Un article de Wikipedia, l'enciclopedia liura.
La
biologia
es la sciencia de la vida.
La
biologia
, dau
grec
bios
(βιο?) e
logos
(λογο?), es la
sciencia
de la
vida
. Aquesta generalitat
etimologica
recuerbe mai d'una realitat :
- Per definicion, la biologia es l'estudi deis essers vius, taus coma son conoissuts sus la
planeta
Terra
. Mai la distincion entre
organismes
vius e non vius es de cops malaisada (vejatz
virus
,
viroide
e
prions
), e la determinacion de l'objecte especific de la biologia a ren de ben clar.
- Pressa en un sens pus larg, la biologia o
sciencia de la vida
es tanben l'ensems dei disciplinas, classicas e modernas, qu'estudia leis estructuras, lei foncions e lei niveus d'organizacion (
moleculas
,
cellulas
,
organismes
e son mitan de vida) deis essers vius, aqueleis essers vius estent scientificament que d'amassatges complexes de moleculas interagissent entre elei segon lei leis de la
fisica
e de la
quimia
s'aplicant en tota
materia
.
- La biologia estudia tanben l'
evolucion
deis essers vius (
teoria de l'evolucion
).
- Estudia sei relacions leis uns a respecte deis autres e a respecte de son mitan (
ecologia
,
etologia
).
- La biologia pertoca tanben certanei caracteristicas dau "viu" utilas per l'ome (aplicacions
agricolas
,
agroalimentarias
,
medicalas
,
farmaceuticas
,
quimicas
…)
Lo terme de
biologia
foguet definit a la fin dau
segle XVIII
per lo naturalista frances
Jean-Baptiste de Lamarck
:
≪Tot co qu'es generalament comun ai
vegetaus
e ais
animaus
coma totei lei facultats que son proprias a cadun d'aqueleis essers sensa excepcion, deu constituir lo solet e vast objecte d'una sciencia particulara qu'es pas encara fondada, qu'a pas manco de nom, e que li donarai lo nom de biologia.≫
A rason dau caracter extremament vast dau subjecte, l'estudi de la biologia a besonh d'un morcelament. Una amira, un pauc ≪ reductriz ≫ mai aguent l'avantatge de clarificar lei temas, consistis a definir de niveus d'organizacion. Dins un socit de venir an una compreneson melhora de la biologia, de ponts se son naturalament fargats entre lei diferentei disciplinas.
| Niveu d'observacion
|
Exemple
|
Disciplinas
|
| molecular
|
moleculas
biologicas :
proteinas
,
ADN
|
quimia organica
,
bioquimia
,
biologia moleculara
,
biologia estructurala
|
| microscopic
|
components de la
cellula
(
organets
)
|
biologia cellulara
,
citologia
|
|
|
cellulas
,
organismes
unicellulars
|
microbiologia
|
|
|
organes
,
teissuts
|
fisiologia
,
istologia
|
| macroscopic
|
organismes
,
individus
|
biologia deis organismes
,
anatomia
,
etologia
|
| populacionau
|
colonias
,
populacions
,
metapopulacions
|
biologia dei populacions
,
genetica dei populacions
|
| especific
|
especia
|
filogeografia
...
|
| supra-especific
|
gropes d'
especias
,
ecosistemas
,
La linhada umana
|
ecologia
,
filogenia
|
D'autrei disciplinas son associadas a la biologia, coma la
genetica
o
sciencia de l'ereditat
.
Un dei conceptes clau de la biologia es lo principi de l'evolucion. La
filogenia
retrai ansin l'evolucion deis organismes e la
paleontologia
estudia leis organismes fossils e cerca de retraire son evolucion. Aquelei disciplinas s'apielan sus la
taxinomia
(o sistematica), qu'a per toca de classificar leis essers vius per fin de leis agropar en ensems (genre, familha, especias, menas, eca.) pron semblants per essers comparats entre elei dins lo temps e l'espaci.
Lei progres rapids de la biologia suscitan de cops d'interrogacions
filosoficas
, de lanhas dei grossas, finco una forta oposicion de certaneis associacions o
organizacions non governamentalas
(ONG). Citem especialament : l'
avortament
, lo
clonatge
, leis
organismes modificats geneticament
, lo sequencatge e lei problemas de
proprietat
que ne resultan.
-
Animalia - Bos primigenius taurus
-
Planta - Triticum
-
Fungi - Morchella esculenta
-
Stramenopila/Chromista - Fucus serratus
-
Bacteria - Gemmatimonas aurantiaca (- = 1 Micrometer)
-
Archaea - Halobacteria
-
Virus - Gamma phage
