Leo X
, geboren als
Giovanni de' Medici
(
Florence
,
11 december
1475
?
Rome
,
1 december
1521
) was
paus
van 1513 tot 1521. Hij was een zoon van
Lorenzo I de' Medici
(il Magnifico).
Hij kreeg als lid van het geslacht
De' Medici
een humanistische opvoeding, wat in die tijd betekende dat hij een brede opleiding in de geesteswetenschappen kreeg, en was voorbestemd voor een carriere in de kerk. Al op 14-jarige leeftijd werd hij door
paus Innocentius VIII
tot
kardinaal
gecreeerd.
Na de verbanning van zijn familie uit
Florence
in 1494 ondernam hij pogingen om het gezag van de De' Medici te herstellen. Toen dit niet lukte leidde hij op verschillende plaatsen een redelijk rustig leven als minnaar van
kunst
en
literatuur
. Hij steunde kunstenaars en was vrijgevig, waardoor hij herhaaldelijk in geldproblemen kwam. Hoewel hij een
werelds
leven leidde, blonk hij in vergelijking met de meeste andere kardinalen uit in waardigheid en integriteit. De De' Medici kwamen in 1512 weer aan de macht in Florence, waardoor ook de kansen van Giovanni keerden.
Op 9 maart 1513 werd hij tot paus gekozen en op 11 maart ook daadwerkelijk uitgeroepen als opvolger van
Julius II
. Hij was (en is tot op heden) de jongste paus in de geschiedenis.
In 1516 sloot hij met de Franse koning
Frans I
het
concordaat van Bologna
waarin hij de wereldlijke macht het recht schonk om kerkelijke ambten toe te kennen.
Hij besteedde weinig aandacht aan het reeds lopende
Vijfde Lateraans Concilie
. De belangstelling die hij van huis uit had meegekregen voor kunst en literatuur speelde een grotere rol in zijn leven. Hij verstrekte opdrachten aan
Rafael
en
Michelangelo
. Ook breidde hij de collectie van de
Vaticaanse Bibliotheek
aanzienlijk uit.
Als liefhebber van het goede leven organiseerde hij grote feesten en extravagante eet- en drinkgelagen. Enkele kardinalen zagen dit gedrag met lede ogen aan en probeerden hem door
vergiftiging
om het leven te brengen, hetgeen mislukte.
De broodnodige hervorming van de kerkelijke instituties verwaarloosde hij. Om zijn financiele tekorten aan te vullen ging hij
aflaten
verkopen, naar het voorbeeld van de
Duitse
monnik
Johann Tetzel
. Dat deze praktijken de hervormingsbeweging van onder andere
Maarten Luther
in de kaart speelden, ontsnapte grotendeels aan zijn aandacht. Hij reageerde op Luthers protesten door hem in de ban te doen, hetgeen bijdroeg aan een definitieve breuk van Luther met de kerk en het ontstaan van het
protestantisme
.
Op 1 december 1521 overleed hij op 45-jarige leeftijd aan een longontsteking. Hij werd begraven in de
Santa Maria sopra Minerva
. In de
Santa Maria in Aracoeli
staat een levensgroot standbeeld van de paus. Hij werd opgevolgd door de enige
Nederlandse
paus in de geschiedenis:
Adrianus VI
.
Leo X zorgde zowel voor als tijdens zijn pontificaat voor de promotie van de kunsten, wetenschappen en literatuur. Hij deed dit door opdrachten toe te kennen aan de belangrijkste en meest prestigieuze kunstenaars van zijn tijd, waaronder namen als Da Sangallo de Jongere (1485-1546),
Michelangelo Buonarroti
(1475-1564) en
Rafael Sanzio
(1483-1520). Opdat de laatste twee vernoemde kunstenaars niet zouden wedijveren, zorgde Leo X ervoor dat beiden hun handen vol hadden met andere opdrachten en op verschillende plaatsen te werk gesteld werden.
[1]
Leo X kende Michelangelo al sinds zijn jeugd en ervoer hem als een moeilijk karakter; daarom was het een logische keuze om hem buiten Rome te werk te stellen. In plaats van hem aan te stellen aan het pauselijke hof, stuurde Leo X hem in 1516 naar
Florence
om daar opdrachten te volbrengen voor zijn familie. Deze opdrachten waren voornamelijk voor de De' Medici-familie.
[2]
Een aantal van zijn belangrijkste opdrachten waren het ontwerpen van de gevel en de sacristie voor de
Basilica San Lorenzo
, de familiekerk van het geslacht De' Medici. Het ontwerp voor de gevel van Michelangelo is nooit tot uitvoering gebracht maar werd ons wel overgeleverd via een houten model dat vervaardigd werd in 1519.
