Castricum
(
uitspraak
ⓘ
) is een
dorp
en
gemeente
in de
Nederlandse
provincie
Noord-Holland
. De gemeente telt 36.369 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 60,40
km²
(waarvan 10,72 km² water). De gemeente maakt deel uit van samenwerkingsregio
Kennemerland
en beschikt over het
spoorwegstation
Castricum
. De gemeente Castricum bestaat uit Castricum, Limmen, Akersloot, Bakkum en De Woude.
Over de oorsprong van de plaatsnaam doen verschillende versies de ronde. Zo zou het mogelijk worden geacht dat de naam "Castricum" afkomstig is van het
Latijnse
Castor
, hetgeen 'bever' betekent, maar de meesten achten de kans klein dat deze betekenis overleefd zou hebben. Dit mede omdat in de
17e eeuw
deze betekenis al de ronde doet maar dan verwijzend naar het feit dat de betekenis niet Latijn maar
Grieks
is, de Griekse benamingen voor 'bever' en 'wijk'.
Zaanlants Arkadia
uit
1658
spreekt over de plaats als een huis ter verering van een Griekse Castor.
Een andere bekende bewering is dat de naam 'Castricum' afkomstig is van de
Latijnse
woorden 'castri locus', wat 'legerplaats' zou betekenen, en dan met name een Romeinse legerplaats. Maar de locatie van Castricum was in de
Romeinse tijd
ver buiten de grenzen van het rijk en er is nooit een permanent Romeins legerkamp (Latijn
castrum
) geweest. Toch is de kans er dat de Latijnse afleiding toch kan kloppen maar dan wel van veel later in de tijd. Naast een legerplaats zou het ook kunnen duiden op een algemeen 'kamp'. Omdat vaste bewoning van de plaats pas vanaf de
13e eeuw
is vastgesteld door de archeologische bevindingen en de eerste vermelding van de plaats stamt uit de
10e eeuw
wordt het niet onmogelijk geacht dat er reeds voordat er sprake was van vaste bewoning in het gebied al een kampplek gelegen was dat eventueel zelfs voor legerdoeleinden werd gebruikt.
Verder zou de naam weleens afgeleid zijn van de persoonsnaam 'Karst(en)'. De benaming zou een logisch gevolg kunnen zijn van het opkomen van de
Hollanders
, Christelijke
Friezen
en
Franken
, in dit gebied, het gebied van
Egmond
, ligt ook niet al te ver van deze plaats af. Karst of Karsten is een veel gebruikte christelijke naam die door Franken destijds afgeleid is van een Gallo-Romaanse naam. Karst(en) is dan ook al terug te vinden in de 10e eeuw als een gebruikte persoonsnaam in de betreffende regio, zoals onder meer terug te vinden is in
Plaatsnamen in Noord-Holland
en het werk van
Dick Blok
.
Castricum wordt in de
10e eeuw
pas voor het eerst genoemd maar uit archeologische opgravingen blijkt dat het gebied in de
Romeinse tijd
en vanaf de
vroege middeleeuwen
(continu) bewoond was. Castricum (de latere kerkbuurt) was een van de kernen die in het gebied in de 10e of 11e eeuw ontstond. Ten noorden van de kern van Castricum lag toen
Bakkum
. In de loop van de tijd ontstonden er meerdere buurtschappen (zie hieronder). Bij de kern van Castricum werd in de
11e eeuw
een
kerk
neergezet. Tegenwoordig de Nederlands Hervormde Kerk, de
Dorpskerk
.
Ten noorden van Castricum ontstonden de
buurtschappen
Duinzijde, Kleibroek en
Noord-End
. In het oosten ontstonden
Oosterbuurt
en
Heemstee
. Tussen Duinzijde en Bakkum ontstond ook nog het plaatsje
Schulpstet
. Deze plaats was ontstaan rondom de los- en- laadplek van
schelpen
voor de
kalkovens
en- branderijen. Tussen Noord-End en Oosterbuurt ontstond er een eigen buurtje rondom een molen en dijk, deze wordt de
Molendijk
genoemd. Castricum (kerkbuurt) heeft altijd als hoofdplaats gefungeerd van de kleinere plaatsen.
Bakkum was lang een eigen plaats, en dat lang ook als onderdeel van huize Egmond, in 1613 ging het gebied over aan de heer
Johan van Oldenbarnevelt
. Zo werd Bakkum een vrije heerlijkheid. De heer
Nicolaas Geelvinck
koopt in 1749 als ambachtsheer van Castricum deze heerlijkheid op. Sindsdien zijn Castricum en Bakkum aan elkaar gekoppeld. Tijdens de
Tweede Coalitieoorlog
was Castricum een slagveld tussen de Britten en Russen aan de ene en de Fransen en de Hollanders aan de andere kant. De
Slag bij Castricum
vond plaats op 6 oktober 1799.
In de loop van de 20e eeuw zette zich de groei in van Castricum. Het slokte al vrij snel Duinzijde en Kleibroek op, deze plaatsen verdwenen dan ook snel als eigen plaatsduiding. Later, om de groei van de
Randstad
op te vangen, groeide Castricum nog sneller. Zo werden ook de Schulpstet, Molendijk, Noord-End en deels Oosterbuurt opgeslokt.
