Telegraf optyczny
? rodzaj
telegrafu
opieraj?cy si? na obserwacji
wzrokowej
nadawanych w ro?ny sposob
sygnałow
. Był to szybszy sposob przekazywania
informacji
ni? przekazywanie jej drog? ustn? czy pisemn?, wyparty ostatecznie przez
telegraf elektryczny
w drugiej połowie XIX wieku.
Stacja przeka?nikowa telegrafu optycznego koło
Saverne
we
Francji
Idea telegrafu optycznego jest bardzo stara i stosowana była ju? w staro?ytno?ci ? w ten sposob przy wykorzystaniu ła?cucha
ognisk
miała by? przesłana wiadomo?? o zdobyciu
Troi
(około roku 1184 p.n.e.) do
Myken
[1]
. W podobny sposob przesyłano te? informacje w
Cesarstwie rzymskim
? w roku 43 n.e. cesarz Klaudiusz przesłał do
Rzymu
wiadomo?? o zwyci?stwie w
Brytanii
. W staro?ytnej
Grecji
i
Kartaginie
jako no?nika informacji stosowano
pochodnie
i
zegar wodny
(wł?czenie i wył?czenie zegara sygnalizowano pochodni?, poziom
wody
wskazywał umown? informacj?)
[2]
. Dodatkowo Grecy stosowali te? telegraf optyczny przekazuj?cy poszczegolne litery
alfabetu
. W po?niejszym okresie stosowano sygnalizacj?
chor?giewkami
.
Udane proby z budow? telegrafow optycznych podejmował w XVIII w. niemiecki fizyk
Johann Lorenz Boeckmann
.
Telegraf optyczny
systemu Claude’a Chappe’a
koło
Nalbach
w
Niemczech
W roku 1791
francuski
wynalazca
Claude Chappe
wraz ze swym bratem Ignace’em opracował
telegraf optyczny semaforowy
, znany po?niej jako
telegraf Chappe'a
, gdzie za pomoc? odpowiedniego ustawienia trzech ruchomych ramion na maszcie mo?liwe było przesyłanie dowolnej litery przez ła?cuch stacji, umieszczonych na specjalnych wie?ach, nadbudowkach czy wyniosło?ciach terenu. W 1792 poł?czono w ten sposob
Pary?
z
Lille
(ok. 225 km), a w 1794 informacj? o zdobyciu przez
Austriakow
miejscowo?ci
Conde-sur-l’Escaut
przekazano do Pary?a w mniej ni? godzin? po tym fakcie. Sie? stacji szybko rosła i została skopiowana przez wiele innych krajow. W czasie swoich kampanii
Napoleon Bonaparte
wykorzystywał sie? tego typu telegrafow do koordynacji ruchow swoich wojsk.
W 1849 we Francji telegraf ten w okresie szczytu swojej popularno?ci ł?czył za po?rednictwem 534 stacji przeka?nikowych Pary? z 29 miastami, zapewniaj?c znaczn? szybko?? przekazywania wiadomo?ci (np. na trasie Pary? ?
Lyon
, poprzez 20 stacji w ci?gu 2 minut). W połowie XIX wieku telegraf ten był ju? powszechny w
Europie
.
Telegraf optyczny na terenach Polski
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W polskiej literaturze podawana jest informacja o uruchomieniu pierwszej linii telegrafu optycznego na trasie
Warszawa
-
Modlin
w roku 1830 ? brak jednak jakiegokolwiek potwierdzenia w materiałach archiwalnych istnienia tej linii. Pierwszym zapisem archiwalnym dotycz?cym budowy telegrafu optycznego w Polsce jest notatka z posiedzenia Rady Wojennej w Warszawie, z 20 lipca 1831 roku ? ?…po pi?te ? Generał Pr?dzy?ski wniosł projekt urz?dzenia telegrafu mi?dzy twierdz? Modlin a stolic?. W tym celu polecono pułkownikowi Bem, aby si? zapytał porucznika Szopowicza, czyli nie jest mu wiadomem układanie znakow telegraficznych”. W pocz?tkach sierpnia rozpocz?ła si? budowa telegrafu, a Kurier Warszawski z 10 sierpnia 1831 roku
[3]
donosił ?Na szczycie budowy nowego teatru zacz?to urz?dza? telegraf, za pomoc? ktorego w kilka minut b?dzie mo?na mie? wiadomo?? od armii”. Nie wiadomo, czy budowa tego telegrafu została uko?czona przed upadkiem Warszawy w
powstaniu listopadowym.
