Wojna szwajcarsko-burgundzka
, nazywana rownie?
wojnami burgundzkimi
? wynik konfliktu pomi?dzy
ksi???tami Burgundii
i
krolami Francji
, ktory po?niej dotyczył tak?e
Starej Konfederacji Szwajcarskiej
. Otwarta wojna rozpocz?ła si? w 1474 roku. Ksi??? Burgundii
Karol Zuchwały
, został pokonany trzy razy na polach bitewnych przez swoich przeciwnikow. Ostatecznie zgin?ł
pod murami Nancy
w 1477 roku. W wyniku tego
Ksi?stwo Burgundii
upadło i stało si? własno?ci? Francji, a
Niderlandy Burgundzkie
oraz
Franche-Comte
przeszły w r?ce
Habsburgow
, dzi?ki mał?e?stwu
Maksymiliana I Habsburga
z cork? Karola Zuchwałego,
Mari? Burgundzk?
.
W roku 1363 krol francuski
Jan II Dobry
z dynastii Walezjuszow nadał swojemu najmłodszemu synowi
Filipowi ?miałemu
ksi?stwo
Burgundii
. Wkrotce Filip poro?nił si? ze swoim ojcem, zamierzaj?c prowadzi? w ksi?stwie własn? polityk?. Powi?kszył on tak?e swoj obszar władzy o tereny
Flandrii
i hrabstwa Burgundii. Jego nast?pcy doł?czyli do Burgundii ziemie
Brabancji
,
Pikardii
i
Limburgii
. W ten sposob burgundzka linia dynastii Walezjuszow stworzyła feudaln? sił?, oficjalnie podporz?dkowan? koronie francuskiej i cesarzowi, faktycznie jednak b?d?c? samodzielnym pa?stwem. Posiadaj?c rejony Brabancji i Flandrii władcy burgundzcy znajdowali si? w posiadaniu najmocniejszych gospodarczo regionow w owczesnej Europie. Wpływy z podatkow były tu kilkakrotnie wy?sze, ani?eli w słabszym politycznie i gospodarczo ?wi?tym Cesarstwie Rzymskim. Dynastia burgundzka prowadziła polityk? ekspansjonalizmu, maj?c? na celu zwi?zanie połnocnych i południowych ziem. W roku 1435 w układzie z Arras, Burgundowie zrzucili zale?no?? lenn? od Francji. W tym samym roku Burgundowie odmowili podporz?dkowania lennego cesarzowi. Od roku 1467, w ktorym do władzy doszedł
Karol Zuchwały
, celem Burgundow stało si? zbudowanie silnego krolestwa. Ambicje Karola si?gały nawet pozycji cesarza. Pierwszym jego celem było rozszerzenie władzy ksi???cej na ziemie
Lotaryngii
. Władca nie posiadał jednak syna, co groziło wymarciem dynastii burgundzkiej.
Polityka Karola skierowana była przeciwko s?siedniej szlachcie, krolowi Francji i cesarzowi rzymsko-niemieckiemu a tak?e miastom Rzeszy i panom feudalnym z rejonow Gornego i Dolnego
Renu
.
Cesarz
Fryderyk III Habsburg
w Karolu widział powa?nego przeciwnika, mog?cego zagrozi? jego panowaniu w posiadło?ciach habsburskich w
Alzacji
i Lotaryngii. Ksi??? Zygmunt Austriacki regent
Tyrolu
i
Gornej Austrii
w układzie zawartym 9 maja 1469 r. w
Saint-Omer
przekazał te ziemie ksi?ciu Burgundii. Karol w zamian obiecał mu wsparcie w konflikcie ze Szwajcarami, ktorzy w roku 1460 odebrali mu
Thurgau
. Fryderyk III tymczasem licz?c si? z wymarciem dynastii burgundzkiej w linii m?skiej, zaproponował swojemu synowi
Maksymilianowi
mał?e?stwo z siostr? Karola
Mari? Burgundzk?
