Uut Wikipedia, de vrye encyklopedy
Zuud-Amerika
is een
continent
det kats op 't
westelk halfrond
lig en miest op 't
zudelk halfrond
, en op 't zuuden van 't continent
Amerika
. Der wordt ok vake naor verwezen as Latiens-Amerika, umdet wieduut de miest espreuken talen der
Portugees
en
Spaans
bint, die van 't
Latien
ofeleid bint.
Zuud-Amerika is ien van de miest
biodiverse
continenten ter wereld. Ie viendt der veule unieke diersoorten, zoas de
llama
,
anaconda
,
piranha
,
jaguar
,
vicuna
en
tapir
. 't
Amazone-regenwold
is slim biodivers en harbargt een groot andiel van de diersoorten in de wereld.
Ten westen van Zuud-Amerika lig de
Grote Oceaan
; ten oosten en an de noordkaante de
Atlantische Oceaan
,
Noord-Amerika
en de
Caraibische Zee
. Mit een oppervlak van 17,840,000 vierkaante kilometer is Zuud-Amerika 't op drei nao grootste continent, nao
Azie
,
Afrika
en Noord-Amerika. De meenselijke bevolking wordden in 2018 op meer as 423 miljoen eschat, waorvan meer as de helfte in Brazilie woont. Brazilie nemp ok de helfte van 't
bruto binnenlaands product
van Zuud-Amerika veur zien rekening. De mieste lu woont in de buurte van de west- of oostkust van 't continent; de binnenlaanden bint veule leuger.
Geografisch eziene wordt de westelke helfte van Zuud-Amerika domineerd deur 't
Andesgebargte
. In 't oosten viej zowal hoogvlaktes as leegvlaktes, mit revieren zoas de
Amazone
, de
Orinoco
en de
Parana
. 't Miest van 't continent lig in de
tropen
.
Cultureel en etnisch is Zuud-Amerika een product van de ummegaank tussen de
Inheemse Amerikanen
, de
conquistadores
van 't historische
Spaanse Riek
en
Portugese Riek
, wiedere Europese veraoveraars en immigraanten en Afrikaanse slaven. Deur de lange geschiedenis van
kolonialisme
prot 't gros van de Zuud-Amerikanen Portugees of Spaans en hebt de maotschoppijen veur een groot diel westerse tredities.
Laanden en ofhaankelke gebieden in Zuud-Amerika
[
bewark
|
bronkode bewarken
]
Partietoeren wordt de volgende laanden en gebieden bij Zuud-Amerika eschaard: