Płetwal zwyczajny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Płetwal zwyczajny
Balaenoptera physalus [1]
( Linnaeus , 1758)
Ilustracja
Płetwal zwyczajny wynurzaj?cy si?
Systematyka
Domena

eukarionty

Krolestwo

zwierz?ta

Typ

strunowce

Podtyp

kr?gowce

Gromada

ssaki

Podgromada

?yworodne

Infragromada

ło?yskowce

Rz?d

Cetartiodactyla

Podrz?d

Whippomorpha

Infrarz?d

walenie

Parvordo

fiszbinowce

Rodzina

płetwalowate

Rodzaj

płetwal

Gatunek

płetwal zwyczajny

Podgatunki
  • B. p. physalus (Linnaeus, 1758)
  • B. p. patachonica Burmeister, 1865
  • B. p. quoyi (J.B. Fischer, 1829)
  • B. p. velifera Cope, 1869
Kategoria zagro?enia ( CKGZ ) [52]

Zasi?g wyst?powania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Płetwal zwyczajny [53] , finwal [54] ( Balaenoptera physalus ) ? gatunek ssaka morskiego z rodziny płetwalowatych (Balaenopteridae), wyst?puj?cy we wszystkich oceanach . Jest drugim co do wielko?ci zwierz?ciem na Ziemi (po płetwalu bł?kitnym ), dorastaj?cym do 27 metrow długo?ci.

Taksonomia [ edytuj | edytuj kod ]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadaj?c mu nazw? [ Balæna ] Physalus [2] . Miejscem typowym był obszar w pobli?u Spitsbergenu , w archipelagu Svalbard , w Norwegii [55] ; Linneusz nie wyznaczył ?adnego holotypu, swoj opis oparł na starszych opracowaniach (np. Guillaume Rondelet [56] ; Conrad Gessner [57] ; Friedrich Martens [58] ) [59] .

Badania z wykorzystaniem markerow mitochondrialnych i j?drowych sugeruj? wyra?ne zro?nicowanie w?rod populacji w ro?nych basenach oceanicznych, wspieraj?c obecny podział na podgatunki, ktore s? rownie? łatwo zro?nicowane morfologicznie [60] . Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznaj? cztery podgatunki [61] . Podstawowe dane taksonomiczne podgatunkow (oprocz nominatywnego ) przedstawia poni?sza tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe
B. p. patachonica Balaenoptera patachonica Burmeister , 1865 ?Kilka mil od Buenos Ayres, nad brzegiem Platy”, Argentyna [62] .
B. p. quoyi B [ alæna ] Quoyi J.B. Fischer , 1829 Falklandy [63] .
B. p. velifera Balænoptera velifera Cope , 1869 Long Beach , Kalifornia , Stany Zjednoczone [62] .

Etymologia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Balaenoptera : rodzaj Balaena Linnaeus, 1758 (wal); gr.   πτερον pteron ?płetwa” [64] .
  • physalus : gr. φ?σαλο? physalos ?gatunek nadymaj?cej si? ropuchy, nadymaj?cej si? jadowitej ryby, wieloryba”; termin ten po prostu mo?e rownie? oznacza? ?ten, ktory jest nad?ty” i mo?e odnosi? si? do fałd gardłowych lub nad?tych wielorybow wyrzuconych na brzeg. Inni uwa?aj?, ?e jego pochodzenie wywodzi si? z greckiego słowa φυσα physa , co oznacza ?dech, oddech” i odnosi si? do wyra?nych wydmuchow powietrza płetwali, podobnych do tych u kaszalotow ( Physeter ) [65] [63] .
  • patachonica : Patagonia, Argentyna [62] ; kiedy Magellan zimował na wybrze?u Patagonii w 1520 roku, handlował z rdzennymi mieszka?cami, prawdopodobnie z plemienia Tehuelcze , ktorzy nosili skory zwierz?t na nogach, i ktorych nazwał ?Patagones big-footed”, po czym nazwa ta stopniowo przylgn?ła do tego obszaru [66] .
  • quoyi : Jean Rene-Constant Quoy (1790?1869), francuski przyrodnik, kolekcjoner, podro?nik po Oceanie Spokojnym w latach 1826?1829 [63] [67] .
  • velifera : łac.   velifer ?nios?cy ?agle”, od velum ??agiel”; -fera ?noszenie”, od ferre ?nosi?”; prawdopodobnie w aluzji do du?ej, sierpowatej płetwy grzbietowej płetwala zwyczajnego zauwa?onej przez wielorybnika i przyrodnika Charlesa Scammona [68] .

