Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De jaren
1890-1899
(van de
christelijke jaartelling
) zijn een
decennium
in de
19e eeuw
.
- Innovatie
- Vanaf
1895
trekken de
gebroeders Lumiere
rond met hun
cinematograaf
. Het eerste
filmpje
in Nederland wordt gemaakt bij de inhuldiging van
koningin Wilhelmina
in
1898
.
- Na het nodige experimenteren en perfectioneren kan Lippmann in 1893 zeer kleurgetrouwe foto's presenteren, genomen door de gebroeders Lumiere. In 1894 publiceert hij het hele
Lippmannproces
.
- 1893
-
John Milne
ontwerpt een
seismograaf
die ook de richting van de trillingen kan registreren.
- Otto Lilienthal
vindt het
zweefvliegtuig
uit. In 1891 maakt hij voor het eerst een zweefvlucht van meer dan 25 meter. In 1893 maakt hij al glijvluchten van 250 meter en in 1896 maakt hij zijn eerste vlucht met een
dubbeldekker
. In Lichterfelde (Berlijn), zijn woonplaats, laat hij een 15 meter hoge kunstmatige heuvel aanleggen waar hij een hangar bouwt. Van hieruit maakt hij ontelbare proef- en testvluchten, totdat hij in 1896 daarbij verongelukt.
- 1895
-
Guglielmo Marconi
maakt het eerste radiocontact.
- Francois Hennebique
ontwikkelt een bouwmethode met
gewapend beton
, die veel nieuwe bedrijfsgebouwen, bruggen etc. oplevert, maar ook woonhuizen.
- In 1891 komt de Franse firma
Michelin
met de eerste verwisselbare
fietsband
. In 1894 volgt de eerste rubberen band voor koetsen (paardentractie), en 1895 de eerste rubberen band voor auto's
- 1890 :
Hollerithkaart
. De
ponskaart
van
Herman Hollerith
wordt voor de eerste maal gebruikt tijdens de volkstelling in de Verenigde Staten.
- Europa
- Belgie
- 1892 : Belgie voert de
Greenwich Mean Time
in.
- 1893 :
Christene Volkspartij
. De Aalsterse priester
Adolf Daens
voelt zich gesteund door de encycliek
Rerum Novarum
om de slechte werkomstandigheden in zijn land aan te klagen, wat zou leiden tot de oprichting van een volkspartij. Samen met de
Belgische Volksbond
worden her en der in Belgie plaatselijke verenigingen uitgebouwd: de verenigingen van onderlinge bijstand, de vakverenigingen en de werkliedenbonden. De verenigingen van onderlinge bijstand zijn
mutualiteiten
, waarmee arbeiders zich proberen te wapenen tegen ziekte en invaliditeit. De verenigingen krijgen op het einde van de 19de eeuw een wettelijk kader en worden bovendien door de overheid gesubsidieerd, waardoor ze een explosieve groei kennen. Het principe is eenvoudig. Arbeiders betalen een kleine bijdrage aan een 'ziekenkas'. Zo wordt een spaarpot opgebouwd voor wie zonder werk valt door ziekte of invaliditeit. Die kan dan genieten van een uitkering.
- 1894 :
Charter van Quaregnon
. In
Belgie
verlopen de
verkiezingen
van
1894
voor het eerst volgens het stelsel van het
meervoudig kiesrecht
. Dit betekent voor de
Belgische Werkliedenpartij
, dat voor het eerst de arbeiders mogen gaan stemmen en dat het voor de partij, tien jaar na haar stichting, mogelijk wordt een aantal
vertegenwoordigers
naar het
parlement
te sturen.
- 1894 :
Wereldtentoonstelling in Antwerpen
.
- 1897 : Op 1 januari, na twee jaar onderhandelingen, wordt het gehele spoorwegnet van de Grand Central Belge genationaliseerd. Maar de
Grand Central Belge
blijft haar lijnen nog exploiteren voor rekening van de Belgische Staatsspoorwegen tot 30 juni 1898.
- 1897 :
Wereldtentoonstelling in Brussel
.
- 1898 :
Gelijkheidswet
, ook weleens de
Wet Coremans-De Vriendt
genoemd, voert het
Nederlands
in als officiele taal van
Belgie
, op gelijke voet met het
Frans
.
- Nederland
- Amerika
- Militair
- De Duitsers nemen een voorsprong in de ontwikkeling van
lichte kruisers
. Ze bouwen een vloot van lichte kruisers, die door andere landen als voorbeeld worden gebruikt voor hun eigen schepen. Deze schepen worden aangedreven door een
stoommachine
.