Telegraf Warszawa ? Petersburg
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Wie?a telegrafu systemu Chatau
W 1835 roku, rozpocz?to budow? telegrafu optycznego Warszawa ?
Sankt Petersburg
systemu Pierre-Jacques Chatau (ros. Петр Шато). Linia składała si? ze 149 stacji. Semafor telegrafu systemu Pierre-Jacques Chatau miał posta? obracaj?cej si? wokoł osi belki o długo?ci ok. 3 metrow, do ktorej na jednym z ko?cow, był przymocowany dodatkowy kwadrat. Do komunikacji nocnej na trzech ko?cach semafora mocowano latarnie. Semafor był umieszczony na wie?y o wysoko?ci 15 ? 20 metrow.
Linia Warszawa ? Petersburg była zintegrowana z systemem telegrafow optycznych Rosji, ktorych punktem centralnym była stacja w
Pałacu Zimowym
. 29.04.1839 roku zatwierdzono statut warszawskiej linii telegraficznej oraz okre?lono umundurowanie i uzbrojenie obsługuj?cych j? ?ołnierzy.
Pierwsze wiadomo?ci przesłano w pocz?tkach kwietnia 1839 roku. Kurier Warszawski z 10 kwietnia 1839 roku
[4]
pisał ?Nowo?? u nas nader interesuj?ca istnieje od onegdaj; w tym dniu Telegrafy urz?dzone od Petersburga do Warszawy, pierwszy raz doniosły wiadomo?ci, ktore mo?na b?dzie miewa? w ci?gu kilku godzin. Tygodnik Petersburski
[5]
poinformował o przesłaniu pod koniec lipca 1839 roku telegrafem z Petersburga do Warszawy, informacji o przybyciu do Petersburga syna cesarza Austrii.
Linia przechodziła przez
Pskow
,
Dyneburg
,
Wilno
,
Grodno
. W Warszawie stacje telegrafu optycznego znajdowały si? na
Cytadeli Aleksandryjskiej
oraz na nieistniej?cej obecnie, specjalnie w tym celu dobudowanej, wie?y
Zamku Krolewskiego
[6]
. Kolejne stacje na terenie Krolestwa Polskiego, to:
Gol?dzinow
,
Białoł?ka
,
Rembelszczyzna
(zachowały si? pozostało?ci fundamentow, a wzgorze na ktorym stała wie?a nosi potoczn? nazw? ?Cielegraf”),
Zegrze
,
Serock
,
Dzier?enin
,
Lubienica
,
Pułtusk
,
Chmielewo
, Kaptury,
Ro?an
, Jawory, ?abino, Dzwonek, Ksi??opole, Kostkowo, Czerwony Dwor, Modzele-Skudosze, Pruszki Wielkie, Konopki,
Tykocin
. Typowa odległo?? pomi?dzy stacjami wynosiła ok. 10 km. Czas przesyłania depeszy z Warszawy do Petersburga w dobrych warunkach pogodowych wynosił ok. 20 minut. Po zbudowaniu linii Petersburg ? Moskwa, mo?liwe stało si? przesyłanie depesz na licz?cej 220 stacji, trasie Warszawa ? Moskwa.
16.11.1840 zało?ona została szkoła sygnalistow Warszawskiej Linii Telegraficznej w ktore uczyło si? 50 kadetow. 7.07.1842 roku liczb? kadetow ucz?cych si? w szkole zwi?kszono do 80.
W 1854 roku rozpocz?to na Zamku Krolewskim w Warszawie instalacj? telegrafu elektrycznego firmy
Siemens & Halske
[7]
. Telegraf optyczny Warszawa ? Petersburg funkcjonował do 1857 roku.
Telegraf optyczny w Szczecinie
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W zasobach Archiwum Pa?stwowego w Szczecinie znajduje si? dokumentacja
[8]
telegrafu optycznego systemu z trzema ruchomymi ramionami. Jest to prawdopodobnie ten sam system, ktory został zastosowany w telegrafie
optycznym Brema?Bremerhaven
(inne j?zyki)
Rysunek telegrafu optycznego z Archiwum Pa?stwowego w Szczecinie