Nazewnictwo zwyczajowe [ edytuj | edytuj kod ]

W polskiej literaturze zoologicznej gatunek Balaenoptera physalus był oznaczany nazw? ?finwal” [54] . W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji ?Polskie nazewnictwo ssakow ?wiata” aby unikn?? wra?enia ?e takson ten nale?y do innego rodzaju, gatunkowi nadano nazw? ?płetwal zwyczajny”, jako przynale?nego do rodzaju płetwal ( Balaenoptera ) [53] .

Zasi?g wyst?powania [ edytuj | edytuj kod ]

Płetwal zwyczajny wyst?puje w wodach całego ?wiata zamieszkuj?c w zale?no?ci od podgatunku [61] [53] :

Niekiedy finwale wpływaj? na wody Bałtyku . Obserwacje takie odnotowano w 1930 roku, oraz w sierpniu 2007 w Zatoce Gda?skiej . W latach 50. XX w. u brzegow Wyspy Sobieszewskiej wyłowiono z wody czaszk? tego ssaka [69] , a 21 sierpnia 2015 znaleziono martwego płetwala zwyczajnego przy pla?y w Stegnie , po czym przetransportowano go na Hel , a 25 sierpnia wydobyto z wody i rozpocz?to sekcj? zwłok i badania w celach naukowych [70] .

Morfologia [ edytuj | edytuj kod ]

Długo?? ciała 22?27 metrow; masa ciała 60?90 ton [71] . Wyst?puje dymorfizm płciowy ? dorosłe samice płetwali zwyczajnych mog? by? o 5?10% dłu?sze ni? samce [71] . Szacuje si?, ?e całkowita długo?? ciała wynosi 25 m i 27 m dla samcow i samic płetwala południowego ( B. p. quoyi ) oraz 22 m i 24 m dla samcow i samic płetwala zwyczajnego ( B. p. physalus ) [71] . Noworodki osi?gaj? długo?? ciała około 6,40 m przy ci??arze 1000?1500 kg [71] . Płetwal zwyczajny ma długie, szpiczaste płetwy Jego brzuch jest biały, a grzbiet szary i czarny. Cech? charakterystyczn? jest niesymetryczne ubarwienie: warga ?uchwy po lewej stronie jest ciemnoszara, warga po prawej stronie jest biała. Fiszbin biały. Fontanna podwojna, wysoko?ci ok. 5 m. Głowa stanowi prawie 1/4 długo?ci ciała.

Ekologia [ edytuj | edytuj kod ]

Płetwal zwyczajny wynurzaj?cy si? na powierzchni? wody

?yje samotnie, w parach lub małych stadach (6-8 osobnikow). W lecie finwale migruj? na ?erowiska w wodach polarnych, w zimie wracaj? na wody cieplejsze ? tam samice wydaj? na ?wiat jedno młode. ?ywi? si? zooplanktonem ( Szcz?tki ) i małymi rybami. Dojrzało?? płciow? osi?gaj? w wieku 3-4 lat. Ci??a trwa około 12 miesi?cy. Samica przestaje karmi? ciel?, gdy osi?ga ono długo?? ok. 12 m.

