srbiji uzdigne stare?inu pravoslavne crkve bi objasnio za?to je Sava bio nezadovoljan pregovorima o krunisanju. Pregovori o krunisanju su verovatno doveli do pregovora o srpskoj pravoslavnoj crkvi 1217. Kada je oti?ao na Svetu goru Sava I je oja?ao veze sa monasima Grcima i zavr?io uobli?enje zamisli da se uzdizanje pravoslavne crkve u Srbiji zatra?i od vaseljenskog patrijarha i cara u Nikeji . U prepisci sa bratom postigao je saglasnost o tome. [71]

Posle dogovora sa bratom Sava I je oti?ao na pregovore u Nikejsko carstvo . [72] U Nikeju je oti?ao jer 1204. godine Carigrad je pao pod vlast Venecije i krsta?a , a prestao da bude deo Vizantije . Nikeja je bila sedi?te za nikejskog cara Teodora I Laskarisa i vaseljenskog patrijarh Manojla I Sarantena Haritopula . Od njih je Sava I tra?io samostalnost za pravoslavnu crkvu u Srbiji. Prilike za takav zahtev bile su povoljne, jer su pravoslavne episkopije u Srbiji bile pot?injene Ohridskoj arhiepiskopiji, a ona je podpadala pod drugu dr?avu nastalu raspadom Vizantijskog carstva, Epirsku despotovinu, protivnika Nikejskog carstva. Pored toga ponude pape da on ?uzdigne“ stare?inu pravoslavne crkve u Srbiji dodatno su ubeđivale patrijarha i cara da ispune zahteve Save Srpskog. Za cara i patrijarha u Nikeji molba Save I bila je i prilika da se istakne zna?aj Nikeje kao sredi?ta isto?nog hri??anstva u sporu crkava Epira i Nikeje . Car Teodor I Laskaris i patrijarh Manojlo odlu?ili su da Sava I bude rukopolo?en za prvog arhiepiskopa Srpske pravoslavne crkve . [73] [74] Prema starim srpskim letopisima to se dogodilo 1218/19. ( 6727) godine, [75] Iz toga je izvedeno skoro nepodeljeno mi?ljenje kod istra?iva?a pro?losti Srba da je između 1.1.1219. i 31.8. 1219 . Sava I Nemanji? hirotonisan za arhiepiskopa. [74] Arhiepiskop Sava I u Nikeji je tra?io autokefalnost , tj. da njegovi naslednici na mestu arhiepiskopa ne moraju da dolaze u Nikeju za posve?enje, ve? da ih mo?e izabrati i rukopolo?i sinod novostvorene arhiepiskopije u Srbiji. Car i patrijarh su ispunili i taj Savin zahtev. Vra?aju?i se u Srbiju, arhiepiskop Sava I je ponovo posetio Svetu goru, a odatle je verovatno poveo i neke od budu?ih episkopa u Srbiju. [76] [77]