[3]
Aangezien Michelangelo in Florence aan de slag was, bleef Rafael als de voornaamste kunstenaar over in Rome. Na de dood van paus Julius II in 1513, werd Rafael door diens opvolger, Leo X, aangenomen om de decoratie van de Stanze, een reeks opeenvolgende ontvangstruimten die het publiekelijke gedeelte van het pauselijke hof uitmaken, te voltooien.
[2]
Aangezien Rafael bij de uitvoering van deze opdracht in de derde hal subtiel naar het pontificaat van de nieuwe paus refereerde, kwam hij al gauw in de gratie van Leo X en genoot hij van zijn pauselijke bescherming. Na deze succesvolle opdracht werd zo wat alles wat met kunst te maken had door Leo X aan Rafael toegekend. Hij vervaardigde meerdere portretten van de paus en tussen 1515 en 1516 werkte Rafael aan kartonnen voor een tapijtenreeks met als thema ‘de werken van de apostelen’ voor in de Sixtijnse kapel.
[2]
Door deze vorm van favoritisme kregen andere belangrijke figuren van die tijd, o.a.
Leonardo da Vinci
of
Il Sodoma
, die op dat ogenblik ook in Rome verbleven, nauwelijks belangrijke opdrachten toegewezen.
Het grootste werk dat Leo X te wachten stond, was het verder opbouwen en voltooien van de S. Pietro of de
Sint-Pietersbasiliek
te Rome. Onder
Julius II
werd
Bramante
aangesteld als hoofdarchitect van dit project. De dood van Julius II in 1513 bleek een keerpunt te zijn voor Bramante. Ondanks het feit dat hij aanbleef als hoofdarchitect onder het
pontificaat
van Leo X, begon hij te experimenteren met een ontwikkeling van zijn ideeen tot gevolg.
[4]
Deze verandering werd verder gezet na de dood van Bramante in 1514 door de aanstelling van Rafael als nieuwe hoofdarchitect.
[2]
Als tweede architect stelde Leo X Antonio Sangallo aan. Ondanks hun samenwerking en vele studies werd er gedurende zes jaar zeer weinig gerealiseerd.
[5]
Leo X gaf ook verschillende opdrachten voor het bouwen van nieuwe kerken en kapellen. Buiten deze religieuze gebouwen voerde men ook andere infrastructuurwerken uit onder zijn gezag, zoals het verbreden, vernieuwen en aanleggen van de straten in Rome. Zo werd in 1518 de Via Leonina geopend. Deze straat komt uit op de
Piazza del Popolo
, een van de belangrijkste pleinen in Rome. Er werden ook meerdere restauratiewerken aan belangrijke oudere kerken aangevat, zoals de S. Maggiore en de San Giovanni in Laterano.
[6]
Opmerkelijk was de benoeming van Rafael tot ‘Antiquitatum Praes’ door Leo X om de verdere vernietiging van het antieke Rome tegen te gaan.
[6]
Deze titel hield immers in dat Rafael verantwoordelijk was voor het bewaren van de overblijfselen uit de antieke periode en het correct optekenen ervan. Hiernaast droeg hij ook de verantwoordelijkheid over de vele opgravingen waarvoor men steeds goedkeuring diende te krijgen van Leo X. Het is in deze context dat Rafael in samenwerking met Castiglioni rond 1516-1519 een brief aan Leo X schrijft die handelt over het belang van historisch onderzoek naar het antieke Rome en welke invloed de resultaten van dit onderzoek kan hebben op de nieuwe architectuur in het toenmalige Rome. Deze brief is het bewijs van de eerste
erfgoed
-beweging die ontstond onder het pontificaat van Leo X. De belangrijkste vondst die tijdens deze periode werd gedaan, was de opgraving van het standbeeld van de riviergod
Nile
.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Murray, L.,
The High Renaissance and Mannerism
, p. 57
- ↑
a
b
c
d
Uit: DAVIES e.a., Jansons’s History of Art,
The western tradition
, p. 577
- ↑
Trachtenberg M.,
Architecture, from prehistory to postmodernity
, p. 303
- ↑
Millon, H.A.; Langago Lampugnani, V.,
The Renaissance from Brunelleschi to Michelangelo: the representation of architecture
, p. 164
- ↑
Knight, K.,
Pope Leo X, Giovanni de Medici
,
http://www.newadvent.org/cathen/09162a.htm
, lemma in
Catholic Encyclopedia
, 1913
- ↑
a
b
Von Hessert, M., Medici, de: Leo X,
http://www.oxfordartonline.com/subscriber/article/grove/art/T056375pg7#T056389
|