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ a b c d e f g h Kombinacja nazw.
  2. ↑ Niepoprawna po?niejsza pisownia [ Balæna ] Physalus Linnaeus, 1758 .
  3. ↑ a b c Nowa nazwa dla [ Balæna ] Physalus Linnaeus, 1758 .
  4. ↑ Pierwsze u?ycie obecnej kombinacji nazw.
  5. ↑ Niepoprawna po?niejsza pisownia Balænoptera swinhoii J.E. Gray, 1866 .
  6. ↑ Nowa nazwa dla Balænoptera swinhoii J.E. Gray, 1866 .
  7. ↑ Nieuzasadniona poprawka Balænoptera swinhoii J.E. Gray, 1866 .
  8. ↑ [ Balæna ] Musculus Linnaeus, 1758 .
  9. ↑ Niepoprawna po?niejsza pisownia Balænoptera patachonica Burmeister, 1865 .
  10. ↑ a b Niepoprawna po?niejsza pisownia B [ alæna ] Quoyi J.B. Fischer, 1829 .
  11. ↑ a b Pierwsze u?ycie obecnej kombinacji nazwy podgatunkowej.
  12. ↑ Nie Balæna antipodum J.E. Gray, 1843 ; niepoprawna po?niejsza pisownia B [ alæna ] Antiquorum J.B. Fischer, 1829 .
  13. ↑ Niepoprawna po?niejsza pisownia balænoptera mediterraneensis Lesson, 1828 .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Balaenoptera physalus , [w:] Integrated Taxonomic Information System ( ang. ) .
  2. ↑ a b Linnaeus 1758 ↓ , s.  75 .
  3. ↑ Linnaeus 1758 ↓ , s.  76 .
  4. ↑ Kerr 1792 ↓ , s.  357 .
  5. ↑ Kerr 1792 ↓ , s.  358 .
  6. ↑ de Lacepede 1804 ↓ , s.  xxxvi , 114 .
  7. ↑ de Lacepede 1804 ↓ , s.  xxxvii , 126 .
  8. ↑ P. Neill. Some account of a Fin-Whale stranded near Alloa . ?Memoirs of the Wernerian Natural History Society”. 1, s. 212, 1811.  
  9. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita . Cz. 3. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. xxii , 660 . ( łac. ) .
  10. ↑ A. Desmoulins: Baleinas ou Balenas. Mam . W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle . T. 2. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frerer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la societe D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1822, s. 164. ( fr. ) .
  11. ↑ F. Rosenthal: Einige Naturhistorische Bemerkungen uber die Walle nebst einer Abbildung . Greifswald: F.W. Kunicke, 1827, s. ryc. 1. ( niem. ) .
  12. ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae . T. 1. Cz. 1: Mammalia. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. 40. ( łac. ) .
  13. ↑ R.-P. Lesson: Histoire naturelle generale et particuliere des mammiferes et des oiseaux decoverts depuis 1788 jusqu’a nos jours . Cz. 1: Cetaces. 1828, s. 361 , 442 . ( fr. ) .
  14. ↑ J. Fleming: A history of British animals: exhibiting the descriptive characters and systematical arrangement of the genera and species of quadrupeds, birds, reptiles, fishes, mollusca, and radiata of the United Kingdom; including the indigenous, extirpated, and extinct kinds, together with periodical and occasional visitants . Edinburgh : Bell & Bradfute, 1828, s. 169. ( ang. ) .
  15. ↑ Fischer 1829 ↓ , s.  525 .
  16. ↑ Fischer 1829 ↓ , s.  526 .
  17. ↑ L. Companyo: Memoire descriptif et osteographie de la baleine, echouee sur les cotes de la mer, pres de Saint-Cyprien, departement des Pyrenees-Orientales, le 27 novembre 1828 . Perpignan: J. Alzine, 1830, s. ryc.. ( fr. ) .
  18. ↑ H. Schlegel: Abhandlungen aus dem Gebiete der Zoologie und vergleichenden Anatomie . Leiden: A. Arnz & comp, 1841, s. 38. ( niem. ) .
  19. ↑ F. Cuvier: De l’histoire naturelle des cetaces . Paris: Roret, 1836, s. 334, seria: Roret's Suite a Buffon. ( fr. ) .
  20. ↑ R.H. Sweeting. Dimensions and Description of a supposed new species of Balænoptera, stranded on Charmouth Beach, February 5, 1840 . ?The Magazine of natural history”. New series. 4, s. 343, 1840. ( ang. ) .  
