Pieter Catharinus Arie Geijl
, (
Dordrecht
,
15 december
1887
-
Utrecht
,
31 december
1966
) was een Nederlands
hoogleraar
geschiedenis
, eerst aan de
Universiteit van Londen
, later aan de
Universiteit van Utrecht
. Voor publicaties in
Angelsaksische
landen gebruikte Geijl de spellingvariant
Geyl
, omdat de
ij
onbekend is in het
Engels
.
Pieter Geijl was de zoon van een
huisarts
. Pieter volgde
middelbaar onderwijs
aan het stedelijk gymnasium te
Den Haag
(vanaf 1946
Gymnasium Haganum
) en begon in 1906 zijn studie
Nederlandse letteren
en geschiedenis aan de
universiteit van Leiden
. Na kritiek op zijn literaire vaardigheden van zijn vrienden
P.N. van Eyck
en
A. Verwey
richtte Geijl zich uitsluitend op zijn studie geschiedenis.
[1]
Hij studeerde in 1911
cum laude
af.
Geijl ontving na zijn studie op voorspraak van de hoogleraar vaderlandse geschiedenis
P.J. Blok
een beurs van de Stichting Robert Fruin Fonds voor Studiereizen. Dit fonds was in 1886 was opgericht met als doel studiereizen voor onbemiddelde studenten mogelijk te maken. Historicus en professor
Robert Fruin
(1823-1899) stelde zijn nalatenschap beschikbaar voor dit fonds. Geijl vertrok voor zes maanden naar
Italie
, waar hij in
Venetie
materiaal verzamelde voor zijn
dissertatie
over de Doorluchtige
Republiek Venetie
. De titel van deze studie luidt
Christofforo Suriano. Resident van de serenissime republiek van Venetie in Den Haag, 1616-1623
. In december 1913 promoveerde hij, opnieuw met lof.
[2]
Geijl werd hierna
correspondent
in Londen voor het
Algemeen Handelsblad
. In 1919 kreeg hij een
leerstoel
Dutch Studies aan het
University College London
(UCL). Deze leerstoel werd met steun van de Nederlandse
ambassade
gefinancierd door het bedrijfsleven. Geijl was de eerste hoogleraar die hem bekleedde. In 1920 werd hij bijgestaan door
Peter Nicolaas Ubbo Harting
,
docent
Nederlandse taal- en letterkunde
. In 1936 werd Geijl hoogleraar nieuwe geschiedenis aan de
universiteit van Utrecht
, en in 1938 daarnaast buitengewoon hoogleraar aan de Nederlandsche Handels-Hoogeschool te
Rotterdam
die in 1913 was gesticht (in 1973 ging deze met de Medische Faculteit Rotterdam en de Nederlandse Economische Hogeschool verder als
Erasmus Universiteit Rotterdam
). In beide posities volgde hij
Gerhard Wilhelm Kernkamp
op. In 1941 is Geijl benoemd tot lid van de
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
. In 1957 werd hem de
P.C. Hooft-prijs
voor zijn wetenschappelijk en essayistisch werk verleend. Geijl ging in 1958 met
emeritaat
.
Geijl was voorstander van een
Groot-Nederland
, dat zou moeten bestaan uit
Nederland
,
Vlaanderen
en
Zuid-Afrika
, en pleitte daarom voor samenwerking op het gebied van de
taal
en
cultuur
. Zijn sympathie voor de
Vlaamse Beweging
hangt hiermee samen, en was ook consequent in het licht van zijn werk
De Geschiedenis van de Nederlandse stam
, waaruit eveneens een grootnederlandse opvatting blijkt.
Geijl was gehuwd en had een zoon en een dochter. Na het overlijden van zijn eerste vrouw is Geijl hertrouwd. Dit huwelijk bleef kinderloos. Over de
nalatenschap
van Geijl voerden de kinderen een juridische strijd tegen de weduwe, die tot bij de
Hoge Raad
werd uitgevochten (arrest 'Prof. Geijl', Hoge Raad 10 januari 1969, NJ 1970, 176).
Vanwege zijn kritiek op het bewind van de
nazi's
tijdens de
bezetting
in de
Tweede Wereldoorlog
werd Geijl vastgezet in
concentratiekamp
Buchenwald
, maar hij werd later overgeplaatst naar verschillende kampen in Nederland, waaronder
kamp Sint-Michielsgestel
. Daar was hij een van de
Heeren Zeventien
-gijzelaars. Toen hij in
1944
om gezondheidsredenen werd vrijgelaten, zocht hij direct contact met het
verzet
.
