Joao Bernardo Vieira

Data i miejsce urodzenia	27 kwietnia 1939 Bissau
Data i miejsce ?mierci	2 marca 2009 Bissau
Prezydent Gwinei Bissau
Okres	od 1 pa?dziernika 2005 do 2 marca 2009
Przynale?no?? polityczna	niezale?ny
Poprzednik	Henrique Rosa
Nast?pca	Raimundo Pereira (p.o.)
Prezydent Gwinei Bissau
Okres	od 16 lutego 1984 do 7 maja 1999
Przynale?no?? polityczna	Afryka?ska Partia Niepodległo?ci Gwinei i Wysp Zielonego Przyl?dka (PAIGC)
Poprzednik	Carmen Pereira
Nast?pca	Ansumane Mane
Przywodca Gwinei Bissau
Okres	od 14 listopada 1980 do 14 lutego 1984
Poprzednik	Luis Cabral
Nast?pca	Carmen Pereira
Premier Gwinei Bissau
Okres	od 28 wrze?nia 1978 do 14 listopada 1980
Poprzednik	Constantino Teixeira
Nast?pca	Victor Saude Maria
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Joao Bernardo (?Nino”) Vieira (ur. 27 kwietnia 1939 w Bissau , zm. 2 marca 2009 w Bissau) ? polityk Gwinei Bissau . Przywodca kraju w latach 1980?1994, prezydent w latach 1994?1999. Obj?ł władz? i został obalony w wyniku zamachu stanu. Wybrany po raz drugi na prezydenta w demokratycznych wyborach w 2005. Zgin?ł w zamachu w 2009 .

Działalno?? wojskowa [ edytuj | edytuj kod ]

Joao Bernardo Vieira urodził si? w 1939 w Bissau w owczesnej Gwinei Portugalskiej . Z wykształcenia elektryk, w 1960 doł?czył do uformowanej cztery lata wcze?niej Afryka?skiej Partii Niepodległo?ci Gwinei i Zielonego Przyl?dka (PAIGC, Partido Africano da Independencia da Guine e Cabo Verde ), organizacji dowodzonej przez Amilcara Cabrala i d???cej do uzyskania niepodległo?ci przez Gwine? Portugalsk? i Wyspy Zielonego Przyl?dka od Portugalii ^{[1] [2]} .

W latach 1963-1974 PAIGC prowadziła wojn? partyzanck? z Portugali?. Vieira odgrywał w trakcie jej trwania kluczow? rol?. Zyskał sobie pseudonim wojenny Nino . W 1964 został dowodc? frontu południowego. Od 1965 do 1967 był wiceprzewodnicz?cym Rady Wojennej PAIGC. Nast?pnie delegatem Biura Politycznego na froncie południowym (1967-1970). W 1973 został zast?pc? sekretarza generalnego PAIGC. We wrze?niu 1973 PAIGC ogłosił niepodległo?? nowego pa?stwa Gwinei Bissau , ktora we wrze?niu 1974 została uznana przez Portugali?. Pierwszym prezydentem został brat zamordowanego Amilcara Cabrala, Luis Cabral . W latach 1973-1978 Vieira pełnił funkcj? przewodnicz?cego Ludowego Zgromadzenia Narodowego. Od 28 wrze?nia 1978 do 14 listopada 1980 był premierem Gwinei Bissau ^{[1] [2]} .

Zamach stanu i obj?cie władzy [ edytuj | edytuj kod ]

Młode pa?stwo od pocz?tku swego istnienia znajdowało si? w trudnej sytuacji gospodarczej. Pozbawione surowcow, było najbardziej zacofan? koloni? portugalsk? w Afryce , co wzbudzało nastroje antyrz?dowe. Dodatkowo w szeregach PAIGC dochodziło do konfliktow mi?dzy Gwinejczykami z kontynentu a Kabowerdyjczykami z wysp, stanowi?cymi elit? polityczn?. Joao Bernardo Vieira, ktory w odro?nieniu od prezydenta Cabrala był Gwinejczykiem, wykorzystał niech?? do Kabowerdyjczykow i społeczne niezadowolenie z polityki rz?du i 14 listopada 1980 dokonał w Bissau bezkrwawego zamachu stanu. Prezydent Cabral został zatrzymany na 13 miesi?cy, a nast?pnie wygnany. Vieira przej?ł władz? i stan?ł na czele 9-osobowej Rady Rewolucyjnej. Zamach stanu Vieiry doprowadził do ostatecznego podziału PAIGC na cz??? gwinejsk? i kabowerdyjsk? oraz poło?ył kres planom stworzenia wspolnego pa?stwa ^{[1] [2]} .