  21. ↑ a b c J.E. Gray: Mammalia. Appendix . W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. By authority of the Lords Commissioners of the Admiralty . Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1844?1875, s. 51. ( ang. ) .
  22. ↑ H.G.L. Reichenbach: Die vollstandigste Naturgeschichte des In- und Auslandes. Cetaceen oder Walthiere . Cz. 1. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstandigsten Naturgeschichte, 1846, s. 33. ( niem. ) .
  23. ↑ Gray 1850 ↓ , s.  42 .
  24. ↑ a b c Gray 1850 ↓ , s.  43 .
  25. ↑ R. Heddle. On a Whale of the Genus Physalus, Gray, captured in Orkney . ? Proceedings of the Zoological Society of London ”. 24, s. 187, ryc. xliv , xlv , 1856. ( ang. ) .  
  26. ↑ P.J. van Beneden. Sur une baleine prise pres de l’ile Vlieland et dont le squelette est monte au Jardin royal de zoologie d’Anvers . ?Bulletins de l’Academie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2 me serie. 1, s. 403, 1857. ( fr. ) .  
  27. ↑ H. Schlegel: De Dieren van Nederland Zoogdieren . Haarlem: A.C. Kruseman, 1862, s. 101. ( niderl. ) .
  28. ↑ H.C.L. Barkow: Das Leben der Walle in seiner Beziehung zum Athmen und zum Blutlauf. Nebst Bemerkungen uber die Benennung der Finnwalle . Breslau : Hirt, 1862, s. 17. ( niem. ) .
  29. ↑ J.E. Gray. On the Cetacea which have been observed in the seas surrounding the British Islands . ?Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 212, 1864. ( ang. ) .  
  30. ↑ H. Burmeister. Extract from a letter addressed to Dr. Gray on a new species of Whale, Balænoptera patachonica . ? Proceedings of the Zoological Society of London ”. 1865 (1), s. 190, 1865. ( ang. ) .  
  31. ↑ H. Burmeister. The Patagonian Finner . ?The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 18 (108), s. 495, 1866. ( ang. ) .  
  32. ↑ J.E. Gray. Short account of part of a skeleton of a finner whale, sent by Mr. Swinhoe from the coast of Formosa . ?Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865 (3), s. 725, 1866. ( ang. ) .  
  33. ↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum . Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 382. ( ang. ) .
  34. ↑ J.E. Gray: Synopsis of the species of whales and dolphins in the collection of the British Museum . London: B. Quaritch, 1868, s. 3. ( ang. ) .
  35. ↑ a b c Cope 1869 ↓ , s.  16 .
  36. ↑ Cope 1869 ↓ , s.  17 .
  37. ↑ Gray 1870 ↓ , s.  392 .
  38. ↑ Gray 1870 ↓ , s.  393 .
  39. ↑ J.E. Gray. Notes on the sulphur-bottom whale of the New-Zealand whalers. With a note by Dr. J. E. Gray, F.R.S. &c . ?The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 14 (82), s. 305, 1874. ( ang. ) .  
  40. ↑ J. Anderson: Anatomical and zoological researches: comprising an account of the zoological results of the two expeditions to western Yunnan in 1868 and 1875; and a monograph of the two cetacean genera, Platanista and Orcella . London: B. Quaritch, 1878, s. 564. ( ang. ) .
  41. ↑ P.J. Van Beneden & P. Gervais: Osteographie des cetaces vivants et fossiles, comprenant la description et l’iconographie du squelette et du systeme dentaire de ces animaux, ainsi que des documents relatifs a leur histoire naturelle . Paris: A. Bertrand, 1880, s. 167; ryc. xii?xiii , fig. 11?24 . ( fr. ) .
  42. ↑ D.G. Elliot. Synopsis of the mammals of North America and the adjacent seas . ?Publication (Field Columbian Museum)”. Zoological Series. 2 (1), s. 13, 1901. ( ang. ) .  
  43. ↑ R. Dabbene. Mamiferos y aves de la Tierra del Fuego e islas adyacentes . ?Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 1 (2), s. 76, 1902. ( hiszp. ) .  