In de
jaren veertig
schreef Geijl
sonnetten
die in 1945 werden gepubliceerd onder de titel
O Vrijheid
.
- De geschiedenis is een discussie zonder einde.
[3]
Diverse werken van Geijl zijn later herzien of aangevuld.
- 1909
-
Francois Villon
- 1913
-
Christofforo Suriano, resident van de serenissime
Republiek van Venetie
in
Den Haag
,
1616
-
1623
(
dissertatie
)
- 1920
-
Holland and Belgium: Their common history and their relations: Three lectures given at the University College, London, on February 10th, 17th and 24th, 1920
- 1922
-
De Agent Wolters over de woelingen van
1747
en
1748
, medegedeeld van Dr.P. Geyl (en
Richard Wolters
) (
overdruk uit de
Bijdragen en Mededeelingen
van het
Historisch Genootschap
)
- 1924
-
Willem IV
en
Engeland
tot 1748 (
vrede van Aken)
(
online bij DBNL
)
- 1924 -
Een Engelsch
republikein
over
Willem II
's
staatsgreep
in
1650
(herdruk van uittreksels van no. 50, 54 and 57 van
"A Briefe Relation of some Affaires and Transactions civill and military, both forraigne and domestique
" - bezorgd door P. Geyl) (overdruk uit de
Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap
)
- 1924 -
Nota van
Sir
Francis Nethersole
over de partijstrijd in de
Republiek
en Engelands houding daartegenover,
1625
. Medegedeeld door P. Geyl (overdruk uit de
Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap
)
- 1924 -
A beautiful play of
Lancelot of Denmark
. How he fell in love with a lady who waited upon his mother. Vertaald uit het Middelnederlands door P. Geyl
- 1925
-
1930
-
De
Groot-Nederlandsche gedachte
. Historische en politieke beschouwingen
(
Eerste bundel
)
- 1925 -
Jahangir
's
India
, the
Remonstrantie
of Francisco Pelsaert
(vertaald door
W.H. Moreland
en P. Geyl)
- 1926
-
England in the nineteenth century
,
Volume I (1815-1860)
en
Volume II (1860-1901)
. Pieter Geyl en
Etsko Kruisinga
- 1927
-
The tale of Beatrice
. (vertaald uit het
Middelnederlands
door P. Geyl; op
rijm
)
- 1928
-
After thirty years
(over
William Ewart Gladstone
).
Herbert John Gladstone
en Pieter Geyl
- 1929
-
Nederland's
staatkunde
in de
Spaansche successie-oorlog
- 1929
-
Memorable description
of the
East-Indian
voyage,
1618
-
25
. Boek van
Willem Ysbrandtsz. Bontekoe
(vertaald door
C.B. Budde-Hodgkinson
en Pieter Geyl; inleiding en noten door Pieter Geyl)
- 1929 -
The Dutch in India
(artikel in
British India
,
1497
-
1858
.
Henry H. Dodwell
)
- 1930-
1962
-
De Geschiedenis van de Nederlandsche stam
(zes delen, tot
1798
) (
Deel III (van 1688-1751)
)
- 1930 -
The
Dutch barrier
1705
-
1719
door
Roderick Geikie
en
Isabel A. Montgomery
(met bijdragen van Pieter Geyl en
George Macaulay Trevelyan
)
- 1930 -
Voor-
1830
-na: een bundel opstellen en gedichten
door Pieter Geyl,
Rene Desiderius de Clercq
en
Pieter Willem de Koning
- 1932
-
The revolt of the
Netherlands
(
1555
-
1609
)
- 1933
-
Een historische legende. Het
Zuid-Nederlandsch
tarief van
21 december
1680
- 1933 -
Wilhelmus van Nassouwe
. Uitgegeven ter gelegenheid van het IVde eeuwfeest der geboorte van
Prins Willem van Oranje
Geyl; onder leiding van Prof. Dr. P. Geijl
(Geijl et al., 1933, met een inleiding van
Bernard Loder
)
- 1934
-
Briefwisseling en aanteekeningen van
Willem Bentinck
,
Heer
van
Rhoon
, tot aan de dood van
Willem
, 22 oktober 1751
(
online bij DBNL
)
- 1936
-
Vaderlandse gemeenschap in historisch perspectief
- 1936 -
Revolutiedagen in Amsterdam (Augustus-september 1748). Prins Willem IV en de Doelistenbeweging
- 1936 -
Groen van Prinsterer en de scheuring van 1830
- 1936 -
The Netherlands divided (1609-
1648
)
- 1937
-
Kernproblemen van onze geschiedenis. Opstellen en voordrachten
1925
-1936
- 1938
-
Het nationalisme als factor in de moderne Europese geschiedenis
(Rotterdam 10 februari 1938,
inaugurele rede
)
- 1939
-
Oranje en Stuart, 1641-1672
(herzien in 1963)
- 1939 -
De oorlog in woord en beeld
. Pieter Geyl,
Coenraad Brandt
en
Evert Straat
- 1939 -
Nederland en de oorlog. Beschouwingen naar aanleiding van prof. Telders' "Nederlands onzijdigheid"
- 1940
-
Verzameling overdrukken uit de jaren
1920
en
1930
- 1944
-
Het wachtwoord. Sonnetten
. A. v.d. Merwe (
pseudoniem
)
- 1945
-
O Vrijheid!