Tijdens de
Tweede Wereldoorlog
werden huizen ontruimd van mensen die niet aan landbouw deden, om ruimte te maken voor andere gezinnen. De uitgeruimde gezinnen moesten onderdak vinden in toegewezen huizen in o.a. de
Zaanstreek
, waar grote gezinnen dan vaak zeer kleine huizen moesten delen met de evacues.
Ook Bakkum ligt sinds het einde van de 20e eeuw vast aan het dorp Castricum maar, anders dan de andere plaatsjes, wordt het nog als apart dorp gezien. Oosterbuurt, Schulpstet, Molendijk en Noord-End worden vaak nog wel geduid als
buurtschap
. Noord-End en Molendijk liggen in de nieuwbouw van Castricum-Oost. Schulpstet ligt ingeklemd tussen Bakkum en Castricum. Het noordelijke deel van Oosterbuurt is ook onderdeel van de nieuwbouw van Castricum maar het zuidelijke deel wordt als buitengebied gezien. De oorspronkelijke bewoning van voor de groei van Castricum is behouden gebleven. Vanaf dit deel van Oosterbuurt loopt ook de straat de Heemstederweg (ook wel kortweg Heemstede) de gemeente
Heemskerk
binnen. Net voorbij Oosterbuurt is de buurtschap Heemstee nog zichtbaar.
Castricum kent een sterke
toerismesector
, dankzij haar ligging. Het heeft duinen en strand bij
Bakkum
en
Castricum aan Zee
. De camping in Bakkum gold lang als toevluchtsoord voor Amsterdammers. Er is daarnaast watersport op het
Alkmaardermeer
bij
Akersloot
. De
bollenvelden
met Hortus Bulborum in
Limmen
zijn eveneens een attractie. De tuinbouw en vooral de teelt van
bloembollen
in Limmen bestaat sinds circa 1900. Een groot deel van de inwoners van Castricum zijn echter
forenzen
naar
Amsterdam
.
De
gemeenteraad
van Castricum bestaat uit 25 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 2002:
Gemeenteraadszetels
|
Partij
|
2002
|
2006
|
2010
|
2014
|
2018
|
2022
|
Lokaal Vitaal
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
6
|
VVD
|
4
|
6
|
5
|
4
|
5
|
4
|
GroenLinks
|
3
|
2
|
2
|
2
|
3
|
4
|
De Vrije Lijst
|
-
|
2
|
1
|
1
|
2
|
3
|
PvdA
|
3
|
5
|
3
|
2
|
1
|
2
|
D66
|
1
|
-
|
2
|
3
|
2
|
2
|
CDA
|
4
|
3
|
3
|
3
|
4
|
2
|
Forza!
Castricum
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
2
|
Castricum Kern(en) Gezond
|
-
|
3
|
4
|
4
|
4
|
-
|
Gemeente- en Dorpsbelang
|
8
|
4
|
3
|
2
|
2
|
-
|
SP
|
-
|
-
|
-
|
2
|
1
|
-
|
Totaal
|
23
|
25
|
23
|
23
|
25
|
25
|
Topografisch kaartbeeld van de gemeente Castricum, per juni 2023
Buurtschappen
in de gemeente Castricum
Het archeologisch depot van de provincie Noord-Holland is sinds januari 2015 in Castricum gevestigd, onder de naam
Huis van Hilde
.
In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en oorlogsmonumenten, zie:
In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:
- Dirk Schut
(1893-1942), missionaris
- Ab Judell
(1925-1983), verzetsstrijder
- Harm van der Meulen
(1925-2007), vakbondsbestuurder en politicus
- Abraham Louis Schneiders
(1925-2020), schrijver en diplomaat
- Jos Louter
(1940), politicus
- Cees Lute
(1941-2022), wielrenner
- Theo van den Boogaard
(1948), striptekenaar
- Maria Wiebosch-Steeman
(1950), politica
- Jos Jonker
(1951), voetballer
- Christa Lips
(1964), (stem)actrice en zangeres
- Daan Ekkel
(1965), programmamaker, acteur
- Willem Ekkel
(1965-2002), programmamaker
- Menno Jonker
(1968), beeldend kunstenaar, vormgever en glaskunstenaar
- Germaine Kruip
(1970), kunstenares
- Arjan de Zeeuw
(1970), voetballer
- Tom Zoontjes
(1985), voetballer
- Teun Koopmeiners
(1998), voetballer
- Rein Smit
(2001), voetballer
- Castricum is een
Millennium Gemeente
.
- De gemeente Castricum participeert in de ambtelijke organisatie BUCH, een gemeenschappelijke regeling met de gemeenten Bergen, Uitgeest en Heiloo.
Castricum had een
zustergemeente
:
Balatonfured
in
Hongarije
. Deze
stedenband
heeft 22 jaar bestaan, maar is in mei 2011 verbroken. Als herinnering aan de opgeheven stedenband met de Hongaarse gemeente, staat er bij de rotonde Kleibroek/Beatrixstraat de zogenaamde Balatonfured-bank. De Balatonfured-sofa is mede mogelijk gemaakt door de opgeheven Stichting Jumelage Castricum-Balatonfured. Mozaiekkunstenares Judith Lang heeft de sofa ontworpen en samen met vrijwilligers voorzien van
mozaiekwerk
in Hongaarse stijl.
Bronnen, noten en/of referenties
|