Arhiepiskop Sava I potom odlazi u Solun i u manastiru Filokal zavr?ava sastavljanje Nomokanona, to jest zbornika crkvenih i građanskih propisa, i objavljuje ga kao Zakonopravilo. [78] Posle povratka u Ra?ku 1219. ili 1220. godine arhiepiskop Sava I je uređivao crkveni ?ivot novostvorene arhiepiskopije. Stvarao je nove episkopije, koje su imale sedi?ta u manastirima. Sava je za episkope postavio svoje u?enike. [79] Svi novopostavljeni episkopi dobili su po jedan prepis Zakonopravila, a novoizgrađeni manastiri su bogato darovani imanjima, njivama, ?umama, vinogradima, pa?njacima i vo?njacima. [25] Za sedi?te arhiepiskopa određen je manastir ?i?a . Nije pouzdano utvrđen broj episkopija koje su postojale u tek stvorenoj arhiepiskopiji. Postoji mogu?nost da nije sve nove episkopije osnovao 1220. godine, nego je neke odredio kasnije. Sava je osnovao osam novih episkopija: Zetsku, Humsku, Dabarsku, Moravi?ku, Topli?ku, Budimljansku, Hvostansku i ?i?ku (arhiepiskopska eparhija), [80] [81] Zadr?ao je dve ili tri stare, to jest Ra?ku i Prizrensku , a mo?da i Lipljansku eparhiju. [82] [83] Verovatno je episkope u Rasu, Prizrenu i Gra?anici (gde je moglo biti sedi?te i Lipljanske episkopije) kao Grke i pristalice ohridskog arhiepiskopa Dimitrija Homatina zamenio svojim ljudima, Srbima. Savino uzdizanje za arhiepiskopa i smenjivanje episkopa u Prizrenu izazvalo je nezadovoljstvo Dimitrija Homatina . On je u maju 1220 . godine uputio protestno pismo Savi. U pismu prigovara Savi da je monah, to jest da je nekanonski uzdignut za arhiepiskopa jer pre toga nije bio episkop. Poslednji prigovor u pismu arhiepiskopu Savi je da je tiranski smenio kanonski postavljenog episkopa u Prizrenu i imenovao novog. [84] [85] Ohridski arhiepiskop Dimitrije Homatijan je maja 1220 . godine poslao Savi pismo u kome o?tro kritikuje nezakonito sticanje ?ina arhiepiskopa, ali pre svega ne kanonsko smenjivanje pravoslavnih episkopa u Prizrenu i Rasu . [86] Arhiepiskop nudi Srbima priliku da se pokaju, ili ?e izop?titi Savu i sve koji s njim op?te, "bili oni u crkvenom ili u svetovnom redu ili ?inu", iz zajednice vernih. [86]

Osnivanje ovih eparhija zahtevalo je zapo?ljavanje jo? sve?tenika, ali ih nije bilo dovoljno na raspolaganju, pa su pojedine oblasti bile gotovo bez sve?tenika. ?itije Savino bele?i, na primer, da je slao sve?tenike po unutra?njosti da bar ven?aju mnoge ljude koji su ve? dugo ?iveli u zajednici, bez blagoslova crkve. [87]

Iako epirski vladar Teodor verovatno nije bio sretan zbog Savine akcije, on nije mogao priu?titi da raskine savez sa Ra?kom. On je na vrhuncu crkvene krize udao svoju ?erku Anu za Stefanovog naslednika Radoslava, 1219. ili 1220. godine. [88]

1220 . godine Stefan Prvoven?ani pi?e papi Honoriju III, koji mu je poslao krunu, da ?eli da se naziva sinom Svete Rimske crkve, i njega kao Svetoga oca. [17] U zapadnim krajevima zemlje, uklju?uju?i primorje, katoli?ki biskupi nisu proterani, kao ?to su gr?ki. Na zapadu zemlje je katoli?ka organizacija nastavila da postoji uporedo sa srpskom crkvom, imaju?i u istom gradu svaka svoje sopstvene crkvene zgrade, sve?tenstvo, a nekad ?ak i biskupe. [87] Ipak, u narednom periodu, Stefanove veze sa katoli?kom crkvom su popustile. [87]

Nakon sticanja autokefalnosti, crkva u Ra?koj je ohrabrivala ?irenje pravoslavlja i razvijala kult vladarske dinastije Nemanji?a . [89] U narednim godinama određeni broj ljudi pre?ao je iz katoli?anstva u pravoslavlje u zapadnoj Zeti i u ju?noj Dalmaciji. [87]

Sabor u ?i?i i verski progoni [ uredi | uredi kod ]

Glavni ?lanci: Sabor u ?i?i i Progoni bogumila u Ra?koj
Manastir ?i?a , sedi?te arhiepiskopije .