(
sonnetten
)
- 1946
-
Eenheid en tweeheid in de Nederlanden
- 1946 -
Patriotten
en
N.S.B.ers
: een historische parallel
- 1946 -
Gedenkboek
gijzelaarskamp Beekvliet
,
St. Michielsgestel
(1940-1945)
- 1946 -
Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
- 1946 -
Nederlands-Belgische betrekkingen. Tekst van een lezing gehouden ... in Nov. 1945
- 1946 -
Moord op de plas
(misdaadroman)
- 1947
-
Het
stadhouderschap
in de partij-literatuur onder
De Witt
- 1947
-
1830 en de
Belgische
geschiedschrijving
- 1947 -
De Patriottenbeweging,
1780
?
1787
- 1947 -
Toynbee's
systeem der beschavingen
- 1947 -
De Nederlandse cultuur in de wereld van nu
- 1948
-
Can we know the pattern of the past?: discussion, concerning Toynbee's book "A study of history"
(uitgezonden door het
Third Programme
van de
B.B.C.
,
Londen
, op
4 januari
en
7 maart
1948)
- 1949
-
The pattern of the past. Can we determine it?
- 1949 -
De Amerikaanse burgeroorlog en het probleem der onvermijdelijkheid
- 1950
-
Tochten en toernooien (
essays
)
. Met een essay getiteld
Shakespeare
als geschiedschrijver
- 1950 -
Democratische tendenties in 1672
- 1952
-
From
Ranke
to Toynbee. Five lectures on historians and historiographical problems
- 1952 -
Drie rapporten over de uitgave van bronnen voor de Nederlandse geschiedenis
.
Pieter Jan van Winter
en Pieter Geyl
- 1952 -
Reacties.
Groen van Prinsterer
,
Fruin
,
Multatuli
,
Busken Huet
,
Ter Braak
,
Du Perron
,
Romein
(essays)
- 1953
-
De Witten-oorlog: een pennestrijd in
1757
(in the Dutch translation of the second part of Le Ambassades et negotiations on the
pamphlets
published in connection with
Pieter le Clercq
's
anonymous
van
Het Karakter van den
raad-pensionaris
Jan de Wit
en zyne factie, beschreeven door den
Graaf d'Estrades
, om te dienen tot ophelderinge der vaderlandsche historie voor de jaren 1663-1672 enz."
door Pieter Le Clercq, Godefroi Louis d' Estrades, Pieter van ('s-Gravenhage))
- 1954
-
Historische appreciaties van het zeventiende-eeuwse Hollandse regentenregiem
- 1954 -
Historicus in de tijd
(essays)
- 1954 -
Perspective of Holland and Belgium
. Pieter Geyl en
Charles James Rolo
- 1954 -
In memoriam
P.N. van Eyck
. Onder redactie van
Johan Polak
en
Wim Simons
- 1955
-
Use and abuse of history
- 1955 -
Debates with historians. Collected essays
- 1956
-
Gebruik en misbruik der geschiedenis
(vertaling door de schrijver van
Use and abuse of history
in verband met de
Terry Lectures
, gehouden aan
Yale University
,
Newhaven
,
Connecticut
,
USA
, in oktober 1954)
- 1956 -
Een
eeuw
strijd om
Bilderdijk
(artikel in
De Gids
)
- 1958
-
Geschiedenis als medespeler
- 1958 -
Studies en strijdschriften: bundel, aangeboden aan de schrijver bij zijn afscheid als hoogleraar
(essays)
- 1958 -
De vitaliteit van de westerse beschaving
(
redevoering
)
- 1958 -
Het leven wint altoos. Zes-en-veertig sonnetten.
(heruitgave van
Het wachtwoord
(Een keuze uit
O vrijheid!