  44. ↑ F. Lahille. Las ballenas de nuestros mares, sus costumbres y aprovechamiento . ?Revista del Jardin Zoologico de Buenos Aires”. Epoca II. 1, s. 76, 1905. ( hiszp. ) .  
  45. ↑ A.J.E. Lonnberg. Contributions to the Fauna of South Georgia . ?Kungliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. Ny foljd. 40 (5), s. 28, 1906. ( ang. ) .  
  46. ↑ a b А.Г. Томилин. Терморегуляция и географические расы китообразных . ?Доклады Академии Наук СССР”. 54 (5), s. 468, 1946. ( ros. ) .  
  47. ↑ Tomilin 1957 ↓ , s. 93.
  48. ↑ Tomilin 1957 ↓ , s. 130.
  49. ↑ Tomilin 1957 ↓ , s. 131.
  50. ↑ Tomilin 1957 ↓ , s. 200.
  51. ↑ A. Cabrera. Catalogo de los mamiferos de America del Sur . ?Revista del Museo Argentino de las Ciencias Naturales”. 4 (2), s. 621, 1961. ( hiszp. ) .  
  52. ↑ J.G.   Cooke , Balaenoptera physalus , [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-1 [dost?p 2022-08-26] ( ang. ) .
  53. ↑ a b c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Wa?na, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasi?ski & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssakow ?wiata . Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN  978-83-88147-15-9 . ( pol.  ?  ang. ) .
  54. ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki . Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 73, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN  83-214-0637-8 .
  55. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Balaenoptera physalus . [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dost?p 2022-08-26].
  56. ↑ G. Rondelet: Libri de piscibus marinis : in quibus veræ piscium effigies expressae sunt: quæ in tota piscium historia continentur, indicat elenchus pagina nona et decima : postremo accesserunt indices necessarij . Lugduni: Apud Matthiam Bonhomme, 1554, s. 485. ( łac. ) .
  57. ↑ C. Gessner: Historiæ animalivm liber IV.: Qui est de piscium & aquatilium animantium natura.: Cum iconibus singulorum ad viuum expressis fere omnibus DCCXII. Editio secunda; nouis Iconibus, necnon obseruationibus non paucis audtior, atque etiam multis in locis emendatior. Continentur in hoc volumine, Gulielmi Rondeletii quoque, Medicinae Professoris Regij in Schola Monspeliensi, & Petri Bellonii Cenomani, medici hoc tempore Lutetiae eximij, de aquatlium singulis scripta. Paralipomena quaedam ad finem adiecta sunt . Francofurti: In bibliopolio Andreae Cambieri, 1604, s. 723. ( łac. ) .
  58. ↑ F. Martens: Spitzbergische oder Groenlandische Reise-Beschreibung, gethan im Jahre 1671 . Hamburg: Schultz, 1765, s. 125. ( niem. ) .
  59. ↑ Archer i in. 2019 ↓ , s. 1664.
  60. ↑ Archer i in. 2019 ↓ , s. 1653?1670.
  61. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World . Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 282. ISBN  978-84-16728-35-0 . ( ang. ) .
  62. ↑ a b c Archer i in. 2019 ↓ , s. 1666.
  63. ↑ a b c Archer i in. 2019 ↓ , s. 1665.
  64. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  132 .
  65. ↑ Palmer 1904 ↓ , s.  536 .
  66. ↑ The Key to Scientific Names ↓ , patachonica [dost?p 2022-08-27] .
  67. ↑ The Key to Scientific Names ↓ , quoyi [dost?p 2022-08-27] .
  68. ↑ Archer i in. 2019 ↓ , s. 1666?1667.
  69. ↑ W. Nocny, Wyspa Sobieszewska , Gda?sk 2008, s. 12
  70. ↑ Wieloryb na Helu. Trwa sekcja zwłok. To finwal, ma ponad 17 m.
  71. ↑ a b c d T. Demere: Family Balaenopteridae (Rorquals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy: Handbook of the Mammals of the World . Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 295?296. ISBN  978-84-96553-93-4 . ( ang. ) .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Płetwal_zwyczajny&oldid=73504174 ”