1221 . godine arhiepiskop Sava je sazvao crkveni sabor u novom manastiru ?i?a , podignutom kao sedi?te nove arhiepiskopije . Sabor je potvrdio novu administrativnu strukturu Crkve i podr?ao Savine episkope. Na saboru je usvojena Savina verzija vizantijskog Nomokanona , koja postaje najvi?i pravni akt srpske crkve i dr?ave. [90] Sabor je također potvrdio Sinodik pravoslavlja iz 9. veka , koji osuđuje razne jeresi. [88]

Na ?i?kom saboru, arhiepiskop Sava je odr?ao "besedu o pravoj veri", te prokleo bogumile i poglavare bosanske crkve , koja je primala prognane hri??ane iz Ra?ke:

I razglasiti svima: Rastudije bosanski i Radomir i Dra?ilo i Tolko i Tvrdo? i svi koji se nazivaju hri??ani i hri??anice a ne klanjaju se svetim ikonama i krstu ?asnomu, da budu prokleti.

?  Sinod pravoslavne crkve [91]

Posle sabora, arhiepiskop Sava je isledovao i pokr?tavao " jeretike ", koji nisu prihvatali novouspostavljenu crkvenu hijerarhiju . [92] Kralj Stefan i arhiepiskop Sava su plemi?ima nudili mnoge darove i po?asti ako im se priklone:

A blagorodne koji su bili u jeresima koje nala?a?e, mnogo je molio i u?io da se vrate sabornoj apostolskoj crkvi, obe?avaju?i im po?asti i darove velike, i koji bi ga poslu?ao bio je priman od njega s ljubavlju velikom, i primao je od samodr?ca kralja, brata njegova, mnoge darove.

?  Teodosije , ?itije svetog Save

Oni koji nisu pristali da se odreknu svoje vere i pređu na pravoslavlje behu "s velikim be??a??em" proterani iz zemlje. [25]

A ko se, ne povinuju?i se, utvrđiva?e u bogomrskim jeresima, ovoga proklev?i s velikim be??a??em iz cele svoje zemlje izgonjahu.

?  Teodosije , ?itije svetog Save

Smrt [ uredi | uredi kod ]

Stefan Nemanji? je umro 24. septembra 1228 . Prema crkvenom predanju, neposredno pre smrti zamona?io se i uzeo ime Simon. Imao je ?etiri sina, Radoslava , Vladislava , Uro?a , i Predislava te k?erku Komninu [12] [93] , dok neki izvori navode da je imao jo? jednu ?erku [94] , pod imenom Renijera [95] .

Stefana je na prestolu nasledio najstariji sin Stefan Radoslav .

Prvo je bio sahranjen u manastiru Studenici , a posle toga u svojoj zadu?bini manastiru ?i?i . Njegove mo?ti su preno?ene petnaestak puta, od toga tri prenosa su bila u vreme Karađorđa : Prvi je bio u vreme Ko?ine krajine , drugi prenos bio je u prole?e 1806. kad je Studenica popaljena i bila privremeno napu?tena, kada su mo?ti sme?tene u manastir Vra?ev?nicu . Tre?i prenos bio je pred sam kraj ustanka 1813 . kada su mo?ti sklonjene u manastir Fenek . [96]

Srpska pravoslavna crkva ga slavi kao sveca 24. septembra tj. 7. oktobra po gregorijanskom kalendaru.

Knji?evni rad [ uredi | uredi kod ]

Njegovo ??ivotije Stefana Nemanje“ (1216) je prva srpska celovita hagiografija i smatra se bitnim delom srednjevekovne knji?evnosti. ?itije obuhvata ?itav ?ivot Stefana Nemanje, od rođenja do smrti, uklju?uju?i i događaje posle smrti u kojima su se ispoljile njegove natprirodne mo?i. Na?in Stefanovog izlaganja se odvija prema biblijskom modelu. Od ?oveka iz Savinog ?itija, lik Nemanje do?ivljava ogromnu promenu - gubi sve ljudske crte i postaje instrument bo?anske pravde - svetitelj, ?udotvorac i bo?iji izabranik.