(1945) met een aanvullend sonnet) uit 1944, nu onder eigen naam)
- 1958 -
Diskussion ohne Ende. Auseinandersetzungen mit Historikern
- 1960
-
Franse figuren
- 1960 -
Noord en Zuid. Eenheid en tweeheid in de
Lage Landen
- 1960 -
Nederlandse figuren
- 1960 -
Vier maal
Europa
- 1960 -
Britain
and the Netherlands in
Europe
and
Asia
. Onder
redactie
van
J.S. Bromley
en
Ernst Heinrich Kossmann
- 1961
-
Verzameling van kleine geschriften en van overdrukken op geschiedkundig gebied, 1936-1960
- 1961 -
Toynbee's answer - on Arnold Toynbee's reply to his critics in the twelfth volume of his "A study of history"
- 1961 -
Huizinga
als aanklager van zijn tijd
- 1961 -
Engelse figuren
- 1961 -
Amerikaanse
figuren
- 1961 -
Duitse
en
Italiaanse
figuren
- 1962 -
Debates with historians
- 1963
-
Encounters in history
(essays)
- 1963 -
Van
Bilderdijk
tot Huizinga. Historische toetsingen
(tekst en context van Nederlandse gedichten,
Martien J.G. de Jong
)
(
poezie
)
- 1963 -
Tien politici
- 1963 -
Oranje en Stuart, 1641-1672
(herziening)
- 1964
-
Napoleon
. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
- 1964
-
Figuren en problemen
- 1964 -
History of the Low Countries: episodes and problems. The Trevelyan lectures 1963 with four additional essays
- 1964 -
Zeven revoluties
.
Zden?k Radslav Dittrich
, Pieter Geyl en
Johann Heinrich Adolf Logemann
- 1965
-
Bruk og misbruk av historien
- 1966
-
The revolt in the Netherlands, 1555-1609
- 1966 -
The Netherlands in the seventeenth century
- 1966 -
Atlas
algemene en vaderlandse geschiedenis
.
B.A. Vermaseren
met medewerking van Pieter Geyl
- 1971
-
La
revolution batave
,
1783
-1798
(vertaling door
J. Godard
en P. Geyl (deel V (gedeeltelijk) en VI van
De geschiedenis van de Nederlandsche stam
)
- 1976
-
Brieven en uitwisselingen van Willem Bentinck, heer van Rhoon, tot aan de dood van Willem IV,
22 oktober
1751
. Hoofdzakelijk naar de bescheiden in het
Brits Museum
(
online bij DBNL
). Uitgegeven door
Frederik Carel Gerretson
en Pieter Geyl -
ISBN 90-247-1833-3
- 1967
- Herdenking van Pieter Geyl (15 december 1887 - 31 december 1966) door
Ludovicus Jacobus Rogier
- 1967 -
Pieter Geyl, 15 december 1887 - 31 december 1966
Hermann Walter von der Dunk
- 1971
-
Pennestrijd over staat en historie. Opstellen over de vaderlandse geschiedenis aangevuld met Geyl's levensverhaal (tot
1945
)
(J.C.) Boogman/ Pieter Catharinus Arie (P.C.A.) Geyl, woord vooraf door J.C. Boogman (redactie
Pieter van Hees
) (essays) -
ISBN 90-01-39013-7
- 1972
-
Herinneringen aan Pieter Geyl
door
George Puchinger
- 1972 -
Bibliografie van Pieter Geyl
samengesteld door
Pieter van Hees
-
ISBN 90-01-39014-5
- 1972 -
Drei niederlandische Geschichtsschreiber (i.c. Pieter Geyl,
Johan Huizinga
,
Jan Romein
) des 20. Jahrhunderts. Ideen und Wirkungen
Hans Rudolf Guggisberg
- 1973
-
Geyl en Vlaanderen. Uit het archief van Pieter Geyl
door Pieter Geyl. Brieven en notities uitgegeven door Pieter van Hees en
Arie Wolter Willemsen
- 1976
-
De eierdans van Pieter Geyl. Zijn grootnederlandse politiek in de jaren twintig
door
Louis Vos
- 1978
-
Verzamelde opstellen
/ van Pieter Geyl; bijeengebracht en ingeleid door Pieter van Hees -
ISBN 90-274-5410-8
- 1979
-
Briefwisseling Gerretson-Geyl
/ verzorgd en toegelicht door Pieter van Hees en George Puchinger
- 1999
-
Twee historici in hun tijd: Pieter Geyl en