W 1984 w kraju przyj?ta została nowa konstytucja, ktora przywracała rz?dy cywilne. Na trzy dni, od 14 do 16 maja 1984, jako tymczasowy prezydent władz? w kraju przej?ła przewodnicz?ca Ludowego Zgromadzenia Narodowego, Carmen Pereira . 16 maja 1984 Joao Bernardo Vieira obj?ł now? funkcj? przewodnicz?cego Rady Pa?stwa (szef pa?stwa). W 1985 Vieira brutalnie spacyfikował prob? przeprowadzenia w kraju zamachu stanu ^{[1] [2]} .

Na pocz?tku lat 90. w Gwinei Bissau rozpocz?ł si? okres demokratyzacji ?ycia politycznego. W 1991 Vieira zniosł zakaz funkcjonowania partii politycznych. Została opracowana nowa konstytucja, ustanawiaj?ca demokratyczne wybory i stanowisko prezydenta jako szefa pa?stwa. W 1994 odbyły si? pierwsze w historii wybory prezydenckie. W pierwszej turze wyborow 3 lipca 1994 Vieira zdobył 46,2% głosow. Poniewa? ?aden z o?miu kandydatow nie zdobył wi?kszo?ci 50% głosow, 9 sierpnia 1994 odbyła si? druga tura wyborow. Vieira pokonał w niej Kumb? Ial? , byłego członka PAIGC i przywodc? Partii na rzecz Odnowy Społecznej (PRS), zdobywaj?c 52% głosow poparcia ^{[3] [1] [2]} . Wybory uznane zostały za wolne i demokratyczne. 29 wrze?nia 1994 Vieira został zaprzysi??ony na stanowisku prezydenta Gwinei Bissau.

W czasie swej prezydentury Vieira zdołał utrzyma? wpływy i pozycj? w partii. W maju 1998 został wybrany przewodnicz?cym PAIGC na kolejn? kadencj?.

Zamach stanu i utrata władzy [ edytuj | edytuj kod ]

6 czerwca 1998 Joao Bernanrdo Vieira odwołał ze stanowiska szefa sztabu generała Ansumane Mane . Został on bowiem oskar?ony o niedopełnienie swoich obowi?zkow i przymykanie oczu na szmuglowanie broni z Gwinei Bissau do rebeliantow w senegalskiej prowincji Casamance . 7 czerwca gen. Mane zbuntował si? i dokonał w Bissau zamachu stanu. Wraz ze swoimi oddziałami zaj?ł koszary i najwa?niejsze miejsca stolicy, w tym lotnisko. W kraju rozpocz?ła si? walka wojsk lojalnych prezydentowi z siłami rebeliantow. Poparcia prezydentowi Vieirze udzielił s?siedni Senegal oraz Gwinea , ktorzy przysłali swoje wojska. Walki rozlały si? na cały kraj, powoduj?c du?e zniszczenia i wojn? domow?. 1 listopada 1998 obie strony podpisały porozumienie w Abud?y w Nigerii , zgadzaj?c si? na powołanie rz?du jedno?ci narodowej, zast?pienie senegalskich i gwinejskich wojsk siłami pokojowymi ECOWAS oraz na przeprowadzenie wyborow parlamentarnych do marca 1999.

Jednak?e wycofywanie obcych wojsk i organizacja wyborow oddalały si? w czasie. W maju 1999 prezydent Vieira ogłosił przesuni?cie wyborow z marca na koniec grudnia 1999. Spowodowało to wybuch nowych walk w Bissau 6 maja 1999. Ju? nast?pnego dnia wojska prezydenckie poddały si?, a Vieira szukał schronienia w ambasadzie portugalskiej ^{[4] [5]} . Tymczasowym prezydentem został przewodnicz?cy parlamentu, Malam Bacai Sanha .

12 maja 1999 Joao Bernardo Vieira został pozbawiony funkcji przewodnicz?cego PAIGC. W czerwcu 1999 opu?cił Gwine? Bissau i wyjechał do Portugalii celem podj?cia leczenia. Obiecywał swoj powrot, jednak ju? na miejscu poprosił o azyl i pozostał zagranic? ^[6] . We wrze?niu 1999 Vieira został wydalony z PAIGC za "zdradzieckie przest?pstwa, popieranie i podburzanie do wojny oraz praktyki niezgodne ze statutem partii" ^[7] .

Powrot do kraju i do prezydentury [ edytuj | edytuj kod ]

7 kwietnia 2005 Joao Bernardo Vieira powrocił do Gwinei Bissau , po niespełna 6 latach nieobecno?ci. Na stadionie w stolicy witało go 5 tysi?cy osob ^[8] . 16 kwietnia 2005 ogłosił swoj start w wyborach prezydenckich w czerwcu 2005 jako kandydat niezale?ny ^[9] .