- Azie
- Afrika
- Kiesrecht
- Socialisme
- De Duitse
SPD
stelt onder leiding van
Karl Kautsky
het
Erfurter Programma
op. Uitgangspunt is om langs parlementaire weg de macht in de staat te veroveren. Bij de verkiezingen van
1893
wordt de partij met een kwart van de zetels de grootste fractie in de
Rijksdag
.
- In Belgie wordt de
Belgische Werkliedenpartij
in
1894
in het parlement gekozen.
- In Nederland is
Ferdinand Domela Nieuwenhuis
in
1891
niet herkozen in de Tweede Kamer. De
Socialistenbond
raakt verstrikt in een richtingenstrijd tussen voor- en tegenstanders van de parlementaire weg. In
1894
richten voorstanders de
SDAP
op.
- In
1897
worden
Pieter Jelles Troelstra
en ir. Van Kool gekozen in de Tweede Kamer.
- Nieuwenhuis publiceert in 1897 te Parijs de brochure 'Le socialisme en danger'. Hij voorspelt dat het socialisme door deel te nemen aan het openbaar bestuur dezelfde weg zal gaan als het christendom onder het Romeinse Rijk.
- Antisemitisme en zionisme
- Frankrijk raakt verstrikt in de
Dreyfusaffaire
wanneer een joodse officier vals wordt beschuldigd van landverraad en veroordeeld. De schrijver
Emile Zola
richt zich met het pamflet
J'accuse
tot de president van de republiek en het volk.
- 1896
- april. Mede naar aanleiding van de Dreyfusaffaire publiceert
Theodor Herzl
der Judenstaat
, waarin hij de totstandkoming van een
Joodse
staat bepleit.
- In
1897
wordt het eerste internationaal
Zionisten
Congres in
Bazel
georganiseerd. De WZO (
Zionistische Wereld Organisatie
) wordt opgericht.
- De Engelse Duitser
Houston Stewart Chamberlain
publiceert in 1899 "Grundlagen des neunzehnten Jahrhundert", dat het standaardwerk zal worden voor het racistische en ideologische antisemitisme in Duitsland.
- Sport
- In 1892 wordt de
Internationale Schaatsunie
opgericht om de wereldkampioenschappen langebaan, die sinds 1889 informeel in Amsterdam worden gehouden, te gaan organiseren. Bij de vijftien Europese lidstaten voegt zich in 1896 Canada. In dat jaar wordt ook een eerste wereldkampioenschap
kunstrijden
verreden.
- De Haarlemmer
Jaap Eden
wordt driemaal allroundkampioen schaatsen en tweemaal wereldkampioen wielrennen op de baan.
- In
1892
neemt
Pierre de Coubertin
het initiatief om de
Olympische Spelen
uit de Griekse oudheid nieuw leven in te blazen. Vier jaar later vinden in Athene de eerste moderne
Olympische Spelen
plaats
- In Nederland wordt in 1895 de eerste
wielerzesdaagse
gehouden.
- Een paar weken voor aanvang van het decennium richt
Pim Mulier
de
Nederlandsche Voetbal- en Atletische Bond
op. Deze telt 7 clubs en 250 leden. De Belgische
KBVB
volgt in 1895, zij begint direct een
voetbalcompetitie
tussen de aangesloten leden. In Nederland wordt in 1897 voor het eerst op nationaal niveau om een
beker
gestreden. Voetbalclub
Sparta Rotterdam
speelt al in
1893
een internationale match tegen Harwich and Parkeston FC, met het volgend jaar een return.
- Cultuur
- In het
fin de siecle
ontstaan veel nieuwe stromingen en bewegingen in de kunst. Het
symbolisme
bijvoorbeeld, dat zich kenmerkt door een sterke hang naar het verleden en een gerichtheid op het onderbewuste, het ongewone en het onverklaarbare. Het symbool staat daarbij centraal. In de literatuur wordt deze stroming vertegenwoordigd door
Joris-Karl Huysmans
.
- De
jugendstil
met de Oostenrijkse variant
Wiener Sezession
onder leiding van
Gustav Klimt
.
- In Belgie ontwerpen de jonge architecten
Paul Saintenoy
,
Paul Hankar
en
Victor Horta
onder invloed van de
art nouveau
een reeks van herenhuizen en winkels die thans voor zover niet afgebroken op de
Werelderfgoedlijst
staan.