Gerhard Ritter
/ Hermann Walther von der Dunk -
ISBN 90-6984-248-3
- 2000
-
Geyl in Zuid-Afrika: verslag van de lezingentournee langs universiteiten in Zuid-Afrika juli-december 1937 door Pieter Geyl
/ verzorgd en toegelicht door Pieter van Hees en Arie Wolter Willemsen -
ISBN 90-74112-20-X
- 2000 -
Drei niederlandische Geschichtsschreiber (i.c. Pieter Geyl, Johan Huizinga, Jan Romein) des 20. Jahrhunderts: Ideen und Wirkungen
/
Hans Rudolf Guggisberg
(heruitgave door de cultuurafdeling van de Nederlandse
ambassade
te
Bonn
)
- 2001
-
History of the Dutch-speaking peoples, 1555-1648
-
ISBN 1842122258
- 2002
-
Mensen, machten, mogelijkheden
/ Hermann Walther von der Dunk (over o.a. Pieter Geyl,
Louis de Jong
,
Gerhard Ritter
,
Menno ter Braak
) -
ISBN 9035124006
- 2004
-
Pieter Geyl
/ door
Wim Berkelaar
in:
Kritisch Denkers Lexicon
(34) 2004, p. 1-20
- 2005
-
Nationalisme en historiografie: rondom Pieter Geyl: afscheidsbundel voor Pieter van Hees
/ onder redactie van
Frans Willem Lantink
-
ISBN 90-72131-54-1
- 2005
-
Wil dat niet zeggen dat ik mij poetisch verwezenlijkt heb?
, in:
Liter
. Christelijk Literair Tijdschrift, jrg. 8., nr. 36 (maart 2005), p. 20-34 / door
Wim Berkelaar
- 2005
-
Zooveel aandacht en lof. De vriendschap tussen Pieter Geyl en Loe de Jong
, in:
Hollands Maandblad
, nr. 11 (november 2005) p. 3-12 / door Wim Berkelaar
- 2006
-
Ik laat de keus daarom liever aan jou. De vriendschap tussen Loe de Jong en Pieter Geyl
, door Wim Berkelaar in
Negende Bulletin van de Tweede Wereldoorlog
(redactie
Martin Ros
,
Perry Pierik
en
Jet van Swieten
, Soesterberg 2006) p. 144-171
- 2006
-
Als uw vrind verheug ik mij. De ingewikkelde relatie tussen Pieter Geyl en P.J. Blok
, in: Jubileumnummer 120 jaar
Tijdschrift voor Geschiedenis 1886-2006
, themanummer Leermeesters, 119, nr. 4 (2006) p. 500-505 (red.
L.J. (Leen) Dorsman
) door Wim Berkelaar
- 2006
-
Pieter Geyl en de wording van Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
, in Pieter Geyl:
Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
(Amsterdam University Press 2006, derde druk, p. 5-15) door Wim Berkelaar
- 2007
-
Pieter Geyl: de Nederlandse tint bij Arthur M. Schlesinger
, in:
Nederlands Dagblad
(2 maart 2007) door Wim Berkelaar
- 2007
-
Boosheid om een benoeming. Het Utrechtse professoraat van Pieter Geyl in 1935
, in:
De Republikein
. Tijdschrift voor de ware democraat, jg. 3, nr. 1 (maart 2007) 54-59 door Wim Berkelaar
- 2009
-
Ik die zo weinig in mijn verleden leef: autobiografie
1887-1940 / Pieter Geyl ;
postuum
bezorgd en toegelicht door Wim Berkelaar, Leen Dorsman, Pieter van Hees. - Amsterdam: Wereldbibliotheek, cop. 2009. - 483 p.: ill. ; 22 cm
- 2010
-
Een geengageerd historicus, Pieter Geyl (1887-1966)
, Pieter Van Hees in:
ADVN
-
Mededelingen
, Antwerpen, 2010.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
https://web.archive.org/web/20131110144228/http://www.ivnnl.com/library/093081-4w%20IN%202-2009_binnenwerk.pdf
PDF
- ↑
H. van der Hoeven, '
Geijl, Pieter Catharinus Arie (1887-1966)
', in:
Biografisch Woordenboek van Nederland
1 (1979).
- ↑
Pieter Geyl:
Napoleon. Voor en tegen in de Franse geschiedschrijving
, Haarlem, 1979, p.3-5, later door Geyl zelf vaak malen herhaald (onder meer Pieter Geyl:
Gebruik en misbruik der geschiedenis
, eigen vertaling van zijn Terry Lectures, Yale, 1956, p. 59-60
|