Selim III
(ur.
24 grudnia
1761
, zm.
28
/
29 lipca
1808
) ?
sułtan
z dynastii
Osmanow
, panuj?cy w latach
1789
-
1807
.
Był synem sułtana
Mustafy III
, wst?pił na tron po ?mierci stryja
Abdulhamida I
.
W wyniku wojny z koalicj? austriacko-rosyjsk? na mocy pokoju z
Austri?
w
Sistowej
(1791) dokonał korektury granicznej nad
Dunajem
, a w
Jassach
(1792) zrzekł si? na rzecz
Katarzyny II
obszaru mi?dzy
Bohem
a
Dniestrem
. W zwi?zku z wojn? z
Rosj?
(1788-92) otrzymał pomoc finansow? od sułtana
Maroka
.
W latach 1792-96 przy pomocy specjalistow, in?ynierow i oficerow europejskich przyst?pił do realizacji kompleksowej reformy administracji pa?stwowej i reorganizacji armii, tzw.
Nızam-ı Cedid
; odebrał
timary
i
ziamety
lennikom niewypełniaj?cym swych obowi?zkow, wprowadził nowe podatki, powołał kas? skarbow? gromadz?c? fundusze na finansowanie reform, utworzył organ kontrolny, tzw.
Rad? Dwunastu
, powołał stał? słu?b? dyplomatyczn?, zainicjował budow? regularnych sił zbrojnych opartych na wzorach europejskich, zreorganizował flot?, zmodernizował uzbrojenie, nakazał przebudow? umocnie? w
cie?ninach czarnomorskich
; jego posuni?cia modernizacyjne spotkały si? z opozycj? rz?dcow prowincji,
janczarow
, konserwatywnego duchowie?stwa muzułma?skiego.
Zmagał si? z licznymi buntami, m.in. wyst?pieniem paszy Widynia
Pasvanoglu
, ruchem kyrd?ały, a w swych afryka?skich posiadło?ciach z
wahhabitami
. W 1799 r. z inicjatywy Sauda wahhabici zawarli z Osmanami pokoj, łami?c zawarte w nim postanowienia; w 1802 r. wojska
Sauda I Wielkiego
najechały i spl?drowały
Karbal?
, wraz z szyickim sanktuarium-meczetem Al-Husajna. Selim III nie zapobiegł zdobyciu przez wahhabitow Al-Hid?azu z
Mekk?
i
Medyn?
. W 1804 wydał paszy
Egiptu
Muhammadowi Alemu
polecenie odzyskania ?wi?tych miast.
W okresie jego rz?dow w imperium osma?skim popularne stały si? hasła rewolucyjne zwi?zane z wybuchem rewolucji francuskiej, ktore wpłyn?ły na radykalizacj? nastrojow bur?uazji narodowo?ci nietureckich i wzrost ich ?wiadomo?ci narodowej; sam Selim III opowiadał si? przeciwko rewolucji, zachował jednak neutralno?? podczas wojny republiki francuskiej z koalicj?. Sympatyzował z polskimi walkami niepodległo?ciowymi, udzielił schronienia polskim uchod?com, nie uznał zaborow. Po napoleo?skiej agresji na Egipt i zaj?ciu przez Francuzow
Wysp Jo?skich
, tradycyjny alians z Francj? uległ osłabieniu, w 1800 r. Selim III przyj?ł wspolny z
Rosj?
protektorat nad Republik? Siedmiu Wysp Jo?skich; stosunki dyplomatyczne turecko-francuskie zostały przywrocone traktatem w
Amiens
(1802). Selim III odmowił udziału w III koalicji napoleo?skiej.
Zmagał si? z wyst?pieniami narodowowyzwole?czymi ludno?ci słowia?skiej na
Bałkanach
(powstanie
Jerzego Czarnego
w
Serbii
, 1804-13); odwołuj?c prorosyjsko nastawionych hospodarow
Mołdawii
i
Wołoszczyzny
, przyczynił si? do wybuchu nowej wojny z Rosj? (1807).
Odsuni?ty od władzy przez rebeli? janczarsk? pod wodz?
?eyhulislam
, ktora na tron wyniosła jego bratanka
Mustaf? IV
, został z rozkazu bratanka zamordowany (uduszony), nie doczekawszy odsieczy wiernych mu oddziałow ajana z Ruszczuku,
Mustafy Bayrakdara
.
- Słownik Władcow ?wiata. Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan. Wyd. Zielona Sowa ? 2005 r.