- In deze jaren komen de grote balletten tot stand van de choreografen
Marius Petipa
en
Lev Ivanov
op de muziek van
Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
:
Doornroosje
(1890), de
Notenkraker
(1892) en het
Zwanenmeer
(1895).
- De Engelse schrijver
H.G. Wells
introduceert met
De tijdmachine
(1895) en
The War of the Worlds
een nieuw genre in de literatuur: de
sciencefiction
.
- Van Nu en Straks
is van
1893
tot
1894
en van
1896
tot
1901
, het tijdschrift van de Vlaamse jongeren en het typische exponent van het West-Europese
fin de siecle
. Men wil wegvluchten van het toenemende provincialisme en een meer internationaal gerichte weg inslaan. De redactie zoekt aansluiting bij de Franstalige artistieke bewegingen, zoals
Les XX
en
La Libre Esthetique
en poogt ook een Vlaams antwoord te formuleren op de vernieuwende klanken uit Nederland. Men streeft in tegenstelling tot
Willem Kloos
en de zijnen niet naar individualisme en "l'art pour l'art", maar naar een gemeenschapskunst. Men wil een avant-gardeorgaan zijn zonder esthetische dogmata. Men keert zich tegen het
realisme
en het
naturalisme
, omdat dit te oppervlakkig wordt gevonden.
- Als eerste echte
veristische opera
wordt algemeen
Cavalleria Rusticana
(1890) van
Pietro Mascagni
aangemerkt. In 1892 gaat
I Pagliacci
van
Ruggiero Leoncavallo
in premiere.
- Internationaal hoogtepunt van het Finse
karelianisme
is de
Finlandia
van
Jean Sibelius
, vermoedelijk gevolgd door schilderijen van Akseli Gallen-Kallela, die veel thema's uit de
Kalevala
uitbeeldde.
- Ontstaan van het Nederlandse
cabaret
. In 1895 treedt
Eduard Jacobs
op in het Amsterdamse etablissement 'Het Wapen van Habsburg'.
- In Engeland verschijnt vanaf 1891 een succesvol maandblad, 'The Strand Magazine', dat een geillustreerde mix brengt van fictie, politiek, puzzels, kunst... en op zijn hoogtepunt een oplage van een half miljoen heeft. Bijzonder populair worden de korte detectiveverhalen van Arthur Conan Doyle met als hoofdpersoon Sherlock Holmes.
- In zijn boek Entartung (1893) legt de Hongaars-joodse schrijver
Max Nordau
een verband tussen de gedegenereerde maatschappij en de in zijn ogen '
ontaarde kunst
' van zijn tijd. Het verloederen van de samenleving wordt gesymboliseerd en gevoed door de moderne kunst.
- Wetenschap
- Geneeskunde
- Trends
- Onderwijs
- Nijverheid
- Met de productie van de
luchtband
vanaf 1891 raakt het
rijwiel
in zwang en links en rechts worden fietsfabrieken opgericht. Zo
Gazelle
in Dieren,
Korporaal
in Koningshooikt,
Minerva
in Antwerpen,
Germaan
in Meppel en
Simplex
in Utrecht.
- De eerste
auto
's verschijnen op de weg. In 1894 begint in Duitsland de productie van auto's. In 1895 wordt er een geimporteerd in Nederland. Eind dat jaar wordt de 'Automobile Club de Belgique' opgericht.
- Stad en land
- De eerste boerenorganisaties worden opgericht, zoals de
Boerenbond (Vlaanderen)
en de
Noordbrabantse Christelijke Boerenbond
.
- Overal stichten boeren boterfabriekjes om de kwaliteit van de producten in eigen hand te houden. Alleen Drenthe al telt er vijftig.
- De belastingwetten van minister Pierson zijn gunstig voor de boeren. De
grondbelasting
wordt vervangen door een inkomstenbelasting.
- R.K. Rispens te
Aduard
importeert
Lincolnschapen
en wint in de noordelijke provincies vele prijzen op tentoonstellingen.
- Archeologie
- Een groep Britse archeologen, onder wie Bernard Pyne Grenfell en Arthur Surridge Hunt, vinden op een zeer oude afvalstortplaats bij de Egyptische plaats
Oxyrhynchus
een grote hoeveelheid
handschriften
, die zijn vervaardigd in de eerste tot de zesde eeuw voor Christus. Ze bestaan uit duizenden Griekse en Latijnse documenten, brieven en werken uit de literatuur.
- 1890-1891:
Alfred Maudslay
bestudeert de ruines van
Palenque
.
- Franse
archeologen
beginnen in 1892 met het opgraven van
Delphi
.