. W zamian zaproponował Karolowi tytuł krolewski. Władca Burgundii odrzucił propozycj? a w roku 1474 przeprowadził kampani? przeciwko arcybiskupstwu Kolonii, ktora zako?czyło si? niepowodzeniem po nieudanym obl??eniu
Neuss
. Dopiero wowczas Karol zgodził si? na mał?e?stwo swojej siostry z synem Fryderyka. Mimo to, zarowno Fryderyk jak i Zygmunt obawiaj?c si? o swoje alzackie posiadło?ci zacie?nili kontakty z krolem francuskim Ludwikiem XI i
Szwajcari?
.
Na przełomie lat 1473?1474 w
Konstancji
doszło do zawarcia porozumienia pomi?dzy alzackimi miastami Rzeszy (
Strasburg
,
Bazylea
,
Colmar
i
Schlettstadt
), Szwajcarami oraz ksi?ciem Zygmuntem Austriackim. Zało?ony w ten sposob zwi?zek pokojowy, skierowany był przeciwko ekspansywnej polityce Karola Zuchwałego. Alzackie miasta udzieliły Zygmuntowi kredytu w wysoko?ci 76 tys. guldenow na odzyskanie utraconych na rzecz Karola Zuchwałego alzackich posiadło?ci. Pomi?dzy ksi?ciem Zygmuntem a Szwajcarami podpisany został rownocze?nie nowy układ, w ktorym obie strony uznały swoj stan posiadania, podpisuj?c tzw. wieczny pokoj.
Tymczasem krol francuski
Ludwik XI
, ktory był faktycznym władc? Karola, rozpocz?ł systematyczne proby (na drodze dyplomatycznej) osłabienia pozycji ksi?cia Burgundii. Ksi???ta burgundzcy podczas
wojny stuletniej
, wielokrotnie bowiem sprzysi?gali si? z Anglikami przeciwko Francji. Sam Karol w latach 1465 i 1472 prowadził wojn? przeciwko Ludwikowi XI. Dlatego te? krol francuski zamierzał doprowadzi? do nowej konfrontacji z pot??nym wasalem, licz?c przy tym na wyst?pienie Szwajcarow, zagro?onych polityk? Burgundii, przeciwko temu krajowi. Wa?n? rol? w rozmowach pomi?dzy Ludwikiem XI a Szwajcari? odgrywał
berne?czyk
Niklaus von Diesbach
, od roku 1468 słu??cy francuskiemu krolowi. Dzi?ki po?rednictwu Diesbacha doszło w dniach 21-26 pa?dziernika 1474 r. do zawarcia układu pomi?dzy Francj? a o?mioma miastami szwajcarskimi m.in.
Fryburgiem
i
Solothurn
, ktorym krol zapewnił wsparcie militarne i finansowe w przypadku wojny z Karolem Zuchwałym. Do momentu ?mierci krola Szwajcarzy mieli otrzymywa? rocznie 20 tys.
guldenow
, do momentu w ktorym Ludwik nie przyst?pi do konfliktu. Szwajcarscy ?ołnierze na słu?bie francuskiej otrzymywali 54 złote guldeny rocznie. Jesieni? roku 1474 Berno oraz Fryburg wspierane przez alzackie miasta wypowiedziały Burgundii wojn?.
Powodem konfliktu stało si? stracenie burgundzkiego namiestnika Petera von Hagenbacha w miejscowo?ci Breisach 9 maja 1474 r. W zem?cie brat Hagenbacha w sierpniu tego samego roku spustoszył Gorn? Alzacj? na czele wojsk burgundzkich i lombardzkich. W tej sytuacji wojska zwi?zkowe wkroczyły do Burgundii i rozbiły Burgundczykow pod wodz? Henryka de Neuenburg-Blamont w
bitwie pod Hericourt
. W tym czasie Karol Zuchwały zaj?ty był obl??eniem Neuss.