W pierwszej turze wyborow 19 czerwca 2005 Vieira z wynikiem 28,9% głosow zaj?ł drugie miejsce, za Malamem Bacia Sanh? (35,5%), kandydatem jego dawnej partii PAIGC. 2 lipca 2005 Kumba Iala z Partii na rzecz Odnowy Społecznej (PRS), ktory zaj?ł trzecie miejsce udzielił poparcia Vieirze, uznaj?c go za symbol niepodległo?ci i jedno?ci kraju ^[10] . W drugiej turze wyborow 24 lipca 2005 Vieira zdobył 53,35% głosow i z przewag? niespełna 20 tysi?cy głosow pokonał kandydata PAIGC ^[11] . 1 pa?dziernika 2005 został zaprzysi??ony na stanowisku prezydenta Gwinei Bissau , po ponad 6 latach od utraty władzy ^[12] .

28 pa?dziernika 2005 prezydent Vieira zdymisjonował rz?d premiera Carlosa Gomesa Juniora z PAIGC, uzasadniaj?c to potrzeb? utrzymania stabilno?ci w rz?dzeniu krajem. 2 listopada 2005 nowym szefem rz?du mianował swojego politycznego wspołpracownika, Aristidesa Gomesa ^[13] .

W marcu 2007 PAIGC zawarła sojusz z Parti? na rzecz Odnowy Społecznej (PRS) oraz Zjednoczon? Parti? Socjaldemokratyczn? (PUSD) i wspolnie z nimi przegłosowała wotum nieufno?ci wobec rz?du Gomesa ^[14] . 9 kwietnia 2007 nowym szefem rz?du został Martinho Ndafa Kabiz PAIGC ^[15] .

5 sierpnia 2008, po wycofaniu si? PAIGC z koalicji rz?dz?cej prezydent Vieira rozwi?zał parlament ^[16] i rozpisał nowe wybory parlamentarne na listopad 2008, ktore wygrała PAIGC.

23 listopada 2008 Vieira prze?ył nocny atak zamachowcow na swoj dom. Zamachowcy po trzygodzinnej walce ze stra?? prezydenck?, w ktorej zgin?ł jeden ?ołnierz, zdołali wtargn?? do posiadło?ci prezydenta. Vieira zdołał jednak opu?ci? dom, a zamachowcy zostali ostatecznie schwytani. W swoim przemowieniu telewizyjnym Vieira stwierdził, ?e celem zamachowcow była fizyczna eliminacja jego osoby. Zapewnił jednak o przej?ciu kontroli nad sytuacj? ^{[17] [18]} .

Zamach wojskowy i ?mier? [ edytuj | edytuj kod ]

2 marca 2009 prezydent Joao Bernardo Vieira zgin?ł w czasie ataku wojskowego na pałac prezydencki. Posiadło?? prezydenta została zaatakowana przez grup? zbuntowanych ?ołnierzy obwiniaj?cych Vieir? o zaplanowanie zamachu na szefa sztabu sił zbrojnych generała Tagne Na Waie. Gen. Tagne Na Waie zgin?ł dzie? wcze?niej w zamachu na siedzib? sztabu wojskowego w wyniku wybuchu bomby na klatce schodowej, prowadz?cej do jego gabinetu. Poniewa? generał i prezydent Vieira byli od pewnego czasu ze sob? skonfliktowani, cz??? wojskowych uznała prezydenta za wspołwinnego tego zamachu ^{[19] [20]} .

Wczesnym rankiem ?ołnierze zwi?zani z zabitym generałem Na Waie wtargn?li do posiadło?ci prezydenta i otworzyli ogie?. W trakcie ucieczki prezydent Vieira został ?miertelnie ranny. Rzecznik armii komandor Zamora Induta oficjalnie poinformował o ?mierci prezydenta, stwierdzaj?c jednak przy tym, ?e w kraju nie doszło do zamachu stanu. Zaprzeczył rownie?, ?e atak był zemst? i odwetem za zamach na szefa sztabu. Poinformował, ?e armia nie zamierza przejmowa? władzy i respektuje porz?dek konstytucyjny. Zgodnie z konstytucj? funkcja pełni?cego obowi?zki szefa pa?stwa przypadła przewodnicz?cemu parlamentu Raimundo Pereirze ^{[21] [22]} .

10 marca 2009 w Bissau odbył si? pogrzeb prezydenta. W uroczysto?ciach poza prezydentem Senegalu Abdoulayem Wade , nie uczestniczył ?aden inny szef pa?stwa. Było to wyrazem dezaprobaty dla zabojstwa ^{[23] [24]} .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• "Brat Luis i Towarzysz Nino" , afryka.org, 10 czerwca 2008.
• "Wojna domowa" , afryka.org, 11 czerwca 2008.
• "GUINEA-BISSAU: Key political events since independence" , Irin News, 31 lipca 2008.
• "Timeline: Guinea-Bissau" , BBC News .

Zobacz multimedia zwi?zane z tematem: Joao Bernardo Vieira