Izvori [ uredi | uredi kod ]

  1. ↑ Napomena 2020 : str. Kao li?no ime za Prvoven?anog (Nemanju II) ?esto se pi?e ?Stefan Nemanji?“. Ipak, ?Stefan Nemanji?“ je i kralj Dragutin ( Stefan Dragutin Nemanji? ), i kralj De?anski ( Stefan Uro? III Nemanji? ) i svi ostali vladari iz te porodice . Nije u skladu sa pravopisom za jednog od vladara iz porodice Nemanji?a kao li?no ime upotrebiti samo ?Stefan“, ili samo ?Stefan Nemanji?“. ?Stefan“ se mo?e ispravno koristi samo zajedno sa li?nim imenom, u ovom slu?aju ?Stefan Nemanja II“, ili sa nadimkom ?Stefan Prvoven?ani“. Nemanji?i (i njihovi pisari) su koristili oblike kao ? Simeon Nemanja I “ i ? Uro? III “, ali nikada nisu koristili oblike kao ?Stefan II“ i sli?no. Iz toga se vidi da su za Nemanji?e (i njihove pisare) li?na imena vladara iz te porodice Nemanja i Uro?, ali ne i ?Stefan“. ?Stefan“ je upotrebljavano u zna?enju funkcije u dr?avi, to jest samo kao ?Oven?ani“ (Krunisani). Zbog toga, ?Stefan Nemanji?“ je samo uop?teno ?Oven?ani Nemanji?“, a li?no ime moralo je biti: Nemanja (II), Radoslav i sli?no. Mislim da str. treba preusmeriti na Stefan Prvoven?ani
  2. ↑ Marjanovi?-Du?ani? 1997 : str. 46-47. Oko njegovog imena nema potpune saglasnosti među srpskim istori?arima. Ve?ina istori?ara pi?e da je posle rođenja dobio ime Stefan , ali manji broj istori?ara, kao ?to je Smilja Du?ani? Marjanovi?, pi?e da je srednji sin velikog ?upana Stefana Nemanje (I) prvo na kr?tenju dobio o?evo ime Nemanja (II) . Iz toga sledi da je njegovo puno ime verovatno bilo Stefan Nemanja II Prvoven?ani Nemanji? , ali se naj?e??e potpisivao samo zajedni?kim vladarsko-suvladarskim imenom Stefan .
  3. ↑ Logos 2017 : str. 127-133, 169
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Prvoven?ani
  5. ↑ Novakovi? 1958 : str. 179, 186-187
  6. ↑ Marjanovi?-Du?ani? 1997 : str. 104-108. Ona pi?e da su na izbor naslednika uticale li?ne sposobnosti Prvoven?anog, njegovo srodstvo sa vizantijskom carskom porodicom, a verovatno i rođenje kada je njegov otac Stefan Nemanja I ve? bio veliki ?upan, to jest 1166. ili posle pobede kod Pantina 1168
  7. ↑ Vladimir ?orovi? , ?Istorija srpskoga naroda“ , Beograd 2001 . Internet izdanje (www.rastko.rs) Arhivirano 2013-11-02 na Wayback Machine-u
  8. ↑ Georgije Ostrogorski , ?Istorija Vizantije“ , Beograd 1959 .
  9. ↑ Logos 2017 : str. 142-143
  10. ↑ Logos 2017 : str. 143, 148, 154
  11. ↑ Sveti Sava 2009 : str. 69
  12. ↑ 12,0 12,1 Андри?а Веселинови? Радош ?уши? , Српске династи?е , Нови Сад, 2001 . ИСБН=86-83639-01-0
  13. ↑ Logos 2017 : str. 140-142, 154-156 i 158 sa napomenom 784. Iz povelje Splitu izdate 1190-92. i natpisa u Kotoru iz 1195. vidi se da je Vukan bio knez, ali i samozvani kralj, u Zeti oko 1191. godine, to jest znatno pre nego je njegov srednji brat postao veliki ?upan
  14. ↑ Pismo Vukana Nemanji?a rimskom papi, iz 1199. g.
  15. ↑ Logos 2017 : str. 158. U Studeni?kom tipiku, Sava njegovog brata Vukana tituli?e “velikim knezom”, a ne kraljem
  16. ↑ Logos 2017 : str. 145-150, 155
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Dr Radoslav Rotkovi?: ZETA U DR?AVI NEMANJI?A (1186 -1356)
  18. ↑ Logos 2017 : str. 145 sa napomenom 720