W trakcie konfliktu Berno oraz Fryburg skierowały swoje siły przeciwko ksi?stwu
Sabaudii
. Od czasu ?mierci ksi?cia
Amadeusza IX
w roku 1472, krajem rz?dziła wdowa po ksi?ciu ? regentka
Jolanta Walezjuszka
, siostra
Ludwika XI
. W roku 1473 Jolanta odnowiła sojusz z Burgundi?, wchodz?c w konflikt z Bernem i Fryburgiem. Pod koniec pa?dziernika 1474 r. Berne?czycy zaj?li
Erlach
nad
Bielersee
, a Fryburczycy wiosn? 1475 r. wkroczyli do
Illens
nad
Sarine
. Jako ?e Jolanta nie przyj?ła wystosowanego wobec niej
ultimatum
, armia berne?sko-fryburska pod wodz? Nikolausa von Diesbacha wkroczyła w kwietniu 1475 r. do sabaudzkiego
Waadtlandu
, zdobywaj?c 16 miast i 43 zamki. Zwi?zany sojuszem z Bernem biskup
Sion
Walter Superaxo po
bitwie pod Sion
zaj?ł 13 listopada sabaudzk? guberni?
Saint-Maurice
w dolnym
Valais
.
Przebieg działa? wojennych
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Po wybuchu walk w Burgundii i Sabaudii oraz nieudanym obl??eniu Neuss, w roku 1475 Karol nakazał swojej armii zaj?? ksi?stwo Lotaryngii. Gdy w roku 1475 sprzymierzeni z Burgundczykami Anglicy wyl?dowali w Calais, Karol nie mogł skorzysta? z ich pomocy, gdy? zbyt zaanga?owany był w konflikt w Lotaryngii. 29 sierpnia Francuzi podpisali z Anglikami traktat pokojowy w Picquigny, co znacznie osłabiło Burgundi?.
W nast?pnym roku Karol rozpocz?ł kampani? przeciwko Szwajcarii. W armii Karola słu?yły oddziały łucznikow, ci??kiej jazdy i arkebuzerow. Burgundczycy posiadali te? kilkaset dział. Pocz?tkowo władca planował marsz na
Berno
, ktore uwa?ał za głown? sił? antyburgundzkiej ligi. 28 lutego 1476 r. po krotkim obl??eniu zaj?ł obsadzone przez Berne?czykow i Freiburczykow miasto Grandson. Po zdobyciu miasta Karol nakazał powiesi? na drzewach wokoł miasta, cał? załog? Grandson licz?c? 412 ludzi, ktorej pocz?tkowo gwarantował bezpieczny odwrot. Krotki czas obl??enia Berno wykorzystało na zwołanie pod bro? znacznych sił, ktore wysłano przeciwko Burgundczykom. 2 marca 1476 r.
pod Grandson
doszło do pierwszego wi?kszego starcia. W bitwie wojska Karola uległy piechocie Szwajcarow, ktora zdobyła 400 dział. Na skutek braku kawalerii, Szwajcarzy nie byli w stanie ?ciga? wroga, co pozwoliło umkn?? Burgundczykom, ktorzy stracili w bitwie tysi?c ludzi.
Kilka miesi?cy po?niej Karol zebrał w
Lozannie
nowe siły, po czym ponownie skierował si? przeciwko Bernu. W dniach 10-11 czerwca 1476 r. podszedł pod miasto Murten, obsadzone siłami 2 tys. berne?skich obro?cow. Do sił berne?skich doł?czyły te? wojska innych szwajcarskich kantonow, ktore zawi?zały sojusz antyburgundzki. Podczas obl??enia Murten Szwajcarzy zebrali znaczne siły, po czym ruszyli na Murten. W
bitwie pod Murten
22 czerwca 1476 r. Szwajcarzy zadali przeciwnikowi kl?sk?. Zgin?ło 10 tys. Burgundczykow. Szwajcarzy po bitwie wtargn?li do
Waadt
, zaj?tego przez Sabaudczykow. Zmusiło to Joland? Sabaudzk? do podpisania ze Szwajcarami w lipcu 1476 r. traktatu pokojowego.
Jednym z epizodow wojny jest wyprawa rabunkowa około 2 tys. ?ołnierzy z Uri, Schwyz, Unterwalden, Zug i Lucerny w lutym 1477 r. na Genew?, ktor? zmuszono do wypłaty trybutu wojennego w wysoko?ci 8 tys. guldenow.
Karol Zuchwały powrocił tymczasem do Burgundii, gdzie jesieni? 1477 r. powołał nowe siły, ktore skierowały si? na Lotaryngi?. Tutaj zdecydował si? na obl??enie miasta Nancy.
5 stycznia
1477
w
starciu pod Nancy
z 8 tys. szwajcarskich ?ołnierzy pod wodz? Hansa Waldmanna, wojska ksi?cia Burgundii poniosły kl?sk? a Karol zgin?ł w bitwie.
Wojn? burgundzk? zako?czyło podpisanie dwoch traktatow pokojowych. 25 lipca 1476 r. traktat z Freiburga zako?czył konflikt pomi?dzy Bernem i Freiburgiem a ksi?stwem Sabaudii. Ksi??na Jolanda w zamian za pokoj musiała odst?pi? Aigle oraz Erlach. Murten, Grandson, Echallens i Orbe przypadły Freiburgowi i Bernu. Zaj?te przez Szwajcarow rejony Waadt do czasu zapłacenia kwoty 50 tys. guldenow pozostały w ich r?kach.
24 stycznia
1478
r. Maksymilian Habsburg, ksi??? Rene Lotary?ski, arcyksi??? Zygmunt Austriacki oraz Szwajcarzy podpisali pokoj w Zurychu. Wszystkie strony zapewniły sobie wzajemn? neutralno??.
W sierpniu 1477 r. corka Karola Maria burgundzka po?lubiła habsburskiego nast?pc? tronu Maksymiliana I, dzi?ki czemu Habsburgowie otrzymali prawo do cz??ci burgundzkich posiadło?ci, zaj?tych przez Francj?. Dzi?ki zwyci?stwu
pod Guinegate
, Maksymilian mogł spełni? wreszcie swoje plany. Francuzi zatrzymali jedynie Pikardi? oraz Burgundi?. Po ?mierci Marii w roku 1482 Habsburgow poparła wi?kszo?? krajow regionu. Wzrost znaczenia Habsburgow spowodował konflikt z Francj?, ktorej oficjalny pocz?tek miał kilka lat po?niej w chwili wybuchu
wojen włoskich
.
Dzi?ki zwyci?stwu nad Burgundi?, Szwajcarzy znacznie podnie?li swoje znaczenie. W roku 1499 w wyniku reform Maksymiliana jeszcze raz stan?li do walki w
wojnie szwabskiej
. Warto?? szwajcarskiego ?ołnierza: pikiniera i halabardnika znana była w całej Europie, dzi?ki czemu był on cz?sto wykorzystywany jako najemnik przez inne pa?stwa. Siła piechoty i jej taktyki w starciu z kawaleri? przyczyniła si? do dalszego rozwoju r?cznej broni palnej w XVI w.
- Henri Dubois: Charles le Temeraire. Fayard 2004.
- Klaus Schelle: Karl der Kuehne: Burgund zwischen Lilienbanner und Reichsadler. Magnus. Essen 1976.
- Claudius Sieber-Lehman: Spaetmittelalterlicher Nationalismus: Die Burgunderkriege am Oberrhein und in der Eidgenossenschaft. Vandenhoeck & Ruprecht, Goettingen 1995.
- Richard VAughan: Charles the Bold: The last Valois Duke of Burgundy. Woodbridge 2002.