  19. ↑ Logos 2017 : str. 155
  20. ↑ VIINJ, IV 1971 : str. 166
  21. ↑ Logos 2017 : str. 155 sa napomenom 764
  22. ↑ Logos 2017 : str. 156-157
  23. ↑ Istorija srpskog naroda, I, Beograd (1994). str. 269, 270.
  24. ↑ "Ho?u ovde da ispri?am mr?nju bra?e, a uste?em se od stida" (Teodosije)
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 ?eljko Fajfri? , ?Sveta loza Stefana Nemanje“ , ?id 1998 . [1] Arhivirano 2009-03-05 na Wayback Machine-u
  26. ↑ Logos 2017 : str. 155-156. Kao ?ti?enik bugarskog vladara Kalojana (1197-1207), Prvoven?ani se mogao vratiti u Srbiju 1204. ili 1205. i izmiriti sa Vukanom
  27. ↑ Sveti Sava 2009 : str. 75
  28. ↑ 28,0 28,1 Obolenski 1991 : str. 135, 140, 141
  29. ↑ Stanojevicy 2008 : str. 11
  30. ↑ Logos 2017 : str. 158
  31. ↑ Sveti Sava 2009 : str. 76, 77
  32. ↑ Stanojevi? 2008 : str. 11
  33. ↑ Logos 2017 : str. 158 u napomeni 784
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 94), The University of Michigan Press, 2009.
  35. ↑ Fine, p. 94
  36. ↑ Павлов
  37. ↑ Андреев (1999), p. 353
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 ?eljko Fajfri?: Sveta loza Stefana Nemanje
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 95), The University of Michigan Press, 2009.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 96), The University of Michigan Press, 2009.
  41. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 100), The University of Michigan Press, 2009.
  42. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 102), The University of Michigan Press, 2009.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 103), The University of Michigan Press, 2009.
  44. ↑ 44,0 44,1 Андреев (2004), p. 183
  45. ↑ Fine, p. 103
  46. ↑ Бакалов (2003)
  47. ↑ Saga o Svetom Savi i Anđelu-ubici
  48. ↑ "История на българската държава презъ средните векове. Томъ III. Второ българско царство. България при Асеневци (1187?1280)" - Васил Н. Златарски, Издателство "Наука и изкуство", София, 1972 г.
  49. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 104), The University of Michigan Press, 2009.
  50. ↑ 50,0 50,1 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 105), The University of Michigan Press, 2009.
  51. ↑ 51,0 51,1 Симон Монах, преподобни - Стефан Првовенчани, кра?
  52. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 50), The University of Michigan Press, 2009.
  53. ↑ 53,0 53,1 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 106), The University of Michigan Press, 2009.
  54. ↑ 54,0 54,1 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 107), The University of Michigan Press, 2009.
  55. ↑ Logos 2017 : str. 164-168
  56. ↑ Arhiđakon Toma 2003 : str. 93 Pi?u?i kako je ugarski kralj Andrija II (1205-1235) oti?ao preko Splita u krsta?ki pohod u Svetu zemlju u avgustu 1217. godine, a neki njegovi vojnici napustili Split tek 1218. arhiđakon Toma Spli?anin dodaje: ?U isto vreme gospodar Srbije ili Ra?ke Stevan, koji se nazivao velikim ?upanom, poslao je izaslanike ... i isposlovao od Honorija kraljevsku krunu. On [Honorije III] je poslao izaslanika iz svoje naju?e pratnje, koji dođe i okruni ga [velikog ?upana] kao prvog kralja njegove zemlje.” Iz ovog izgleda da je Tomi Spli?aninu va?no kada je pro?lo poslanstvo koje je poslato iz Srbije u Rimpapi , ali ne i kada je bilo krunisanje, tj. on nije zapisao vreme krunisanja. Va?no je primetiti da Toma Spli?anin nije prisustvovao krunisanju, a mo?da nije poznavao nikoga od prisutnih tom događaju
  57. ↑ Istorija srpskog naroda, I, Beograd (1994). str. 300.
  58. ↑ 58,0 58,1 Basi? 2005 : str. 7-8, 14-15, 18. Falsifikatorski je pisao o osnivanju Splitske nadbiskupije
  59. ↑ Domentijan Hilandarac 1970 : str. 226-227. Domentijan Hilandarac je pouzdaniji i bli?i krunisanju, a opisao je da je arhiepiskop Sava I Nemanji? krunisao Prvoven?anog za kralja krunom poslatom iz Rima
  60. ↑ Arhiđakon Toma 2003 : str. 93 "Kralj nije mogao imati toliko brodovlje koje bi dostajalo za prijevoz svih kri?ara. Zbog toga su neki bili prisiljeni vratiti se ku?i, a drugi su ?ekali do sljede?e godine." Nema sumnje "sljede?e godine" se odnosi na 1218. Tek posle spominjanja događaja koji po?inje 1217. a zavr?ava u 1218. Toma Spli?anin je dopisao: "U isto vreme gospodar Srbije ili Ra?ke Stevan, koji se nazivao velikim ?upanom, poslao je izaslanike ... i isposlovao od Honorija kraljevsku krunu. On [Honorije III] je poslao izaslanika iz svoje naju?e pratnje, koji dođe i okruni ga [velikog ?upana] kao prvog kralja njegove zemlje." Iz ovog, o?igledno je da Toma Spli?anin kada pi?e o poslanstvu Prvoven?anog u Rim i njegovom krunisanju opisuje dva vezana događaja, ali da su se oni desili jedan u 1217. a drugi u 1218. ili nekoj kasnijoj godini, to jest вероватно у 1219. Toma Spli?anin nije spomenuo godinu krunisanja Prvoven?anog, a istori?ari su je proizvoljno zamislili
  61. ↑ Domentijan Hilandarac 1970 : str. 226, 227
  62. ↑ Antologija srpske knji?evnosti Arhivirano 2018-12-07 na Wayback Machine-u , Teodosije, ?itija. str. 71, 72. Pristupljeno 25. 5. 2016.
  63. ↑ Domentijan 1970 : str. 226-227. “... izabrav?i od svojih u?enika … episkopa Metodija i posla ga u Rim … I napisav?i poslanicu … papi ... molio je da mu po?alje ... blagosloveni venac, da ven?a svog brata na kraljevstvo po prvom ota?astvu kraljevstva njihovog, u kome se i otac njihov rodi … u mestu zvanom Dioklitija, koje se zove veliko kraljevstvo od po?etka ... prenesen bi blagosloveni venac u ota?astvo njegovo ... Prizvav?i blagovernog brata svoga, prevelikog ?upana kir Stefana, u veliku arhiepiskopiju zvanu ?i(t)?u … preosve?eni kir Sava satvori po obi?aju sveno?no stojanje … i posle ... ishoda svete liturgije, uzev?i sveti venac u velikom svetili?tu, ven?a blagovernog brata svoga, i pomaza ga Duhom svetim na kraljevstvo da se zove samodr?avni gospodin kir Stefan kralj svih srpskih i pomorskih zemalja”
  64. ↑ Danilovi? 2014 : str. 28-29, 157
  65. ↑ Marjanovi?-Du?ani? 1997 : str. 206
  66. ↑ Logos 2017 : str. 164-168. Круниса?е Првовенчаног било ?е вероватно на Божи? 1219
  67. ↑ Logos 2017 : str. 127-133, 168-169
  68. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 108), The University of Michigan Press, 2009.
  69. ↑ Bogdanovi? 1981 : str. 317
  70. ↑ Domentijan Hilandarac 1970 : str. 199-201
  71. ↑ Logos 2017 : str. 161-163 sa napomenom 801
  72. ↑ Obolenski, 168-169.
  73. ↑ Konstantin Jire?ek, "Istorije Srba", Prva sveska (str. 219), Beograd. 1922.
  74. ↑ 74,0 74,1 Logos 2017 : str. 162
  75. ↑ Stojanovi? 1927 : str. 182, 186, 194, 198
  76. ↑ ?irkovi? 2008 : str. 43
  77. ↑ Logos 2017 : str. 162-163
  78. ↑ Bogdanovi? 1981 : str. 322?324
  79. ↑ Д. Оболенски, Шест византи?ских портрета (Свети Сава), Београд 2004, стр. 175.
  80. ↑ Bogdanovi? 1981 : str. 317?320
  81. ↑ Popovi? 2002 : str. 171?184
  82. ↑ Jankovi? 1983 : str. 27?37
  83. ↑ Logos 2017 : str. 161-164 sa napomenom 812. Stari srpski letopisi nabrajaju 12 episkopija u Savinoj arhiepiskopiji, ali u tom nabrajanju gre?kom se pojavljuju Beogradska i Brani?evska episkopija. One su bile izvan Srbije u vreme Prvoven?anog. Nije jasno ?ta je bilo sa starim sedi?tem episkopije u Lipljanu. Lipljan se nalazio u Srbiji, ali mo?da nije bio tada sedi?te episkopa. U spiskovima starih srpskih letopisaca se pojavljuje Gra?anica kao sedi?te lipljanskog episkopa. Tako da je bilo 10 episkopija, ili 11 sa Lipljanom
  84. ↑ Svetosavski zbornik, knjiga 2 1939 : str. 91-111
  85. ↑ Истори?а српског народа I, 308-309.
  86. ↑ 86,0 86,1 Sveti Sava (S. Stanojevi?)
  87. ↑ 87,0 87,1 87,2 87,3 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 117), The University of Michigan Press, 2009.
  88. ↑ 88,0 88,1 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 119), The University of Michigan Press, 2009.
  89. ↑ McDaniel, Gordon (1989) [XIV vek] ?Uvod” Danilovi nastavlja?i Beograd: Prosveta ISBN   9788607004423 OCLC   243714767 . Pristupljeno 23. oktobar 2011 ≫Odnedavno samostalna, srpska crkva;... ohrabrila je ?irenje pravoslavnog hri??anstva i podr?avala razvoj kulta dinastije Nemanji?a.≪  
  90. ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (p. 118), The University of Michigan Press, 2009.
  91. ↑ Navedeno prema: Miodrag M. Petrovi?: Pomen bogumila - babuna u zakonopravilu svetoga Save i "Crkva bosanska", Beograd, 1995. godine
  92. ↑ Teodosije, ?itije svetog Save: "A one koji su propovedali jeres zadr?a sa sobom kod crkve i nasamo ih ta?no ispita. Nekr?tenima, uz prethodno proklinjanje jeresi koju imađahu, zapovedi da dr?e dane ogla?ene u ?uvanju ?istote, i tako zapoveda?e im da se krste."
  93. ↑ Grupa autora, ?Rodoslovne tablice i grbovi srpskih dinastija i vlastele ( prema tablicama Alekse Ivi?a )“ ( drugo znatno dopunjeno i pro?ireno izdanje ), Beograd , 1991 . ISBN 86-7685-007-0
  94. ↑ Genealogy.eu Arhivirano 2008-06-20 na Wayback Machine-u , sajt koji sadr?i porodi?na stabla kraljevskih i plemi?kih porodica
  95. ↑ Gresi prelepe Evdokije (?Ve?ernje novosti“, feljton ??ene srpskih vladara“, 24. januar 2011)
  96. ↑ ?ivorad Jankovi?: Smrt Stefana Prvoven?anog (?Pravoslavlje“, br. 941, 1. jun 2006)

Literatura [ uredi | uredi kod ]

епископи?а у сред?ем веку,Филозофски факултет београд - докторска дисертаци?а ].  

Vidi jo? [ uredi | uredi kod ]

Spolja?nje veze [ uredi | uredi kod ]

Prethodnik:
Stefan Nemanja 		Veliki ?upan Srbije 1196 ? 1202 Nasl j ednik:
Vukan Nemanji?
Prethodnik:
Vukan Nemanji? 		Veliki ?upan, pa kralj Srbije 1207 ? 1228 Nasl j ednik:
Radoslav Nemanji?


Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Stefan_Nemanji?&oldid=41567786